זהות היהודי ואיסור חתנות

[מי אני]

{זייענדיג אז קאווע שטיבל האט זיך פארמאכט, וועל איך פרובירן דא ממשיך צו זיין מיין אשכול דארט איבער זהות היהודי ואיסור חתנות והמסתעף}​

הרב דר. חיים טשערנאוויץ איז מאריך אין דעם אז א מענטש בעת ילדותו באקומט פערזענליכע השקפות ונטיות עפ״י הרגש הילדות, און שפעטער ווען ער וואקסט אויף בדרך כלל איז ער מחזק אט די נטיות בכלי שכלו וואס איז נתפתח געווארן. און דאס זעלבע, זאגט ער, איז ביי יעדעס פאלק (עכ״פ בעידן העתיקה) על הכלל כולו: מעיקרא וואקסט זי מיוסד אויף געמיינזאמע נרגשים ומיתוסים, און דערנאך בהתפתחותה ווען זי ווערט מער ״מעטשור״ שטארקט זי פארמאליש איר קולטוראלע גלויבונגען ומנהגים עפ״י שכל ומעכאניסטישע חוק. און דאס זעלבע איז בנוגע עם ישראל: אירע נביאים זענען געווען אירע שירי הרגש ילדותי וואס איז דערנאך פארמאליזירט געווארן בהגיון בהתלמוד וספרי הלכה אח״כ. (דאס האט קלאנגען פון יצחק באשעוויס-זינגער׳ס ארטיקל איבער ״דעם גלות איד״, צוגעברענגט אין וועקער 19.)

ער זאגט ווייטער אז די כהנים והנביאים בהעם זענען געווען עפ״י די פריערדיגע רוחניות׳דיגע און הרגש׳דיגע שאיפה און מאדעל, און זיי האבן טאקע געהאלטן פון אָננעמען גרים און זיי פאררעכענען אלס אידן טאמער זיי קומען נאך די רוחניות׳דיגער אידעאל. משא״כ בהתפתחות העם זענען די פאליטישע פירער געגאנגען מיט דעם פּראגמאטישן מהלך אז מ׳איז א גרופע פאר זיך און די עיקר פון זהות הישראלי איז די פאליטישע מדיני חלק; ״אונז״ קעגן ״זיי״. און וועגן דעם האבן די פאליטישע פירער געשטארקט מצות מעשיות לעומת ההרגש הרוחני של הנביאים וכהנים, ווייל דאס איז וואס איז די מאַרקער פון ווער באלאנגט אין די גרופע מדינית, לעומת הנביאים וועלכע האבן בעיקר געלייגט א דגוש אויפ׳ן ״רוח״ החוק. ולכן התנגדו הנביאים והכהנים להמלכים בימי בית ראשון, הגם אז לפעמים זענען ביידע גישות איבער לאומיות געגאנגען האנט-אין-האנט. (דאס איז א משהו מנוגד צו שפינאזע׳ס מהלך אז די נביאים וחוקותיהם בהתורה זענען בעיקר געזאגט געווארן אין א פאליטישע קאנטעקסט, ווען עם ישראל איז געווען זעלבסטשטענדיג בארצם.)

ולכן האט ירמיה הנביא זיך נישט געוואלט שלאגן קעגן בבל, משא״כ די שרים וואס האבן געהאט א גישה מדינית לזהות אום הישראלי. און דערפאר טאקע ווען בעת החורבן איז די מדינה צאמגעפאלן, זענען טאקע די שרים וסגנים, וועלכע האבן געהאלטן אז די זהות העם איז מיוסד אויף מדיניות, געווען די וועלכע האבן געהייראט נשים נכריות און מער נבלל געווארן בהעמים, זייענדיג אז זיי האבן זיך שוין אינגאנצן איבערגעגעבן צום צד הרוחניות אז דאס איז וואס איז קובע הזהות. ביז לבסוף איז עס דעמאלטס צוגעקומען צו אַן השוואה בימי בית שני. ובימי בית שני איז טאקע די אינסטיטושאן פון די כהנים ומלכים געווארן איינס.

***

לגבי דעם געדאנק אז ״אין אומתינו אומה אלא בתורותיה״, איז מיר טאקע געווען אינטרעסאנט צו זעהן דעם קליפּ וואס האט זיך ארומגעדרייט א שטיק צייט צוריק. זיי ענטפערן טאקע צו דער גוי וואס הערעסד זיי אז ער איז דער ״ריכטיגער״ איד, אז טאמער ער האלט ער איז א איד זאל ער טאקע היטן די תורה.

 

[איצטרוביל]

איז דאס וואס די מעסעדזש פון זשיזוס איז געווען? צוריק צו רעליגיע אלץ טאעלאגיע און נישט אלץ לבוש?

 

[מי אני]

יתכן. און דאס קען געבן א נייעם דערהער אין וואס דר. הערי אָסטרין וואלפסאן האט גע׳טענה׳ט אז עווענטועל ווילן אידן צוריק קלעימן ישו צו זיך; די געדאנק הרוחני הנ״ל על הכלל כולו.

 

[איצטרוביל]

מעניין לעניין באותו עניין;

די אידישע חכמים וואס האבן זיך געשמאדט רח"ל האבן אויך דערהערדט די מעסעדזש? איך מיין צופרעגן האבן זיי אויך נישט עכט געגלייבט די מיטאלאגיע פון משיח/שילוש וכו' נאר כאילו כביכול ווי איינער זאגט אונזערע מעשות (עפרה לפומיה) איז אויך נישט ע"פ פשטות אבער די נקודות האמת איז דארט (כמבואר לעיל פון וואלפסאן יהוה) און פאר די המון עם מוז מען זיך דארט און דא צלמ'ן כביכול רח"ל מהאי דעת? למשל אזוי ווי א רמבם'מיסט אין בארא פארק!? האסט עפעס מראה מקומות אויף אזא געדאנק?

 

[מארלי]

מעניין לעניין באותו עניין;

די אידישע חכמים וואס האבן זיך געשמאדט רח"ל האבן אויך דערהערדט די מעסעדזש? איך מיין צופרעגן האבן זיי אויך נישט עכט געגלייבט די מיטאלאגיע פון משיח/שילוש וכו' נאר כאילו כביכול ווי איינער זאגט אונזערע מעשות (עפרה לפומיה) איז אויך נישט ע"פ פשטות אבער די נקודות האמת איז דארט (כמבואר לעיל פון וואלפסאן יהוה) און פאר די המון עם מוז מען זיך דארט און דא צלמ'ן כביכול רח"ל מהאי דעת? למשל אזוי ווי א רמבם'מיסט אין בארא פארק!? האסט עפעס מראה מקומות אויף אזא געדאנק?

Click to shrink...

די מיטאלאגיעס פון משיח/שילוש און די אלע דאקטרינעס איז פאבריצירט געווארן נאך דשזיסעס'ן טויט בעיקר דורך פויל. דזשיסעס ארגינעלע מעסעדזש איז געווען לכאורה ווי דו שרייבסט צוריקצוגיין צו וואס ער האט געהאלטן די קאור פון די רעליגע פון אינטער די לבושים. עס איז געווען א רעוואלוציע וואס ער האט געוואלט איינפירן אינערהאלב די אידישע רעליגע

 

[איצטרוביל]

דאס איז א דבר פשוט, מארלי.

איך פרעג צו די באקאנטע אידישע דענקערס וואס האבן זיך גע'שמד'ט האבן דאס געכאפט. נאר וואס דען מ'קען זיך נישט האלטן היימיש קריסטיש און שיקען אין די מוסדות אז מ'שטעלט זיך נישט צו די תקנות אדער אז מ'קומט נישט צום טיש האבן זיי זיך גע'שמד'ט און זיך ג'צלמט אלץ אן אגב.

 

[איצטרוביל]

אזא איינער ווי אבנר פון בורגאס צום ביישפיל, איך האב נישט געליינט זיינע מאמרים אבער קיין נאר איז ער נישט געווען. ער האט פארשטאנען צו אלע פילעזאפיע. א פיליזאף ווערט נישט קיין שמייליגער וואס גלייבט און שילוש.. איז עס נאר געווען לפנים?

 

[מארלי]

אזא איינער ווי אבנר פון בורגאס צום ביישפיל, איך האב נישט געליינט זיינע מאמרים אבער קיין נאר איז ער נישט געווען. ער האט פארשטאנען צו אלע פילעזאפיע. א פיליזאף ווערט נישט קיין שמייליגער וואס גלייבט און שילוש.. איז עס נאר געווען לפנים?

Click to shrink...

יתכן מאוד. אין נצרות אליין זענען דא קריסטליכע מיסטיקס/פילאסאפן וואס איז גאנץ קלאר אז זיי האבן נישט געהאלטן פון די אלע דאקטרינעס פון די קירכע (עכ"פ נישט כפשוטו) און האבן געהאלטן אז דאס איז נאר לבושים וואס האבן זיך אנטוויקלט שפעטער ארום די אריגנעלע מעסעדזש פון דזשיסעס.

 

[מארלי]

איז דאס וואס די מעסעדזש פון זשיזוס איז געווען? צוריק צו רעליגיע אלץ טאעלאגיע און נישט אלץ לבוש?

Click to shrink...

דאס איז אויך לכאורה געווען די מעסעדזש פונעם בעש"ט. נאר איראניש זענען ביידע אויך געווארן עסטאבלישעט און פאליטיש און פארוואנדלט געווארן אין א פרישע רעליגע אדער מאטאציע פון רעליגיע

 

[מי אני]

וויקיפּידיע שרייבט לגבי אבנר מבורגס:

According to the statements of his contemporaries such as Narboni, he converted, not from spiritual conviction, but for the sake of temporal advantage. Something of the apostate's pricking conscience seemed to have remained with him, despite his being immediately rewarded with a sacristan's post in the prominent Metropolitan Church in Valladolid (from where he took the name of Alfonso of Valladolid). The argument that Abner converted for material gain is put into question by the fact that his post as a sacristan was extremely modest and he never, throughout his long and public polemical career after conversion (c. 1320–1347), advanced in his post to something more lucrative (as did Pablo de Santa María, for example​

Click to shrink...

ענליך שרייבן זיי לגבי שלמה הלוי:

Jewish historians have insinuated and alleged that Paul converted for social and economic (as opposed to religious) reasons following a wave of anti-Jewish violence and forced conversions throughout Spain in 1391, despite Paul's own statements to the contrary, as well as extant Church records which predate these events​

Click to shrink...

זיי

 

[מי אני]

הרב דר. טשערנאוויץ ברענגט אויך ארויס אז לגבי הכיתים, וויבאלד זייער התנגדות איז מעולם געווען צו די חלק המדיניות פונעם עם ישראל, וואס פון דעם האט מען זיי מפריד געווען, איז לכן האבן זיי זיך מתנגד געווען נאר לתושבע״פ והקבלה, וואס דאס זענען די נמוסים הלאומיים המדיניות של עם ישראל ודתיה הפרטיים, אבער נישט די עצם תורה שבכתב וואס איז מער אמונת עם ישראל ורוחו. און ווען די פירוד המדיני והלאומי ביניהם איז נחלש געווארן בימי בית שני, איז נתחזק געווארן לעומת זה די פירוד הדתי שבה, און זייענדיג אז זיי זענען שוין מער נבלל געווארן בהעם מחמת חלישת פירוד המדיני, האבן זייערע שטערקערע שיטות בפירוד הדתי משפיע געווען על עם ישראל און פון דעם איז ארויסגעוואקסן כת הצדוקים.

ער ברענגט אויך ארויס באריכות אז בימי הורדוס ווען מ׳איז געווען תחת ממשלת הרומיים מבחוץ, וההרס מהצדוקים והמתיוונים הישנים מבפנים, איז געווען א מחלוקת בין החכמים הפרושים צי מ׳זאל זיך צוריק פאקוסירן אויף צוריקנעמען די חלק המדיניות, און דורך דעם וועט ממילא נתרומם ווערן הדת, אדער פאקוסירן ריין אויף שטארקן דעם דת ורוחניות. בית הלל איז געווען בעד דעם אז עיקר זהות העם איז איר חלק הרוחני, ובית שמאי איז געווען בעד דעם אז די עיקר זהות העם איז איר חלק המדיני. ולכן האט בית שמאי מחמיר געווען לגבי ההלכות וההנהגות המעשיים בתוך העם, וואס דאס ברענגט ארויס דעם לאומיות פון כלל ישראל. און וועגן דעם האט ער זיך אויך מתנגד געווען לקבל גרים, וואס דאס איז וועגן דעם אז זיי האבן אָנגענומען א נאציאנאליסטישע פּאַרטיקולעריסט גישה לזהות היהודי. משא״כ בית הלל וואס איז געווען מער בעד חלק הרוחני בהדת. (עס איז טאקע דא א סברא אז ישו הנוצרי איז געווען בשיטת בית הלל, ופולמוסו היתה רק נגד בית שמאי. און מ׳טרעפט בהברית החדשה (מעשי השליחים ה לד-לט) אז רבן גמליאל הזקן, נכדו של הלל הזקן, האט זיך טאקע אָנגענומען קעגן רדיפת הנוצרים.) ולכן האט רבן יוחנן בן זכאי, מתלמידי הלל (סוכה כח.) געבעהטן פון אספסיינוס (גיטין נו ע״ב) תן לי יבנה וחכמיה, ווייל די עיקר איז ביי אים געווען די רוח העם ווי איידער די חלק המדיני. ולכן לאחר החורבן און דאס אונטערגאנג פון דרך בית שמאי, האט מען (כמעט, ועיין בתוס׳ בסוכה ג. ד״ה דאמר) אלס גע׳פסק׳נט ווי בית הלל. (עס איז אינטרעסאנט לפי״ז אז בסנהדרין יא. שטייט אז בשעת מיתת הלל האט מען אים מספיד געווען אז ער איז ״תלמידו של עזרא״ ע״ש, וואס עזרא איז דאך געווען שטארק בעד התבדלות מהאומות און קעגן אָננעמען גרים.)

ער טוהט אויף אז דעריבער האט מען אזוי מנדה געווען עקביא בן מהללאל בעדיות (ה ו) ווען ער האט חולק געווען און געהאלטן אז מ׳איז נישט משקה א גיורת. ווייל דאס איז געווען ווען מ׳האט אים געוואלט אויפנעמען אלס אב״ד תחת שמאי, און ווען ער האט געזאגט די שיטה שהיא מהתבדלות מדיניית כשמאי, האט זיך בית הלל מתנגד געווען בכל התוקף, ובפרט אז דאס וואלט געווען א פאליטישע מרידה בהורדוס שבא מגרים אדומיים.

ער טענה׳ט אויך אז די חילוק צווישן די צוויי גישות איז איבערגעבליבן שפעטער נאכ׳ן חורבן אין דעם צי תלמוד גדול, וואס דאס גייט לויט דעם גישה אז ״רוח״ העם היא העיקר, אדער צי מעשה גדול, וואס דאס גייט לפי דעם גישה אז ״לאומיות/מדיניית״ העם היא העיקר, וואס התנהגות איז מער פּאַרטיקולאריסט און דימאַרקעיט שטערקער די גבולות פונעם גרופע ווער איז אינעווייניג און ווער נישט. ולבסוף איז מען געקומען צו א השוואה אין די צוויי גישות (וכעין שיטתו של העגעל בכלל לגבי היסטאריע), און דערפאר האבן זיי זיך געשלאגן מיט די נוצרים וועלכע זענען געווען שטארקע קיצונים לגבי מבטל זיין די חלק החוקים המעשיים בעם ישראל.

און אין דעם שרייבט ער אליינס, זייענדיג א ציוני:

ער ברענגט אויך ארויס אז רבן גמליאל לאחר החורבן, נכדו של רבן גמליאל הזקן, האט שוין מער געהאלטן ווי גישת ב״ש. און דאס איז געווען די יסוד המחלוקת פארוואס מ׳האט אים מעביר געווען מנשיאותו (ברכות כז ע״ב): ער האט געהאלטן אז חוקי התורה דארפן ממש נחקק ווערן, און נאר ע״י די עליטע ראשי העם והחכמים בביהמ״ד, ווייל עס איז מכח א פאליטישע גישה וואס דאס שאפט דאס וואס די זהות העם איז, און די נשיא איז אזוי ווי די פאליטישע מלך. משא״כ די אנדערע חכמים האבן זיך געקריגט מיט אים בזה, און אז די עיקר איז רוח העם און די תורה איז א נחלת הכלל להעם, און אז די שטעלע פון דעם נשיא איז נאר אזוי ווי ראש החכמים. און דערפאר, נאר לאחר שהעבירו, איז געקומען דאס אויפשטייג פון אגדה, וויבאלד פון דארט און ווייטער איז תורה בביהמ״ד נישט נאר געווען וועגן מברר זיין חוקים כדי זיי צו לעדזשיסלעיטן בהעם, נאר תורה לשם לימוד גרידא. (ער זאגט אז דאס ליגט אויך אונטער די מחלוקת בין רבי ור״מ ור״נ בסוף הוריות, הגם ר״מ אליינס איז אויך געגאנגען מער בגישה מדיניית.)