- זיך איינגעשריבן
- מאי 4, 2024
- מעסעדזשעס
- 826
- רעאקציע ראטע
- 3,453
וחמושים עלו בני ישראל, באקאנט די מדרש וועלכע רש"י ברענגט צו אז פון די ווארט חמושים איז משמע אז נאר איינ'ס פון פינף זענען ארויס געגאנגן פון מצרים, די איבעריגע זענען אויסגעשטארבן ביי די מכה פון חושך.
אויך איז באקאנט דעם מדרש פון בזכות שלשה דברים נגאלו אבותינו ממצרים (עפעס אזוי איז די לשון המדרש) שם, לשון, מלבוש. זיי האבן נישט נאכגעמאכט די מצרים מיט די דריי זאכן און דאס האט זיי געהאלטן פאר אן עקסטערע אפגעטיילטע פאלק און אזוי זיך דורך געקוועטשט די פאר הונדערט יאר אין גלות מצרים צווישן די גוים.
אין אנאנדערע פלאץ זעהן מיר אויך אז די אידן אין מצרים האבן שוין פארמאגט עטליכע מצוות מיט אזהרת ווי למשל מילה, גיד הנשה, ע"ז, און אויך שבת אויף א געוויסע דעגראד. ווי למשל מ'זעהט ערגעצוואו אז די אידן זענען זיך צוזאמען געקומען אויף שבת און זיך מחזק געווען, כ'געדענק נישט די מקןרות דערפון אדרבה אויב איינער געדענקט זאל ער ביטע צו צייכענען די מקורות.
בעצם די שם, לשון, מלבוש זענען נישט קיין פארגעשריבענע מצוות נאר פשוטע אייגענע פארשטאנד אז כדאי צוזאם צו האלטן א פאלק אין א גלות סעטינג ברויך מען אנהאלטן די דריי זאכן. די דריי זאכן שיינען צו שטאמען מער פון א קאלטוראלע בליק ווי איידער פון א געזעצליכע בליק. אבער מיט דעם אלעם האט עס נישט געראטעוועט מער פון צוואנציג פראצענט.
שפעטער אין די אידישע היסטאריע בעיקר נאכן חורבן בית שני זעהט מען ווי חז"ל האבן איינגעפירט פארשידענע גזירות אויס מורא פארן זיך אויסמישן מיט'ן גוי אדער גוים אין גלות. צוליב חיתון האבן חז"ל גוזר געווען אויף סתם יינם, (נישט יין נסך וועלכעס איז אסור מדאורייתא) בישול ואפיית עכו"ם, די ב"ד חשמונאים האבן ג'אסר'ט פראסטיטושן מיט א גויה וכו'
יעצט אויב קוקט מען אריין אין די ציפערן, אנטפלעקט זיך א מורא'דיג בילד, דהיינו אז פשוט'ע טראדיציע פון שם, לשון, מלבוש האט געראטעוועט אסאך מער אידן ווי אלע גזירות וועלכע חז"ל האבן גוזר געווען און דערמיט געזוכט צו פרעזערווירן דאס אידישע פאלק.
היינצוטאגס איז פארהאן קרוב צו זעכצן מיליאן אידן איבער די וועלט. פון דעם זענען בערך צוויי מיליאן פרום, ד"ה אינטער א ברייטע ספעקטרום, פון גאר פרום ביז כמעט נישט פרום. דאס קומט אויס צו בערך צוועלעף אדער דרייצן פראצענט וועלכע זענען פרום!
קוקט מיר אויס ווי א קאלטוראלע אידישקייט ווי למשל שם, לשון, מלבוש, אהנע פשט'לך, איז נאכאלץ שטערקער און מער אויפטוענד ווי אלע פשט'לך מיט וועלכעס אונזער חכמים ז"ל האבן זיך אפגעגעבן, שטערקער פון אלע גזירות וועלכע חז"ל האבן גוזר געווען צו מונע זיין התבוללות.
בכלל, פשט'לך קען מען אייביג אפווענדן מיט א סברא ארויף, א סברא אראפ, מיט א דריי מיט די פינגער, אזוי ווי אונז זענען אליין עדות אויף דעם, וויפיל זאכן האבן חז"ל גוזר געווען און ס'זענען געקומען שפעטערע פוסקים און געפונען היתרים, צו ווייל זאכן האבן זיך איוואלווד, צו פאר אנדערע סיבות. טראדיציאנאלע קאלטור איז לכאורה אסאך שטערקער ווייל מ'קען זיך נישט פשט'לן דערוועגן, פארווטס טוהסטו דאס? איטס אוער קאלטשור, קעיס קלאוזד!
די קשיא עגבערט מיך שטארק, צו וואס האבן חז"ל איינגעזעהן פאר אזוי וויכטיג אהער צו שטעלן די אלע גדרים וגזירות, און בכלל צולייגן אזויפיל צו די ארגינעלע מצוות התורה. ווען טראדיציאנאלע קאלטור אליין האט אסאך מער געווירקט. ווי די נומערן זענען עדות???
אויך איז באקאנט דעם מדרש פון בזכות שלשה דברים נגאלו אבותינו ממצרים (עפעס אזוי איז די לשון המדרש) שם, לשון, מלבוש. זיי האבן נישט נאכגעמאכט די מצרים מיט די דריי זאכן און דאס האט זיי געהאלטן פאר אן עקסטערע אפגעטיילטע פאלק און אזוי זיך דורך געקוועטשט די פאר הונדערט יאר אין גלות מצרים צווישן די גוים.
אין אנאנדערע פלאץ זעהן מיר אויך אז די אידן אין מצרים האבן שוין פארמאגט עטליכע מצוות מיט אזהרת ווי למשל מילה, גיד הנשה, ע"ז, און אויך שבת אויף א געוויסע דעגראד. ווי למשל מ'זעהט ערגעצוואו אז די אידן זענען זיך צוזאמען געקומען אויף שבת און זיך מחזק געווען, כ'געדענק נישט די מקןרות דערפון אדרבה אויב איינער געדענקט זאל ער ביטע צו צייכענען די מקורות.
בעצם די שם, לשון, מלבוש זענען נישט קיין פארגעשריבענע מצוות נאר פשוטע אייגענע פארשטאנד אז כדאי צוזאם צו האלטן א פאלק אין א גלות סעטינג ברויך מען אנהאלטן די דריי זאכן. די דריי זאכן שיינען צו שטאמען מער פון א קאלטוראלע בליק ווי איידער פון א געזעצליכע בליק. אבער מיט דעם אלעם האט עס נישט געראטעוועט מער פון צוואנציג פראצענט.
שפעטער אין די אידישע היסטאריע בעיקר נאכן חורבן בית שני זעהט מען ווי חז"ל האבן איינגעפירט פארשידענע גזירות אויס מורא פארן זיך אויסמישן מיט'ן גוי אדער גוים אין גלות. צוליב חיתון האבן חז"ל גוזר געווען אויף סתם יינם, (נישט יין נסך וועלכעס איז אסור מדאורייתא) בישול ואפיית עכו"ם, די ב"ד חשמונאים האבן ג'אסר'ט פראסטיטושן מיט א גויה וכו'
יעצט אויב קוקט מען אריין אין די ציפערן, אנטפלעקט זיך א מורא'דיג בילד, דהיינו אז פשוט'ע טראדיציע פון שם, לשון, מלבוש האט געראטעוועט אסאך מער אידן ווי אלע גזירות וועלכע חז"ל האבן גוזר געווען און דערמיט געזוכט צו פרעזערווירן דאס אידישע פאלק.
היינצוטאגס איז פארהאן קרוב צו זעכצן מיליאן אידן איבער די וועלט. פון דעם זענען בערך צוויי מיליאן פרום, ד"ה אינטער א ברייטע ספעקטרום, פון גאר פרום ביז כמעט נישט פרום. דאס קומט אויס צו בערך צוועלעף אדער דרייצן פראצענט וועלכע זענען פרום!
קוקט מיר אויס ווי א קאלטוראלע אידישקייט ווי למשל שם, לשון, מלבוש, אהנע פשט'לך, איז נאכאלץ שטערקער און מער אויפטוענד ווי אלע פשט'לך מיט וועלכעס אונזער חכמים ז"ל האבן זיך אפגעגעבן, שטערקער פון אלע גזירות וועלכע חז"ל האבן גוזר געווען צו מונע זיין התבוללות.
בכלל, פשט'לך קען מען אייביג אפווענדן מיט א סברא ארויף, א סברא אראפ, מיט א דריי מיט די פינגער, אזוי ווי אונז זענען אליין עדות אויף דעם, וויפיל זאכן האבן חז"ל גוזר געווען און ס'זענען געקומען שפעטערע פוסקים און געפונען היתרים, צו ווייל זאכן האבן זיך איוואלווד, צו פאר אנדערע סיבות. טראדיציאנאלע קאלטור איז לכאורה אסאך שטערקער ווייל מ'קען זיך נישט פשט'לן דערוועגן, פארווטס טוהסטו דאס? איטס אוער קאלטשור, קעיס קלאוזד!
די קשיא עגבערט מיך שטארק, צו וואס האבן חז"ל איינגעזעהן פאר אזוי וויכטיג אהער צו שטעלן די אלע גדרים וגזירות, און בכלל צולייגן אזויפיל צו די ארגינעלע מצוות התורה. ווען טראדיציאנאלע קאלטור אליין האט אסאך מער געווירקט. ווי די נומערן זענען עדות???
)!