לייביש הכהן
אלטגעזעסענער קרעמלער
- זיך איינגעשריבן
- יולי 11, 2024
- מעסעדזשעס
- 330
- רעאקציע ראטע
- 1,206
געווען אמאל א איד, א גרויסע ארימאן, וואס האט פארמאגט א געבענטשע שטוב פיעל מיט קינדער. געוואוינט האט ער אין א קליין הייזקע, די צושטיפעניש דארט איז געווען גרויס.
ויהי היום, די ווייב איז ווידער אמאל מעובערת. דאס מאל אנשטאטס עס זאל זיי פרייליך מאכן, האבן זיי פשוט געקלאגט איבער די גרויסע דחקות וואס הערשט אין שטוב. נישטא קיין פלאץ ווי מ׳וועט קענען לייגן דעם קינד, ווידעראום שלאפן אין די מאמעס בעט קען מען דאך אויך נישט פאר אייביג…
אינגאנצן אובד עיצות זאגט די פרוי פארן מאן: גיי צום רב הערן אויב ער האט אן עיצה פאר אונז.
תיכף שטעלט ער זיך אויף, און גייט אריבער צום רב אין שטוב.
אריינקומענדיג רעד זיך דער איד אויס זיין הארץ: פלאץ איז נישטא, געלט איז נישט פארהאנען, מאפען צו א נייע הויז איז יעצט זיכער נישט קיין אפציע. טא אפשר האט די רב אן עיצה פאר מיר.
די רב שמייכלט, און רופט זיך אן צו אים: זיי מוחל, נעם אריין א ציגעלע אין שטוב פאר א וואך צייט, דערנאך קום צוריק צו מיר.
דער איד הייבט ברעמען, אבער פרעגט נישט קיין שאלות; אז די רב הייסט, טוט מען!
אנקומענדיג אהיים דערציילט ער פאר זיין ווייב וואס די רב האט אים געהייסן טאן. הערנדיג, נעמט זי זיך שרייען: בשום אויפן נישט, אלעס וועט דא שמיציג ווערן, די הויז וועט שטינקען, ועל כולם, וויפיעל שטיפעניש עס האט געהערשט ביז היינט, העט די שטיפעניש ווערן צען מאל מער... זיי מוחל זאג פארן רב ער זאל אריין נעמען דעם ציגעלע ביי זיך אין שטוב...
דער איד הערנדיג אזוינע רייד פון זיין ווייב, מוסר׳ט ער איר אויס: ״אמונת צדיקים״ ברויך מען האבן אפי ווען עס זעיט אויס שלעכט. פון פאלגן דעת תורה האט נאך קיינער נישט פארלוירן!
בלית ברירה איז זי מקבל מרת פונעם רב, און נעמט אריין דאס ציגעלע אין שטוב.
שטייט׳זיך אז די טענטשאן איז געווען גאר גרויס, זי האט נישט אויפגעהערט שרייען ווי מען ברויך אפהיטן דעם ציגעלע פון אריין קומען אין וועלכע צימער, ממש ווי חמץ פאר פסח… אפגערעד אז די געדרענג איז געווארן פיעל ערגער ווי ביפאר.
ענדליך נאך א וואך צייט לויפט דער איד אריבער צום רב און וויינט זיך אויס: רב לעבן, נישט נאר וואס ס׳איז נישט געווארן בעסער, נאר ס׳איז פיעל ערגער ווי ביז יעצט.
זאגט אים די רב: אזוי גאר? אויב אזוי נעם אריין נאך א ציג, און קום צוריק צו מיר נעקסטע וואך…
דא האט די איד זיך מער נישט געקענט איינהאלטן א שרייט צום רב, ״למדינו רבינו!״!! זאגט אים די רב; פאלג וואס מען הייסט דיר, כ׳זאג דיר צו אלעס וועט זיי גוט!
דער איד גייט אהיים און דערציילט דאס איבער פאר זיין אידענע, דאסמאל איז די קולות שוין געגאנגען פיעל שטערקער ווי א וואך פריער… צום סוף אבער האט דער איד ווידער מצליח געווען איבער צו רעדן זיין אידינע און פאלגן דעם רב.
פארט אבער, דאס מאל איז עס שוין מער נישט געווען אזוי פשוט ווי דעם פארגאנגענם וואך. אלע האבן געהאט צו הערן, און צו ליידן פון איר, מ׳האט קיין ערגעץ זיך נישט געקענט א ריר טאן אן איר רשות, און אויב יא, ״אחת דתו להמית״…!
בקיצור: נאך א וואך לויפט דער איד צוריק צום רב און שרייט: רב לעבן די מצב איז פיעל ביטערער, וואס האסטו דא געטון, כ׳קען מיר ממש נישט רירן אין שטוב…
זאגט אים די רב; יעצט נעם ארויס די צוויי ציגן, און קום צוריק צו מיר מארגן.
דער איד לויפט אהיים, כאפט אן די צוויי ציגן, טראגט זיי ארויס אינדרויסן, און שטיפט זיי אראפ פון בארג צום עזעזל אריין, דערביי שרייענדיג; טויט צום ציג, און טויט צום מאמען וואס האט געבוירן דעם ציג…
אריין קומענדיג אין שטוב, שפירט ער מיטאמאל א געוואלדיגע הרחבה, ס׳איז דא ווי זיך צו רירן…
גלייך לויפט ער צוריק צום רב, דערציילן די ״בשורה טובה״, שרייענדיג: רב כ׳בין א געהאלפענער, ס׳איז דא הרחבה ביי מיר אין שטוב!!! די רב האט צוריק געשמייכלט, זיך אנרופענדיג: זעסטו מיטן פאלגן דעת תורה פארלירט מען גארנישט…
די איד ענדיגט שמועסן מיטן רב, ונפרדו בשלום.
אויפן וועג, שפאצירנדיג צוריק אהיים ״שמח וטוב לב״, טרעפט ער זיין חבר, יענער פרעגט אים וואס ביסטו אזוי פרייליך?
דערציילט אים דער איד מיטן גאנצען שמחה וואספארא קליגע און גוטע רב מיר פארמאגן, ווי אזוי מיט זיין געוואלדיגע חכמת התורה האט ער אים אזוי גוט געהאלפן, אן אפי דארפן ארויס נעמען קיין שום פרוטה.
רופט זיך די חבר אן צו אים: קליג????? גוט????? דער רב איז א הינט, א אויסווארף שאין דוגמתה! אנשטאטס דיר צו געבן הילף זאלסט קענען לעבן איו א גרעסערע הויז, און די מעורר זיין פון אפשטעלן מאכען קינדער, קומט ער דיר פארשפילן דיין קאפ אויסניצענדיג דיינע צרות פאר זיינע הנאות…
——————-
והנמשל מובן מאיליו…
דער אידל, אגאנץ יאר מוטשעט ער זיך פונעם ״עול תורה״ מיט אזוי פיעל געבאטן. קומט די רבונו של עולם מיט זיין גרויס רחמנות, כ׳געב דיר א פסח…!
פאר זעקס וואכן אין א ציה טוט זיך כאאס אין שטוב, אלעס גייט כאדאראם, די ווייב שרייט, עס שטינקט, נישטא ווי זיך א ריר ציטאן… ענדליך, ס׳קומט ליל סדר, מ׳שעכט דעם ציג, אה… פלוצלינג אזא חירות…
ויהי היום, די ווייב איז ווידער אמאל מעובערת. דאס מאל אנשטאטס עס זאל זיי פרייליך מאכן, האבן זיי פשוט געקלאגט איבער די גרויסע דחקות וואס הערשט אין שטוב. נישטא קיין פלאץ ווי מ׳וועט קענען לייגן דעם קינד, ווידעראום שלאפן אין די מאמעס בעט קען מען דאך אויך נישט פאר אייביג…
אינגאנצן אובד עיצות זאגט די פרוי פארן מאן: גיי צום רב הערן אויב ער האט אן עיצה פאר אונז.
תיכף שטעלט ער זיך אויף, און גייט אריבער צום רב אין שטוב.
אריינקומענדיג רעד זיך דער איד אויס זיין הארץ: פלאץ איז נישטא, געלט איז נישט פארהאנען, מאפען צו א נייע הויז איז יעצט זיכער נישט קיין אפציע. טא אפשר האט די רב אן עיצה פאר מיר.
די רב שמייכלט, און רופט זיך אן צו אים: זיי מוחל, נעם אריין א ציגעלע אין שטוב פאר א וואך צייט, דערנאך קום צוריק צו מיר.
דער איד הייבט ברעמען, אבער פרעגט נישט קיין שאלות; אז די רב הייסט, טוט מען!
אנקומענדיג אהיים דערציילט ער פאר זיין ווייב וואס די רב האט אים געהייסן טאן. הערנדיג, נעמט זי זיך שרייען: בשום אויפן נישט, אלעס וועט דא שמיציג ווערן, די הויז וועט שטינקען, ועל כולם, וויפיעל שטיפעניש עס האט געהערשט ביז היינט, העט די שטיפעניש ווערן צען מאל מער... זיי מוחל זאג פארן רב ער זאל אריין נעמען דעם ציגעלע ביי זיך אין שטוב...
דער איד הערנדיג אזוינע רייד פון זיין ווייב, מוסר׳ט ער איר אויס: ״אמונת צדיקים״ ברויך מען האבן אפי ווען עס זעיט אויס שלעכט. פון פאלגן דעת תורה האט נאך קיינער נישט פארלוירן!
בלית ברירה איז זי מקבל מרת פונעם רב, און נעמט אריין דאס ציגעלע אין שטוב.
שטייט׳זיך אז די טענטשאן איז געווען גאר גרויס, זי האט נישט אויפגעהערט שרייען ווי מען ברויך אפהיטן דעם ציגעלע פון אריין קומען אין וועלכע צימער, ממש ווי חמץ פאר פסח… אפגערעד אז די געדרענג איז געווארן פיעל ערגער ווי ביפאר.
ענדליך נאך א וואך צייט לויפט דער איד אריבער צום רב און וויינט זיך אויס: רב לעבן, נישט נאר וואס ס׳איז נישט געווארן בעסער, נאר ס׳איז פיעל ערגער ווי ביז יעצט.
זאגט אים די רב: אזוי גאר? אויב אזוי נעם אריין נאך א ציג, און קום צוריק צו מיר נעקסטע וואך…
דא האט די איד זיך מער נישט געקענט איינהאלטן א שרייט צום רב, ״למדינו רבינו!״!! זאגט אים די רב; פאלג וואס מען הייסט דיר, כ׳זאג דיר צו אלעס וועט זיי גוט!
דער איד גייט אהיים און דערציילט דאס איבער פאר זיין אידענע, דאסמאל איז די קולות שוין געגאנגען פיעל שטערקער ווי א וואך פריער… צום סוף אבער האט דער איד ווידער מצליח געווען איבער צו רעדן זיין אידינע און פאלגן דעם רב.
פארט אבער, דאס מאל איז עס שוין מער נישט געווען אזוי פשוט ווי דעם פארגאנגענם וואך. אלע האבן געהאט צו הערן, און צו ליידן פון איר, מ׳האט קיין ערגעץ זיך נישט געקענט א ריר טאן אן איר רשות, און אויב יא, ״אחת דתו להמית״…!
בקיצור: נאך א וואך לויפט דער איד צוריק צום רב און שרייט: רב לעבן די מצב איז פיעל ביטערער, וואס האסטו דא געטון, כ׳קען מיר ממש נישט רירן אין שטוב…
זאגט אים די רב; יעצט נעם ארויס די צוויי ציגן, און קום צוריק צו מיר מארגן.
דער איד לויפט אהיים, כאפט אן די צוויי ציגן, טראגט זיי ארויס אינדרויסן, און שטיפט זיי אראפ פון בארג צום עזעזל אריין, דערביי שרייענדיג; טויט צום ציג, און טויט צום מאמען וואס האט געבוירן דעם ציג…
אריין קומענדיג אין שטוב, שפירט ער מיטאמאל א געוואלדיגע הרחבה, ס׳איז דא ווי זיך צו רירן…
גלייך לויפט ער צוריק צום רב, דערציילן די ״בשורה טובה״, שרייענדיג: רב כ׳בין א געהאלפענער, ס׳איז דא הרחבה ביי מיר אין שטוב!!! די רב האט צוריק געשמייכלט, זיך אנרופענדיג: זעסטו מיטן פאלגן דעת תורה פארלירט מען גארנישט…
די איד ענדיגט שמועסן מיטן רב, ונפרדו בשלום.
אויפן וועג, שפאצירנדיג צוריק אהיים ״שמח וטוב לב״, טרעפט ער זיין חבר, יענער פרעגט אים וואס ביסטו אזוי פרייליך?
דערציילט אים דער איד מיטן גאנצען שמחה וואספארא קליגע און גוטע רב מיר פארמאגן, ווי אזוי מיט זיין געוואלדיגע חכמת התורה האט ער אים אזוי גוט געהאלפן, אן אפי דארפן ארויס נעמען קיין שום פרוטה.
רופט זיך די חבר אן צו אים: קליג????? גוט????? דער רב איז א הינט, א אויסווארף שאין דוגמתה! אנשטאטס דיר צו געבן הילף זאלסט קענען לעבן איו א גרעסערע הויז, און די מעורר זיין פון אפשטעלן מאכען קינדער, קומט ער דיר פארשפילן דיין קאפ אויסניצענדיג דיינע צרות פאר זיינע הנאות…
——————-
והנמשל מובן מאיליו…
דער אידל, אגאנץ יאר מוטשעט ער זיך פונעם ״עול תורה״ מיט אזוי פיעל געבאטן. קומט די רבונו של עולם מיט זיין גרויס רחמנות, כ׳געב דיר א פסח…!
פאר זעקס וואכן אין א ציה טוט זיך כאאס אין שטוב, אלעס גייט כאדאראם, די ווייב שרייט, עס שטינקט, נישטא ווי זיך א ריר ציטאן… ענדליך, ס׳קומט ליל סדר, מ׳שעכט דעם ציג, אה… פלוצלינג אזא חירות…
לעצט רעדאגירט:
