אגדות חז"ל און גריכישע לעגענדעס

שושני

אלטגעזעסענער קרעמלער
וועטעראן
זיך איינגעשריבן
אוג. 19, 2024
מעסעדזשעס
1,646
רעאקציע ראטע
11,851
פונקטן
1,943
(יישר כח @דער גאלדענער אדלער פאר די אינספיראציע צו עפענען די שנירל.)


כַּאֲשֶׁ֤ר יָצָא֙ מִבֶּ֣טֶן אִמּ֔וֹ, עָר֛וֹם יָשׁ֥וּב לָלֶ֖כֶת כְּשֶׁבָּ֑א... (קהלת ה יד)
גְּנִיבָא אָמַר: (משל) לְשׁוּעָל שֶׁמָּצָא כֶּרֶם וְהָיָה מְסֻיָּג מִכָּל פִּנּוֹתָיו, וְהָיָה שָׁם נֶקֶב אֶחָד וּבִקֵּשׁ לְהִכָּנֵס בּוֹ וְלָא הֲוָה יָכֵיל, מָה עֲבַד צָם תְּלַת יוֹמִין עַד דְּכָחֵישׁ וְתָשַׁשׁ, וְעָאל בַּהֲדָא נְקוּבָא, וְאָכַל וְשָׁמַן, בְּעָא לְמֵיפַק וְלָא יָכֵיל מְעִיבַּר כְּלוּם, חָזַר וְצָאֵים תְּלַת יוֹמִין אוֹחֳרָנִין עַד דְּכָחֵישׁ וְתָשַׁשׁ, וְחָזַר הֵיךְ מַה דַּהֲוָה וּנְפַק, כַּד נְפַק הֲוָה אַפִּיךְ אַפּוֹי וְאִיסְתַּכַּל בֵּיהּ, אָמַר כַּרְמָא כַּרְמָא מַה טָּב אַתְּ וּמַה טָּבִין אִינוּן פֵּירִין דִּבְגַוָּוךְ, וְכָל מַה דְּאִית בָּךְ יָאִין וּמְשַׁבְּחָן, בְּרַם מָה הֲנָיָה מִמָּךְ כְּמָה דְּבַר נָשׁ עָלֵיל לְגַוָּויךְ כָּךְ הוּא נָפֵיק, כָּךְ הוּא דֵּין עַלְמָא. (קהלת רבה)

ענליך געפינט מען אין א גריכישע משל/מעשה'לע. (Aesop's Fables, 620 BCE)
It happened that a slender fox had made her way through a narrow crack into a coffer of grain. After eating her fill, she wanted to get back out again but her swollen body prevented her from doing so. At a safe distance the weasel said to her, 'If you want to get out of there, you better be as thin when you go back through that narrow crack as you were when you went in
 
לעצט רעדאגירט:
אין סנהדרין קט: ווערט דערציילט אויף סדום און עמורה.
הָוְיָא לְהוּ פּוּרְיְיתָא דַּהֲווֹ מַגְנִי עֲלַהּ אוֹרְחִין. כִּי מַאֲרֵיךְ – גָּיְיזִי לֵיהּ, כִּי גוּץ – מָתְחִין לֵיהּ. אֱלִיעֶזֶר עֶבֶד אַבְרָהָם אִקְּלַע לְהָתָם. אֲמַרוּ לֵיהּ: קוּם גְּנִי אַפּוּרְיָא. אֲמַר לְהוֹן: נִדְרָא נְדַרִי מִן יוֹמָא דְּמִיתַת אִמָּא לָא גָּנֵינָא אַפּוּרְיָא.
(אידיש: די אנשי סדום האבן געהאט בעטן פאר אורחים. אויב איז ער געווען צו לאנג, האט מען איהם צעשניטן. אויב צו קורץ, האט מען איהם אויסגעצויגן.)


ס'איז דא זייער אן ענליכע שלעכטע מעשים דערציילט אויף Procrustes אין Greek mythology.
There he had a bed, in which he invited every passer-by to spend the night, and where he set to work on them with his smith's hammer, to stretch them to fit. In later tellings, if the guest proved too tall, Procrustes would amputate the excess length; if the guest was too short Procrustes would stretch them until they died; nobody ever fit the bed exactly
עיין כאן
 
דא האב איך שוין צוגעברענגט, די גמרא אין תמיד לא: ברענגט א לאנגע אגדה איבער אלכסנדר און חכמי הנגב. דאס איז ענליך צו אנדערע ווערסיעס פון אזא לעגענדע צירקולירט אין יענע קולטור.

דא האט איר ציטירט פון א באקאנטע גאר פריע ווערסיע פון "Life of Alexander" דורך Plutarch.
He captured ten of the Gymnosophists who had done most to get Sabbas to revolt, and had made the most trouble for the Macedonians. These philosophers were reputed to be clever and concise in answering questions, and Alexander therefore put difficult questions to them, declaring that he would put to death him who first made an incorrect answer, and then the rest, in an order determined in like manner; and he commanded one of them, the oldest, to be the judge in the contest. The first one, accordingly, being asked which, in his opinion, were more numerous, the living or the dead, said that the living were, since the dead no longer existed. The second, being asked whether the earth or the sea produced larger animals, said the earth did, since the sea was but a part of the earth. The third, being asked what animal was the most cunning, said: "That which up to this time man has not discovered." The fourth, when asked why he had induced Sabbas to revolt, replied: "Because I wished him either to live nobly or to die nobly." The fifth, being asked which, in his opinion, was older, day or night, replied: "Day, by one day"; and he added, upon the king expressing amazement, that hard questions must have hard answers. Passing on, then, to the sixth, Alexander asked how a man could be most loved; "If," said the philosopher, "he is most powerful, and yet does not inspire fear." Of the three remaining, he who was asked how one might become a god instead of man, replied: "By doing something which a man cannot do"; the one who was asked which was the stronger, life or death, answered: "Life, since it supports so many ills." And the last, asked how long it were well for a man to live, answered: "Until he does not regard death as better than life." So, then, turning to the judge, Alexander bade him give his opinion. The judge declared that they had answered one worse than another. "Well, then," said Alexander, "thou shalt die first for giving such a verdict." "That cannot be, O King," said the judge, "unless thou falsely saidst that thou ...wouldst put to death first him who answered worst."

פילע חוקרים האבן שוין עוסק געווען אין די אינטערסאנטע מעשה, פון א קריטישע, ווי אויך ליטעראטורישע פערספעקטיוו.
 
לעצט רעדאגירט:
עניני דיומא.

(אפילו די שנירל איז איבער חז"ל, און די "ספר הישר" איז פון מיטל אלטער, און לויט יוסף דן איז עס גאר פון אזוי שפעט ווי די רענעסאַנס תקופה, און גייט מער אריין אין דעם "היסטארישע פיקציע" קאטאגאריע, אבער וויבאלד אין אונזערע קרייזן ווערט יעדע ווארט פון דעם ספר אנגענומען ווי היסטארישע פאקט, ווי אויך אין די הקדמה פונעם ערשטן דרוק, און אזוי אויך אין שם הגדולים פון חיד"א, ווערט באשריבן ווי דאס ספר איז געברענגט געווארן דורך א שר רומי ביים חורבן בית שני [עיין שם], ברענג איך עס יא דא. וכבר צווח רבי יהודה ד'מדונה על זה.)

ס'איז באקאנט די מעשה וואס ווערט באשריבן באריכות אין ספר הישר, איבער דאס לעבן און שאפן פון אברהם. איך וויל מיר בעיקר באציען צו די חלק פון אברהם'ס געבורט, און וויאזוי תרח האט איהם באהאלטן פון נמרוד וואס האט איהם געוואלט הרגענען וויבאלד שטערן זעהער האבן געזאגט אז דער ניי געבוירן קינד וועט נאך ווידערשפעניגן...

קוק פון דא און ווייטער.

דאס איז זייער ענליך און זיכער אדאפטירט, דירעקט צו אומדירעקט, פון די באקאנטע גריכישע מיטאלאגיע איבער די גאט זאוס.
 
עניני דיומא.

(אפילו די שנירל איז איבער חז"ל, און די "ספר הישר" איז פון מיטל אלטער, און לויט יוסף דן איז עס גאר פון אזוי שפעט ווי די רענעסאַנס תקופה, און גייט מער אריין אין דעם "היסטארישע פיקציע" קאטאגאריע, אבער וויבאלד אין אונזערע קרייזן ווערט יעדע ווארט פון דעם ספר אנגענומען ווי היסטארישע פאקט, ווי אויך אין די הקדמה פונעם ערשטן דרוק, און אזוי אויך אין שם הגדולים פון חיד"א, ווערט באשריבן ווי דאס ספר איז געברענגט געווארן דורך א שר רומי ביים חורבן בית שני [עיין שם], ברענג איך עס יא דא. וכבר צווח רבי יהודה ד'מדונה על זה.)

ס'איז באקאנט די מעשה וואס ווערט באשריבן באריכות אין ספר הישר, איבער דאס לעבן און שאפן פון אברהם. איך וויל מיר בעיקר באציען צו די חלק פון אברהם'ס געבורט, און וויאזוי תרח האט איהם באהאלטן פון נמרוד וואס האט איהם געוואלט הרגענען וויבאלד שטערן זעהער האבן געזאגט אז דער ניי געבוירן קינד וועט נאך ווידערשפעניגן...

קוק פון דא און ווייטער.

דאס איז זייער ענליך און זיכער אדאפטירט, דירעקט צו אומדירעקט, פון די באקאנטע גריכישע מיטאלאגיע איבער די גאט זאוס.
אז מ'רעדט שוין פון דעם, דארף מען אנצייכענען אויך אויף די שמות רבה, ווי אויך עיין סוטה יב:, אז ביי משה איז געווען ענליך, אז מ'האט פארגעזאגט אז ס'גייט געבוירן ווערן א גואל און פארדעם האט פרעה געהארגעט די זכרים (אנדערש ווי אין פסוק ווי די סיבה איז פשוט צו פארמינערן די צאל אידן.)

ווי אויך אין סוטה יא: (ווי אויך דארט אין שמות רבה) איבער די קינדער וואס זענען געווען באהאלטן און געגעסן מילך און האניג על פי נס, וואס איז אויך זייער ענליך צו די פריערדיקע לעגענדע איבער זוס.


מ'דארף אנמערקן אז דאס אז מ'זאל אנזאגן בעפאר א גרויסע מענטש קומט אראפ אויף די וועלט טרעפט מען ביי נאך פילע, אפי' אויף געוויסע חסידישע גדולים גייט ארום אזעלכע מעשיות. ס'שיינט צו זיין א אוניווערסאלער מאטיף.
 
וועלכע איז געשריבן געווארן ערשט?
 
  • לייק
רעאקציעס: Yesh
די חכמת יונית - גריכישע לערנונג - האט גיהאט א גרויסע השפעה אויף די אנטוויקלונג פון חכמה ביי יידן ,און עס גיקומען אין די ריכטיגע צייט,אהנצופילען
א ריקות און א חסרון, וואס איז גיווארן ביי די יידישע
פאלק , דער עם ישראל האט גילעבט פון די עפאכע
פון מתן תורה ,אונטער משה ביז 1000 יאהר דערנאך אינדערצייט פון חגי זכריה מלאכי ,-פון דער ערשטער נביא ביז די לעצטע פון די נביאים- זיי זענען גיוועהן די מדריכים און טאהן געבערס פאר כלל ישראל , וואס דארך דעם האבן זיי נישט עוסק
גיוועהן אין לימודי טבע העולם ומלואו, מען האט גילעבט מיט גאט גיבאטן , עס האבן זיך גימאכט פאלטשע נביאים -קאון מעען-, און זיי האבן גיזאגט
נביאות בשם די בעל און עקרון געטטער ודומיהן,
אבער די קולטור ביי יידן איז גיוועהן מען לעבט מיט
דירעקשן פון גאט , ( די נבואות פאר די צייט פון משה איז נישט
גיוועהן דירעקט צו יידן אלץ א פאלק )
די פעריאד איז גירעכנט פון ב׳ תמ״ח ביז ג׳ תמ״ח
הגם עס איז באמת גיוועהן בערך נאך 200 יאהר
פון חגי ביז אלכסנדר מוקדון,וואס זיין זמן איז ג׳ תמ״ח , און פון דארט הייבט זיך אהן דער מספר
פון שטרות וואס מען האט גענוצט אהנצוצייכענען
די נומבער פון יאהרן, ביז רבינו גרשום מאור הגולה
וואס ער אלץ פון די ערשטע חכמי אשכנז, האט גיטוישט מען זאל ציילען לבריאת העולם , האט ער
נישט גיוואלט נעמען אין חשבון די 200 יאהר פון
חגי ביז אלכסנדר - ווייל דענסטמאהל איז נישט גיוועהן נבואה און עס איז נישט גיוועהן חכמה ביי
יידן ,האט ער עס באטראכט כאילו לא היה מעולם, און ער האט אריינגעוויקלט די עקסטרע יאהרן אין
פונקט 1000 אין אוועק געווישט 200 יאהר פון חשבון בריאת העולם , ער האט גיהאט א סמך אויף
דעם חשבון אין סדר עולם פון רבי יוסי בן חלפתא
וואס רעכנט די יאהרן פון תחילת בית שני - מלכות פרס- ביז מלכות יון פון אלכסנדר 34 יאהר - כאטש
עס איז דארט גיוועהן נאך כמעט 200 יאהר, ער האט אזוי אויס גירעכנט אז אלכסנדר זאל אויסקומען תמ״ח פונקט 1000 יאהר אז עס קומט אויס פאר תקופת הנבואה 1000 יאהר ( דער חשבון ווערט אויך גיברענגט אין תלמוד מסכת עבודה זרה )
ווען רבי עזריה די רוסי (מן אדומים ) האט געדרוקט
זיין חיבור מאור עיניים, און ער איז מגלהגיוועהן די דיסקריפענסי , זענען אסאך גדולים פון יענער צייט גיוועהן אפסעט , טהייל האבן עס גיהאלטן פאר הערעסי , ווייל לויט דעם איז דער בית שני גישטאנען
ארום 600 יאהר און דאס האט נישט געשטימט מיט
זייער קבל׳יסטישע רמזים ,
דער מהר״ל מפראג איז זייער שארף און קריטיקעל פון איהם , אין צפת האט דער בית יוסף ובית דינו ארויס גיגעבן א איסור אויף דעם חיבור מאור עיניים , עס האט גימאכט א סומאטוכע און איבערקערעניש , עטליכע דורות שפעטער זאגט שוין דער גאון יעב״ץ אל תתעב אדומי , אז מען זאל נישט אזוי מרחק זיין דעם עזריה מן אדומים , קבל את האמת ממי שאמרו
איי די חז״ל רעכענען נאר 1000 יאהר ביז אלכסנדר
פון מתן תורה , איז שבקיה לקרא ואיהו דחיק ואוקי
אנפשיה , אז ער ברענגט פאקט און היסטוריה אז פרס איז גיוועהן נישט 34 יאהר נאר בערך 200 יאהר ( לויט דעם איז היי יאהר תתקפ״ו ) נעמט עס אהן , אבער די חשבון בלייבט תשפ״ו, ווייל מען האט אזוי קובע גיוועהן צו רעכענען די תקופת הנבואה 1000 יאהר.
 
לעצט רעדאגירט:
Wow איך קען נאך געהעריג דערלעבן די סוף פון די שיתא אלפי....
איך ווער שוין עקסיידעט....
 
  • שמייכל
רעאקציעס: Yesh
על כל פנים נאך די פעריאדע פון נבואה איז געקומען
די צייט פאר תקופת החכמה - די תלמוד זאגט אויף דעם ״ חכם עדיף מנביא - די חכמה פון די יוונים -
אין מדרש רבה , איכה , איז ער מאריך אין זייער חכמה דארטן וויל ער ארויס ברענגען אז מיט דורות שפעטער ווען די יידן האבן אדאפטירט די חכמה פון
יון זענען זיי איבער גיוואקסן פי כמה מיט זייערע מוחות און שקידה די חכמי אתונה פון יון , די יידן האבן אבסארבט די לימודים און זיי איבער געשטיגען, צו עס גיוועהן אינגאנצן אזוי, אדער עס איז מיט א כוונה פון סעלף פלעטערי אויך,איז מוטל בספק.
די גמרא אין בכורות ח. איז מעתיק א וויכוח פון די חכמי אתונה מיט רבי יהושע בן חנניה,א לאנגע בעק
ענד פארט,וואס לייענט זיך גאנץ אינטערעסאנט אבער עס איז נראה דברים פשוטים , און די מפרשים ווי דער מהר״ל און דער מהרש״א לערנען
עס אפ מיט אן עומק, פון דברים נפלאים מתוקים לחך אוכל יטעם ותהי הדבש למתוק.
די גמרא אין סנהדרין לח. דערציילט אויף רבי מאיר,
אז אין זיינע דרשות פלעגט ער צוטהיילען אויך דריי
חלקים, חלק הלכה, חלק אגדה, און חלק משלים ,און
רבי יוחנן איז מעיד אז רבי מאיר האט גיהאט ביי זיך
300 משלים אויף שועלים -פוקסען- ואנו אין לנו אלא שלש, אונז האב מיר נאר דריי
אבות יאכלו בוסר
מאזני צדק אבני צדק
צדיק מצאה נחלץ ויבא רשע תחתיו
רש״י דארט איז מבאר די דריי משלים עס איז כדאי
אריינקוקען בלשונו הזהב ,
עס איז דא א ספר׳ משלי שועלים׳ פון א פריעריגען
מחבר, בערך אין דער צייטן פון רמב״ם, רבי ברכיה
הנקדן ווי ער איז מלקט הונדערטער משלים , ער ברענגט פון יוונים ,און פון אינדיה , און מריה ד״ה פרנס, ער זעהט עס פאר א דבר פשוט, מען נעמט חכמה פון ווי מען טרעפט, דער ספר איז גיוועהן פאפולער אינדערוועלט,מען האט עס איבער גיזעצט אויך לאטייניש און ענגליש און נאך לשונות ,
ביי חכמה זאגט משלי, אם תחפשנה ככסף וכמטמונים תחפשנה, אז תבין יראת ה׳ ודעת אלהים תמצא .
 
@ריבי זייער שיין, פיל מיט ידיעות.
אבער נאר אנצומערקן מיט כבוד, רוב דערפון האט זערא מיט די נושא פון די שנירל.
 
די גמרא אין סנהדרין לח. דערציילט אויף רבי מאיר,
אז אין זיינע דרשות פלעגט ער צוטהיילען אויך דריי
חלקים, חלק הלכה, חלק אגדה, און חלק משלים ,און
רבי יוחנן איז מעיד אז רבי מאיר האט גיהאט ביי זיך
300 משלים אויף שועלים -פוקסען- ואנו אין לנו אלא שלש, אונז האב מיר נאר דריי
עס איז דא א ספר׳ משלי שועלים׳ פון א פריעריגען
מחבר, בערך אין דער צייטן פון רמב״ם, רבי ברכיה
הנקדן ווי ער איז מלקט הונדערטער משלים

עיין אין די ערשטע תגובה פון די שנירל.
דאס האט געהאט א שטארקע השפעה אין פארשפרייטן די משלים ווי דער פוקס שפילט די ראלע פון קלוגער/כיטרער וואס גיבט זיך אן עצה מיט קלוגשאפט קעגן שטערקערע, אבער מער נאאיווע, פון איהם.
 
די קעפל פון שנירל זאגט ״אגדת חז״ל אין גריכישע לעגענדע = חכמת יונית, לעגענדע און חכמה זענען
פארבונדען, די לעגענדע זאגט די חכמה מיט א סיפור און מעשה וואס זעהט אויס פשוט און קינדיש אבער,עס האט אין זיך די חכמה בנסתר
מען קען מגלה זיין , דער גר״א זאגט אז דער לימוד פון חכמת הקבלה איז אויך נאר א משל , פון השתלשלות און השפעה, עס איז נישט פונקט אזוי.
עס איז נאר לסבר את האוזן , וועגן דעם איז א פלא
פון די,וואס פרעגן קושיות און זיי בויען מיט תירוצים
צו פארענפערן סתירות אין קבלה , עס איז אלעס משלים , והמבין יבין .
 
Back
Top