די אנהייב פונעם צווייטן וועלטס קריג

[הק' לייביש שרייבער]

די פאליטיק בעפאר דעם צווייטען וועלטס קריג

מיר היינטיגע אינגווארג קוקען אויף דעם קריג ווי עס איז געווען אין די צייטן פון די שפאנישע אינקוויזיציע. עס וואלט געווען א מאורעדיגער זאך ווען מען קען היסטאריע אויף פרישען און פארציילן פאר די אינגע דור וואס און ווען עס האט זיך דארט אפגעטוהן למען ידעו דורתיכם וליעמדו ימים רבים וואס עז איז געווען און אן וואס די זעקס יעריגער מלחמה האט אלץ געטוהן צו דער וועלט בכלל און צו די אידן (מינאריטעיטן) בפרט.

בעצם, די צווייטע וועלט מלחמה איז א קאנטיועישאן פון די ערשטע וועלט מלחמה נאך וואס דייטשלאנד האט פארלוירן דעם קריג דאן האבן זיי גענומען אן ערך פון קארגע 20 יאר זיך צו ריגרופירן אין נאכאמאל פרובירן צו כובש זיין מיטל יוראפ אונטער די דייטשע לאפעס, אבער פארט ווערט עס גערופן די צווייטע וועלט'ס מלחמה ווייל נאך די ערשטע האט די וועלט נישט געזעהן אז עס זאל וועלן זיין משוגענער וואס איז עס גרייט איבער צו מאכן נאך פארלירן איבער 10 מיליאן מענטשען (ציווילע, און מיליטער ביחד)

אבער פארט האט זיך יא אויף געשטעלט א וואנזיניגער חיה און מסכים געווען איבער צו שפילן די קריג נאכן ווערן אזוי פארווייטוגט ווי אזוי זיין פאלק האט אזוי מיעס פארלוירן און וואספארא שטראף די דייטשע פאלק האט דערפאר באקומען פון די אנדערע גרויסע וועלטס מאכטן. נישט קענענדיג אראפשלינגען די בזיונת האט ער מחליט געווען לעטס גיוו איט אנאדער טריי.

אין יאר 1933 תרצ"ג האט היטלער פארכאפט דייטש לאנד זייענדיג די שטערקסטע פארטיי פירער וואס האט רעגאירט אויף אריבער 30 % פון אלע פארטייען צוזאמען און האט פארארדענט דעם דייטשען פרעזידענט פאן הינדענבערג צו ווערן דעם דייטשען קאנצלער בדרך אשר לא דרך וויבאלד ער פארפיגט אויף די גרעסטע פארטיי אין לאנד און ער וועט ממילא אווענטועל געוואונען די וואוטס. וכך הוה פאן הינדעבערג האט איהם געקרוינט אלץ קאנצלער אינטער זיך און דאן האט זיך אנגעהויבן וועבן פלענער אין זיין יוואזשנער מוח צו געוועלטיגן אויף גאנץ מיטל אייראפע און צוריק נעמען אלע שטחים וואס דייטשלאנד האט פארלוירן אינעם ערשטען וועלטס קריג נאך זייער פארלירן דעם קריג און ווער אנידערגעשלאגן ביי די גאנצע וועלט פאר פירןאזא קריג וואס האט געברענגט פארלוסטן פאר די וועלט אין מיליאנען שאדנס פון מענטשען און געלטער.

דער וויימאר ריפאבליק האט זיך דאן געשאפן פון די אלע באזיגטע לענדער וואס לויטן אפמאך נאכן וועלטס קריג האבן זיך נישט געטארט מיליטערייזן און האבן געמוזט אוועק געבן גאנצעטע שטיקער לאנד פאר די מדינות וואס זיי האבן פארלוירן צו זייער שטאנד.

ווי למשל גאליציע איז צוגעטיילט געווארן פאר פולין. עסטרייך און אונגארן זענען געווארן צוויי באזונדערע מלוכות, און די צייטן פון די ערשטע קריג איז עס געווען אן עסטרייכישע - אונגארישער מלוכה. יסטרייך האט געדארפט געבן בעהמן און מעהרן פאר די נייע געווארענע טשעכסעלוואקישע גאבערנאטאריע. סאלאואקיי און די קארפאטן האט אונגארן אויך געדארפט אויפגעבן פאר די נייע טשעכסאלוואקאי א.א. ווייטער. (די דיטעילס זענען א חלק פון די הידטאריע וואס באלאנגט בעצם פארן ערשטען וועלטס קריג, נאר צו פארשטיין וואס היטלער האט פארלאנגט און מיט וואס ער האט געהאלטן אז עס קומט איהם גוט אט די פאקטן אביסעל אנדערסטענדינג וואס די פארלאנגען פון איהם זענען געווען שפעטער).
די באזיגטע פעלקער האבן זייער שווער געקענט אפמאכן צו ווערן אזאנא לאזערס, נישט קיין מיליטער זיך צו פארטיידיגען נאר צו האלטן ארדענונג, נישט קיין אייגענע אקאנאמיע זענען זיי געווארן ערלויבט זיך צו בויען און כ"ש נישט קיין מיליטערישע איינריכטונגען מיט אמינאציע זיך צו קענען פארטיידיגען אין פאל פון נויט זענען זיי געווארן ערלויבט צו פראדאצירן לויט דעם ווערסיי אפמאך וואס די וועלטס מאכטן האבן נאכן ערשטען געמאכט די באזיגטע לענדער אונטערשרייבן.

דער וויימאר ריפאבליק ווי פריער דערמאנט האט אן געהאלטן פון תענית אסתר ביז פורים בערך 10-11 יאר פון 1919 ביז 1930 ווען א שווערע אקאנאמישער דעפרעסיע האט געדריקט די גאנצע וועלט איבערהויפט די באזיגטע דייטשלאנד. זיי האבן ממש נישט געהאט קיין לכם לאכול פאר די סיטיזענס פון דייטשלאנד. קיינער האט זיך בכלל נישט געקימערט אויף דעם שלעכטן דייטש וואס האט פאר קארגע 10 יאר צוריק אריין געווארפן די וועלט אין אזא כאאטישע צושטאנד אז זיי זענען בכלל נישט געשוינט געווארן נאר פונקט קאפויער זיי זענען געווען פארפיינטעט פאר די גאנצע ציווילזירטע וועלט און געווען באוואוסט אלץ די וואס האבן אנגעזייהט טויט און דעוויסטאציע. זאלן זיי פאר הונגער פייגערן.

דאן האט זיך א צדרייטער אומגעלונגענע מעלער אדאלף היטלער פון עסטרייך (געוועזענע דייטשלאנד ביים ערשטן קריג) געזעהן קענען רייטן אויף די געפיהל פון די פארווייטאגטע דייטשע פאלק און געשריגען אין די בעיסמענטס פון די שענק הייזער הכזונה יעשה את אחותינו, מיר האבן פארלוירן דעם קריג און דערפאר דארפן מיר ווערן פארקנעכטעט לעול דוד. בשו"א מיר וועלן זיך נישט לאזן פארקנעכטעווען לאמיר הייבן קעפ און צוריק נעמען די מעכטיגע דייטשלאנד וואס מיר זענען אמאל געווען און ווערן צוריק די וועלטס דאמינאציע. און פון דאן האט ער שטארק זיך געהויבן אין די ראמען פון פאליטיק ביז ער האט באקומען א איבערוויגענדע מערהייט פונעם פאלק אריין צו שטימען די נאציניליסטישע פארטיי צו ווערן די שטערקסטע פארטיי אין דייטשלאנד, און ווי אויך איבערנעמען דעם קאנצילאריע.

 

[הק' לייביש שרייבער]

היטלער קומט צו פאוער

אין יאר 1933 האט דער וואנזיניגער חיה היטלער פארארדענט אז די רייכסטאג דאס פארלאמענטישע הויף זאל אילימינירט ווערן דורך שריפה. ביי די שריפה האט ער אריינגעווארפן דעם פארלימענט אין א כיאטישע צושטאנד און אזוי האט ער פארכאפט דעם פראלימענט און מאכט אין דייטשלאנד. היטלער האט ער זיך גלייך פראקלאמירט קאנצלער אויפן דריטער דייטשער רייך(ווי דערמאנט פריער האט ער עס זיך קודם פארזיכערט ביים פרעזידענט פאן הידערבערג מיט אן אנדער סאארט אף טעראר) און דאן האט ער זיך גענומען געוועלטיגן אלץ קאנצלער ביד רמה.

דער קאריזמאטישער הינט היטעלער האט געהאט זיין בעיס אין די ביר ברענעריי בעיסמענטס ווי דארט האבן זיך צינויף געזאלמט אלע אנגעווייטאגטע פארטיי מיטגלידער, און דאן געווען ווי אזוי מען גייט פארכאפן דעם גאנצען גירבאנאטאריע אז די נאציאניליסטישע און פאשיסטישע פארטיי זאלן זיין פולקאמע בעלי בתים און טוהן אין דייטשלאנד און מיט דייטשלאנד וואס זיי וויילן כל אשר ליבם חפץ.

די פאשיסטן און די נאציאנליסטן האבן פון די בעיסמענטס אנגעהויבן בונטעווען אנטקעגען דעם רעזשים אבער דער רעזשים האט בכלל נישט ערענסט גענומען דעם דעמאגאג דער דורך געפאלענער מעלער מיט זיינע דעמאקראטישע ווי רעטאריק, אבער די צוציאונגס קראפט וואס דער בעיסמענט האט געהאט מיט זיך פון די קאריזמאטישע דרשות האבן געטוהן דאס זייניגע, די פארטיי פאשיסטיש און נעציאנאליסטיש וואקסט און וואקסט מיט אן איבערוויגענדע מערהייט וואס מען קען שוין שווערליך דעם אין די שינעס אפשטעלן, דער באן איז ארויס פון זיי סטאנמיע און גלאפירט פאראויס מיט א שנעלקייט.

ווי פריער דערמאנט אין קורצן לגבי די וואלן וואס זענען אפגעהאלטן געווארן אין דייטשלאנד יולי 1932 האט היטלערס פארטיי געקראגן 37 % שטימען וואס איז געוועין אן פון אריבער 14 מיליאן שטימען פאר דעם צודרייטער מעלער און דרשה האלטער היטלער און דאס האט צוגעגעבן צום רייכסטאג 230 זיצן פאר מאנדאטורשאפט און אזוי ארום איז דאס געווארן די שטערקסטע פארטיי אין דייטשלאנד.

מיט פארשידינע טעראריסטישע שטיקלאך האט היטלער געענדיגט פרעסן דעם פרעזידענט. והנה מלך, דער היטלער איז קנצלער אויף דייטשלאנד. יאנאווער 30 1933 איז היטלער געקרוינט געווארן די נייער קאנצלער פון דייטשלאנד. די נאצישע פארטיי האט טרייעמפד זייער זיג. היטלער שרייט אין זיי וואנזיניגע רעדע, דער טאג איז דאס בעסטע טאג אין זיין לעבן. לעבן וועט דער טויזענט יעריגער רייך מיט די ריינע דייטשע ראסע.

דער ערשטער בוק אף ביזנעס.

היטלער מוז ברעכן דעם אפמאך פון ווערסייל. ער הייבט אן שטויסן און שטיפן די ווידעראויפ-בוי פון דאס דייטשע מיליטער. געווער פראדוקציע איז אריין אין א שטויס קראפט, און ווי אויך איז דאס געווען גאר א שטארקע בוסט פאר די אקאנעמי, אין ממש גאר א קורצע תקופה ווייניגער ווי צוויי יאר ווערט דייטשלאנד אנערקענט טאקע מיט שרעק אלץ א מיליטערישער מאכט אין מיטל אייראפע. סקערי, אבער די צוויי דריי יאר וואס די וועלט האט זיך צוגעמאכט די אויגן פון דעם משוגענעם, האט ער אונטער זייער נאז געשטארעמט און געריקט ווענט.

דאס בילד הייבט אן ווערן עטוואס קלאר, ער גרייט זיך צוריק נעמען זיינע שטחים וואס זיי האבן פארלוירן א צירקע 20 יאר פריער אין דעם וועלטס קריג דיס איז נאו דזשאוקס. דער ווערסיילער אפמאך פון נישט זיין ערלויבט פון בויען א מיליטערישע שטארקייט נאר 100 טויזענט טרופן פאר אינערליכע סעקיורעטי און ארדענונג איז שוין לאנג פארביי ער האלט שוין ביי א צירקע פון א מיליאן רעזערוויסטן וואס זענען גרייט צו שפרינגען אין פייער און אין וואסער פאר זיין בלינק מיט די אויגן.

און ווי אויך די געווער פראדוקציע האט איבער געשטיגן א האלבע וועלטס פראדוקציע אין יענע קורצע צייט. דער בחור גרייט יך פאר א פייט, נישט סתם א פייט. נאר למען ישמעו ויראו אז מיט דייטשלאנד הייבט מען זיך נישט אן.

 

[איש יהודי]

זייער שיין באשריבן, אויב איינער זיכט צו פארשטיין די היסטאריע מיט די בליק פון דעמאלט איז אינטערעסאנט צו ליינען winter of the world פון Ken Follett

 

[רב חאצאצאק הקטן]

מאך עס א פדפ ביטע

 

[הק' לייביש שרייבער]

מאך עס א פדפ ביטע

Click to shrink...

גענאכט אין א פי די עף אבער די ארטיקעל איז נאך ווייט פון פארטיג. אויב איז דא איינער וואס קען זיך מתנדב זיין צו פיקסען די טייפאס אןו משפר זיין די לשון וואלט עס געווען א געוואלדיגער תועלת.

ווי ווייט איך וועל אנקומען דערמיט, איז שווער צו זאגן אבער מיר וועלן פרובירן וואס מער.

 

[הק' לייביש שרייבער]

זייער שיין באשריבן, אויב איינער זיכט צו פארשטיין די היסטאריע מיט די בליק פון דעמאלט איז אינטערעסאנט צו ליינען winter of the world פון Ken Follett

Click to shrink...

בדרך אגב די אינפארמאציע קומען פון זייער אסאך היסטארי טשענעלס און פילמען וואס מיר האבן זיך ארום געקאכט אין די נושא.

The evil circle
Band of Brothers
The pacific
און נאך.

און ווי אויך וועב זייטלעך פון די טעג וואס מיר שרייבן דא. עס איז כמעט אומ-מעגלאך אריין צו גיין אין א יעדעס דעטאל פון די תקופה'ס הזמן יוכלי, והם לא יוכלי. אבער אן אויבן אויפעדיגע סינאפסעס איז וואס איך פוביר אהער שטעלן.

אדרבה די וואס אידזשויען דעם חלק פון הישטאריע לייגט צו וואס איר ווייסט, און גליינט, צו בארייכערן די אינפארמאציע דאס איז גאר א שווערע אינטערנעמונג וואס יעך האב גערשיבן יאר צוריק אין א אידישע אויסגאבע. קיינמאל נישט געפערטיגט. אולי יכוס אז די פידבעק וועט קומען וועט עס לכאורה געבן די שטוף צו שרייבן מער און מער.

 

[הק' לייביש שרייבער]

דער קעלאג - ברייענד אפמאך

שטאטססמאן אירסטיד ברייענד צוזאמען מיט דער עסטרייכישער אויסערן מיניסטאר און פרענק קעלאג דער סעקריטערי אף סטעיט פון די פאראיינגטע שטאטן האבן אין יאר 1928 אויסגעארבעט א פלאן אינטערנאציאנאל אז אלע דיפערענצען צווישען איין מדינה צום צווייטן זאלן ווערן אויסגעהאמערט מיט דיפלאמעסי אנשטאט געוואלדטאטן און געווער.

ד.מ. אז אנשטאט צו אויסהאמערן די דיפערענצען מיט האמער און נאגעל זאל מען פרובירן צו אויסהאמערן דיעלס מיט דיפלאמטיע און אוועקשטיין פון מיליטערישע קאנפליקטן. 15 לענדער האבן דאן דעם אפמאך אונטערגעשריבן און אפאר יאר זפעטער האבן זיך נאך 45 מדינות צו דעם אפמאך צוגעשטעלט מיט זייערע חתימות. דייטשלאנד, יאפאן, און איטאליע זענען אויך געווען צווישען די אינטערגעשריבענע לענדער אויף דעם אפמאך. זיי וועלן נישט ניצען קיין מיליטער צו פארגלייכן דיפערענצען. מיליטער איז געמאכט זיך צו באשיצען נישט צו אינוואדירן.

עס איז דאן אדורך ווינציגער ווי 3 יאר וואס דער פאשיסטישער אקס דייטשלאנד, יאפאן, און איטאליע האבן דעם אפמאך געבראכן און זענען ארויס פונעם פעלקער בונד און ביידע אפמאכן סיי דער ווערסיילער און סיי דער קעלאג- ברייענד אפמאך זענען ביי די דריי געווארן צונישט. און די דריי האבן זיך געמאכט א געמיינזאמער אפמאך וואס האט פארמירט דעם דערמאנטען פאשיסטישער אקס.

דער פאשיסטישער אקס
די דריי לענדער, זענען דאן מיטן ארויסטרעטן פון די פעלקער ליגע געווארן פרייע פויגלען צו טוהן וואס זייער הארץ באגערט. רוים, טאוקיא, און בערלין האבן זיך משדך געווען אין א געמיינזאמער דיעל. זיי זענען מער נישט צוגעבינדען מיט קיין שטריק צו קיינעם און קענען טוהן וואס זיי ווילן און טאקע דאן האבן זיי כסדר אגרעסירט מיט מיליטערישע גרעסע און קלענערע אגרעסיעס.

אין יאר 1932 האט יאפאן פארכאפט דעם חלק פון מאניטשוריא אין טשיינע, די פעלקער ליגע האט נישט געהאט קיין שום כח דאס אפצושטעלן.

אין יאר 1935 האט דער פאשיסטישער דיקטאקטור פון איטאליע בעניטא מאסיליני פארפיגט א מיליטערישע אווענטורע אנטקעגן היילע סיסעלי. (איטאפיע) די געשלעג האבן אנגעהלאטן א שטיק צייט און ווידער איז דאס פעלקער ליגע געשטאנען אין די זייט מיט צוזאם געלייגטע הענט נישט זיך אריין מישען אין א קריג וואס לענדער וואס נישט אין די ליגע צו העלפן די באטראפענע לענדער.

און אין די יארן ווען די פעלקער ליגע שטייט און קוקט זיך צו ווי די צוויי לענדער נעמען איין לענדער וואס זענען שוואכער ווי זיי מיט אויפריכטיגע אדער אומ-אויפריכטיגע סיבות און טוהן גארנישט דערצו נאר שטייען אין די זייט און וואטשען די שאו.

און אין די צייט בויעט זיך דייטשלאנד אונטער זייערע נעזער א ריזיגער מיליטערישע מאכט פון הונדערטער טויזענטער רעזעוויסטן און אפיציעלע מיליטער אינהייטן און ווי אויך קאמפיילן זיי אין די צייט געווער וואס וועט איווענטועל מאכן דייטשלאנד פאר די שטערקסטע פאוער אין די וועלט און קיינער וועט זיך נישט וואגן מיט זיין אין קריג צו אריין גיין און דייטשלאנד וועט דאן האבן די מעגליכקייט צו טוהן וואס איר הארץ באגערט איר און קיינער וועט דערצו גארנישט קענען טוהן.

אלע לענדער ארום זענען פארנומען צו ראטעווען און צוריק בויען די אקאנאמיע און פרובירן ארויס קריכן פון די שווערע דיפרעסיע וואס נעמט ארום דער גאנצער וועלט. א יעדעס לאנד פאר זיך ארבעט אויף קעסט און אין כלים צו צוריק באוסטן די אקאנאמיע, און פארעכטן די שאדנס וואס דער ערשטער וועלטס קריג האט אנגעזייט קיינער טראכט אפי' נישט איצט אז א מיליטערישער קאנפליקט איז אויף די הארייזען גאר אין נאנטען.

גראדע די פירער פון די פעלקער ליגע וואס איז נישט געווען פארמישט אין די מיליטערישער אינוואזיעס פון די ערשטע וועלטז קריג זעהט עטוואס יא וואס דא קומט פאר און פראטאסטירן הויעך און דייטליך אנטקעגן דעם דייטשער אנטרעסירונג אבער קיינער מאכט זיך נישט וואוסענדיג פון זייער געשרייען עס איז אומזיסט א יעדעס ווארט וואס זיי שרייען אדער דריקן אין זייערע ניוס טעלאויטס קיינער איז נישט אינטערסירט וואס זיי זאגן א יעדער איז ביזי מיט זיך אליינס. גראדע האבן די שווייצער וועלטס ליגע אדמיניסטראטור יא געשיקט ווארענונגען צו די נאציאנלער פארטיי אין דייטש לאנד מיט סטראשענונגען, פראטעסטן און ווארענונגען. אבער זיי זענען געווען כקול קורא במדבר וואס קיינער הערט אפי' נישט זייער געשריי. זייער מאכט דאס אפצושטעלן האט נישט געהאט קיין שום קראפט זי האט סתם געשריגען און הייזעריג געווארן שרייענדיג.

היטלער דערשפירט אז זיין מיליטער מיט געווער ארסאנאל זענען שוין היבש מסודר און שטארק דער דריטער רייך קען זיך שוין עפארדן צוריק ארויף צו שטעלן אויף די מאפע פון די שטארקע האט ער אנגעהויבן זיינע אגרעסיווע שטיקעס.

דריי יאר שפעטער האט היטלער אין יאר 1936 אריינמארשירט קיין רהיין געביט וואס גרעניצט זיך מיט פראנקרייך וואס איז געווארן אוועק גענומען און דעמאלעזירט געווארן פונעם דייטשען רייך אין יאר 1919 און עס (צוריק) איבערגענומען מיט כח (גראדע נישט קיין שטארקע ווייל ער האט נישט געהאט קיין גרויסער ווידערשטאנד מצד קיינעם, און עס געווען א שליש שליש זום זום סארט אויף אפעראציע.

פארשטייט זיך אליינס, פראנקרייך האט זיך דערזעהן אינוואדירט, דאס איז געווען א שטארקער אלארם פאר פראנקרייך אבער אויסער פראטאסטירן האט זי גארנישט געקענוט טוהן און ווידער געשטאכן רעדער און וויטער שטיל דעם רהיין געביט איז געבליבן ביים דייטש אן קיינע ווידערשטאנד פון פראנקרייך אדער סיי ווער. קיינער האט זיך שוין נישט דערוואגט ארויס צו טרעטן אנטקעגן דעם ווילדן געוועזענעם מעלער היטלער.

דייטשלאנד און איטאליע מאכן א יד אחת, דער ווערסיילער אפמאך האט געהאט אסאך מער סעיפום ווי נאר זיך מיליטערייזן. און אויפדערווייל פון 1919 ביז 1936 האט דער היטלער נישט עובר געווען אויף קיינע אנדערע תנאים אויסער זיך אנשטארקען פון זיינע קאונטער פארטס די ארומיגע לענדער. איצטערט אנכן צוריק נעמען דעם רייהן האט ער געמערקט אז דער גאנצער פעלקער'ס ליגע איז נאר א פאפירענע טיגער האט ער אן געהויבן ארפא ווארפן פון זיך די איבעריגע תנאים פונעם אפמאך.

איינער פון די תנאים וואס דער ווערסיילער אפמאך איז געווען, אז קיין אפמאך מיט עסטרייך קען נישט גענומען ווערן אין באטראכט בשו"א היטלער האט אבער אין זיי קראנקער מוח געשפירט א מאורדיגער דעמארליזעישאן פון אזא תנאי, ער אליינס איז געווען אם עסטרייכישער אפשטאמיגער און האט זיך פארופן א דייטש אפי' ער איז געווען פון עסטרייך ווייל עסטרייך איז א דייטשע קאלאניע, ע"כ דארף עסטרייך ווערן צוריק איינקעסירט צו גרויס דייטשלאנד.

די נאצישע פארטיי איז שוין צוויי דריי יאר פריער אין יאר 1934 געווען אקטיוו און פארזוך צו צוריק איינקעסירן עסטרייך מיטן דערמארדערן דעם עסטרייכישער קאנצלער ענגעלבערט דאלפוס אין אן אטענטאט. דאן האט דער אטענטאט געדארפט זיין דעם ערשטען שריט פון די נאצישע פארטיי צוריק צו איינקעסירן עסטרייך צו גרויס דייטשלאנד. אבער דאן האט איטאליע פארטיידיגט עסטרייך אנטקעגן דייטשלאנד און דייטשלאנד האט נישט געקענט בייקומען דעם איטאליעינישער מיליטער וואס איז נישט ווייניגער אגרעסיוו געווען ווי היטלער.

אבער איצטערט ווען דער דייטש האט זיך אויסמאשטירט מיט א שטארקער מיליטער, און געווער זאפאסן צו קענען זיך אן עצה געבן מיט איטאליע אויכעט האבן די איטאליענער עטוואס אנגעהויבן צו מורא האבן פון היטלער און היטלער וועט מיט א בלינק מיט זיינע אויגן איינשלינגען דעם אגרעסייוער איטאליע אויכעט אויב נייטיג.

איטאליע האט געשפירט פאר וויכטיג אז עסטרייך זאל זיין אן אייגען לאנד אין יאר 1934 ווייל איטאליע האט נישט געוואלטן האבן קיין דירעקטאר גרעניץ מיט דייטש לאנד און עס איז געווען נויטיג פאר זייער נעשאנעל סעקיוריטי אז עסטרייך זאל זיין ווי א האווער זאון פאר איטאליע.
נאך א פאליטישע ענדערונג וואס האט געטוישט די מציאות איז געווען אז אין יאר 1935 איז מעסאליני געווארן דעם איטאליעינישער פרעזידענט וואס איז געווען א דיקטאטור, און געגליכען היטלערס וויזיע אויף אייראפע און אויך ווען מאסיליני איז געווארן פרעזידענט האט ער איינגענומען איטאפיע אין אפריקע ווי פריער דערמאנט ווי היטלער האט איהם געשטיצט אין זיין אינוואזיע און דערפאר האט איצטערט א יאר צוויי שפעטער געשלאסן אן אפמאך מיטן דיקטאטור מאסיליני און געגרינדעט דעם רוים-בערלין אפמאך און האט זיך פארזיכערט אז איטאליע זאל איהם שוין נישט שטיין אין וועג ווי בעפאר מיטן איינעמען עסטרייך.

 

[הק' לייביש שרייבער]

עסטרייך ווערט צודריקט פון היטלער

דאס קללינטשיק לענדעלע עסטרייך געפונט זיך אין א שווערע מצב עסטרייך שטטיט צו ווערן איינגעשלינגען און האבן נישט די כוחות (אפי' מיליטעריש איז זי געווען עטוואס אויסשטאפירט) צו אפשלאגן א דייטשער אינוואזיע. דער עסטרייכישער פרעימער דר. קורט שושניג האט ביי אלל מינס געוואלט ראטעווען די סיטואציע און נישט אריין פאלן אינטער די לאפעס פון היטלער, און בלייבן א זעלבסט שטענדיג לענדעל. האט ער פרובירט מיט אלע כוחות צו שליסן א דיפלאמאטישע אפמאך מיט היטלער אז עסטרייך וועט זיך דערקלערן א דייטשע אימפעריע, און לכבוד דעם וועט היטלער איר לאזן בלייבן זעלבסט שטענדיג.

אבער די דיפלאמאטישע באראטונגען איז נישט געגאנגען אין ערגעץ נאך מער, דער היטלער האט פון איהם אפגעחוזקט מיט דעם אופן ווי אוי ער האט באהאנדעלט דר. שושינג.

בשעת די דיפךאמאטישע דיסקוסיעס זענען פארפיגט געווארן האט די עסטרייכישע פאליציי אויפגעדעקט א גרופע עסטרייכישע נאצי פארטיי מיטגלידער וואס האבן קאנספירירט צו מאכן א רעוואלט אינערהאלב עסטרייך, און איבער ווארפן דעם גאווערמענט. ווען היטלער האט דעשיקט אן אנקלאגע צו די דייטשע רעגירונג דערוועגן און א קאמפלעינט היתכן מען האלט דאך אינמיטן פארהאנדלען, אנשטאט ער זאל באקומען א סימפאטישע ענטפער, איז ער גערופן געווארן צו דעם געבורט רעזידענט פונעם פירער היטלער אין בייערן.

דר. שושניג האט נישט געהאט די מינדעסטע אנונג אז ער איז שוין צום טויט פאראורטיילט געווארן דורך היטלער אין זיין זעלבסשטענדיגע פלי איז שוין א פארחתמטער. ווי א מענטש דיפלאמאט אנקומענדיג צו דעם םירערס רעזידענט האט איהם קאמפלעמענטירט מיטן גרעסטן מאס רעספעקט אויף די שיינקייט פון דעם פאנאראמע, און איבער די געשמאק איבער דעם רעזידענטס פונעם פירער. אויף דעם האט צוריק באקומען א באסיגער ריספאנס. מיר האבן דיך נישט דא גערופן צו דיסקאסירן דעם שיינקייט פון מיין רעזידנטץ און די שיינקייט פון די געגענט. און פון דארט און ווייטער האט דער היטלער געעפענט דעם פי החזיר און גשומפט און באזידעלט דעם עסטרייכישער פרעימער און צווישען די ווערטער ארויס געשאסן זיין לעצטע באםעל אז דראץ שושניג זאל זאפארט איבער געבן די שליסלעך םון די רעגירונג פאר די נאצישע פארטיי אן קיינע צעגערונגען און פון היינט אן וויטער וועט עסטרייך דינען ווי דער 5טער קאלום פון דייטשלאנד. און באותו שיחה האט היטלער אבער אויך פארזיכערט אז אפי' די נאצישע פארטיי וועט פארפיגען אין לאנד וועט אבער נאכאלץ עסטרייך קענען זיין זעלסטשטענדיג אונטער דעם דייטשען רייך'ס 5טע קאלום.

דר. קורט שושניג האט אין די מינוטן מחליט געווען אז ער גייט נישט מיטן גוטן ווילן אויף געבען עסטרייך. צוריק קומענדיג קיין וויען דער הויפט שטאט פון עסטרייך האט ער צוזאם גערופן זיין קאבינעט פאר אן אמערדזשענסי זיצונג. און דארט איינגעמאלדן מיט א שטארקייט אז עסטרייך גייט קיין דייטשער 5טער קאלום נישט ווערן מיט א באשטיגטע רעפארענדום פון די עסטרייכישער פאלק צו שטימען פאר אזא מין דיפלאמאטישע איינגאנג. דר. שושניג האט דאן געמאלדן אין עסטרייך אז אין דריי טאג ארום וועט פארקומען וואלן צו רעפעמענדירן צו דער פאלק גייט איין פאר די פלאן צו נישט.

היטלעא איז אריין אין א כעסיגער שטימונג אזש רויעך איז איהם געקומען פון די נאז ווי נאר ער האט געהערט וואס דר. שושניג האט געטוהן און נישט באלד איינגעשטימט און געפאלגט וואס עס איז פארלאנגט געווארן פון איהם. ער האט זאפארט איינגעשפאנט זיין מיליטער זיך א לאז צוטוהן קיין עסטרייך אין א מארש צו זיין גרייט אריין צו מארישירן אין עסטרייך און איבער נעמען דעם מאכט ווי נאר זיי טרעיטן איבער דעם גרעניץ אן קיינע צעגערען.

דער פרעימער דר. שושניג האט זיך דאן קעוואנדן קיין פראנקרייך און ענגלאנד און זיך געבעטן פאר הילף מיט די סאמעטוכע וואס זיי קליין לענדעל געפונט זיך. אבער, אין קול ואין עונה ביידע לענדער האבן זיך נישט וואוסענדיג געמאכט פון זיין רוף. די צויי גרויס מאכטן האבן איגנארירטר זיין רוף זיי האבן נישט געהאלטן ביים ווערן פארוויקעלט אין א מיליטערישער געפעכט מיט היטלער פאר עסטרייך. דאס קליין לענדעל עסטרייך שטטייט איצטערט זעלבסט שטענדיג אויף געבארגטע צייט. והעיר עסטרייך נבוכה.

 

[הק' לייביש שרייבער]

אך מוז נעמען א ברעיק פון רעגיולאר פראגרעמינג און ארויס ברענגען מיינע געפיהלן מעומקא דליבא. עס האט זיך פרייוויליג מתנדב געווען א גאר חשובער ווארעמער ניק דא ביינונז אין קרעמעל צו רעדאגירן און מתקן טעות זיין די ווערק. אזוי ווי סע איז נישט קיין איינפארכער קורצער באשרייבונג מיט אסאך ווערטער איז עס פשוט נישט מעגלאך צו ארויף שליידערן אן קיינע טעותים. טאמער וועל איך ווארטן ביז עס איך וועל עס מגיה זיין און איבער קוקן פון טעותים וועט מיר פארגיין דעם אפעטיט פון שרייבן ווייטער און עס וועט בלייבן ווי אלע מיינע היסטארישע ווערק זענען געבליבן סטאק.

האט זיך גענומען די מיה @בְּעֵ֥בֶר הַיַּרְדֵּ֖ן אין זיך גענומען די עבדות פון עס מגיה זיין אויף די ארגינעלע גוגל באקס ווי עס איז געשריבן געווארן און עס בעז''ה איבער פאוסטן פראכטענערהייט.

נאך אזאנע חברים הניקים ווער דאך נאך עפעס אנדערשט?

 

[הק' לייביש שרייבער]

עסטרייכישער איינשלוס

מארטש 3 1938 האבן די דייטשע טרופן אריבער פארשירט אריין קיין עסטרייך און איבער גענומען דאס גאנצער לענדעל אין ווייניגער ווי צוויי טעג. מארטש 14 וואס דאס איז א קארגע אנדערהאלבן וואך פון די ערשטע מיליטער מאן האט איבער געטרעיטן דעם עסטרייכישער גרעניץ האט היטלער בכבודו ובעצמו טריאמפמירט און מארשירט מיט א ריזיגע פאראדע אין וויען דעם הויפט שטשאט פון עסטרייך.

מארטש 15 האט היטלער איינגעמאלדן אז עבטרייך האט זיך מיטן בעסטן ווילן איינגעשלאסן מיט דייטשלאנד (זיי האבן פשוט געוואלט צוריק זיין א דייטשער קאלאני) און נישט אז היטלער האט אקאפירט און זיי באצווינגען.

קיין איין שאס האט דאס איינ-נעמן עסטרייך געקאסט פאר היטלער. דער עסטרייכישער רעפאבליק איז ארויס פון איר עקזיסטענץ אן א קיין שום ווידערשטאנד. דער ערשטער טריט פון היטלער אין זיין 6 יאר בליטיגער קריג, איז געווען דאס איינקעסירן עסטרייך. ווי אויך האט דאס איינעמען עסטרייך, היטלער שטארק געמיטוגט. זעענדיג אז די צוויליזירטע אליערטע וועלט זאגט נישט קיין ווארט פון פראטעסט פון די אקציע וואס ער האט נארוואס אדורך געפירט. דאס האט שטארק געבויעט זיין פאנדעישאן אויף זיינע ווייטערדיגע פלענער.

אזוי ווי עס האט פאסירט מיט עסטרייך איז איצטערט געקומען די רייע אויף טשעכסעלוואקיע

די סוקסעס פון איינעמען עסטרייך אן קיין איין שאס, און קיין איין פארלוירענער זעלנער האט געטירבן זיין תאוה טו מאוו פארווערד. טשעכסלוואקיע איט איז!! נעקסט אן די ליין.

די פאליטיק האט שוין דאן קלאר געלויטעט אז דער הינגעריגער וואלף גייט זיך נישט אפשטעלן ביים איינקעסירן נאר עסטרייך, די נייעס, די טאלק שאוס (וואס זענען דאן נאך נישט געווען פארהאן) האבן שוין אפן גערעדט אז דא איז אנטשטאנאנען א ווילדער פירער מיט ווילדע קאפריזן און גרייט זיך צו ערענסטע מאוומענט פון סתם אינוואדירן פאר די סעיק צו מאכן דייטשלאנד די דאמענירער אויף צענטראל אייראפע, אויפדערווייל האט די אינוואדירונגען געהאט א טענה פון "דער לעבנס ראום פארן דייטשען פאלק"

נעקסט קעיס, טשעכאסלוואקיע פליז.

ווי נאר ער האט געזעהן אז די פרייער וועלט האט נישט געמאכט קיין ויצעקו נישט נישט נאר די פרייער וועלט האט נישט גענומען קיין פיזישע שריט ניטאמאל א פיפס האט ען געהערט פון זיי, איז ער געווארן עטוואס אביסעל מער געוואגט און געווארפן זיין דייס אויף די מאפע, און עס איז געפאלן אויף טשעכסאלוואקיע.

אים יענע יארן פון 1938 איז דער טשעכסאלוואקיע גובערנאטאריע געווען א נייער קוים ארויס פון די ווינדלען א אינגער לאנד מיט וויינגי עקספיריענס אין פאליטיק און כ"ש אין קריג. בסה"כ איז טשעכסאלאוואקיע געגרינדעט געווארן אין יאר 1918 סוף פון די ערשטע וועלט מלחמה.

דער ערשטער פרעזידענט פון טשעכסאלוואקיע איז געווען א נאבעלער שטאטסמאן און גראדע נישט קיין אידן פיינט. טאמאש גאריק מאסאריק. מאסאריק איז געווען דער זוהן פון אן ארימער שמיד אין א קליינטשיק שטעטעלע האדאנין אין מעהרן. .

טאמאס מאסאריק איז געווען א קעמפער פאר יושר און גערעכטיגקייט. ער האט געשפילט א גרויסער ראלע ביים פארטיידיגען דעם איד לעפאלד הינזלער פון א בלוט בולבל יארן פריער.

מאסאריק האט אנגעפירט דעם טשעכישען לעגיאן וואס האט געקעמפט צוזאמען מיט נאך םעלקער אנטקעגן דייטשלאנד אין ערשטען קריג. און אלץץ רעזאלטאט דערפון האט אמעריקא געשטאדעלט פאר טשעכסעלאוואקיע אז עס זאל באקומען זייער אייגענער שטאנד אלץ א לאנד און נישט דארפן זיין געבינדען צו קיין אנדערע לענדער אלץ א פראווינץ אדער קאלאני.

וויבאלד מאסאריק איז געווען א זעלטענע קעמפער א גענעראל מיט זייער שטארקע מיליטערישע פעיאיגקייטן, און מיט נאסאך בלויע הארטס אויף זיינע בריסטן האט ער באקומען א לעבנס לענגליכע פרעזידענט טערמין איבער די נייע זעלבסשטענדיגע מדינה טשעכסאלוואקיע.

מאסאריק איז אלט געווארן 85 יאר האט ער פרייוויליג אויף געגעבן זיין פרעזידענטשאפט און ריזיגנירט פון זיין אמט אלץ פרעזידענט און דר. עדווארד בענעש דער פרעימער איז געווארן באשטעיטיגט צו איבער נעמען דעם פרעזדענטסי.

דאס טשעכסאלוואקישע לענדל איז געווען צוזאם געשטעלט פון 4 פראווינצען. בעהמען, מעהרן, סלאוואקאי, און קארפאטא-רוס. געוויסע געביטן פון טשעכסאלוואקיע זענען געוועזן באזעצט מיט געוועזענע דייטשע בירגער, ספעציעל ביי די גרעניצן פון לאנד וואס האט זיך געגערעניצט מיט דייטשלאנד.

פון די אריבער 16 מיליאן מענטשען וואס האבן געוואוינט אין דאס קליינטשיק לענדעל זענען דערפון 3 מיליאן געווען נעיטיוו דייטשע בירגער. דער גנצער סודעיטן געביט וואס איז געווען ביי די דייטשע גרעניצען זענען געווען באוואוינט מיט די בירגער וואס זענען פון נעטיוו דייטשלאנד ווי פריער דערמאנט.

די דריי מיליאן דייטשע איינוואוינער האבן געשאפן אן ערענסטער פראבלעים פאר די טשעכסאלאוואקישע רעגירונג, און ווי אויך האט די רעגירונג געוואוסטאז זיי ענען זיך נישט פארלאזן אויף די פאטריאטיזם פון די געוועזענע דייטשע (הייטיגע טשעככישע) איינוואוינער וואס וואוינען ביי די דייטשע גרעניצען און דערפאר האבן זיי געהאלטן אן וואכזאם אויג אויף די סארט סיטיזענס.

אבער די וואכזאם אויג האט נישט אפגעהאלטן די בארט איינוואוינער צו ערגענעצען זיך א נאצישע פארטיי אין טשעכסאלאוואקיע. ממש דאס זעלבע מאטא ווי די היטליריסטן האבן געגרינדעט א נאצישע פארטיי אפאר יאר פריער אין דייטשלאנד מיטן זעלבען ציל וואס די דייטשע נאצישע פארטיי הטט געהאט אין זייער אגענדע צו איבערווארפן די איצטיגע רעגירונג.

און את אשר יגורני בא, די דריי מיליאן דייטשען האבן זיך אין די נאצישע פארטיי פון טשעכסאלוואקיע אנגעשלאסן און אריין געשטומט דעם מייסטער אנטיסעמיט קאנראד הענליין צו זיין זייער פירערץ יענע דייטשער האבן געדינט כאילו דעם 5טער קאלום פאר אין טשעכסאלוואקיע. היטלער האט אנגעהויבן קאפען, פארפירן, און געטומלט, באשידלגען די טשעכישע רעגירונג פארן אינטערדריקן די דייטשע מינדערהייט אין טשעכסאלאוואקיע און דערפאר האט ער פארלאנגט בכל תוקף ועוז אז דאס גאנצער סודעיטן געביט ווי די דייטשע מערהייט האט אין טשעכסאלוואקיע געוואוינט זאל ווערן אנגעשלאסן אין דייטשלאנד.

 

[הק' לייביש שרייבער]

קריג פולווער אין די טשעכסאלוואקישע לופט

דאס געפאר פון קריג האבן זיך אנגעהויבן שפירן אין טשעכאסלוואקיע, די גרעניצן צווישען אונז און דייטשלאנד איז ווי דייטשלאנד נעמט ארום דעם וויידעל פון טשעכסאלוואקיע ווי א צווענגעל קלאמערט ארום זיין אביעקט. און מיט די עסטרייך איינשלוס וואס עס האט מיט אפאר וואכען בעפאר פאסירט זענען די גרעניצען מיט דייטשלאנד נאך מער אריין אין די הענטלעך פונעם צווענגעל. און איצטערט נעמט שוין דייטשלאנד ארום טשעכסאלוואקיע פון דריי זייטן.

און ווי נאר דער כלב היטלער האט אפגעערטיגט און איינגעשלינגען עסטרייך האט ער אן קיין בושות אנגעהויב מאנען מיט שטארקייט די סודעיטן געביט (ווי פריער דערמאנט, אז עס זענען געווען באוואוינט מיט דייטשע אפשטאמיגע). פארשטייט זיך די טשעכן האבן קאטאגאריש אפגעשלאגן דעם פארלאנג פון וואנזיניגער חיה היטלער.

גראדע האט טשעכסאלוואקיע אנדערש ווי עסטרייך יא פארמאגט אן אויגעריסטעטע מיליטער מיט געווער וואס וועט קענען עטוואס אפשלאגן א דייטשע אפענסיווע. זייער ארמיי האט געהאט 750 טויזענט אקטיווע זעלנער. פאר אזא לענדל ווי טשעכסאלוואקיע איז עס געווען א שטארקע מיליטער עקארדינגלי און ווי אויך זענען זיי געווען גוט באוואפן מיט געווער. א מוסטערהאפטיגע דיספלין צווישען די ראנגען אין די ארמיי. אן קיין קאראפציע און אונטערגרובינגען (ווי עס איז געווען דאן די נארם אין יענע תקופה).

לענגאויס די גרעניצען האט טשעכסאלוואקיע געהאט אויסגעבויט פעסטע באשיצונגס פעסטונגען א ליניע וואס האט געשיצט פון א מיליטערישער אריין דריגונגען נאך פון די צייטן וואס די פראנצויזען האבן געבויט די פעסטונגען ווען טשעכסאלוואקיע האט נאך באלאנגט צו פראנקרייך בעפאר די ערשטע קריג.

טשעכ גרייט זיך פאר קריג, זיי זעהן נישט קיין אויסוועג מיט היטלער אויזסער זיך אנטקעגן שטעלן אן אינוואזיע. פאר א יעדעס פרייז וועלן מיר פארטיידיגען אונזערע גרעניצען פון אריינדרינגער איז געקומען א פאטריאטישע רעדע פונעם פרעזידענט עדווארד בענעש. עס איז נישט געווען קיין דריל ווי מען טעסט אויס די גרייטקייט פון די סאלדאטן עס איז ריעל עס זעהט נישט אויס אז היטלער וועט פארגיין דעם אפעטיט פונעם פארלאנג אויף דעם סודעטין געביט אפי' ער ווייסט אז טשכסאלוואקיע איז זיך גרייט צו פארטיידיגען פאר א יעדעס פרייז.

די פוללווער אין די לופט צווישען דייטשלאנד און טשעכסאלוואקיע האט זייער באומרואיגט פראנקרייך און ענגלאנד, ווייל פראנקרייך האט געהאט א פאקט מיט טשעך אז אין פאל זי ווערט איבערגעפאלן פון זיי וועם דארף פראנקרייך איר קומען צו הילף, און ענגלאנד האט געהאט א פאקט מיט פראנקרייך אז ווען םראנקרייך איז אין קריג וועט ענגלאנד איר קומען צו הילף. רומט אויס אז דא וועט אויספאלן א קריג צווישען דייטשלאנד פון איין זייט, מיט טשעכסאלוואקיע, פראנקרייך און ענגלאנד אויך די צוייטע זייט. סיי פראנקרייך און, סיי ענגלאנד זענען נישט געווען אין די מאד פון זיך פייטן יעצט (ספעציעל אז נישט פאר צו לאנג צוריק הט מען פארזוכט דעם טעם פון א ביטערע וועלטס קריג מיט זייערע ווייטאגליכע רעזאלטאטן).

און ווי אויך האט טשעכסאלוואקיע געהאט אן אפמאך מיט רוסלאנד וואס איז באשטעטיגט געווארן אין יאר 1934 אז אויב טשעכ ווערט באפאלן וועט אויך רוסלאנד קומען צו הילף. אינטערסאנט אנצומערקן אז ווען דער רוסישער פאקט איז נעגאושיעטעד געווארן זענען די טשעכישע בירגער נישט געווען אזוי אנטציקט צו זיך פארלאזן אויפן רוסישען בער פאר זייער שוץ און שטיצע אבער דער פאקט איז קיינמאל נישט אויפגעלעיזט געווארן און עס איז געבליבען אין קראפט, און איצטערט אין די צייט איז עס געווען א גרויסער נחמה אז טשעכ בעצם האט נישט וואס מורא צו האבן פון א דייטשע איבערפאל ווען זיי באקומען שטיצע פון דריי גרויסע מעכטיגע לענדער וואס וועלן זיי באשיצען מיט זייער מיליטער און געווער.

אבער די אינשורענס פירמעס פראנקרייך ענגלאנד און איפי' רוסלאנד האבן נישט געהאלטן ביים אויסצאלן דעם אינשורענס און האבן זיך מיט אלע מינע תירוצים ארויס געדרייט פון קומעין צו הילף דעם טשעך בעת צר.

 

[צוזאמגעדרייט]

איך ליין יעדיס ווארט מיט דורשט!

 

[Mendy]

איך ליין יעדיס ווארט מיט דורשט!

Click to shrink...

סעים העיר

 

[הק' לייביש שרייבער]

איך ליין יעדיס ווארט מיט דורשט!

Click to shrink...

סעים העיר

Click to shrink...

די סארט פידבעק, גיט חשק צו גיין ווייטער. היינט נאכט וויל איך נישט קענען ווייטער שרייבן. אבער מיר וועלן בעז''ה ממשיך זיין מארגן. ווי מער אזאנע מעסעדזשעס אלץ מער העלפט עס שרייבן.

 

[הק' לייביש שרייבער]

טשעמביערליין מישט זיך נישט

דער בריטישער פרעימער נעוויל טשעמבערליין איז געווען אנטשלאסן נישט צו אריין ציען ענגלאנד אין דעם סיכסוך בכלל וואס טשאכסאלאוואקיע האט איצטערט מיטן דייטש, אבער אויך עס ער געווען אנטשלאסן צו עוואוידען קריג ביי אלל מינס By all means און דא שפירט ער די פולווער אין די לופטן איין קליינעם סטרייק מיטן מעטש און א מלחמה פלאקערט אויף און די וועלט ווערט פארכאפט אין די פלאמען.

טשעמבערליין פאר סאום ריזען האט געהאלטן אז עס זענען דא גיטע טשענסעס אז עס איז שייך צו שליכטן דעם פראבלעם מיט דייטש לאנד און טשעכסאלאוואקיע מיט דיפלאומעסי פרידליך אן קיין פייער, טשעכסאלאוואקיע זאל אויף געבען א חלק פון איר טעריטאריע פאר דייטשלאנד דעם סודעיטן געביט והכל על מקומו יבוא בשלום.

ווי אויך האט טשעמבערליין געזעהן א טעארעטישער פראבלעים צו ווערן אריין געמישט אינעם קריג. קיין איינע פון די דריי גרויסמאכטן פראנקרייך, רוסלאנד און ענגלאנד וואס זענען אין פאַקט אקט מיט טשעכסאלאוואקיע זענען נישט ביי די גרעניצן ד.מ. אז אויב דארפן זיי איינהאלטן דען צוגעזאגטן פאקט איז עס נישט אזוי פשוט צו קומען צו הילף דורך לאנד נאר מען וועט מוזן ניצען די לופן אנצוקומען צום פראנט. געאגראפיש איז עס פשוט נישט מעגליך פאר זיי צו קומען צו הילף טאמער דייטשלאנד באפאלט איר שכן דעם טשעך

סעפ. 12 1938 צוויי וואכן פאר ראש השנה יענעם יאר תרצ"ט האט היטלער געהאלטן זיין באמבאסטישע רעדע אין דעם דייטשען שטאט נירענבערג די קעפיטאל פון בייערן ווי דער נאצי פארטיי איז געווען סטאנציאנירט (די באקאנטע נירענבער געזעצן, איז א נאמען געגעבן געווארן ווייל די געזעצען זענען אין נירענבערג געשריבען און פראטאקאלירט געווארן). דער גאנצער וועלט האט דאן נאכגעפאלגט די דעלמאסדיגע דעמאגאגישע ספיטש מיט גרויס אויפמערקזאמקייט.
אין יענע רעדע האט היטלער נישט דעקלארירט מלחמה, אבער מיט גאר שארפע אויסדריקן האט ער זיך דאן אויס געדריקט אויף עדוארד בענעש דעם טשעכישער פרעזידענט און געםארדערט בכל תוקף ועוז די גערעכטיגע פאדערונג פון די סודעיטן געביט, און אויב וועלן די טשעכן נישט נאך קומען דעם ארלאנג וועט ער שוין זארגן אז יושר זאל אויסגעפירט ווערן.

די דעמאלסדיגער רעדע איז אריין אין די היסטאריע ווערנדיג אנגערופן דעם שווארצן מאמענט די מאמענט אויף טרוטה Moment of truth יא מלחמה, נישט מלחמה איז געווען געוואנדן אין די אויסצוגען פון דעם איינציגער ספיטש.

אפי' די רעדע האט נישט רעזאלטירט אין דירעקטע קריג אנהויב אבער דאס איז געווען דעם מכה בפטיש ווי דער וועלט האט געזעהן אז דורן, און תפילה איז מער קיין אפציע פאר היטלער נישט, און קריג אדער נאך קומען זיינע פארארדענונג. נישטא נאך אן אפציע פון דיפלאמאטיע מער.

א פוטש אין די סודעיטן געביט
באלד נאך די נירענבערג רעדע האבן די נאציע אינגען אין דעם געביט זיך גענומען בונטעווען אפן אנטקעגן די רעגירונג און די בונטעוועריי איז געווארן עסקעלעיטעד צו א מצב פון אן אויפשטאנד אויסבראך. עס איז זיך אליין פארגעשטעלט אז א פאראדענונג איז געקומען פון די העכער פענסטער פון די פארטיי פירער אין נירענבערג צו אויספירן טערארר אינעם געביט כדי צו פראוואצירן דעם טשעך צו געבן אן אויסרייד פאר היטלער זיך אריינצו מישען און זיך אנעמען פאר זיינע פאלקס מיטגלידער און אכטונג געבן א זיינע פארטיי פאטריאטן ווערן נישט קיין טארגעט און קיינע עוולות זאל ח"ו אנטקעגען זיי נישט געטוהן ווערן, און אזוי אריין קומען אינעם געביט צו האלטן ארדענונג דארט.

צוויי גאנצע טעג איז די רעוואלט געווען אין שוואנג. דער טשעכישער קריגס מיניסטער האט אריין געשיקט דארט די מיליטער (כמו נעשאנאל גארד'ס) צו דערשטיקן דעם פוטש אעון מיט כוח האבן זיי דאס דערשטיקט בעפאר דער פוטש איז נאך ארויס פון פראפארציע.

א שטאטוריעם (קריגס צושטאנד) סטאטוס איז געווארן ארויף געלייגט אויף דעם ריאון און אן ארעסט ווארענט איז געווארן ארויף געלייגט אויפ'ן קאפ פון די פארטיי גאווערנער פונעם געגענט קאנראד הענליין, אינמיטן נאכט ווי א גנב איז ער אנטלאפן פון דארט אריבער די דייטשע גרעניץ און פון דארט האט ער נאך מער אנגעהייצט די דייטשע אוטאריטעיטן אנטקעגן דעם טשעכאסאלאווקישער ריגירונג. "דער דייטשער פאלק אינעם סודעיטן גייט נישט איין אויף קיין שום פשרות, עס מוז און וועט זאפארט צוריק געגעבן ווערן קיין דייטשלאנד מיט גוטן אדער מיט בייזען די אויסוואל ווי-אזוי דאס וועט געשעהן ליגט אין די האנט פון טשעכאסאלאוואקיע" האט ער געזעגט אין זיין רעדע צו דעם דייטשען פאלק וואז זענען געווען אונטער זיין גוראבענאטאריע.

נאך די אלע פראוואקאציעס און רעדעס און פוטשעס איז גאנץ אייראפע אריינגעפאלן אין ענקזייעטי, און האבן אנגעהויבן רילייזען מיט וועמען זיי גייען דא האבן צוטוהן, און די דורשט צו בלוט און מאכט שטייט איבער אלעם, עס איז נישט קיין קינדער שפיהל מער עס זעהט אויס ווי דער אינגער משוגענע דורכגעפאלענער מעלער וועט נאך אין קורצן אריין ווארפן גאנץ אייראפע אין שווערע שלאכטן, וואטש אוט ווי א קאמינג האט היטלער געווארנט און זיי האבן אנגעהויבן זעהן אז דער בחור מיינט עס ערנסט עס איז נישט סתם געקאפעט.

דייטשלאנד אליינס קאכט ווי א קעסל מען זעהט מונעווארעס וואס מען זעהט נאר אין קריגס צושטאנד, די מיליטער הייבט אן ראולן זייערע רעדער איבער בערג און טאל די שאסייען ווערט איבער געפיהלט מיט מיליטערישע פיר רעדעלדיגע כלי משחית און הונדטערטער זעלנער ווערן געפריט מיט לאסט וואגאנען צו די גרעניצן פון דייטשלאנד און טשעכסאלאוואקיע. זיי ריכטן זיך פאר אן איבערפאל גאר בקרוב טאמער ווערט די קאנפליקט נישט געשליכטעט צו היטלער'ס לייקינג.

היטלער האט גענומען אין חשבון אז אויב וועט פראנקרייך יא זיך האלטן צום פאקט וואס זיי האבן אפגעמאכט מיט טשעכאסאלאוואקיע ד.מ. אז דערנאך וועט ענגלאנד, און רוסלאנד זיין אין קריג מיט דייטשלאנד, דאס איז עםעס וואס דארף ווערן ערענסט קאנסידערד. דערפאר האט היטלער פארארדענט אז די "זיעגפריד ליניע" וואס איז געבויט געווארן מיט יארן פריער אנטקעגן דעם פראנצויזישער ליניע "מאזשינא ליניע" זאל ווערן פארשטערקערט, און ווי אויך האט זיך ביי די לענגט פון די גאנצע פראנצויזישע גרעניץ אראף געשטעלט מאטראזירטע דיוויזיעס וואס וועלן זיין גרייט פאר שלאכטן, אז די פרונצויזען זאלן האבן ען ארד טיים צו אריבער קראסירן אריין אין די דייטשע גרעניצען אויב זיי ווילן זיך אנ-נעמען פאר טשעכסאלואקיע.

אבער ווי מיר וויסען שוין היינט האט פראנקרייך ענגלאנד און רוסלאנד דאן ארויס געטשיקענט פון דעם פאקט וואס זיי האבן געמאכט מיט די טשעכישע רעגירונג און היטלער האט ערייכט דאס זייניגער אן א שלאכטן און מענטשליכע פארלוסטן.

דער טשעכישער פרעימער עדווארד בענעש האט אויף געטרעיטן פארן פאלק אויף די נאציאנאלער ראדיא סטאנציע פראקלאמירנדיג, אז דאס פאלק זאל זיך האלטן רואיג און נישט ווערן אנגעצויגען אין די אנגעצויגענע צייטן ער האפט און פרובירט מיט אלע כוחות אז טשעכאסאלוואקיע זאל נישט פארמינערט ווערן און אן א קריג און בלוט פארגיסונג.

די קריג האט טאקע קיינמאל נישט אויסגעבראכן אנטקעגן די טשעכן ווייל די צוויי גרויסע וועלטס מאכטן ענגלאנגד און רוסלאנד זענען אריין אין א דרוק אז זיי זענען עטוואס פאראנטוואטליך פאר די טשעכן און דא דרייען זיי זיך ארויס עפעס עכ"פ מוזן זיי זעהן צו טוהן זיך צו קענען ארויס דרייען לעדזשיט נישט סתם ווייל זיי פייפן זיך אויס. עס קען ניש זיין אז א מלחמה זאל אויסברעכן און זיי מאכן זיך אום וויסעמדיג פונעם פאקט וואס זיי האבן מיט טשעכאסאלוואקיע, און ווי הויך האט דער אויסערן מיניסטער לארד האליפאקס פון ענגלאנד באקומען א געהיימע טראנסמישען אז טאמער איז ביז סעפטעמבער 15 נישטא קיין פראגרעס גייט היטלער אריין אין פולי מאבאליזאציע און ביי אקטאובער 1 וועט ער אטאקירן די טשעכישע גרעניצן.

 

[הק' לייביש שרייבער]

פראנקרייך און ענגלאנד אין געשפרעך וואס צו טוהן ווייטער

ווען פראנקרייך און ענגלאנד ווילן נישט זיין קיינע פאליטישע דורך פעלער מוזן זיי זיך האלטן צום פאקט וואס זיי האבן אינטער געשריבן יארן בעפאר, מען קען זיך נישט פלעין אום-וואוסענדיג מאכן. ווי נאר די קאכעניש פון קריג און די פולווער איז מער אין די גאס ד.ה. תיכף נאך די נירענבערגער קאנפערענץ וואס היטלער האט געהאלטן אין דעם פארטיי הויפט, האט דער פראנצויזישער פרעימער עדווארד דאלאדיע צוזאם גערופן זיין גאנצער קאבינעט פאר א דריגענדע מיטינג און די אדזשענדע פון די מיטינג איז געווען די איין איינציגער דיסקוסיע זאל פראנקרייך האנערן זייער ווארט און זיך האלטן צום פאקט אדער זאלן זיי עס דראפן אראפ ווארפן פון זיך דעם אחריות משום איזה סיבה.

דער בעאראטונג איז אנגעגאנען א גאנצען טאג און קיי רעזעלוציע איז פון די מיטינג נישט ארויס, די דיעות מיינונגען זענען געווען צוטיילט, לכבוד דעם האט דאלאדיע געלאזט רופן דעם בריטישער אמבעסאדאר פון ענגלאנד עריק פיפעס, צו זיך, נאך יענעם נאכט נאך די שווערע טאג פון די דיסקוסיעס, און איהם באאויפטראגט מיט די עבודה צו מעלדן זיין פרעימער אז פריינקרייך פארלאנגט פון טשעמבערליין צו אויסארבעטן מיט היטלער סיי וואספארא אפמאך (נישט מיר נישט דיר נישט) איהם נאך געבן זיינע פארלאנגען

טשעמבערליין איז געווען זייער צוםרידען צו זעהן אז פרראנקרייך איז אויך מיט דעם זעלבער מיינונג ווי ער, "איך טשעמבערליין די פרעימער פון ענגלאנד גלייכט שלום, שלום האט א פרייז פון קאמפרעמייז, קאמפרעמייז איז נאך אלץ בעסער ווי מלחמה". טשעמבערליין האט אנגענומען דעם כבוד פון דאלאדיע, נאך אין יענעם נאכט אום 11 אזייגער האט טשעמבערליין געשיקט א מעסעדזש פאר היטלער אז טשעמבערליין וויל זיך מיט איהם טרעפן און איז גרייט אריבער צו קומען צו איהם קיין דייטשלאנד, כדי צו פארהאנדלען מיט איהם וועגן די סודעיטן געביט.

היטלער האט אנגענומען דעם אנבאט פון טשעמבערליין, ווי קען זיין א גרעסערער פאליטישער געווינס אז דער גרויסער מעכטיגער טשעמבערליין פון גרעיט בריטיאנע, וואס איז דאן געווען א ריזיגער גרויס מאכט אין די וועלט וואס האט פארפיגט אויף שטחים אויף אלע קאנטינענטן און קאלאניעס אין א יעדע מדינה, קומט איהם פאלן צו די פיס, און איז זיך מכניע ווי א קליין קינד, וואס קען זיין בעסער האט ער זיך געריבן זיינע שלייפן.

נ.ב. דאס א קורצערע תגובה נאר כדי שלא יבטל התמיד. אבער עס וועט נאך לענגער ווערן.