דאס לעבן אלס א געים

[מי אני]

דר. בּערנארד סוּטס האט מגדיר געווען א "געים" אלס וואו מ׳איז בהדיא בוחר צו בייקומען אייגענע אויסגעשטעלטע מניעות, וועלכע באדארפן נישט צו זיין קיינע מניעות בעצם, לפי געזעצן וואס מ׳איז מסכים צו, כדי אָנצוקומען צו א מטרה וואס מ׳דארף נישט און מ׳וואלט ווען געקענט אָנקומען אסאך גרינדער ווען נישט די אייגן-מסכים געווען מניעות. א דוגמא איז בּעסקעטבּאָל וואו (ווי די באקאנטע וויץ מיט ר' חיים קאניעווסקי זצ"ל) מען קען געהעריג אריינלייגן די בּאָל אז מ'וויל אינעם בּעסקעט אָן זיך דארפן מוטשענען מיט'ן דאס בּאַוּנסען וכדומה, וואס די מטרה אליינס פון דאס לייגן אינעם בּעסקעט איז בעצם א נאַרישע און נוצלאזע.

ער האט דאס גענומען נאך ווייטער און גע'טענה'ט אז ס׳איז יתכן לומר אז דאס גאנצע לעבן פונעם מענטש איז בעצם א געים וואס ער כאפט נישט אז ער שפילט. די מטרה איז לבסוף אָנצוקומען צו דאס טויט, אבער נאר עפ"י רוּלס וואס מ'שטעלט זיך אליינס אויס - מ'טאר נישט באגיין זעלבסטמארד. וממילא דארף מען דורכגיין אלע הרפתקי וואס דאס לעבן ווארפט צום מענטש, אלס דאס אלעס איז א חלק פונעם געים וואס מ'שפילט.

און נאכמער האט ער גע'טענה'ט, אז עפי״ז קומט אויס אז תכלית האנושי ויעודה איז טאקע בעצם צו שפילן געימס. והיינו, ווייל אין א יוּטאָפּיע וואו יעדעס מענטשליכע פראבלעם איז שוין געלעזט געווארן, אזש אז אָן קיין שום כח ווערט דאס געסאַלווט פאר׳ן מענטש (דורך מאשינען אא״וו) רגע כמימריה. קומט דאך אויס אז עס איז נישט דא קיין שום צורך פאר מענטשן משקיע צו זיין כח אויף איבערצוקומען מניעות פאר צרכים. וא״כ בלייבט נאר איבער פאר׳ן מענטש זיך צו שטעלן מניעות וואס פעהלן נישט אויס, און זיי בייקומען אויף געצוימטע וועגן וואס ער שטעלט זיך אויס בהדיא (ביחד מיט׳ן מעגליכקייט פון דורכפאלן און/אדער קאמפּעטישאן; ועיין בדברי דר. דזשאן דענעהער), וואס דאס איז דאך די הגדרה פון א ״געים״.

דאס גייט אין איינקלאנג מיט וואס דער פילאזאף בּערנאַרד וויליאמס האט גע'טענה'ט אז חיי נצחיים איז ל"ד א טובה פאר'ן מענטש. דאס איז ווייל עס איז מוכרח פאר'ן מענטש, באשר הוא "מענטש", צו אלעמאל האבן עפעס אלס האבן א ציהל צו ערייכן עפעס וואס ער האט נאך נישט. ולכן איז חיי נצחיים ל״ד א טוב, וויבאלד עס וועט עווענטועל אויסלויפן ציהלן פאר׳ן מענטש; זיי זענען ל״ד אינפיניט. און דערפאר, במקום וואו אלע באדערפענישן פונעם מענטש זענען אים ערגענצט אָן קיין שום יגיעה בכלל, די הכרח'דיגע צילן האט ער שוין נישט, דאן פעהלט אים אויס אייגן-געמאכטע צילן, וועלכע זענען טאקע בכלל נישט מוכרח לו - און דאס זענען געימס.

דאס איז מיר אפירגעקומען ביים זעהן די גאונות'דיגע מיניסעריע מרת. דעיוויס. (דאס איז פון דעימאן לינדעלאף, דער וועלכער האט געפירט די ברייט-באקאנטע לאָסט סעריע. און ווער עס האט דאס נישט געזעהן האט נאך נישט אָנגערירט די קליאמקע פון קריעיטיוו אַרט פון די טעלעוויזיע סעריע מידיאום.) די פּרעמיס דערפון איז אז עס איז דא א גאר פארגעשריטענע AI וועלכע האט ארויס מענטשן, אירע יוּזערס, לגמרי לגמרי. ולכן (ווי מ'קען זעהן לדוגמא אינעם דריטן עפּיזאד) קען עס צושטעלן פאר יעדן וואס ער בעצם דארף, זייענדיג אז עס קען אויסשטעלן מיט א געוואלדיגע עפישענסי, אפילו מיט גאר אסאך מענטשן און קאמפּלעקס סיסטעמען, גאר קאמפּלעקס טשעינס פון בּיהעיוויאר וואס מאכט יעדן "טיקן" אא"וו, אז עס זאל זיך אויסשטעלן על צד היותר טוב לכל אחד. און דערפאר איז שוין מער נישטא קיינע מלחמות אדער עניות אא"וו. זייענדיג אז עס איז שוין בעצם (מער-ווייניגער) א יוּטאָפּיאַ, קומט טאקע אויס אז עס שטעלט אויס צו מענטשן (און אלס א חלק פון דאס האלטן ביוּטאָפּיאַ) גאר קאמפּלעקס קוועסטס און געימס. אזוי ווי דר. סוּטס'ס טעזע.

עס האט נאך טיפע געדאנקען דערין, וועלכע איך וועל אפשר מער מפענח זיין אין קומענדיגע תגובות.

די סעריע איז אויך שטארק אַבּסורדיסט, אבער בכוונה און גאר גוט געמאכט; עס איז לגמרי סעלף-עוועיר דערפון (און סעלף-עוועירנעס איז אליינס א טרויׂפּ לגבי AI). עס איז א געוואלדיגע געוואלדיגע טיעפע און לעיערד שׁוֺי. ענליך צו די געוואלדיגע לאָסט סעריע פון לינדעלאף, אבער אויף סטערוידס. קריעיטיוו גאונות! (עס דערמאנט אויך א משהו פון דוד פינטשער׳ס די געים פילם, נאר נאך טיפער און קאמפּליצירטער.)

 

[מי אני]

דאס לעצטע ענטפער​

נאך א געדאנק פונעם מרת. דעיוויס סעריע איז ענליך צו וואס דער שרייבער דר. יצחק אסימאוו האט געשריבן אין זיין קורצע מעשה ״דאס לעצטע ענטפער״.

‏

דר. מוּרעי טעמפּעלטאן, א פיזיקער וועלכע איז אַן אטעאיסט, האט פלוצלינג געפיהלט א גאר שטארקע ווייטאג אין זיין ברוסטקאסטען. ער האט זיך געפרייט ווען דאס איז דורך און געפיהלט א רואיגקייט ווי ער שוועבט, אבער האט דערנאך געזעהן ווי זיינע קאלעגעס שטייען אלע ארום אים, און ווי ער אליין באאבאכט זיך פון דער הייך. ער האט איינגעזעהן אז ער איז נארוואס געשטארבן פון א הארץ אטאקע און געטראכט צו זיך, ״וואונדער איבער וואונדער, די השארת הנפש משוגעים זענען גערעכט!״ ער האט אבער דאך נאכאלס געשפירט א גענצליכע רואיגקייט, על אף דאס׳ן זיין אפגעפרעגט.

די ליכטיגקייט האט אָנגעהויבן אוועקגיין און ער האט געפיהלט ווי א ווארעמקייט נעמט אים ארום. ער האט געקלערט, ״האַ! איך גיי צו גן עדן.״ ס׳איז געווארן אזוי אז עס איז נישט געווען גארנישט צו זעהן. דאן האט ער געהערט א קול וואס זאגט, ״איך האב דאס געטוהן פילצאליגע מאל, אבער איך האב דאך הנאה ווען עס געלונגט.״

מוּרעי האט דאן געפרעגט, ״איז דאס גן עדן?״ צו וועלכעס דאס קול האט גע׳ענטפערט, ״דאס איז נישט קיין מקום, ווי דו פארשטייסט מקום.״ האט מוּרעי געפרעגט, ״זיי מיר מוחל אויב איך הער זיך ווי א נאַר, אבער ביסטו גאט?״ דאס קול האט גע׳ענטפערט, ״עס איז אינטרעסאנט ווי אלס פרעגט מען מיר די פראגע. עס איז נישטא קיין תשובה וואס איך קען דיר געבן וואס דו וועסט זיין ביכולת צו פארשטיין. וואס איך קען דיר זאגן איז אז איך בין. דו קענסט דאס קאנסעפּשועלייזן אין עני וועג דו ווילסט."

"און וואס בין איך? א נשמה? אדער אויך עקזיסטענץ וועלכעס ווערט אינסטענשיעיטעד?" האט מוּרעי געפרעגט. ער האט דערנאך מורא געהאט אז ער האט איבערגעטרעהטן די ליניע מיט זיין סארקאזם, און געהאפט אז די קול ווערט נישט ברוגז. ער האט אָנגעהויבן מורא האבן אז עס איז טאקע דא א גיהנום. אבער דאס קול האט זיך נישט צו טוהן געמאכט און גע'ענטפערט, "וואס דו ביסט יעצט קענסטו גרינג פארשטיין. דו ביסט יעצט פשוט א צאמשטעל פון עלעקטראמאגנעטישע כוחות, פונקט אויפ'ן האר אזויווי דיין מח האט געהאט בחייך. דו האסט אלע דיינע זכרונות וכו' וואס דו האסט געהאט ביים לעבן. קענסט דיך נאך באטראכטן ווי דיך. קענסט דאס רופן דיין נשמה אויב דו ווילסט. אין אלגעמיין איז דאס נישט פּערמאנענט ביי קיין שום מענטש. איך האב עס יעצט אויסגעשטעלט אזוי מיט דיר לאחר מיתתך. איך טוה דאס נאר פאר גאר ווייניג מענטשן."

"סוי דאס איז ווייל איך בין ערליך?" האט מוּרעי געפרעגט. "ערליך?" האט דאס קול געזאגט, "איך זעה וואס דו מיינסט. עס איז נערווירענד צו זיך דארפן אראפלאזן מיין מחשבה אז אזא בריה ווי דיר זאל דאס פארשטיין. אבער ניין, איך האב דיר געוועהלט, אזוי ווי אלע אנדערע וועמען איך האב געוועהלט, אין די קוואדריליאנס, מתוך אלע אנדערע אינטעליגענטע ברואים אין די יוניווערס, מכח דיין קאפּאציטעט פאר חכמה ומחשבה."

האט מוּרעי געפרעגט, "דו וועהלסט זיי אלע אליינס, אדער זענען דא אנדערע ווי דיר?" האט דאס קול גע'ענטפערט, "צי עס זענען דא אנדערע ווי מיר איז דיר נישט נוגע. די יוניווערס איז מיינס און נאר מיינס. איך האב דאס צאמגעשטעלט, און עס איז געאייגענט נאר פאר מיין תכלית." האט מוּרעי געזאגט, "און מיט דעם אלעם האסטו פון די אלע קוואדריליאן עלעקטראמאגנעטישע צאמשטעלן דו האסט געמאכט, דאך בוחר געווען אין מיר צו פארברענגען יעצט. בין איך אזוי וויכטיג?" "ניין", האט דאס קול גע'ענטפערט, "דו ביסט בכלל נישט וויכטיג. ווי אויך בין איך יעצט צוזאמען מיט אנדערע, וואס צו דיר וואלט אויסגעזעהן ווי אויף אמאל." "אבער פארט ביסטו איינס?" האט מוּרעי געפרעגט. "דו ווילסט מיר כאפן ביי א סתירה. אבער וויאזוי וואלסטו געוואלט א בריה וואס איז צאמגעשטעלט פון טריליאנען צעלן זאל ענטפערן אויף אזא פראגע, צו א באשעפעניש פון נאר איין צעל, אזוי אז ער זאל דאס קענען פארשטיין?" "איך זעה" האט מוּרעי געזאגט, "איך וועל טראכטן דערפון, און אפשר וועט דאס מיר קלאר ווערן." "גוט", האט דאס קול גע'ענטפערט, "דאס איז דיין תפקיד יעצט - צו טראכטן."

"אבער פארוואס? ווייסטו דען שוין נישט אלצדינג?" האט מוּרעי געפרעגט. האט דאס קול גע'ענטפערט, "אפילו אויב איך וואלט געוואוסט אלעס, וואלט איך אבער נישט געוואוסט אז איך ווייס אלעס. טראכט. איך האב שטענדיג עקזיסטירט מעולם. אבער דאס באדייט אז איך קען נישט געדענקען אריינקומענדיג אין צו עקזיסטענץ. איך ווייס דאס נישט. ווי אויך ווייס איך נישט צו מיין אינפיניט וויסענשאפט, איז דאס זעלבע ווי די אינפיניט מעגליכקייט פון זאכן וואס קענען געוואוסט ווערן.

איך האב אויסגעשטעלט דאס יוניווערס מיט אירע געזעצן אזוי אז עס קומט יעדעס שטיק צייט אפיר א נייע מדע וואס איך האב נישט געקענט פאראויסזאגן פון וואו עס וועט אפירקומען און וויאזוי. דאס ברענגט מיר תענוג. זיי זענען זאכן וואס איך וואלט ווען געקענט אליינס עווענטועל טראכטן און אויפקומען מיט, אבער האב נאכנישט. און דאס איז דיין תכלית: צו טראכטן לעולם ועד און אפירקומען מיט נייע מדע פאר מיר. דו האסט נישט קיין ברירה, וויבאלד נאר דאס איז וואס איז שייך פאר דיר יעצט צו טוהן. עס איז נישט שייך דו זאלסט דורכפאלן, ווארום דו האסט לעולם ועד צו טראכטן."

"איך האלט נישט דערביי ביים דאס טוהן, סתם פאר דיין תענוג", האט מוּרעי געזאגט, "איך פארשטיי אז דו קענסט אטאמאטיש ליינען מיינע מחשבות - אזוי קאמיומיקירן מיר יעצט כסדר - וממילא ווייסטו אז וואס איך פלאן צו טוהן איז טראכטן און טראכטן ביז איך קום אויף מיט א וועג צו ענדיגן מיין יעצטיגע עקזיסטענץ און נתאפס ווערן לאַיִן. דאס וועט מיר ברענגן תענוג. איך האלט נישט ביים פּלעין עקזיסטירן פאר דיין תענוג."

"איך האב נישט קיין פראבלעם דערמיט", האט דאס קול געזאגט, "ווייל אפילו דאס טראכטן איבער דעם קען פארט אפירברענגען אומערווארטעטע מדע. ווי אויך וועט דאס דיר נישט העלפן. ווייל אפילו טאמער קומסטו אויף מיט א וועג דאס צו טוהן, וועל איך דיר פשוט צוריק צאמשטעלן אויף די גענויע זעלבע וועג פון יעצט, נאר אָן דאס מעגליכקייט וואס דו האסט געטראפן זיך אליינס צו פארטיליגן. און אזוי ווייטער און ווייטער אויב טרעפסטו א נייעם וועג. דו וועסט עקזיסטירן לעולם. דאס איז מיין ווילן."

"הייסט דאס אז איך בין אין גיהנום", האט מוּרעי געזאגט, "איך האב פארשטאנען פון דיר אז עס איז נישטא נישט קיין גן עדן און נישט קיין גיהנום. אבער אויב איז דאס גיהנום, וואלסטו דאך געזאגט ליגענט אז דאס איז נישט די גיהנום; דאס איז א חלק פון זיין בגיהנום." האט דערויף דאס קול גע'ענטפערט, "איך קען דיר טאקע נישט איבערצייגן אז עס איז נישט פארהאן קיין גיהנום, אבער גלייב מיר אז עס איז נישטא נישט קיין גיהנום און נישט קיין גן עדן. עס איז נאר דא איך."

אויף דעם האט מוּרעי געזאגט, "דאן וועל איך מיך שטעלן א ציהל צו אפירקומען מיט דאס לעצטע ענטפער, וואס דערנאך איז נישט שייך קיין מדע ווייטער. עפעס וואס נישט נאר דו ווייסט נאך נישט, נאר עפעס וואס דו קענסט ניטאמאל וויסן. ווי דו האסט אליינס געזאגט, קענסטו נישט וויסן דיין אריינקומען אין צו עקזיסטענץ. אין אזא פאל קענסטו אויך נישט וויסן דיין ארויסגיין פון עקזיסטענץ און אויפהערן צו עקזיסטירן. דאס איז וואס איך וועל טראכטן איבער כסדר, סיידן אויב דו פארטיליגסט מיך בעפאר דעם."

אָהּ!" האט דאס קול געזאגט, "דו ביסט גאנץ שנעל אפירגעקומען מיט דעם געדאנק; שנעלער ווי אנדערע. וויסן זאלסטו אז עס איז נישטא קיין איינער פון די קוואדריליאנען וואס איך האב צוריק צאמגעשטעלט אזוי ווי דו אין די פּערפעקטע עקזיסטענץ פון אייביגע מחשבה, וואס וויל מיר נישט פארטיליגן. עס איז אבער אומעגליך."

"איך האב אבער אַן אייביגקייט צו טראכטן דערוועגן און אויפקומען מיט עפעס", האט מוּרעי געזאגט. "נו אדרבה", האט דאס קול גע'ענטפערט. און מיט דעם איז די קול פארשוואונדן פון פאר מוּרעי.

עס איז דערנאך בייגעפאלן פאר מוּרעי אז אט דאס איז וואס די קול וויל באמת: עס קען דאך נישט וויסן איבער איר אייגענע ענדע בכלל, און עס זוכט א וועג ארויס. און אט אויף דעם האט דאס באשאפען דאס מעגליכקייט פאר אינטעליגענץ, איר צו העלפן און טרעפן דערצו א לעזונג צו איר אייביגע עקזיסטענץ. "נו, איך האב טאקע לעולם ועד צו טראכטן דערויף און דאס טרעפן."‏​

ע"כ הסיפור בקיצור.


ווי מ'קען זעהן איז דאס גאר גאר טיף. די סיפור ברענגט ארויס גאר שטארק די געדאנק פון סקראט בחתימתי איבער דעם תכלית הידיעה שנדע שלא נדע, ואפילו לגבי אַן אמנישיענט יודע הכל. ובזה רירט דאס אָן אויף דעם באגרעניצונג פונעם יכולת פון אַן אַמניפּאטענט ענטיטי, און צי ער קען זיך זעלבסט פארטיליגן. און די קנייטש דערין איז, אז תכלית העולם, וואס איז דאך עצמותו וכהמו"נ (ח"ג פי"ג), איז אפירצוברענגען אינטעליגענץ ושכל צו קלערן דערין פון א פּערספּעקטיוו פון חיים ומות צו וועלכע די בריה קען זיין מער אומשטאנד דערצו כדי אפירצוברענגען די פילאזאפישע מדע דערין (הגם אז דר. פּאָל נעהין שרייבט אז ער זעהט נישט פארוואס דאס קול דארף דוקא צוקומען דערוועגן צו א מענטש׳נס שכל מחוצה לה). און דאס איז טאקע מחמת די געדאנק פון בּערנארד וויליאמס הנ"ל אז חיי נצחיים איז ל"ד א דבר טוב און קען טאקע ממש זיין א גיהנום. נאר דא ווערט עס אויך צוגעשטעלט צו אַן עטערנעל ענטיטי. (און עס קומט אויס מזה אז די בריאה ויקום איז גאט׳ס זעלבסטמארד בריוו. ‏און די חטא פון איבוד עצמו לדעת איז אלס׳ן טוהן וואס גאט וויל אליין טוהן אבער קען נישט?…) און דא איז עס בפרט אזוי פאר'ן פילוסוף וואס איז א חכם און ווערט נישט נתאפס לאַיִן, און טאקע וועגן זיין חכמה וואס איז נוצליך דערפאר.

דאס קען אויך גיין אביסל אין איינקלאנג מיט די שיטה פון דער דייטשער פילאזאף פיליפ בּאַץ/מיינלאנדער האט דאס גענוצט, עכ״פ אלס משל, לגבי די בריאה. והיינו, אז די בריאה על הכלל ציהט ווי מער זיך מדמה זיין לְקוֺנָהּ מיט דעם און זוכט צוצוקומען לאַיִן, אזוי ווי ״גאט״ וואס איז געווארן, אדער ווערט צוביסלעך, ״אַיִן״ דורך די בריאה, וועלכע גייט אויך צוביסלעך ‏אהין לאַיִן. דאס טויט ואפס איז דאס שטרעבונג פונעם לעבן און היקום כולה, און וואו זי זוכט אָנצוקומען.

דאס גייט אין איינקלאנג מיט וואס אַרטור שׁאָפּענהאַוּער, וועלכער איז געווען א שטארקער איינפלוס אויף מיינלאנדער, האט געזאגט אז דער מענטש פיהלט דאס בעסטע ווען ער איז קרוב למיתה ואַיִן, והיינו פאר ער שלאפט איין (וואס דאס איז דאך אחד מששים במיתה כבברכות נז. וויבאלד דאס איז די ״רצון״ פון היקום כולה. דאס איז תכלית הבריאה - דאס איז וואס ג-ט האט ״געוואלט״ און איז די סיבה פארוואס ער האט באשאפען די וועלט; ווייל אנדערש איז עס מן הנמנע פאר אים אָנצוקומען צו די מטרה.

ועיין כאן איבער די לאגיק וכו׳ פון מיינלאנדער׳ס שיטה.

‏מיינלאנדער איז געווען א נאה דורש ונאה מקיים דערין, און ער האט זיך אליינס געהאנגען, נאכ'ן דרוקן זיין בוך.

דא קען מען ליינען די קורצע מעשה פון אסימאוו אין איר אריגינעלע ענגליש.

עכ"פ די סעריע ברענגט אויך ארויס די געדאנק ווי אזא "געטליכע" AI זאל וועלן אויספילן איר תפקיד כדי זיך צו קענען אויסלעשן און "שטארבן".

***

בנוסף לזה האט הרב דר. מיכאל אברהם גע'טענה'ט אז אפילו פון א טעאיסטישן בליק, איז כהיום שוין נישטא קיין געטליכע התערבות בהעולם כלל. דאס איז אלס דעם אז די מטרה פונעם מענטשהייט איז צו ווערן מער און מער מבוגר און נתפתח בכלל. און איינמאל זי איז שוין "מעטשור", פעהלט נישט אויס אז ג-ט זאל איר "האלטן ביי די האנט", און דאס קען גאר זיין א שטער צו איר זעלבסטשטענדיגקייט.

און אויף די געדאנק רירט אויך אָן די סעריע: איז אזא סארט סיסטעם פונעם AI דייקא א דבר טוב פאר'ן מענטשהייט?

 

[שעפטאל]

האט דערויף דאס קול גע'ענטפערט, "איך קען דיר טאקע נישט איבערצייגן אז עס איז נישט פארהאן קיין גיהנום, אבער גלייב מיר אז עס איז נישטא נישט קיין גיהנום און נישט קיין גן עדן. עס איז נאר דא איך."

Click to shrink...

דעם ענטפער קאכט אין מיך שוין אפאר טאג, ס'האט מיך געפענט א נייער דערהער.

וואס דער אייבישטער טוהט איז גוט אדער גאר א חלק פון זיין פלאן?
אונז זעמער פארנימען אז וואס די אייבישטער טוהט איז גוט, און מ'ווייסט פשוט נישט וואס גוט איז.
מ'קען עס אנקוקן פון אן אנדערע ווינקל, וואס די אייבישטער טוהט איז צוליב זיין רצון זאל ערפיהלט ווערן. איך בין א שליח, מ'פיהרט מיך אהין דורך אלעס וואס פאסירט צו מיך.
(א מימרא פון א חסידיש ספר: צו דיין תפקיד וועסטו סייווי אנקומען, די שאלה איז נאר אויב מיט דיין אייגענע ווילן, צו דורך גיהנום, גלגולים, שלשלאות של ברזל, וכדו')

[קענסט נאכאלס זאגן אז אלטימיטלי איז דאס גוט פאר מיך]

נישטא קיין שונאים ואוהבים
ס'איז נאר דא איין זאך - באשעפער, מיין גאנצע עקזיסטינס איז זיין רצון. (קיינער איז נישט קעגן מיך, אלעס איז גענויגט צו זיין ווילן).
דעם סוד פון אין עוד מלבדו. (כי הנה אויביך השם - ווען דו כאפט אז דיין שונא איז אויך דעם באשעפער, כי הנה אויביך יאבדו - ווערט פארלוירן דעם מושג פון שונא. בעש"ט)

אבער אויב גייט מען מיט דעם, איז קיינער אויך נישט דא פאר מיך, קיינער איז נישט קיין פריינט, יעדער איז נאר גענויגט לויט ווי אזוי ער וויל.

גן עדן איז די הכנעה און ביטול צו זיין רצון, זיך לאזן פיהרן.
די ראצפערט'ער האט געזאגט ביים צווייטן וועלט מלחמה אז זיין זיידע די צאנזער רב איז איהם געקומען אין חלום און געזאגט "כ'קען דיך ראטעווען און וועסט איבערלעבן דעם קריג, אבער אויב דו שטארבסט על קידוש השם וועסטו אנקומען סאך העכער אין עולם הבא. איז וועלכע ווילסטו?"

וועלכע זאל מען אויסוועלן? לעבן לענגער און טוהן מער גוט'ס אויפן וועלט, אדער שטארבן און אנקומען אסאך העכער?

ער האט גענטפערט "וואס די אייבישטער וויל". (ער איז למעשה אומגעקומען אינעם גאז קאמער. הי"ד)

אין אנדערע ווערטער: תכלית איז דביקות (הדבק במדותיו)
אנשטאט פון זיכן עפעס פאר דעם הרגשה פון אני ואפסי, קען מען זיך אינגאנצען מבטל זיין צום שורש און זיין א וועסיל (כלי) פאר איהם. דאן ביסטו גאט.

מלכות לית לה מגרמה כלום - ס'איז זיין מלכות נישט מיין, אבער מיין גאנצע וועזן איז זיין מלכות.

לאמיר אלע צוזאמען זיך ווארעמען מיטן וויזניץ'ן ר"ה'דיגן נוסח ויאמר כל אשר נשמה באפו הוי"ה אלקי ישראל מלך, ומלכותו בכל משלה! אה אהאאאאא אוי יו יאם

 

[מי אני]

יא יא. דאס קען גיין אין איינקלאנג מיט וואס איך ברענג ארויס אין מיין ארטיקל פונעם רמב"ם במו"נ ח"ג פי"ג:

ואפילו אם היה הכל מפני האדם ותכלית האדם - לעבוד האלוה כמו שנאמר השאלה קימת - והיא מה התכלית בהיותו עובד והוא ית' לא יוסיף שלמות אם יעבדוהו כל מה שברא וישיגוהו תכלית ההשגה ולא ישיגהו חסרון אם לא יהיה זולתו נמצא כלל? ואם יאמר אין זה לשלמותו אבל לשלימותנו כי הוא הטוב לנו והוא שלמותנו - התחייב השאלה בעצמה, ומה תכלית מציאותינו בזה השלימות? אי אפשר בהכרח מבלתי שיגיע הענין בנתינת התכלית אל "כן רצה האלוק" או "כן גזרה חכמתו" וזהו האמת. וכן תמצא 'חכמי ישראל' סדרו בתפילותיהם באמרם "אתה הבדלת אנוש מראש ותכירהו לעמוד לפניך כי מי יאמר לך מה תעשה? ואם יצדק מה יתן לך?". הנה בארו שאין שם תכלית אלא רצון לבד.

Click to shrink...

הגם אבער אז די סיפור וויל יא בעצם פּאזיטירן א תכלית פאר'ן באשאפן אזוי אז עס זאל אפירקומען קאַנשעסנעס וחכמה. עס לייגט אויך אראפ א בורא וואס איז אַמאראליש (ל"ד אימאראליש), ווי איידער מאראליש.

 

[מי אני]

א שטילע פלאץ​

די פילם א שטילע פלאץ: דעם ערשטן טאג איז ממחיש אט די געדאנק. דהיינו, אין די פריערדיגע צוויי פילמען אין די סעריע, שטעלט די פרענטשייז אוועק איר עפּאַקעליפּטיק יוּניווערס און סעטינג. דאס איז וואו גאר שטארקע עקסטערע-טערעסטיעל בעלי חיים טורפים זענען אָנגעקומען צו די וועלט. די בע"ח קען מען נישט הרג'ענען, וויבאלד זיי האבן גאר שטארקע נאטורליכע פאנצערס וועלכע קענען ווידערשטיין וואס אימער. די בע"ח זענען גענצליך בלינד, אבער האבן א גאר שטארקע חוש השמיעה (און קענען נישט שווימען). ולכן האבן די מענטשליכע איבערלעבערס זיך אויסגעלערענט צו באגיין גאר שטיל, כדי נישט צו לאזן וויסן די בע"ח וואו זיי זענען און זיי זאלן זיי נישט אטאקירן. אין די פריערדיגע צוויי פילמען, דרייט זיך די מעשה ארום א משפחה איבערלעבערס.

אין די דריטע פילם, וועלכע איז סעט פריער ווען די בע"ח זענען אָנגעקומען צו די וועלט, איז די עיקר פּראטאגעניסט א מיידל וואס הייסט סעם, וועלכע איז שטערבליך קראנק בלי תקוה לרפואה, ועכ"כ אז זי איז אין א האַספּיס. די פילם פאלגט נאך די כאאס וואס פאסירט ווען די בע"ח קומען פלוצים אָן להעולם פון איר פּערספּעקטיוו. עס ברענגט ארויס די יאוש וואס זעצט זיך איין ביי מענטשן, און דאס צאמפאל פון געהעריגע אינפראסטרוקטור, ווען מ'הייבט אָן אנערקענען אז די מצב איז ממש הילפסלאז און דאס (כמעט) אונטערגאנג פון דאס מענטשהייט און ציוויליזאציע מחמתו. און דאס דערקענט זיך וואו די פילם מאכט פיהלן ווי יעצט זענען אלגעמיינע מענטשן אויך אינעם זעלבן מצב ווי איר, וואו מ'ווארט פשוט אויפ'ן טויט מיט גאר ווייניג אויסזיכטן.

די פילם ברענגט דאן ארויס וואו זי האט א מטרה און וויל בלייבן לעבן אויף כדי צו קענען פארזיכן צום לעצטן מאל א פּיצאַ פון א געשעפט פון איר יוגענט. און א באגלייטער אירע גייט אויך מיט דערמיט, זייענדיג אז עס זענען בעצם נישטא קיין סאך אויסזיכטן פאר'ן עתיד, זייענדיג אז די מצב איז וויאזוי עס איז, ובעצם שטייט ער יעצט נישט קיין סאך בעסער ווי איר. דאס האט ארויסגעברענגט צו מיר די געדאנק, אז וואו דאס לעבן און די ציהלן דערין זענען בבירור אַבּסורד, קען דער מענטש מאכן אייגענע ציהלן פון ווערד דערין, פאר וועלכע ער וויל בלייבן ביים לעבן כדי זיי צו ערפילן. און דאס איז די (קאגניטיוו) סיבה פארוואס ער וויל ווייטער אָנגיין - דאס איז די "געים" וואס מ'שפיהלט יעצט.

זיי זענען אלע גוטע פילמען און רעקאמענדירט (פאר די וועלכע קענען דערהייבן די סארט האַראַר און סאָספּענס גאנער). עס דערמאנט אויך א משהו פון די מארגן מלחמה, וועלכע איז שוין פון די עקשאן גאנער.