פאראדאקס

[אלס ווייסער]

וואס זענען די שאנסן אז לעבן זאל זיך אנטוויקלען פון זיך אליין?

Click to shrink...

עס זענען דא פארשידענע Equations וואס ענטפערן דאס, עס איז זיכער אז עס איז כמעט א אוממעגליכע זאך אבער ווייל דער יוניווערס איז אזוי גרויס איז עס לויט די חשבונות גענוג אז עס זאל געשען ביליאנען אדער טריליאנען מאל אויף אנדערע שטערן סיסטעמס.

משל למה הדבר דומה:
עס איז דא א 0.1% שאנס אז ווען מען וואקט אריבער אויף 13טע עוועניו בשעת ווען עס איז גרין פאר די קארס זאל מען ווערן אראפגעקלאפט, אויב גייסטו אריבער דארט איינמאל וועט כמעט זיכער גארנישט געשען, אויב גייסטו דורך אויף דעם זעלבן פלאץ ,100,000 מאל אין דיין לעבן וועט עס כמעט זיכער געשען ווייניגסטנס איינמאל

 

[Reb Yid]

חיים שלום מארקאוויטש

Click to shrink...

בנוגע דעם ישיבה בחור

ער איז באמת משוגע און זארגט זיך פאר זיינע קאלעגעס? נאר יעדער פארשטייט אז אויב קען ער זאגן אז ער איז משוגע איז ער נארמאל, ווייל אויב איז ער משוגע האלט ער דאך אז ער איז נארמאל...

Click to shrink...

איך פארשטיי אז ער איז יא משוגע ווייל אויב איז ער טאקע נארמאל ווייסט ער אז ער וועט זאגען אז ער איז משוגע וועט מען אים גלייך דרעפט׳ען אין אז ער זאגט עס נאכאלס מיינט עס ערשט אז ער איז משוגע

 

[אלס ווייסער]

בנוגע דעם ישיבה בחור

איך פארשטיי אז ער איז יא משוגע ווייל אויב איז ער טאקע נארמאל ווייסט ער אז ער וועט זאגען אז ער איז משוגע וועט מען אים גלייך דרעפט׳ען אין אז ער זאגט עס נאכאלס מיינט עס ערשט אז ער איז משוגע

Click to shrink...

דאס איז שוין א פרישע אפצווייג...

די מעשה פון העלער גייט אז אן אמעריקאנער מיליטערישער פילאט בשעת די צווייטע וועלט מלחמה האט זיך געוואלט ארויסדרייען פון פליען אויף סכנה'דיגע מיסיעס האט ער געזאגט פאר זיין אויבערהאר אז ער איז משוגע,
די מיליטער האט געהאט די פאלגנדע פאליסיס:
1. א פילאט קען באפרייט ווערן פון פליען אויף מיסיעס אויב איז ער משוגע,
2. דער פילאט אליין מוז זיין דער וואס פארלאנגט אז מען זאל אים באפרייען אלס משוגענער.

אבער אויב האט ער גענוג שכל צו פארשטיין אז זיין פליען אלס משוגענער קען זיין א סכנה, איז ער דאך שוין נישט משוגע, קען ער דאך יא פליען, אבער אויב איז ער באמת משוגע איז דאך א סכנה פאר אים צו פליען, מוז ער דאך פארלאנגען אז מען זאל אים באפרייען, אויב פארלאנגט ער איז ער דאך נישט משוגע, אזוי גייט מען אין אן אינפענעט לופ.

 

[ראובן שפילער]

עס זענען דא פארשידענע Equations וואס ענטפערן דאס, עס איז זיכער אז עס איז כמעט א אוממעגליכע זאך אבער ווייל דער יוניווערס איז אזוי גרויס איז עס לויט די חשבונות גענוג אז עס זאל געשען ביליאנען אדער טריליאנען מאל אויף אנדערע שטערן סיסטעמס.

משל למה הדבר דומה:
עס איז דא א 0.1% שאנס אז ווען מען וואקט אריבער אויף 13טע עוועניו בשעת ווען עס איז גרין פאר די קארס זאל מען ווערן אראפגעקלאפט, אויב גייסטו אריבער דארט איינמאל וועט כמעט זיכער גארנישט געשען, אויב גייסטו דורך אויף דעם זעלבן פלאץ ,100,000 מאל אין דיין לעבן וועט עס כמעט זיכער געשען ווייניגסטנס איינמאל

Click to shrink...

די שאלה איז טאקע ווי גרויס זענען די שאנסן און אפשר זענען זיי נאר איין און טריליאן טריליאן מאל משא"כ שטערן זענען נאר דא א ביליאן טריליאן אין די יוניווערס ( חוץ אויב דו רעכנסט מולטי-ווערס וואס דעמאלטס איז עס אינפיניט)

 

[קאנאדער]

ס'קען אויך זיין אז ס'טאקע דא נאך פלאנעטן מיט לעבן טאקע נאך 0.01% אבער זיי פילן נישט די ניד צו גיין אויסטשעקן אנדערע פלאנעטן
אדער אז זיי זענען נאכנישט אזוי עדווענסעד
אדער נאך אסאך סיבות פארוואס זיי קומען נישט וויזיטן
ספעציעל ארייננעמענדיג אין חשבון אז זיי זענען אזוי ווייט אז זיי קענען פרובירן פאר הונדערטער יארן און נאכדעם גיבן זיי אויף ווייל זיי האלטן שוין נאכ'ן גיין צו אזויפיל שטערנס און גארנישט געטראפען
ס'דא זייער אסאך זאכן וואס מ'דארף ארייננעמען אין חשבון נישט נאר אויב ס'דא א ציוויליזאציע

עס זענען דא פארשידענע Equations וואס ענטפערן דאס, עס איז זיכער אז עס איז כמעט א אוממעגליכע זאך אבער ווייל דער יוניווערס איז אזוי גרויס איז עס לויט די חשבונות גענוג אז עס זאל געשען ביליאנען אדער טריליאנען מאל אויף אנדערע שטערן סיסטעמס.

משל למה הדבר דומה:
עס איז דא א 0.1% שאנס אז ווען מען וואקט אריבער אויף 13טע עוועניו בשעת ווען עס איז גרין פאר די קארס זאל מען ווערן אראפגעקלאפט, אויב גייסטו אריבער דארט איינמאל וועט כמעט זיכער גארנישט געשען, אויב גייסטו דורך אויף דעם זעלבן פלאץ ,100,000 מאל אין דיין לעבן וועט עס כמעט זיכער געשען ווייניגסטנס איינמאל

Click to shrink...

 

[כספי]

דאס איז שוין א פרישע אפצווייג...

די מעשה פון העלער גייט אז אן אמעריקאנער מיליטערישער פילאט בשעת די צווייטע וועלט מלחמה האט זיך געוואלט ארויסדרייען פון פליען אויף סכנה'דיגע מיסיעס האט ער געזאגט פאר זיין אויבערהאר אז ער איז משוגע,
די מיליטער האט געהאט די פאלגנדע פאליסיס:
1. א פילאט קען באפרייט ווערן פון פליען אויף מיסיעס אויב איז ער משוגע,
2. דער פילאט אליין מוז זיין דער וואס פארלאנגט אז מען זאל אים באפרייען אלס משוגענער.

אבער אויב האט ער גענוג שכל צו פארשטיין אז זיין פליען אלס משוגענער קען זיין א סכנה, איז ער דאך שוין נישט משוגע, קען ער דאך יא פליען, אבער אויב איז ער באמת משוגע איז דאך א סכנה פאר אים צו פליען, מוז ער דאך פארלאנגען אז מען זאל אים באפרייען, אויב פארלאנגט ער איז ער דאך נישט משוגע, אזוי גייט מען אין אן אינפענעט לופ.

Click to shrink...

די אמת איז, אז מ'קען זיין משוגע לגבי פליען (למשל ס'כאפט אים אן די שגעון אין די לופטן, אזוי ווי אנדערע כאפט דארט אן די פחד פון הייטס), אבער נארמאל לגבי וויסן זיין מצב.

 

[דעת תורה]

ס'קען אויך זיין אז ס'טאקע דא נאך פלאנעטן מיט לעבן טאקע נאך 0.01% אבער זיי פילן נישט די ניד צו גיין אויסטשעקן אנדערע פלאנעטן
אדער אז זיי זענען נאכנישט אזוי עדווענסעד
אדער נאך אסאך סיבות פארוואס זיי קומען נישט וויזיטן
ספעציעל ארייננעמענדיג אין חשבון אז זיי זענען אזוי ווייט אז זיי קענען פרובירן פאר הונדערטער יארן און נאכדעם גיבן זיי אויף ווייל זיי האלטן שוין נאכ'ן גיין צו אזויפיל שטערנס און גארנישט געטראפען
ס'דא זייער אסאך זאכן וואס מ'דארף ארייננעמען אין חשבון נישט נאר אויב ס'דא א ציוויליזאציע

Click to shrink...

על דרך זה, זינט עס איז דאך דא אפשר טויזנטער צי מיליאנען פלאנעטן מיט לעבן דערין, ווער זאגט אז אינזער וועלטל איז בכלל א מחותן? ווער זאגט אז איינער איז בכלל אינטערעסירט אונז צו קומען אויסטשעקן, פילייכט זענען דא פיל אינטערעסאנטערע זאכן ווי אונזער פלאנעט?

דאס איז אפגערעדט אז עכט איז קושיא מעיקרא ליתא, נעמענדיג אין באטראכט וויפיל יאר עס האט געדויערט פאר אונזער יוניווערס צו מאכן די סייענטיפישע פארשריט ווי מען שטייט היינט, לויט די עוואלוציאנערן רעדט מען דאך א חשבון פון ביליאנען יארן, און די סייענס וואס מיר רעדן היינט איז אלט אפאר הונדערט יאר לכל היותר, איז דאך גאר שטארק מעגליך אז פאר די אנדערע פלאנעטן נעמט עס אויך אביסל צייט

איי געס מען זאל צואווארטן אזא ביליאן יאר, גיוו אר טעיק, צו אבזערווירן, פארן שפרינגען צו מסקנות

 

[דאקטאר-ראבינער]

דאס איז דאך די פארדאקס אויב קומען זיי אין הונדערט יאר צוריק צו ט' טבת תשפ"ה פארוואס ט' טבת תשפ"ה זעה איך זיי נישט

Click to shrink...

אדער פארוואס האבן זיי נישט געהארגעט היטלער? פארוואס האבן זיי נישט געברענגט צו מיין באבע אין סיביר א ווארימע מאנטל? וועל איך קענען וויסן די נומערן פון די לאטערי? אויב יא, וועט דאך יעדער קענען! איך וועל קענען גיין אין שותפות מיט זיי דורכ׳ן געבן רעלאטיוו ביליגע זאכן יעצט וואס זענען טייער אין זייער וועלט? אויב יא, וועט דאך דאס יעדער טון און עס וועט נישט זיין טייער אין הונדערט יאר צוליב דעם וואס מען וועט דאס אפהיטן ווייל עס ”גייט זיין טייער” און אויב יעדער היט דאס איז דא א גרויסער סופליי?
די לעצטע שאלה האב איך געפרעגט פון א היימישער איד, א בעל תשובה, מיט עטליכע עדווענסד דעגריס אין פיזיקס. ווי פילע הויעשטאפלדיגע פיזיקער איז ער א היפש אינטערעסאנטער בריה. ער טענהט אז טיים טרעוועל גייט שוין אן און פולן שוואונג דורכן מיליטער. האב איך אים געפרעגט די לעצטע שאלה. אויף דעם האט ער נישט געהאט קיין תשובה.

 

[אלס ווייסער]

על דרך זה, זינט עס איז דאך דא אפשר טויזנטער צי מיליאנען פלאנעטן מיט לעבן דערין, ווער זאגט אז אינזער וועלטל איז בכלל א מחותן? ווער זאגט אז איינער איז בכלל אינטערעסירט אונז צו קומען אויסטשעקן, פילייכט זענען דא פיל אינטערעסאנטערע זאכן ווי אונזער פלאנעט?

דאס איז אפגערעדט אז עכט איז קושיא מעיקרא ליתא, נעמענדיג אין באטראכט וויפיל יאר עס האט געדויערט פאר אונזער יוניווערס צו מאכן די סייענטיפישע פארשריט ווי מען שטייט היינט, לויט די עוואלוציאנערן רעדט מען דאך א חשבון פון ביליאנען יארן, און די סייענס וואס מיר רעדן היינט איז אלט אפאר הונדערט יאר לכל היותר, איז דאך גאר שטארק מעגליך אז פאר די אנדערע פלאנעטן נעמט עס אויך אביסל צייט

איי געס מען זאל צואווארטן אזא ביליאן יאר, גיוו אר טעיק, צו אבזערווירן, פארן שפרינגען צו מסקנות

Click to shrink...

אמת, דאס איז אויך א טעאריע וואס איך האבן געליינט, עס קען זיין אז ערגעץ טויזנטער אדער מיליאנען יאר צוריק (אדער אפילו 50-100 צוריק) זענען געווען כסדר'דיגע וויזיטן און די (גאר פארגעשריטענע) באשעפענישן פון די אנדערע פלאנעטן האבן אפגעמאכט אז עס איז בעצם נישטא קיין שום אינטעלעדזשענט לייף דא, עס איז פשוט דא אפאר בעלי חיים וואס זענען פארנומען זיך צו שלאגן אויף דברים של מה בכך (גרעניצן וכדו') און זיי האבן פשוט אפגעלאזט אונזער וועלטל פאר אייביג.

לגבי די צווייטע חלק איז עס נישט מסתבר, אויב איז אונזער וועלט/סאלאר סיסטעם גאנץ יונג פון אן עוואלוציענערן פערספעקטיוו (4.5 ביליאן יאר ווס. 13.8 ביליאן יאר פאר דעם יוניווערס) און עס איז קלאר דא שטערן סיסטעמס וואס זענען פיל עלטער און וואלטן ע"פ חשבון געברויכט דעוועלאפן לעבן ביליאנען יאר בעפאר אונזער ערד.

למשל: דאס עלטסטע פלאנעט מיט די אינגרידיענטס צו אנהאלטן לעבעדיגע באשעפענישן וואס מען ווייסט היינט איז אונזער נאנטער שכן די Kapteyn b פלאנעט אין אונזער אייגענע Milky Way געלעקסי, אינגאנצן 12.8 ליכט יארן ווייט פון אונז (פון וויליאמסבורג, מאנסי ווייס איך נישט) און עס איז געשאצט צו זיין 11.5 ביליאן יאר אלט, בערך 2.5x אזוי אלט ווי אונזער פלאנעט, ע"פ חשבון דארפן זיי שוין האלטן ביליאנען יארן ווייטער אויפן עוואלוציענערן לייטער ווי אונז אבער מען זעט נישט קיין שום צייכן אז עס איז אזוי, דער פלאנעט איז ווייט נישט דיר איינציגסטער, עס זענען דא נאך אומצאליגע אזעלכע פלאנעטן

 

[כספי]

@אלס ווייסער א גרויסן יישר כח, פאר די אינהאלטסרייכע און באלערנדע שמועסן.

3. דאס איז נאך דאס מאדנסטע טעאריע: מיר לעבן פשוט אין א טיר גארטן, דאס גאנצע יוניווערס שטייט און באטראכט אונז פונדערווייטנס און האלטן זיך אונטער ווי מיר קליינע צוריקגעבליבענע מענטשעלעך שפילן זיך אין אונזער קעידזש וואס רופט זיך וועלט און מיר רעדן זיך איין אז מיר זענען קלוג, געהעריג ווי מיר גייען אינעם זו און באטראכטן דעם מאלפע ווי ער עסט א באנאנע, טאנצט אויף א בוים וכדו'

Click to shrink...

דאס איז נאר די משל.

די נמשל איז, אוי, די נמשל איז, אז דער באשעפער און אלע שרפי מעלה, אלע מלאכים שרפים אופנים וחיות הקודש, אלע כוכבים און מזלות, אלע פלאנעטן און גאלאקסיעס, שטייען און קוקן זיך צו, צו אונזער וועלטל, זען צו אונז גייען אויספירן דעם רצון העליון הקדום, פון נתאוה לו הקב"ה להיות לו דירה בתחתונים.
ובפרט קוקן זיי אויף אונז אידעלעך, וואס אונז האבן אנגענומען (בכפי' און שפעטער ברצון) דעם שווערן תפקיד, דאס צו אויספירן.

ובפרטי פרטיות, קוקן זיי אויף יעדן איד עקסטער (אויך דו @שעפטאל...), צו ער גייט אויספירן דעם תכלית וואס מ'האט אים דא אראפגעשיקט, אדער גייט ער זיך לאזן פון די אלע תחבולות היצר, וואס פאדרייען אים די קאפ.


און די נמשל, איז נאך מער פאני פונעם משל...

 

[שעפטאל]

אויך דו @שעפטאל...

Click to shrink...

מ'קוקט אויף מיר? כ'האף אזוי, אויב קיינער קוקט נישט דעמאלס וואס פאר א תכלית האט מיין עקזיסטענס? גארנישט מאכט נישט אויס.

אויב מ'קוקט אויף מיר, האף איך אז חז''ל זענען גערעכט שאינו משחק על בריותיו. אונז ארבטן צוזאמען אויף איין טעים, אונז זענען א חלק פון גאט.

ס'איז דא א תכלית? כ'האף אזוי, לעבן שפירט ווערטלאז אהן דעם כנ"ל.

אז כ'קען פאלן פאר די תחבולות היצר? לכאו' איז עס מעשים בכל יום

די פראבלעם איז נאר אז כ'ווייס נישט וואס איז די תפקיד און וואס איז די תחבולות היצר

כ'ווייס נישט צופיהל איבער מיין תפקיד
אבער איך האב נישט בוחר געווען צו לעבן, לכאו' איז לעבן א חלק פון מיין תפקיד. (כולל עסן געזונט און שלאפן גענוג)

מיין אינערליכן געפיל זאגט מיר אז זיין גוט איז א חלק פון מיין תפקיד, (כולל זיין גוט צו זיך און קעיר נעמען פון מיין עמאציעניעלע געברויכן).

אידישקייט, (תפילין, שבת, וכדו') איז מיין תפקיד אדער תחבולות היצר? כ'ווייס נישט. ס'שפירט אמאל גוט און סעיף, אבער אמאל שפירט עס זיך פעיק.
כ'האף אז ס'איז אמת, ווייל אויף אידישקייט איז מיין גאנצן נפש געבויט. און אויב יא, פאל איך פאר די תחבולות היצר מיטן לעבן אהן שבעוד צו אידישקייט.

די חשבון גייט ווייטער, וואס איז באמת אידישקייט, אפשר איז א שטרענגע אידישקייט די תחבולות היצר?
בקיצור, ס'איז צימישט. כ'האלט אהן סתירות'דיגע זייטן אהן פארשטיין פונקליך וויזוי זיי גייען צוזאמען.
-
כ'קען נישט גלייבן אז כ'לייג עס ארויף

 

[מרחשון]

אינטערעסאנט אז קיינער האט נאכנישט דערמאנט sleeping beauty paradox...

 

[מרחשון]

אינטערעסאנט אז קיינער האט נאכנישט דערמאנט sleeping beauty paradox...

Click to shrink...

מי אני שיקט אהער און אהער

 

[אפענער]

אינטערעסאנט אז קיינער האט נאכנישט דערמאנט sleeping beauty paradox...

Click to shrink...

View: https://youtu.be/XeSu9fBJ2sI