פיוטים וסליחות (אפגעטיילט)

אלפא

אלטגעזעסענער קרעמלער
וועטעראן
זיך איינגעשריבן
מאי 14, 2024
מעסעדזשעס
284
רעאקציע ראטע
1,453
אפגעטיילט פון דא
-

איך האב דורכגעקוקט די מבוא פון די מחזור המפורש דעם יו"ט ביים דאווענען. עס האט מיר נישט אנגעפילט די גאנצע צייט פארשטייט זיך, אבער איך האב זייער הנאה געהאט פון די ידיעות און אינטרעסאנטע שיטות און קאנטראווערסיעס וואס ער ברענגט ארויף, בעיקר בשייכות זאגן פיוטים ביים דאווענען א.א.וו.

ער שרייבט אין זייער א נייטראלע טאן און ער ברענגט פארשטייט זיך נישט קיין נישט היימישע, אבער זייער אסאך אינפארמאציע דארט איז מיר געווען ניי.

עס האט מיר געכאפט א שטיקל תשוקה צו פארשטיין מער איבער די היסטאריע און התפתחות פון די גאנצע פיוטים געזאגעכטס.
ווער זענען די פייטנים געווען?
ווען, פארוואס, און אויף וועלכע אופן, האבן זיי מחבר געווען די פיוטים?
וואס זענען געווען די פארשידנארטיגע וועגן וויאזוי מ'האט זיך באצויגן דערצו און וויאזי מ'האט עס געזאגט דורכאויס די דורות?
וועלכע זענען נתקבל געווארן און וועלכע נישט?

איך פארשטיי עס זענען דא אסאך חומר געשריבן אויף דעם (א שטייגער ווי פון ד"ר דניאל גולדשמידט, שד"ל, ר' וולף היידנהיים, יו"ט ליפמן צונז),
אויב איינער האט א גוטע ליקוט אדער ספר צו רעקאמענדירן - פאר אן אריינפיר און איבערבליק אויף דעם נושא - וואס מ'קען ליינען יו"כ אין שול, וואלט איך זייער הנאה געהאט.
 
לעצט רעדאגירט דורך א מאדעראטאר:
עס האט מיר געכאפט א שטיקל תשוקה צו פארשטיין מער איבער די היסטאריע און התפתחות פון די גאנצע פיוטים געזאגעכטס
ווי באקאנט שטאמט די מושג פון פיוטים וואס גראמען פון די אראבישע מוסלעמענער גאלדן עידש, וואס זיי האבן אנטוויקלט דעם פארם פון ארט פאר זייער רעליגיעזע געברויכן און ס'האט זיך אריבערגעצויגן צו די אידישע ארטיסטן (אבן עזרא, שלמה אבן גבירול וכו'), דאס איז געווען נאך פאר די תקופת החת"ס ווען חדש אסור מה"ת האט געקריגן א נייעם באדייט, און די אידישע ארטיסטן האבן דאס אדאפטירט מיט'ן פולן שוואונג און שפעטערע דורות האבן דאס פארהייליגט און דערפאר ליידט כלל ישראל פון די פיוטים געזאגאכץ עד היום הזה. (די פרענקן פילפאכיג מער ווי די אשכנזים).
 
ווי באקאנט שטאמט די מושג פון פיוטים וואס גראמען פון די אראבישע מוסלעמענער גאלדן עידש, וואס זיי האבן אנטוויקלט דעם פארם פון ארט פאר זייער רעליגיעזע געברויכן און ס'האט זיך אריבערגעצויגן צו די אידישע ארטיסטן (אבן עזרא, שלמה אבן גבירול וכו'), דאס איז געווען נאך פאר די תקופת החת"ס ווען חדש אסור מה"ת האט געקריגן א נייעם באדייט, און די אידישע ארטיסטן האבן דאס אדאפטירט מיט'ן פולן שוואונג און שפעטערע דורות האבן דאס פארהייליגט און דערפאר לייגט כלל ישראל פון די פיוטים געזאגאכץ עד היום הזה. (די פרענקן פילפאכיג מער ווי די אשכנזים).

הגם אויף די וויקיפידיע בלאט פון ר' אלעזר הקליר שרייבן זיי אז ווי עס שיינט האט ער געלעבט פריער ווי די כיבוש הערבי, וואס אין די תקופת המשכילים איז יא געווען אזוי אנגענומען טאקע מכח דיין ארגומענט.
 
לעצט רעדאגירט:
מען דארף אוודאי א באזונדערע שנירל פאר דעם.
עס איז דא א געוואלד מיט חומר אויף דעם.
ק"ש האט נישט עפעס פון איבער די יארן?
 
לעצט רעדאגירט:
הגם אויף די וויקיפידיע בלאט פון ר' אלעזר הקליר שרייבן זיי אז ווי עס שיינט האט ער געלעבט פריער ווי די כיבוש הערבי, וואס אין די תקופת המשכילים איז יא געווען אזוי אנגענומען טאקע מכח דיין ארגומענט.
גערעכט, די אראבישע פייטן קולטור האט געבויט אזאנע סאפיסטיקירטע פייטנים ווי אבן עזרא, אבן גבירול, רבי יהודה הלוי, און נאך אסאך.

אבער אוודאי איז געווען אשכנזי פייטנים אויך. (מ'קען עס גרינג דערקענען ווייל זיי זענען, עכ"פ אין גרויסן טייל, ווייניגער סאפיסטיקירט 🤫)

עס איז נישט שווער צו פארשטיין פארוואס, נעמענדיג אין באטראכט אז א געלונגענע פייטן אין מיטל אלטער אייבעריען פענינסאלע (שפאניע, פארטוגאל) איז געווען אַזוי ווי דרעיק (Drake) אדער ברונאָ מארס (Bruno Mars) היינט צוטאגס, א קולטורעלע פענאמענען.
 
פארוואס ליידן עס איז דא דארט סאך שיינע שטיקליך
ווייל מ׳ butchered עס און רוב עולם פארשטייט נישט בכלל וואס מ׳בּעבּקעט
דאס איז פארוואנדלט געווארן אין יסורים פון צודולט ווערן אנשטאט הנאה צו האבן פון הערליכע שטיקער פאעזיע
 
פארוואס ליידן עס איז דא דארט סאך שיינע שטיקליך
ווי @אנטוישטער יונגערמאן האט שוין געשריבן, כדי הנאה צו האבן פון ארט ברויך מען קודם כל זיין א בר הכי צו קענען בכלל פארשטיין דערצו (וואס ארום זיבעציג פראצענט פונעם ציבור איז בכלל נישט אינעם קאטעגאריע), און אפילו די וואס פארשטייען יא דערצו, דארפן זיין אין די מאוד און האבן די צייט און מוחין דגדלות צו באמת הנאה האבן דערפון. סתם כיפערן פיוטים פאר'הרג'עט סיי דעם אומר און סיי דעם אמור.
 
איך בין מסופק וויאזוי איך וואלט דאס מערסטע הנאה געהאט דערפון.

דאס אמאל זיכער אז אפכיפערן דאס גאנצע נאר צו קענען ענדיגן מיטן שיינעם נוסח (ויושר יליצו בעדינו חיות אש - לדוגמא) איז קיין מהלך נישט..
ובכלל מאכן די גאנצע זאך מענדאטארי נעמט שוין אוועק סיי וועלכע ארטיסטישע אדער געפילישע ווערד עס וואלט ווען געקענט טראגן.

מעגליך אז ווען די בעל תפילה זאגט עס פאר בעת דער עולם הערט צו - אזויווי עס איז לכאו' געקומען ארגינעל - דאס וואלט געווען א געדאנק, פארשטייט זיך אבער אז עס דארף זיין א שיינע בעל תפילה מיט א פארשטאנד צו פאעזיע און פירוש המילות.
עס וואלט געווען אביסל בבחינת א בדחן ביים מצוה טאנץ.
אבער דאס וואלט אויך מסתמא ארויס פון די נאז לעכער נאכן הערן די זעלבע זאך אפאר מאל, ובכלל וואלט מען אין דעם סיסטעם געדארפט שניידן דריי פערטל פון די חומר, און אפשר וואלט טאקע געווען א געדאנק אז יעדע יאר זאגט מען אן אנדערע חלק אין אזא סייקל פון אפאר יאר.

בעסער וואלט געווען ווען מיר האבן ווען טאלאנטפולע פייטנים אלס בעלי תפילה, און אנשטאט נאכ-באבלען אלטע זאכן וואס קיינער פארשטייט נישט, וואלטן זיי געקומען יעדעס יאר פון פריש מיט אייגענע יצירות און נייע קאמפאזירטע פאעזיעס, עס וואלט זיכער צוגעגעבן צום דאווענען..

למעשה מיין איך אז די אלע מהלכים וואלטן זיך נישט אויסגעארבייט און עס וואלט זיכער נישט געקלאפט פון ברייטן ציבור אויפן לאנגן טערמין. וואס דערפאר איז די בעסטע וועג פשוט צו קענענייזן (canonizing) די פיוטים און מאכן אז יעדע זאל עס מוזן זאגן - כדי שלא תשתכח תורת זאגן...
 
איך בין מסופק וויאזוי איך וואלט דאס מערסטע הנאה געהאט דערפון.

דאס אמאל זיכער אז אפכיפערן דאס גאנצע נאר צו קענען ענדיגן מיטן שיינעם נוסח (ויושר יליצו בעדינו חיות אש - לדוגמא) איז קיין מהלך נישט..
ובכלל מאכן די גאנצע זאך מענדאטארי נעמט שוין אוועק סיי וועלכע ארטיסטישע אדער געפילישע ווערד עס וואלט ווען געקענט טראגן.
100%

איך וואלט שטארק הנאה געהאט,
imagine ווען מ׳קען ווען זיצן ארום דעם פייער אינאיינעם און איינער ליינט פאר מיט א זיסן ניגון און טייטשט עס אויס געשמאק אז דער עולם זאל פארשטיין בשעת יעדער עסט די יום טוב סעודה און האט הנאה צוזאמען

דאס איז נישט פונקטליך אבער בדיעבד אויף ארויסצוברענגען די בילד אין מיין קאפ (איינער passed ארום די שיסל עסן בשעת מ׳הערט, און יעדער איז זיך מחי׳)
 

בייגעלייגטע פיילס

  • B15136B6-37A9-4501-9144-DE9F5430DFB9.jpeg
    B15136B6-37A9-4501-9144-DE9F5430DFB9.jpeg
    402.5 KB · געזען: 12
100%

איך וואלט שטארק הנאה געהאט,
imagine ווען מ׳קען ווען זיצן ארום דעם פייער אינאיינעם און איינער ליינט פאר מיט א זיסן ניגון און טייטשט עס אויס געשמאק אז דער עולם זאל פארשטיין בשעת יעדער עסט די יום טוב סעודה און האט הנאה צוזאמען

דאס איז נישט פונקטליך אבער בדיעבד אויף ארויסצוברענגען די בילד אין מיין קאפ (איינער passed ארום די שיסל עסן בשעת מ׳הערט, און יעדער איז זיך מחי׳)
וואו א מורא׳דיגע געדאנק דאס קען זיין א גוט׳ס

מ׳וועט סיי פארשטיין (דער וואס פארשטייט נישט) וואס מ׳זאגט און סיי קענען הנאה האבן פון די שיינע הערליכע פיוטים פון די מלאכת מחשבת
 
Back
Top