- זיך איינגעשריבן
- אפר. 16, 2024
- מעסעדזשעס
- 224
- רעאקציע ראטע
- 1,100
{זייענדיג אז קאווע שטיבל האט זיך פארמאכט, וועל איך פרובירן דא ממשיך צו זיין מיין אשכול דארט איבער זהות היהודי ואיסור חתנות והמסתעף}
הרב דר. חיים טשערנאוויץ איז מאריך אין דעם אז א מענטש בעת ילדותו באקומט פערזענליכע השקפות ונטיות עפ״י הרגש הילדות, און שפעטער ווען ער וואקסט אויף בדרך כלל איז ער מחזק אט די נטיות בכלי שכלו וואס איז נתפתח געווארן. און דאס זעלבע, זאגט ער, איז ביי יעדעס פאלק (עכ״פ בעידן העתיקה) על הכלל כולו: מעיקרא וואקסט זי מיוסד אויף געמיינזאמע נרגשים ומיתוסים, און דערנאך בהתפתחותה ווען זי ווערט מער ״מעטשור״ שטארקט זי פארמאליש איר קולטוראלע גלויבונגען ומנהגים עפ״י שכל ומעכאניסטישע חוק. און דאס זעלבע איז בנוגע עם ישראל: אירע נביאים זענען געווען אירע שירי הרגש ילדותי וואס איז דערנאך פארמאליזירט געווארן בהגיון בהתלמוד וספרי הלכה אח״כ. (דאס האט קלאנגען פון יצחק באשעוויס-זינגער׳ס ארטיקל איבער ״דעם גלות איד״, צוגעברענגט אין וועקער 19.)
ער זאגט ווייטער אז די כהנים והנביאים בהעם זענען געווען עפ״י די פריערדיגע רוחניות׳דיגע און הרגש׳דיגע שאיפה און מאדעל, און זיי האבן טאקע געהאלטן פון אָננעמען גרים און זיי פאררעכענען אלס אידן טאמער זיי קומען נאך די רוחניות׳דיגער אידעאל. משא״כ בהתפתחות העם זענען די פאליטישע פירער געגאנגען מיט דעם פּראגמאטישן מהלך אז מ׳איז א גרופע פאר זיך און די עיקר פון זהות הישראלי איז די פאליטישע מדיני חלק; ״אונז״ קעגן ״זיי״. און וועגן דעם האבן די פאליטישע פירער געשטארקט מצות מעשיות לעומת ההרגש הרוחני של הנביאים וכהנים, ווייל דאס איז וואס איז די מאַרקער פון ווער באלאנגט אין די גרופע מדינית, לעומת הנביאים וועלכע האבן בעיקר געלייגט א דגוש אויפ׳ן ״רוח״ החוק. ולכן התנגדו הנביאים והכהנים להמלכים בימי בית ראשון, הגם אז לפעמים זענען ביידע גישות איבער לאומיות געגאנגען האנט-אין-האנט. (דאס איז א משהו מנוגד צו שפינאזע׳ס מהלך אז די נביאים וחוקותיהם בהתורה זענען בעיקר געזאגט געווארן אין א פאליטישע קאנטעקסט, ווען עם ישראל איז געווען זעלבסטשטענדיג בארצם.)
ולכן האט ירמיה הנביא זיך נישט געוואלט שלאגן קעגן בבל, משא״כ די שרים וואס האבן געהאט א גישה מדינית לזהות אום הישראלי. און דערפאר טאקע ווען בעת החורבן איז די מדינה צאמגעפאלן, זענען טאקע די שרים וסגנים, וועלכע האבן געהאלטן אז די זהות העם איז מיוסד אויף מדיניות, געווען די וועלכע האבן געהייראט נשים נכריות און מער נבלל געווארן בהעמים, זייענדיג אז זיי האבן זיך שוין אינגאנצן איבערגעגעבן צום צד הרוחניות אז דאס איז וואס איז קובע הזהות. ביז לבסוף איז עס דעמאלטס צוגעקומען צו אַן השוואה בימי בית שני. ובימי בית שני איז טאקע די אינסטיטושאן פון די כהנים ומלכים געווארן איינס.
***
לגבי דעם געדאנק אז ״אין אומתינו אומה אלא בתורותיה״, איז מיר טאקע געווען אינטרעסאנט צו זעהן דעם קליפּ וואס האט זיך ארומגעדרייט א שטיק צייט צוריק. זיי ענטפערן טאקע צו דער גוי וואס הערעסד זיי אז ער איז דער ״ריכטיגער״ איד, אז טאמער ער האלט ער איז א איד זאל ער טאקע היטן די תורה.