מכון כרם בין תורה לחכמה

[שושני]

ועתה כתבו לכם - שבועות תשפ"ה

@יצחק לאווי האט א קאמפיין.
די מכון כרם מעטשד אלע דאנעישאנס

(I'm not affiliated with any of this
איך ברענג עס פאר אינטערעסאנטקייט)

 

[קץ דוחק]

איך גלײך אים זעעהר, ר' צבי יונתן מארטאן. ס'איז קענטיג אז ער װײסט אסאך. אױכעט האב איך ליב זײן התלהבות. איך האב הנאה פון זײן מישן העברעאישע און ענגלישע אױסדרוקן און קאנצעפטן. ס'מאכט זײן פארלערנען פיהל ריטשער. הלװאי אױף אנדערע בעלי דרשנים ומקרא געזאגט.

אגב, זײן מהלך קוקט אױס צוזײן א בריסקע.

 

[שושני]

זיינע עיונים שיעורים ווערן בעסער פון טאג צו טאג. (די דף שיעורים ווייס איך נישט ווייל כ'האב נאך קיינמאל נישט אויסגעהערט, ס'דויערט גענוג לאנג צו אויסהערן די עיונים שיעורים,)

די מבוא צו עבודה זרה איז פיל מיט עיונים אין תנ"ך און די נביאים, געבויט אויף מבקרי המקרא, און אויף ביכער פון משה וויינפעלד, משה האלברטל, משה גרינבערג.... משה רבינו... (סארי כ'האב מיר נישט געקענט איינהאלטן)... ס'איז ממש א געשמאק.

קיין שום מורא פונעם ארטאדאקסישן בעקלעש וואס גייט עווענטועל קומען. ס'איז א פראגע פון צייט.

***

קליינע הערות אויפן היינטיגן שיעור...

1. ער זאגט אז הושע איז געבויט אויף שיר השירים פונקט ווי ירמי' איז געבויט אויף דברים... ס'איז אבסורד... שיר השירים איז געשריבן הונטערטער יארן שפעטער ווי הושע. אויך זאגט ער מיט א פשטות אז שיר השירים איז א משל... ער מעג כאטש דערמאנען אז אסאך האלטן אנדערש.

2. ער פראנאונסט זיינע וועטער אין א געמיש פון הברות... ס'קומט פון ליינען אסאך... אויב וויל ער זיין בעסער פארן אויער איז מן הסתם די בעסטע ווען ער זאגט אין היימישע הברה ווי מער ווערטער (ווילאנג ער רעדט אידיש עכ"פ).
לדוגמא הושֵעְ(ה), נישט הושֵעֲ
פונקט ווי ער וואלט געזאגט ירמיְ', און נישט ירמיָה
ס'איז דא נאך אסאך וואס איך געדענק נישט יעצט, אבער יו געט די פוינט.

 

[כרם זית]

איז דא איינער וואס האלט אז שיר השירים איז "קאנענייסט" געווארן, שלא על דעת מעטעפאר?

 

[מי אני]

ער זאגט אז הושע איז געבויט אויף שיר השירים פונקט ווי ירמי' איז געבויט אויף דברים... ס'איז אבסורד... שיר השירים איז געשריבן הונטערטער יארן שפעטער ווי הושע. אויך זאגט ער מיט א פשטות אז שיר השירים איז א משל... ער מעג כאטש דערמאנען אז אסאך האלטן אנדערש.

Click to shrink...

וויקיפּידיע שרייבט לגבי די דעיטינג פון שיר השירים:

The most reliable evidence for its date is its language: Aramaic gradually replaced Hebrew after the end of the Babylonian exile in the late 6th century BCE, and the evidence of vocabulary, morphology, idiom and syntax clearly point to a late date, centuries after King Solomon to whom it is traditionally attributed. It has parallels with Mesopotamian and Egyptian love poetry from the first half of the 1st millennium, and with the pastoral idylls of Theocritus, a Greek poet who wrote in the first half of the 3rd century BCE; as a result of these conflicting signs, speculation ranges from the 10th to the 2nd centuries BCE, with the language supporting a date around the 3rd century. Other scholars are more skeptical about the idea that the language demands a post-exilic date​

Click to shrink...

ובאנו לזה לכאורה.

ווי אויך איז נישט ברור, אפילו פון אַן אקאדעמישן מבט, אז עס איז נישט, בכוונה ראשונה, אַן אלעגאריע בין עם ישראל והקב״ה. עכ״פ גענוג זיך מסתמך צו זיין דאס צו מאכן פּעלעיטעבּל ודבר השוה להכל במחנינו, אזוי אז די בּעקלעשׁ זאל טאקע נישט קומען, אדער עכ״פ נישט אזוי הארב.

 

[שושני]

אזוי אז די בּעקלעשׁ זאל טאקע נישט קומען, אדער עכ״פ נישט אזוי הארב

Click to shrink...

איך הער...

 

[חבקוק]

זיינע עיונים שיעורים ווערן בעסער פון טאג צו טאג. (די דף שיעורים ווייס איך נישט ווייל כ'האב נאך קיינמאל נישט אויסגעהערט, ס'דויערט גענוג לאנג צו אויסהערן די עיונים שיעורים,)

די מבוא צו עבודה זרה איז פיל מיט עיונים אין תנ"ך און די נביאים, געבויט אויף מבקרי המקרא, און אויף ביכער פון משה וויינפעלד, משה האלברטל, משה גרינבערג.... משה רבינו... (סארי כ'האב מיר נישט געקענט איינהאלטן)... ס'איז ממש א געשמאק.

קיין שום מורא פונעם ארטאדאקסישן בעקלעש וואס גייט עווענטועל קומען. ס'איז א פראגע פון צייט.

***

קליינע הערות אויפן היינטיגן שיעור...

1. ער זאגט אז הושע איז געבויט אויף שיר השירים פונקט ווי ירמי' איז געבויט אויף דברים... ס'איז אבסורד... שיר השירים איז געשריבן הונטערטער יארן שפעטער ווי הושע. אויך זאגט ער מיט א פשטות אז שיר השירים איז א משל... ער מעג כאטש דערמאנען אז אסאך האלטן אנדערש.

2. ער פראנאונסט זיינע וועטער אין א געמיש פון הברות... ס'קומט פון ליינען אסאך... אויב וויל ער זיין בעסער פארן אויער איז מן הסתם די בעסטע ווען ער זאגט אין היימישע הברה ווי מער ווערטער (ווילאנג ער רעדט אידיש עכ"פ).
לדוגמא הושֵעְ(ה), נישט הושֵעֲ
פונקט ווי ער וואלט געזאגט ירמיְ', און נישט ירמיָה
ס'איז דא נאך אסאך וואס איך געדענק נישט יעצט, אבער יו געט די פוינט.

Click to shrink...

דו רייצט מיך שוין אן זיך צו זעצן לערנען עבודה זרה צו קענען מיטהאלטן

 

[מי אני]

דאס צו מאכן פּעלעיטעבּל ודבר השוה להכל במחנינו, אזוי אז די בּעקלעשׁ זאל טאקע נישט קומען, אדער עכ״פ נישט אזוי הארב.

Click to shrink...

מ'קען זאגן אז עס איז בעצם נאך טיפער. והיינו, אז בעצם זענען דא צוויי קבוצות במחנינו, וועלכעס מ׳טוהט צאממישן, וואס הגם זיי קענען האבן אָווערלעפּ זענען זיי אבער נישט בהכרח תלויים הא בהא. והיינו, עס איז דא א קבוצה במחנינו פון אפענע מבקשי חכמה, און עס איז דא א קבוצה במחנינו פון מענטשן וועלכע זענען אָנגעווייטאגט און זענען ״אנטי״ מחנינו. והגם אז עס איז טאקע שייך אז די סיבה פון מענטשן וועלכע זענען בקבוצה השנית, איז ווייל זיי זענען טאקע בקבוצה הראשונה און זיי האבן זיך נישט געטראפן דאס פלאץ, איז דאס׳ן זיין בקבוצה הראשונה סיי נישט קיין נעסעסערי קאנדישאן און סיי נישט א סאָפישענט קאנדישאן אז זיי זאלן דערפאר זיין בקבוצה השנית. וכן להיפך.

דאס גייט ווייטער. די ״בּעקלעשׁ״ זיינע שיעורים קענען האבן קען ווייטער זיין פון מענטשן מכח׳ן זייער זיין א חלק פון קבוצות וואס זענען די אינווערס פון די צוויי אויבנדערמאנטע קבוצות: א קבוצה וואס איז אנטי חכמה, אדער א קבוצה וואס איז אנטי מענטשן וואס זענען ״אנטי״ די געזעלשאפט וכו׳. כמובן, קענען מענטשן באלאנגען צו ביידע קבוצות און זיי צאמשטעלן בשכלם [זיי זענען אנטי חכמה ווייל זיי האלטן און עקוויוויקעיטן אז דאס איז אטאמאטיש אנטי געזעלשאפט], אבער דאס איז ווייטער סיי נישט קיין נעסעסערי קאנדישאן און סיי נישט א סאָפישענט קאנדישאן דערפאר אז ווייל זיי זענען אין איינס זענען זיי אין דאס אנדערע. ולכאורה זענען די וועלכע באלאנגען צו די קבוצה השנית פון זיין אנטי "אנטי" מענטשן, מער ווי די וועלכע זענען סתם די פון אנטי חכמה.

יעצט, ר׳ יהונתן׳ס שיעורים זענען געאייגענט פאר מענטשן וועלכע זענען בקבוצה הראשונה און זענען מבקשי חכמה בלימוד התלמוד והמסתעף. אבער ער זוכט זיך בכלל נישט צו אידענטיפיצירן מיט קבוצה השנית. ער איז נישט קיין ״אנטי״ סארט מענטש. וממילא קומט אויס אז די בּעקלעש האט נישט צו קומען פון די קבוצה וואס איז קעגן די קבוצה פון "אנטי", זייענדיג אז ער איז בכלל נישט זייער בר פלוגתא. איז קען גאר אויסקומען פארקערט: אז דאס וואס מ'סטרעסט די בּעקלעש וואס מוז קומען ממחנינו, טוהט דאס אליינס דאס אפירברענגן, וויבאלד מ'טוהט דאס אידענטיפיצירן וואו עס איז און באלאנגט צום "אנטי" לאגער, וואס רובא קעגנערס זענען קעגן "אנטי" אבער נישט דייקא קעגן חכמה.

 

[Tesla]

איך האב אויסגעהערט עטליכע שיעורים פון ר' יונתן, ער איז ממש געוואלדיג, כמעיין המתגבר, יעדעס ווארט מלא חכמה ומדע, מ'קען אנצינדן סיי וועלכע שיעור און מ'איז גאראנטירט צו ווערן טראנספיקסט פאר א וויילע.

די קול איז שטארק און קלאר, גענוג אויף צו הערן אפילו ווען מ'איז אין טרעוועלס מיט ארומיגע גערודער. א שאד די וואס פרעגן אריין, עס צומישט יעדן ובפרט די וואס הערן אנליין, ווייל מ'הערט נישט וואס דער שואל פרעגט. ער בעט טאקע אייביג אז מזאל נישט אריינהאקן אבער שוין.

די שיעור איז מיט דף היומי, א שאד ווייל מיין שיעור איז מיט אנאנדער סדר, הלוואי וואלט ער געגעבן שיעורים על הפרשה אדער על סתם נושאים באופן מקיף.

ער רעדט פון אלעס און פון יעדן אבער נישט קיין סך פון אקאדעמיקל פערספעקטיוו, וואס למען האמת, וואלט ווען צומאל פארענטפערט קשיות, אבער וואלט געצויגן קריטיק כמובן.

לעצטענס האב איך אויך אנגעטראפן די שיעורים פון ר' חיים עוזר געלדצעהלער, וואס איך וואלט אויך שטארק ממליץ געווען פאר די וואס גלייכן נישט די ראדני שיעורים.