מיין שווער און ניקאלאס קאפּערניקוס (מייסטערווערק)

[מי אני]

{זייענדיג אז קאווע שטיבל האט זיך פארמאכט, וועל איך אי״ה אין דעם אשכול ממשיך זיין מיין אשכול דארט, מיט תגובות איבער די טעמע פון מקומו של האדם בהעולם אפילו פון א טעאיסטישן מבט, איר טעלעאלאגיע בכלל, די פיין-טוּנינג ארגומענט, די אַנטראָפּיק פּרינציפּ, דאס מאָלטיווערס היפּאטעזיע, והמסתעף שם}​

דר. עליאַט סאָבּער טוהט שטארקן דעם אַנטראָפּיק פּרינציפּ נגד דעם פיין-טוּנינג ארגומענט. והיינו, אז טאמער איינער כאפט פיש אין א טייך און זעהט אז אלע אלע פיש ער האט געכאפט זענען לענגער ווי 10 אינטשעס, דאן, עפ״י די אינפארמאציע ער האט, האט ער א חילוק צווישן די צוויי פּראבּעבּיליטיס: די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטי אז אלע פיש אינעם טייך זענען לענגער ווי 10 אינטשעס, איז מער ווי די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטי אז נאר האלב פון די פיש אינעם טייך זענען לענגער ווי 10 אינטשעס. דאס זעלבע איז, במושכל ראשון, לגבי דאס פיזישע פיין-טוּנינג פונעם יוּניווערס: די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטי אז עס איז דעזיינד בכוונת מכוון, איז מער ווי די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטי אז עס איז אזוי פשוט במקרה.

אבער אויב זעהט דערנאך דער פיש כאפער אז די לעכער אין זיין נעץ זענען אלע גרעסער ווי 10 אינטשעס, אזוי אז עס וואלט נישט מעגליך געווען פאר אים צו כאפן א קלענערע פיש מיט די נעץ, דאן זענען די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטיס פון דאס אז אלע פיש צי נאר האלב פון די פיש אין די טייך זענען גרעסער ווי 10 אינטשעס, גענוי אייניג - עס איז דאך נישט שייך בכלל ער זאל האבן אינפארמאציע איבער קלענערע פיש כדי צו קענען דן זיין דערויף. וה״ה לגבי די בּעיסיען פּראַבּעבּיליטיס פון דאס צי די יוּניווערס מיט אירע פיזישע געזעצן זענען אויסגעשטעלט בכוונת מכוון צי במקרה זייענדיג אז מ׳זעהט אז נאר די פונקטליכע געזעצן דערלאזן לעבן עפ״י דאס וואס מ׳זעהט אז לעבן איז למעשה דא - עס איז דאך ניטאמאל שייך אז לעבן זאל קענען דן זיין דערויף באופן אחר. עס איז ווי די פיש כאפער׳ס נעץ וואס איז גרעסער ווי 10 אינטשעס. (עס איז אביסל ענליך צום סענטיענט פּאָדל משל.)

***

דר. שׁאַן קעראל לייגט צו צום קשיא פון דעם אז לפי די מאָלטיווערס היפּאטעזיע באדארפן צו זיין פי כמה מער בּאָלטצמאן מוחות ווי נארמאלע אַבּזערווירערס, אז א בּאָלטצמאן מח קען דאך נישט האבן קיין אמת׳ע מדע, זייענדיג אז אלעס אין איר מח איז דאך ממש פונקט רענדאם פון א מינוט צוריק. וא״כ לפי דער מח פונעם מענטש וועלכע נעמט אָן די מאָלטיווערס היפּאטעזיע, זאגט דאס דאך אז עס איז פי כמה מער יתכן אז זי אליינס איז א בּאָלטצמאן מח וואס האט דאך נישט קיין אמת׳ע מדע, קומט דאך אויס אז דאס וואס ער האלט דאס איז אבער נישט קיין אמת׳ע מדע וטענה. עס פרעגט זיך אליינס אפ.

ער פאר זיך האלט אז בּאָלטצמאן מוחות זענען נישט פיזיש מעגליך.

 

[מי אני]

דער פיזיקער דר. פרעד עדעמס טוהט דורך און טענה׳ט אז בעצם קען מען אויסברייטערן די פּאראמעטערן פון די פיזישע געזעצן אויף צו דערלאזן לעבן. ולא זו בלבד, נאר אז מ׳וואלט געטוישט די פּאראמעטערן פון די געזעצן, וואלט עס ווען דערלאזט מער לעבן אין די יוּניווערס. ונמצא מזה אז די יוּניווערס איז צי פיין-טוּנד.

מ׳קען טאקע דערויף זאגן אז דאס אליינס איז במכוון - עס זאל טאקע נאר זיין לעבן דא. הגם אז דעמאלטס ווערט נולד די פראבלעם וואס דער פיזיקער דר. ריטשערד פיינמאן האט באמערקט:

It doesn't seem to me that this fantastically marvelous universe, this tremendous range of time and space and different kinds of animals, and all the different planets, and all these atoms with all their motions, and so on, all this complicated thing can merely be a stage so that God can watch human beings struggle for good and evil - which is the view that religion has. The stage is too big for the drama​

Click to shrink...

ומאידך גיסא דערמאנט דאס פון וואס דער טעאלאג קלייוו לוּאיס האט געשריבן לגבי די פערמי פּאראדאקס, פון א טעאלאגישן פּערספּעקטיוו, איבער פארוואס מ׳זעהט נישט אנדערע ברואים אין די יוּניווערס:

I have wondered before now whether the vast astronomical distances may not be God’s quarantine precautions. They prevent the spiritual infection of a fallen species [humans] from spreading [to alien beings]​

Click to shrink...

עכ״פ אז זיי זאלן זיין גענצליך אפגעזונדערט, און אָן קיין האפענונג פון זיך טרעפן אדער קאמיוניקירן, כדי יעדעס איינע אינטעלידזשענט בריה זאל נאכגיין זיין אייגענע דעסטיני וכו׳.

ועיין כאן.

 

[מי אני]

דא האב איך געשריבן איבער די טעזע פון קאסמאלאגישע נאטורליכע סעלעקציע, וועלכעס לויטעט אז בתוך יוּניווערסעס על הכלל איז דא די געדאנק פון עוואלושאן, לגבי די וועלכע קענען ״געבוירן״ מער שווארצע לעכער, וואס אויף די אנדערע זייט דערפון/בתוכם (״ווייסע לעכער״) איז דא א נייע בּיג בּענג פון א נייע יוּניווערס מיט מעגליכע אביסל אנדערע פיזישע געזעצן. דא האב איך צוגעברענגט דעם געדאנק אז לפי מאטעמאטיקס (רעמסי טעאריע) איז ״גענצליכע״ אי-סדר אומעגליך ומן הנמנע. דאס איז שטערקער עפ״י די געדאנק פון רענדאמנעס. ווארום רענדאמנעס באדייט אז עס קען אויסקומען בתוכה עפעס א סדר. ווייל אויב נישט, איז דאך דאס אליינס א סדר אין דעם - אז עס האט א סדר פון נישט דערלאזן עני זאך וואס באדייט א סדר באיזה אופן.

ובתוך כל זה האבן די אקאדעמיקער אוועקגעשטעלט א מאטעמאטישע פארמולאציע, וואו ווען עס איז דא כאאס מיט צייט וועט בהכרח ארויסקומען דערפון סדר. דאס איז ווייל די סדר וואס וואקסט בהכרח ארויס בתוך די כאאס כנ״ל, אויב (אין טערמינען פון אינפארמאציע) קען דאס בעסער שטימען (און זיין סטאבּיל) דאדורך מיט די ארומיגע ענווייראמענט׳ס געזעצן וכו׳, דאן פארבלייבן זיי בשעת אנדערע נישט. דאס איז א סארט עוואלושאן על הכלל כולו - די ענטיטיס ווערן סעלעקטעד. (כמובן, ווי זיי ברענגען ארויס, איז דאס די אנדערע זייט פונעם צווייטן געזעץ פון טערמאדינאמיקס. והיינו, אז ״בתוך״ דעם פארמאכטן סיסטעם קומט ארויס סדר, בשעת די סיסטעם על הכלל כולו ווערט טאקע מער ענטראפּיק מיט ווייניגער סדר.) דערנאך, וואקסט ארויס פון די קאמפּלעקסיטי נאך טיפערע קאמפּלעקסיטי (וואס קעגן דעם איז די פריערדיגע קאמפּלעקסיטי גערעכענט ווי כאאס). אא״וו אא״וו.

 

[מי אני]

מוצ״ש האב איך געהאט גענומען אינדערהיים (צום דריטן מאל אין מיין לעבן) 3 גראם פּסילאסייבּין מאָשׁרומס, הערענדיג נאכאמאל די טרעק פון דזשאַנס האַפּקינס אויף ריפּיעט. (דאס מאל האב איך פרובירט צו דזשורנעלן און אראפשרייבן געדאנקען/געפיהלן בשעת מעשה.)

ווי ביי דאס צווייטע מאל, האב איך געפיהלט כסדר א געוואלדיגע געוואלדיגע רעסטלעסנעס (לדוגמא, איך האב כסדר געמוזט רוקן מיין פיס אהין און צוריק שנעל). עס איז מיר פארגעקומען בשכלי אז דאס גייט צוזאמען מיט די אינעיט דראנג פונעם מענטש צו וויסן און עררייכן נאך און נאך, און ער ווערט קיינמאל נישט צופרידן ממה שיש לו כבר; בין במדע ובין בעושר. די לאך זיינער ווערט נישט ערפילט.

א הארה וואס איך האב געהאט בשעת מעשה איז געווען אז יעצט בין איך פרייליך און צופרידן טאקע ווייל לאגיק ארבעט נישט געהעריג, און מ׳פיהלט ווי דבר והיפיכו זענען אמת אויפאמאל. און דאס׳ן פרובירן צו דיסענטענגלען די צוויי ע״י חכמה והגיון, איז אט דאס וואס ברענגט דעם מענטש מכאוב וצער. ענליך צום ערשטן מאל איך האב גענומען פּסילאסייבּין, איז מיר ארויפגעקומען במוחי די פסוק פון (תהלים קלא ב) אם לא שויתי ודוממתי נפשי כגמל עלי אמו כגמל עלי נפשי. והיינו, אז וואס דער מענטש לעכצט צו בתוך תוכיותו איז צו זיין ווי א תינוק במעי או בידי אמו, וואס מאדעלט טאקע נישט דעם עתיד, און געבט זיך גענצליך איבער צו ווערן געפירט און קעיר גענומען דורך אנדערע, אָן טראכטן אדער חקר׳ענען בכלל. און דאן איז דאס מענטש גענצליך צופרידן. (און ווי כ׳האב געהאט צוגעברענגט, שרייבט טאקע דר. עליסאן גאפּניק אז תינוקות שפירן זיך ווי אויף א סייקעדעליק טריפּ. ווי אויך האט דר. מיטשיאָ קאַקוּ א טעאריע פון מגדיר זיין ״קאַנשׁעסנעס״, אלס פיִדבּעק לוּפּס פון זיך כסדר אָפּדעיטן לפי די ארומיגע פענאַמענאַ. און א העכערע קאַנשׁעסנעס פונעם מענטש מאַדעלט און סימיולעיט שוין אפילו די עתיד זיך אָפּצודעיטן עפי״ז. און דאס קען אים ברענגען מער מכאוב, זייענדיג אז (לפי ענטראפּי) איז דאך מער מצוי אז ס׳זאל זיין פּראבלעמאטיש.)

איך האב אויך בשעת מעשה געשפירט ווי גרויסע בּאָגס, מעגאטס, און ספּיידערס (מיט זייערע פילע אויגן, ועיין בע״ז כ ע״ב) קריכן איבעראל איבער מיין גוף און נעמען מיר ארום, אבער דאס האט מיר נישט געבאדערט אדער גע׳עקעלט. איך האב געשפירט אז דאס קען אולי זיין דאס וואס מ׳שפירט (באיזה אופן) ווען מ׳ווערט באגראבן לאחר המות און מ׳ווערט דיקאָמפּאָזט צוריק צום עפר דורך זיי. אולי איז דאס געווען ביי מיר א חלק פונעם איגאָ דיסאַלוּשאן וואס סייקעדעליקס ברענגען צו, און וואו מ׳פיהלט (מער) אז מ׳איז איינס מיט׳ן יקום. עס איז מיר פארגעקומען אז דאס קען זיין א פשט בשבת יג: קשה רימה למת כמחט בבשר החי ע״ש. והיינו, אז דער לימוד איז פונקט פארקערט: פונקט אזוי ווי דער מת ווערט איינס מיט׳ן יקום און עס שטערט אים נישט (אפילו אויב ער איז קאַנשׁעס באיזה אופן) די רימה אויף אים, אזוי אויך דארף מען צוקומען בחיים צו די מדריגה ווי זיך פיהלן איינס מיט׳ן יקום אז עס זאל נישט שטערן קיין מחט בבשרו אויך נישט. וכעין מה שכתב השם טוב בדברי הרמב״ם במו״נ ח״ג פנ״א אז ווען דער מענטש טרענסענד און איז דבוק מיט׳ן יסוד היקום, איז ״אפילו יעשה אותו חתיכות לא יגיע לעצמו שום רע״ ע״ש.

ובנוגע האשכול הלז האב איך געטראכט פון מיין שווער מיט הערצה. עס איז מיר פארגעקומען ווי דאס רעסטלעסטנעס פונעם מענטש ברענגט און צווינגט אים צו דיוויינען א מיינונג און תכלית צו זיין עקזיסטענץ (וידועים דברי דר. וויקטאר פרענקל. אין די סעריע טערמינעיטאר זיראָ, זאגט די AI אז דאס איז די חילוק צווישן א קאַנשׁעס סוּפּער AGI און מענטשן). אבער ווען ער קומט צו דורך חכמה והגיון אז עס איז נישטא קיין ״אמת׳ע אבּיעקטיווע״ מיינונג דערצו, ברענגט דאס אים צו א סארט נייהיליזם ויאוש און ווי ער וויל נישט טוהן מעשים וכדומה אין זיין געזעלשאפט, וועלכע זענען אָנגענומען אז דאס טוהט מען ווייל דאס איז טאקע די אבּיעקטיווע תכלית און מיינונג פונ(עם מענטשליכע) עקזיסטענץ. אבער דאן, אויב נעמט ער דאס אלס א כעין מענטראַ, קומט דאך לכאורה אויס אז צום ווייניגסטענסט געבט ער אַן אייגענע סאָבּיעקטיווע מיענינג צו אט די נייהיליזם: ער וויל און גייט זיך באמת קאמיטן נאר צו עפעס וואס האט ״אמת׳ע און אבּיעקטיווע״ מיענינג; דאס איז וואס מעטערט יא. אבער דאס קומט דאך אויס איז אים א נעגאטיוו, און טערמינען פון וועל-בּיאינג, אין זיין געזעלשאפט. ואי הכי, קען ער דאך פאר די זעלבע געלט זיך מאכן א פּאזיטיווע אייגענע מיענינג מיט׳ן זיך צושטעלן צו זיינע ארומיגע, און אט דאס געבט אים די אייגענע סאָבּיעקטיווע מיענינג אין א פּאזיטיוון אופן.

מיין ווייב האט מיר געפרעגט צי איך וועל טאקע אויפהערן חקר׳ענען וכדומה מחמת זה. האב איך גע׳ענטפערט אז איך ווייס נישט צי ס׳איז מעגליך; איינער וואס קען דאס טוהן איז מעגליך קאָנדעמד דאס צו טוהן, אפילו אז עס ברענגט אים מכאוב.

 

[מי אני]

דער אסטראנאמער דר. אבי לוׂיבּ זאגט לגבי עקסטרע-טערעסטיעלס:

We all know the biblical story about Moses, who looked at the bush that was burning without being consumed, with religious awe, and that gave Moses the sense that there is a superhuman entity, God, out there. Now, Friedrich Nietzsche in 1882 argued, "God is dead." And that gave rise to the modern period of science and technology, where humans have this hubris, they lack modesty. Nobody is smarter than us, we are at the top of the food chain. Maybe AI will do a little better. But AI is just a digital mirror. It reflects our faults. It's nothing better than us. It's not a digital species. It's just us. And if we find a partner out there, of course, that will give a new meaning to our existence. And it's a whole different ball game. Something from another star has nothing to do with us. And we better be ready for that. Not look at the mirror and imagine something like it, as science fiction stories do​

Click to shrink...

כידוע, טענה'ט דר. ניק בּאסטראם אז צו טרעפן עקסטרע-טערעסטיעלס וואלט באדייט אז דאס (מענטשליכע) לעבן אויפ'ן פּלאנעט וועט פון זיך אליינס אונטערגיין אינעם עתיד. ווייל די פערמי פּאראדאקס פרעגט אז אויב עס זענען פארהאן אזויפיל טריליאנען טריליאנען פּלאנעטן, דאן פארוואס זעהט מען נישט קיין שום צייכענעס פון (אינטעליגענטע/טעכנאלאגישע) לעבן אין די ספערן? מ'וואלט דאך ווען געקענט זעהן צי עס איז דא א טייפּ-3 ציווילאזיע אויפ'ן קארדאשעוו סקעיל? דאס באדייט לכאורה אז עס איז דא א "גרויסע פילטער", וואס מאכט אז (אינטעליגענטע/טעכנאלאגישע) לעבן אויף פּלאנעטן, וועלכע דארפן עווענטועל צוקומען צו טייפּ-3, זאלן נישט זיין אזוי מצוי. והיינו, אז עס איז דא, איינס צי מער, "פילטערס" וואס דאס מוז לעבן בייקומען כדי עס זאל צושטאנד קומען און זיך פארשפרייטן און דעוועלאפּן. ולגבי לעבן עלי תבל, קען דאס זיין אין אונזער וואס אונז זענען שוין אדורך, ווי דאס אז א (יוּקעריאָט) צעל (וכדומה) זאל צושטאנד קומען, אדער איינע פון די טרעפּ ביז אהין אדער דערנאך ביז אונזער מדריגה. אבער עס קען אבער זיין אז אזא פילטער איז אין אונזער עתיד, ולדוגמא אז די סיבה לעבן בלייבט נישט מצוי אין די ספערן, איז ווייל ווען מ'קומט צו צו טעכנאלאגיע, טוהט מען זיך אליינס פארטיליגן וכדומה. ונמצא מזה, אז אויב טרעפט מען נישט קיין שום לעבן, און עס איז נאר דא אונז, דאן איז רגלים לדבר אז אט די פילטער איז אין אונזער עבר און אונז האבן דאס דורכגעמאכט אפילו הכי. אויב אבער טרעפט מען, לדוגמא, בּאקטעריע, באדייט דאס אז סתם צעלן זאלן צושטאנד קומען איז נישט אזא שטארקע פילטער און מ'קען דאס גרינגער דורכגיין. און ווי מער קאמפּליצירטע לעבן מ'טרעפט, אלס שפעטער שטעלט דאס דעם פילטער. אויב טרעפט מען אזוי ווי אונז, דאן שטעלט דאס די פילטער, און דאס וואס מ'זעהט נישט נאך מער לעבן אין די ספערן, אין אונזער עתיד, און באדייט אז אונז זענען אין א גרויסע סכנה פון טאקע אונטערגיין. (דא זענען זיי דאס מסביר.)

עס איז אויך מערקווידיג ווי דר. בּאסטראם שרייבט לגבי די פיין-טוּניִנג ארגומענט און די מאָלטיווערס:

Some philosophers and physicists take fine-tuning to be an explanandum that cries out for an explanans. Two possible explanations are usually envisioned: the design hypothesis and the ensemble hypothesis. Although these explanations are compatible, they tend to be viewed as competing. If we knew that one of them were correct, there would be less reason to accept the other​

Click to shrink...

 

[מי אני]

עס איז מערקווידיג ווי עס זענען דא וואס טענה׳ן אז די דוּמסדעי ארגומענט פרעגט זיך אליינס אפ. והיינו, ווייל עס איז דאך געבויט אויף דעם קאָפּערניקען פּרינציפּ אז א מענטש זאל זיך באטראכטן אין די עוורידזש גרופע און נישט עפעס ״ספעציעל״ - והיינו וואו ער איז מער-ווייניגער אינדערמיט פון אלע מענטשן וואס האבן עקזיסטירט און גייען עקזיסטירן. אבער דאן דארף מען דאך זאגן די סארט סברא לגבי טעאריעס פונקט אזוי. מיינענדיג, אז טעאריעס בדרך כלל ״לעבן״ אויך נישט פאר אייביג און ווערן אפגעפרעגט און/אדער סוּפּערסיעדעד. ונמצא מזה אז אויב מאכט מען די זעלבע סארט פּראבּעבּעליסטישע מאטעמאטישע חשבון צום דוּמסדעי ארגומענט גופא, וועלכע איז אלט זייט 1993 ווען זי איז פארמולירט געווארן, קומט אויס אז עס וועט ווערן אפגעפרעגט אין צום מערסטענסט 165 יאר. און דאס איז בעפאר די דוּמסדעי ארגומענט זאגט פאר דאס ענדע פונעם מענטשליכן מין.

 

[אפטימיסטיש]

האט זיך "מייסטערווערק" געשלאסן אינאיינעם מיט "קאווע שטיבל"? פארוואס זעה מיר נישט קיין פרישע סחורה דארטן? דערוילעם צוכאפט עס

 

[זית רענן]

און דאס איז בעפאר די דוּמסדעי ארגומענט זאגט פאר דאס ענדע פונעם מענטשליכן מין.

Click to shrink...

ברויך מען אבער אויך געדענקן אז די דומסדעי ארגומענט קען נאך אויך צעפאלן...

 

[מי אני]

אט דאס איז די טענה: אז לויט די דומסדעי ארגומענט גופא, גייט עס צופאלן בעפאר עס זאגט יעצט פאר די ענדע פונעם מענטשהייט.

 

[יצמח]

האט זיך "מייסטערווערק" געשלאסן אינאיינעם מיט "קאווע שטיבל"? פארוואס זעה מיר נישט קיין פרישע סחורה דארטן? דערוילעם צוכאפט עס

Click to shrink...

וואס גייט טאקע פאר מיט 'מייסטערווערק'?

 

[מי אני]

ר׳ תנחום הירושלמי איז מפרש די פסוק בקהלת (ח יז) וראיתי אני את כל מעשה האלקים כי לא יוכל האדם למצוא את המעשה אשר נעשה תחת השמש בשל אשר יעמול האדם לבקש ולא ימצא וגם אם יאמר החכם לדעת לא יוכל למצוא:

הוא אמר כך: התבוננתי בכל מעשי הא-ל והנה האנשים אינם מבינים את משמעות קיומם ואינם מבינים את תכליתם, וגם אם הם חושבים שהם מבינים – מפני שהם הרבו להטריח את עצמם בעיון ומחקר – הרי שלפי האמת הם אינם מבינים, וגם אם גדול החכמים ינסה לדעת זאת הוא לא יצליח.

Click to shrink...