פון הודו ביז קוש
דורך: הבל וריק
VIEWER DISCRETION ADVISED/פ.ג 13
ביק דו
וואונדערט מיר שוין פונלאנג, וואס האט מרדכי׳ס לא יכרע דעם המן׳ען געשטערט אזוי. אז טויזנט ביקן זיך און איינער נישט, פריי דיך מיט די טויזנט. וואס גייט אים אהן דעם איינעם איינגעשטעלטער עקשן פון א איד. האב איך עס שטענדיג אנגעהאנגען אינעם זעלבן בייזוויליגן צורה וואס פארפיגט אויף אלע יידישע פורים ליטראטור. אנגעקוקט האב איך דעם המן ווי א ש-ד, א גרויל, דער שטן אליינס, מיט גרויזאמע אויגן און א לאנג געבויגענע נאז, גענוי ווי די נאציס האבן די יידן אפגעמאלן.
מיט אט דעם פרעמדן פרצוף, האב איך די גאנצע געשיכטע איינגעזעצט. ״אבער שוין!״ האט זיך המן כסדר צושריגן, זאגאר ווי אין די פלעי׳ס,
געקריצט מיט די ציין, געלאכט ווי א וואלד רויבער, געמיינט ווי א טעמבל אז דער מלך איז חפץ ביקרו, געפאלן אויף אסתר׳ס בעט פון גרויס בטלנות, אנגעגאסן מיט אשפה דורך זיין אייגענעם ווייב, און ווי אזוי מיינסטו זרש האט אויסגעזעהן, ווי סינדעררעלע׳ס פאלשע שוועסטער, א קליינע גראבע פאַס מיט א רונדיגע נאניע, צוזאמגעצויגענע קאפּקעיק האר, און ברוינע באבע שוך.
אויסער דעם איין אדליא, וואס איז פילייכט געווען א נארמאלער, זענען די איבעריגע בנים, ויתזא, אספרסא וכו׳ מסתם נישט אונטערשטעליג געווען פונעם פאטער. קליינע, האריגע, הייסע מאנסטערלעך, מיט רשעותדיגע שמייכלען, האט מען אויפן תלייה געהאנגען.
נעכטן ביי מנחה איז מיר אויסגעקומען צו שטיין נעבן מיין קאנקורענט, הלוואי קאנקורענט. ער האט ווארשיינליך צוואנציג זשאבס אפען, און איך איינס. איך בין זיין וואנעבי קאנקורענט.
און ס׳איז נישט אז איך קען ווייניגער פון אים, איך מיין פארקערט. פאר א לאנגע צייט האב איך אלנפאלס געטראכט אזוי, אז איך בין סאך בעסער פון אים, ביז איך האב איינגעזעהן אז די רעאליטעט - אויב האט עס אויך א וואָרט אריינצורעדן - שטימט עפעס נישט צו, מיט מיין ״בעסער קענען״. געוויס טוט ער עס בעסער פון מיר. ער קען פילייכט יא מאכן די אייז קאלטע קאָלס, עפעס וואס נעמט אלצדינג פון מיר, נעמליך, קוראזש, זעלבסט גלויבונג, א גוטע גיסטע, א גוטע מינוט, פארלוינקייט, און א גוטן שטופ פון אהונטער.
איך דארף קלאצן אויף קעריזשעס א מאנטאג אינדערפרי אין קאר, מיט א קאווע, אהן א פלאן, אדער ״ליעד״ אויפן האריזאנט, אז איך זאל מיך נעמען אין די האנט אריין. און וואס טוה איך דען, איך קלינג זעקס מענשטן, לאז עס קלינגען זעקס מאל - אז די יעניגע זאלן נישט עספיען אויפצוהייבן, און אז זיי הייבן שוין יא אויף, זאג איך אפ מיינע דריי זאצן ווי די שש זכירות, נאר אהנעם גלויבן דערין.
קולות אין מיין קאפ פרעגן ״קען איך דען טאקע דעליווערן״ ״האב איך דען א געהעריגע קאמפאני״ ״יענער מיינט מסתם איך בין פיל מער לעגעטים״ ״ס׳איז צו גוט צו זיין אמת׳דיג״ ״איז פרנסה נאר א חלום פאר מיר״
און די אנדערע זעקס מענטשן, די קעלטערע, הארטנעקיגע, שמייכלאזע, אדער סתם גאר רייכע אידן וואס וועלן נאר פרעגן פון וואנעט איך האב זייער נומער, שיק איך טאקע נאר א וואטסעפפ, א לאנגע טעקסט, קורצע וואויסנאוט, וואס איך ווייס שוין פון ערפארונג אז דאס וועט איגנארירט ווערן ווי א פיר יעריגס ביי אן אפשערן, בעטלער ביי חתונה מאלצייט, און יוסף׳ל אין גרוב, אבער אבי נישט אריינקלינגען, זיך פאָרשטעלן, ווער איך בין, און וואס איך טוה, דאס וויל איך נישט.
דער שמויגער, פינך יארע יונגער פון מיר, האט אן ערנסט געשעפט׳ל. אזוי נישט מיר נישט דיר, האט ער ארבעט צו געבן פאר פינף מוידן וואס האבן זיך נארוואס געלערנט נייען, אין שולע פאראיאר, און גראדואירט מיט א דיפּלאמע אין צניעות. איצטערט ארבעטן זיי פאר דעם טאטע, וואס האט עס שוין ״געמאכט״ אונטער די דרייסיג. ער בויעט שוין אפילו א הויז, א גרויסע דיינינגרום מיט צוואנציג ספאטלייט׳ס און א טשילאר וואס קאסט גענוי וויפיל מיין חודשליכע דעפעציט באטרעפט.
נישט אז מיר גייט שלעכט. ס׳גייט מיר איבערהויפט גוט. איך בין כאריזמאטיש, בח׳נט, טראג גוטע באציאונגען מיט גוטע פריינט און אן אשת חיל מי ימצא, איך האב קלוגע קינדער, שיינע קינדער, געריבענע קינדער, פארגעס פון לעכטיג - דאס פארגין איך פאר א צווייטן. דערצו, בין איך איין שטיק טאלאנט, מיט א פאך אין די האנט, א הייזקע אין די סובארבס, און טויזנט מענטשן וואס קוקן מיך ארויף.
שטיי איך און קלאץ אויף זיין נייעם הוט, פערפעקטן רעקל, פלעקלאזע שיך, אויף א גרינעם דינסטאג. ס׳מעג זיין א שוהל פיל מיט אביונים, מענטשן מיט געזונט פראבלעמען, שוואכע קינדער, שלעכטע ווייבער, אומבחיינטע, צובויגענע, קליינקעפיגע, איבערבאפיצטע, אונטערגעוואשענע, און ס׳מעג אפילו חתן דינן, דער קאנקורענט, זיין דער גרעסטער בעל צרה פון אלע, אבער איך פארשטיי המן׳ען,
ווי לאנג דער שמויגער ביקט זיך נישט צו מיר, אדער זיין בינטל בייגט זיך צו מיינער, דארף מען אים פארטיליגן.
- - -
יֶשְׁנוֹ עַם אֶחָד
ס׳איז א באקאנטן וועלטס פאקט אז ״קיינער האט נישט אלעס״.
יעדער וואלט געוואלט אראפקומען א מושלם, האבן אלצדינג, אדער כאטש נישט באצאלן מיט א חסרון פאר יעדן מעלה,
דער איז א גביר, זענען אים די קינדער אונטערשטעליג, דער א בעל כשרון, פעלט אים שכל, דער א תלמוד חכם, איז ער א פארזעהעניש. דער אן אפיקורס, האט ער שוואך חתונה געהאט.
וואלט זיך געקענט אבער דאכטן אז אויף אזויפיל טיילט זיך יעדער אייניג מיטן זעלבן גורל, נעמליך, אז ״יעדער האט עפעס״, עפעס וואס דער אנדערער האט נישט.
ס׳איז אבער נישט אזוי. א ווינציגער באקאנטע פאקט איז אז ס׳דא וואס האבן נישט גארנישט.
ס׳איז פארהאן אזאנע וואס האבן גארנישט מער פון א צווייטן, בלויז ווייניגער. נישט קיין חכמה, נישט קיין חן, נישט קיין כבוד, ניטאמאל ציין. סתם א שוואכערער מדרגה בר נש, וואס עקזיסטירט ווארשיינליך בלויז כדאי ס׳זאל זיין גענוג ״המון״.
ס׳דא מענטשן וואס מאכן עס נישט אין חדר. ס׳גייט נישט. אומפאפולאר, צודריקט, פארלוירן, א נעבעך, אבער דאס לעבן דרייט זיך, א קאפיטל מישט מען, זיי זינגען היינט פאר טויזנטע, רעדן פאר רבבות, טיילן מילאנען, בעלעבעטעווען איבער ארבעטער, פארפיגן איבער א מוסד אפילו. מ׳ליינט איבער זיי אין די מאגעזינען, מ׳הערט זיי אויף אונטערוויאוס, ביי פאדקעסט מייקס. דאס מזל האט זיך א קער געטוהן, צו מ׳האט עס געקערט צו זיך בידיים, אבער ואת והב בסופה, מ׳האט זיך דערשלאגן צו סוקסעס - אויב טאקע קען
מען דעם חדר אורטייל איבערדרייען, וואס איז געווענליך א נס,
ווייל דעם חדר טיטל איז נישט אוועקצומאכן בכלל.
ס׳פארהאן אבער געוויסע וואס דער קאפיטל טוישט זיך קיינמאל נישט ביי זיי. תקופה נאך תקופה, חזרט זיך איבער דער זעלבער סצענע, דער ״בּעבּי״ פון חדר איז דער פּאָנדל אין ישיבה, חרוג פון א חתן, לא יוצלח נאך די חתונה, קמץ למד לוּזער.
אפילו אלס א זקן מופלג, איז ער נאך דער זעלבער אפגעריסן אינגל, זיבעלע קינד, בטלן ורעות רוח, וואס זעהט נישט קיין זונשיין אין זיין לעבנסטעג.
גאנצע אזאנע פאמיליעס אדער ״ראציגע״ דורות אפילו, מיט די זעלבע ראציגע גענעס, זעהט מאן צומאל זיך אראפטראגן דור דור, פארשאלטנע ווי בני חם, וואס קענען זיך נישט ארויפדראפעווען.
איז א פלא, וואס איז טאקע פשט דארונטער. ערשטנס, וואס איז די צוועק פון מענטשן וואס האבן גארנישט צוצוגעבן? צווייטנס, פון וואנעט און ווי אזוי טוט זיך דאס אנטוויקלען?
נאך איז שווער, צומאל קומט טאקע יא ארויס א גואל הדם, וואס ברעכט דורך דעם קופערנעם קייט, ס׳זאל נישט ווייטער ציען, און צווישן צען צוריקגעבליבענע מיטגלידער, פארעמט ער זיך אן אייגן גאנג, און דראפעוועט זיך יא ארויף.
וואס גענוי מאכט אז פונקט דער איינער זאל מצליח זיין און די אנדערע נישט?
אויף דעם קען מען שפעקולירן צוויי וועגן. אדער זענען די צעהן שוואכע קינדער דירעקטע גורמים אין דער ישועה פונעם עלעווטן יוצא בשאלה. דהיינו, טאקע ממקור החיסרון - א רעזולטאט פונעם טונקעלקייט, שפראצט ארויס די אור.
אדער איז עס גאר א צווייטע בחינה פון ״פאר יעדע צעהן קעלבלעך מאכט זיך א וואלף״ די וואלף האט גארנישט מיט די צעהן. דאס איז זיין קאליר אין נאטור,
אז פאר יעדע צען קעלבלעך איז דא איין וואלף.
מענין לענין, אין דעם טעמע פון זשינס, איז כדאי אריינצוקלערן, צו פארמאגן טאקע בעלבתישע ״שענערע״ זשינס.
איי ווער זאגט ס'בכלל דא אזא צד?
אויפן רעבין ר׳ יקותיאל יהודא זאגט מען דאך אז ער איז ״גוד לוקינג״ נאדיר פרום און שיין.
איוואר, ביי אלע שיכטן, בעלבתיש, רעביש, רייך צו פרום איז פארהאן פון אלע מינים. מיאוס, חן, שיין, און זיס. די פראגע איז צו ס׳איז דא מערהייט ביי איין צד. צא ובדוק.
ואם תמצי לומר אז די פאַרהעלטעניש איז יא אייניג, האב איך אזא איבעיא, נעמליך, ס׳איז פארהאן איין מין וואס מ׳זעהט נאר ביי די פרומע.
דאס איז אז מדרגה אונטער סתם מיאוס. ס׳איז נישט נאר די פרצוף זעלבסט, צומאל איז עס א קאמבינאציע פון פארשידענע חסרונות, וואס קומען זיך צוזאם אויף איין מענטש, וואו ס'קלאר שוין במעלליו, אז זה הקטן - קטן יהיה, און ער זאל בעסער אויסוואקסן א תלמוד חכם, אויב וויל ער עפעס ווערד זיין.
מ׳רעדט פון א אויסזעהן וואס אפילו די אייגענע עלטערן זענען נישט בלינד דערצו, און פרומערע איגנארירן דאס נישט, יעדער איז איינשטימיג אז דא זאגט מען נישט ״על טעם וריח״.
א רויטער, איז דא וואס גלייכן פונקט דעם קאליר, אדער זעהען דערין א חן. באבע פאָגעל האלט אז אזאנס ווי אירע רויטע אייניקלעך זעהט מען נישט. צו א א נידריגן, קען מען שפירן ווייכקייט, א מוטערליכקייט, אראפקוקענדיג צונעם. א שוואכע בעל תואר אפילו, קען פארט האבן זיסע בעקעלעך, שארפע אויגן, אדער סיי וועלכע חוט של חן משוך. אבער ס׳דא אזאנע וואס האבן דעם גאנצן פעקל אינאיינעם, און נישט קיין עקסטערע חן, נישט די גוטע רויט, פיצעלע אויגן, בלאס ווי א דערשראקענער רוס, ציין ווי אן ארעמער בריט, א אויסגעדינטן קינדערישן גוף אזש א גוי קען אים מיט א בלאָז פארשלאַפן. ממש א חוזק פון א מענטש.
אט דיזע טרעפט מען אסאך נאר ביי די פרומע, רעבישע. ודעמיה, וואו זיי פירן א געהעריגן לעבנסשטייגער.
ס׳איז קלאר אין קיין שום אנדערע וועלט וואלטן זיי עס נישט געמאכט, אפגערעדט אלס גוי, וואלט אזא איינער קיין פּאָר נישט געפינען, ארבעטס פּאָסטן נישט באקריגן, און ווארשיינליך יונג אפגעשטארבן ערגעצוואו שטיל. אבער אפילו ביי די בעלבתישע, להבדיל, געפינט מען דאס אויך נישט צופיל.
איז א דאפלטער חידוש, ערשטנס פארוואס טאקע זעהט מען עס נאר ביי זיי? צווייטנס, זענען זיי דארט אריינגעגלידעט ווי פיש אין וואסער, אהן קיין שום פראבלעם. דיינים, שוחטים, שיינע אידן, כאילו לא היה.
איז דאך קלאר געדרינגען פון דעם אז יש דברים בגו, די ריס צווישן פרומקייט און לוקס. פארוואס טאקע?
קען מען קלערן אזא חקירה, ווי פאלגנד. טוט פרומקייט ברענגן צו כיעור אדער טוט כיעור ברענגן צו פרומקייט? איז דער פרומער ׳נאטורליך׳ אנדערש ווי דער אלגעמיינער מענטש וואס לייגט א דגוש אויף יופי, גערוך, נישט גראַבּלען העררינג בידיים דערנאך עס אריינווישן אינעם מאנטל? משא״כ דעם פרומען באדערט נאטורליך נישט די זאכן. אים אינטערסירט נישט שיינקייט, זויבערקייט, אדער חיצוניות גענוג, אויף צו נאכלויפן. און נישט נאר קימערט ער זיך נישט דערמיט, נאר ער טרעפט גאר זיין הצלחה דערין. דאס מואס זיין אינעם גאנצן געשעפט, שטופט אים דירעקט צום איצטלא דרבנן, וואו די ענינים שפילן נישט קיין ראלע.
טובלען און ארויס, האריגע, אהן א זייף און שויער, מיט לויזע אלטע וועש, איז פון א רוחניותדיגן שטאנדפונקט, בעסער.
קומט אויס אז נאטורליכע סעלעקציע דירעקטירט די מיאוסע און איסטניסלאזע, צו רבנות און פרומקייט, וויבאלד זיי זענען ווירקליך די מערסטע אויסגעשטעלט און געאייגנט דערפאר.
אין אנדערע ווערטער נישט פרום מאכט די גערוך, נאר די גערוך מאכט פרום.
און דעם וואס ״ס׳שמעקט טאקע נישט״ די ענינים, נייגט אוועק פון פרומקייט אויך.
אדער איז עס פארקערט. פרומקייט קומט ערשט. דאס עקסטרעמיזם איז וואס פירט אראפ פון וועג. דער פרומער פירט א מערכה קעגן גשמיות, גופניות, ואבזירייהו, און וויל אוועקשטיין פון וואס אימער קולטור איז פארמישט. ער האַסט א גוטן גערוך, א גוטן מאלצייט, און סתם א גוטן טעיסט, וואס ער קוקט אהן ווי עולם הזה, עשו׳ס וועלט. שטייט ער אוועק דערפון,
ווי א בחור׳ל פון א סמארטפאון, אינגעלע פון א מעסער, און א מלמד פון ציין פיץ.לויט דעם קומט אויס אז פרומקייט איז וואס פירט דעם מענטש אראפ צו שלילת יופי ואבזירייהו.
אזוי צו אזוי, קומט אויס אז די בעלבתישע לייגן פאקטיש א דגוש אויף שיינקייט, בעסערקייט אין אלגעמיין, און אזוי אויך אויף זיך נאכאנאנד צונויפנופארן מיט די שענסטע מעגליך, אינדערצייט וואס די פרומע זענען יא מקדש לפני שיראנה אדער אפילו לאחר א שוואכע יראנה מיט א שיינע ייחוס. אזוי ארום טוישט זיך די גענע באסיין, ביי ביידע, לטב ולמוטב, דערפאר איז דא א חילוק צווישן די צוויי מחנות.
(און אויב מאכט זיך יא א שוואך פעקל ביי די בעלבתים, פיצט מען עס כאטש ארום אויף וויפיל מעגליך, און מ׳איז שטארק משתדל ס׳זאל זיך נישט איבערחזערען)
אבער סתם דרשענען דברים בעלמא האט דאך א טעם פון א שוואגערס דרשה, אין א שבת צופרי זאַל.
ווי ערווענט, דארף מען הויפטזעכערליך אריינקלערן וואס דער אפשטאם פון דעם חיסרון איז בכלל, סיי ביים יחיד א גארנישט, און סיי ביי סייוועלכע מחנה מיט באגרעניצונגען און שמאלקייטן.
דארף מען ערשט פארשטיין פון וואנעט און ווי אזוי האט זיך דער מענטש פארקיווערט אויף לינקס בכלל, און פארוואס טאקע איז ער נישט קיין מושלם?
אלס מאמינים בני מאמינים, דארף מען צוריקריכן ביז אנפאנג און זאגן אז דאס איז אלץ א רעזולטאט פונעם חטא עץ הדעת, וואו דער מענטש האט אלץ אנגעוואוירען און אנגעהויבן פון אלף. זינט דאן פרובירט דער מענטש זיך מתקן צו זיין און צוריקקומען צום אמאליגן גלאנץ.
לויט דעם קומט אויס אז די מער די בעל חיסרון א מענטש איז - די נענטער איז יענער צום ארגיענעלן קללה, ירידת המדרגות, דערפאר איז ער ווייניגער מענטש, און די מער בעל מעלה א מענטש איז, די מער פארגעשריטן א קאפיע פונעם אדם ער איז.
מיט דעם קען מען פילייכט בעסער פארשטיין המן׳ען, און די ראסע טעאריע אין ׳מיין קאמפ׳ שר״י.
ניבול וחֲפוּי רֹאשׁ
איין און צוואנציג יאר זעהט מען שוין משה אין טאהשע מקווה, פונקטליך דרייע מיטאג, יעדן ערב שבת, און יעדן אינדערפרי צען נאך אכט, ביפאר שחרית.
לאנגע מינוטן ווייקט ער זיך שטיל אין הייסן בור, דערנאך זייפט ער און זויבערט זיך ווי א קליין קינד, כדת אסתר וישראל.
אנדערש ווי די פרומע מדקדקים, וואס באגלייטן די קאַפּל ביז די שטיגן, און ווארפן די שמונה בגדים אויף די לולואות, הארט פארן בור, שפאנט משה דעם לאנגן וועג פון די וועש בענק ביזן שויער צענטער, ווי אדם נאכן חטא, פרעך, אהן א האנטוך.
מאנכע וואלטן געקלערט אז משה קימערט זיך נישט דערמיט. וואס נאקעט, ווען נאקעט, ער איז שוין צו אלט פאר די זאכן. אבער ניין, ער קימערט יא.
א וועטעראן איז משה ווירקליך. א איד א פון פינף און פערציג, וואס לעבט פאר א דאלער און אביסל נחת. זיינע שענסטע יארן זענען שוין פארביי לפי שיטתו, אבער ער איז ווייט פון אויפגעגעבן. ער האלט זיך יונג, און פארשטענדליך.
אין שויער זענען זיינע גלעזערלאזע אויגן, אנגעשפיצט אויף אלע פיר ווינקלען. ער קוקט ווי מ׳מעג, אבער בליקט וואו מ׳טאר נישט. הסתכלות.
משה וואלט נישט געקוקט אויף אן ערווה לשם הנאה, פארלעצענדיג א דאורייתא, אבער די בחורים׳לעך זענען אים א שטיקל נסיון.
משה קלערט נישט חלילה פון צורירן א בחור׳ל שלא כדרכו, און זיכער נישט פארלעצן שלו לרצונו. נישטאמאל גלייבט ער אז ער קוקט זיך אפילו אום לשם תענוג. סך הכל איז ער אביסל נייגעריג.
אבער שטילערהייט, איז ער באוואוסזיניג וועגן דאס מקוה׳נען צו דעם באשטימטן צייט בעתו ובזמנו. ס׳איז נישט אזוי צופעליג.
איבער די יארן האט ער אויפגעכאפט די גענויע שטונדן וואס איז די מערסטע פאפולאר פאר די מקווה יונגען, וועמען ער לעכצט צו זעהן.
לעצטעס, איז ארונטערגעוואקסן א נייע בחור אין טאהש. משה געדענקט נאך זיין ברית, אבער זוכט זיך צו דערמאנען דערוועגן. דער ישעי׳ איז קע״ה אויסגעוואקסן, און איז היינט א שיין הויעך בחור׳ל - דערווייל גלאט אהנע בלאט פלעק.
דעם נאמען זיינעם האט ער אויפגעכאפט פונעם תפילין בייטל. דארט כאפט ער אויף אלע נעמען. קרענקט אים טאקע די היינטיגע נייע משוגעת׳ן פון נישט שרייבן געהעריג די נאמען ווי אלע יארן.
אלנפאלס, דער ישעי׳ שטייט אים וועג. אדער מאכט אים שטיין אין וועג. ער ווייסט נישט פארוואס ער טראכט פון דעם טראטשאק, אבער די ווארט טראטשאק צינד אים נאכמער אהן אפילו, אים צו זעהן.
די פראבלעם איז אז ערב שבת גייט ישעי׳ ערשט פינעווע אין מקווה, און אינדערפרי הערשט ניין דרייסיג. קומט אים נישט אויס קיין סאך פארקער מיט אים.
בלית ברירה, אין א שוואכע מינוט, נאך א וויילע פון זיין צוטיילט, דארף משה ארויסגיין פון רוטין און גיין ערשט נאך שחרית, אדער מעביר די סדרה ביפאר די מקווה.
ער שעהמט זיך צו מודה זיין פאר זיך אליינס, אבער ער חלומט פון אים ביינאכט.
לעצטנס פרובירט ער רעדן שידוכים פאר זיין טאטן, פרובירענדיג צו זיין אינסטרומענטאל אין זיין אינטימיטע לעבן. האפט ער צו כאפן דעם פאטער מיטן זוהן נאך קבלת שבת צו פרעגן - ״נו ער איז שוין אכצן״, און קענען א קניפּ טאהן דעם בעקל מיט די חן גריבלעך. ער גלייכט עס אויך אנצוטראגן דעם אנדערן צד, פאר וועמען ער רוהמט אויס ישעי׳ אלס א וואויל בחור און ״א שיין הויעך יונגל״
דרייוון דרייווט משה א זילבערנע סיענע מיט לעדערנע זיצן, וואו ער רעדט אסאך אויפן טעלעפאן, און טראץ וואס ער פארט כסדר דורך די היטש פלאץ, אריין קיין וויליאמסבורג, גלייכט ער נישט צו נעמען קיין היטשעס. ער האט דאס איינמאל פראבירט אבער די איידעלע ישיבה בחורים האבן אים געמאכט א פולקאמע אבעלאווע. זיבן חברה האבן אריינגיאגט אין אן אויגנבליק ווי נאר ער האט געפענט די פענסטער צו מעלדן די דעסטינאציע. מ׳האט געפלינדערט, זיך געאמפערט און צאמגעדריקט, דערנאך האבן די הונגעריגע בני תורה, פארסאפעטע אריינגעעיטעמט אינעם שטילן אטמאספערע, אז פאר פיר יאר איז אים פארגאנגען דעם אפעטיט.
פאָרט היינט משה אדורך דעם היטש פלאץ, גראדע נישט אויף וויליאמסבורג - ער דארף נאר אויפפיקן עפעס פון ברוקלין סקווער, און ס׳ווערט אים ווייס פאר די אויגן, נישט מער און נישט ווייניגער, ישעי׳ בכבודו ובעצמו שטייט ביים ווינקל, אליינס.
׳'מסתם זוכט ער נעבעך א וועג אויף וויליאמסבורג' ערוועקט זיך פלוצימע רחמנות געפילן ביי משה׳ן. ״ענדליך האט ער א געלעגנהייט צו טוהן די מצוה״, קלערט ער א ווילדן געדאנק, נעמליך, אפצוטראגן ישעי׳ן אויף וויליאמסבורג. נאכאמאל, ער קלערט שטענדיג אז ער דארף ווען נעמען, ס׳איז א רחמנות אויף די ישיבה בחורים. האט ער נאר נישט דעם געדולד דערצו. דא קען ער אבער דעם בחור׳ל, דאווענען דאווענט ער אין זיין שוהל, פרירן פרירט ער אפ פאר קעלט, באדערן באדערט ער נישט.
נאָ, אמת, פארט ער גראדע נישט אויף וויליאמסבורג, אבער אויסער די ספעציעלקייט פון טוהן עפעס לפנים משורת הדין - וואס ס׳שטייט אויף דעם מוראדיגע זאכן, האט ער פונקט נעכטן געקלערט אז ער דארף נאך דעם בחור׳ל בעסער ארויסהאבן כדאי צו עס צו קענען רעדן פאר אנדערע בעלעבתים וואס זוכן ממש אזא אייגנארטיגן צאמשטעל פון א בחור, נעמליך, בעלבתיש, איידל און בח׳נט.
האט ער נאכנישט אינגאנצן ארויס די זאך. ווער ווייסט צו ער קעקצט נישט, אדער איז אפילו א בהמה גאר. דא האלט ער עס אין איין אנטראגן פאר מענטשן. ס׳איז פשוט אן אומאחריות. א פארנאכלעסיגקייט.
משה זעהט דאס אלס א וויכטיגע געלעגנהייט, הגם ער וואלט נישט געוואלט זיין ווייב, אדער סיי ווער, זאל אים פּאַקן ביי דעם געלעגנהייט.
שטעלט ער זיך האסטיג ביי די זייט, ציהט אראפ די פענסטער און פרעגט ״וויליאמס…?״ קוים עספיעט ער צו ענדיגן ווען פון אלע זייטן, קומען צולויפן יונגאטשן מיט תפילין בייטלעך, אינגעלייט מיט שווארצע בעגס, באָמעלעך מיט טעלעפאנען, ס׳פליען פאפיר, הוטן, באקסעס. און נאר ישעי׳ שטייט אין דער זייט רואיג.
די קאר איז שוין פיל. פארהאקט, ערשטוינט פונעם ישועה, גרייט פאר די נסיעה, ווען ישעי׳ עספיעט ענדליך צו ענטפערן.
ער ווארט אויף די מאנסי באס.
דורך: הבל וריק
VIEWER DISCRETION ADVISED/פ.ג 13
ביק דו
וואונדערט מיר שוין פונלאנג, וואס האט מרדכי׳ס לא יכרע דעם המן׳ען געשטערט אזוי. אז טויזנט ביקן זיך און איינער נישט, פריי דיך מיט די טויזנט. וואס גייט אים אהן דעם איינעם איינגעשטעלטער עקשן פון א איד. האב איך עס שטענדיג אנגעהאנגען אינעם זעלבן בייזוויליגן צורה וואס פארפיגט אויף אלע יידישע פורים ליטראטור. אנגעקוקט האב איך דעם המן ווי א ש-ד, א גרויל, דער שטן אליינס, מיט גרויזאמע אויגן און א לאנג געבויגענע נאז, גענוי ווי די נאציס האבן די יידן אפגעמאלן.
מיט אט דעם פרעמדן פרצוף, האב איך די גאנצע געשיכטע איינגעזעצט. ״אבער שוין!״ האט זיך המן כסדר צושריגן, זאגאר ווי אין די פלעי׳ס,
געקריצט מיט די ציין, געלאכט ווי א וואלד רויבער, געמיינט ווי א טעמבל אז דער מלך איז חפץ ביקרו, געפאלן אויף אסתר׳ס בעט פון גרויס בטלנות, אנגעגאסן מיט אשפה דורך זיין אייגענעם ווייב, און ווי אזוי מיינסטו זרש האט אויסגעזעהן, ווי סינדעררעלע׳ס פאלשע שוועסטער, א קליינע גראבע פאַס מיט א רונדיגע נאניע, צוזאמגעצויגענע קאפּקעיק האר, און ברוינע באבע שוך.
אויסער דעם איין אדליא, וואס איז פילייכט געווען א נארמאלער, זענען די איבעריגע בנים, ויתזא, אספרסא וכו׳ מסתם נישט אונטערשטעליג געווען פונעם פאטער. קליינע, האריגע, הייסע מאנסטערלעך, מיט רשעותדיגע שמייכלען, האט מען אויפן תלייה געהאנגען.
נעכטן ביי מנחה איז מיר אויסגעקומען צו שטיין נעבן מיין קאנקורענט, הלוואי קאנקורענט. ער האט ווארשיינליך צוואנציג זשאבס אפען, און איך איינס. איך בין זיין וואנעבי קאנקורענט.
און ס׳איז נישט אז איך קען ווייניגער פון אים, איך מיין פארקערט. פאר א לאנגע צייט האב איך אלנפאלס געטראכט אזוי, אז איך בין סאך בעסער פון אים, ביז איך האב איינגעזעהן אז די רעאליטעט - אויב האט עס אויך א וואָרט אריינצורעדן - שטימט עפעס נישט צו, מיט מיין ״בעסער קענען״. געוויס טוט ער עס בעסער פון מיר. ער קען פילייכט יא מאכן די אייז קאלטע קאָלס, עפעס וואס נעמט אלצדינג פון מיר, נעמליך, קוראזש, זעלבסט גלויבונג, א גוטע גיסטע, א גוטע מינוט, פארלוינקייט, און א גוטן שטופ פון אהונטער.
איך דארף קלאצן אויף קעריזשעס א מאנטאג אינדערפרי אין קאר, מיט א קאווע, אהן א פלאן, אדער ״ליעד״ אויפן האריזאנט, אז איך זאל מיך נעמען אין די האנט אריין. און וואס טוה איך דען, איך קלינג זעקס מענשטן, לאז עס קלינגען זעקס מאל - אז די יעניגע זאלן נישט עספיען אויפצוהייבן, און אז זיי הייבן שוין יא אויף, זאג איך אפ מיינע דריי זאצן ווי די שש זכירות, נאר אהנעם גלויבן דערין.
קולות אין מיין קאפ פרעגן ״קען איך דען טאקע דעליווערן״ ״האב איך דען א געהעריגע קאמפאני״ ״יענער מיינט מסתם איך בין פיל מער לעגעטים״ ״ס׳איז צו גוט צו זיין אמת׳דיג״ ״איז פרנסה נאר א חלום פאר מיר״
און די אנדערע זעקס מענטשן, די קעלטערע, הארטנעקיגע, שמייכלאזע, אדער סתם גאר רייכע אידן וואס וועלן נאר פרעגן פון וואנעט איך האב זייער נומער, שיק איך טאקע נאר א וואטסעפפ, א לאנגע טעקסט, קורצע וואויסנאוט, וואס איך ווייס שוין פון ערפארונג אז דאס וועט איגנארירט ווערן ווי א פיר יעריגס ביי אן אפשערן, בעטלער ביי חתונה מאלצייט, און יוסף׳ל אין גרוב, אבער אבי נישט אריינקלינגען, זיך פאָרשטעלן, ווער איך בין, און וואס איך טוה, דאס וויל איך נישט.
דער שמויגער, פינך יארע יונגער פון מיר, האט אן ערנסט געשעפט׳ל. אזוי נישט מיר נישט דיר, האט ער ארבעט צו געבן פאר פינף מוידן וואס האבן זיך נארוואס געלערנט נייען, אין שולע פאראיאר, און גראדואירט מיט א דיפּלאמע אין צניעות. איצטערט ארבעטן זיי פאר דעם טאטע, וואס האט עס שוין ״געמאכט״ אונטער די דרייסיג. ער בויעט שוין אפילו א הויז, א גרויסע דיינינגרום מיט צוואנציג ספאטלייט׳ס און א טשילאר וואס קאסט גענוי וויפיל מיין חודשליכע דעפעציט באטרעפט.
נישט אז מיר גייט שלעכט. ס׳גייט מיר איבערהויפט גוט. איך בין כאריזמאטיש, בח׳נט, טראג גוטע באציאונגען מיט גוטע פריינט און אן אשת חיל מי ימצא, איך האב קלוגע קינדער, שיינע קינדער, געריבענע קינדער, פארגעס פון לעכטיג - דאס פארגין איך פאר א צווייטן. דערצו, בין איך איין שטיק טאלאנט, מיט א פאך אין די האנט, א הייזקע אין די סובארבס, און טויזנט מענטשן וואס קוקן מיך ארויף.
שטיי איך און קלאץ אויף זיין נייעם הוט, פערפעקטן רעקל, פלעקלאזע שיך, אויף א גרינעם דינסטאג. ס׳מעג זיין א שוהל פיל מיט אביונים, מענטשן מיט געזונט פראבלעמען, שוואכע קינדער, שלעכטע ווייבער, אומבחיינטע, צובויגענע, קליינקעפיגע, איבערבאפיצטע, אונטערגעוואשענע, און ס׳מעג אפילו חתן דינן, דער קאנקורענט, זיין דער גרעסטער בעל צרה פון אלע, אבער איך פארשטיי המן׳ען,
ווי לאנג דער שמויגער ביקט זיך נישט צו מיר, אדער זיין בינטל בייגט זיך צו מיינער, דארף מען אים פארטיליגן.
- - -
יֶשְׁנוֹ עַם אֶחָד
ס׳איז א באקאנטן וועלטס פאקט אז ״קיינער האט נישט אלעס״.
יעדער וואלט געוואלט אראפקומען א מושלם, האבן אלצדינג, אדער כאטש נישט באצאלן מיט א חסרון פאר יעדן מעלה,
דער איז א גביר, זענען אים די קינדער אונטערשטעליג, דער א בעל כשרון, פעלט אים שכל, דער א תלמוד חכם, איז ער א פארזעהעניש. דער אן אפיקורס, האט ער שוואך חתונה געהאט.
וואלט זיך געקענט אבער דאכטן אז אויף אזויפיל טיילט זיך יעדער אייניג מיטן זעלבן גורל, נעמליך, אז ״יעדער האט עפעס״, עפעס וואס דער אנדערער האט נישט.
ס׳איז אבער נישט אזוי. א ווינציגער באקאנטע פאקט איז אז ס׳דא וואס האבן נישט גארנישט.
ס׳איז פארהאן אזאנע וואס האבן גארנישט מער פון א צווייטן, בלויז ווייניגער. נישט קיין חכמה, נישט קיין חן, נישט קיין כבוד, ניטאמאל ציין. סתם א שוואכערער מדרגה בר נש, וואס עקזיסטירט ווארשיינליך בלויז כדאי ס׳זאל זיין גענוג ״המון״.
ס׳דא מענטשן וואס מאכן עס נישט אין חדר. ס׳גייט נישט. אומפאפולאר, צודריקט, פארלוירן, א נעבעך, אבער דאס לעבן דרייט זיך, א קאפיטל מישט מען, זיי זינגען היינט פאר טויזנטע, רעדן פאר רבבות, טיילן מילאנען, בעלעבעטעווען איבער ארבעטער, פארפיגן איבער א מוסד אפילו. מ׳ליינט איבער זיי אין די מאגעזינען, מ׳הערט זיי אויף אונטערוויאוס, ביי פאדקעסט מייקס. דאס מזל האט זיך א קער געטוהן, צו מ׳האט עס געקערט צו זיך בידיים, אבער ואת והב בסופה, מ׳האט זיך דערשלאגן צו סוקסעס - אויב טאקע קען
מען דעם חדר אורטייל איבערדרייען, וואס איז געווענליך א נס,
ווייל דעם חדר טיטל איז נישט אוועקצומאכן בכלל.
ס׳פארהאן אבער געוויסע וואס דער קאפיטל טוישט זיך קיינמאל נישט ביי זיי. תקופה נאך תקופה, חזרט זיך איבער דער זעלבער סצענע, דער ״בּעבּי״ פון חדר איז דער פּאָנדל אין ישיבה, חרוג פון א חתן, לא יוצלח נאך די חתונה, קמץ למד לוּזער.
אפילו אלס א זקן מופלג, איז ער נאך דער זעלבער אפגעריסן אינגל, זיבעלע קינד, בטלן ורעות רוח, וואס זעהט נישט קיין זונשיין אין זיין לעבנסטעג.
גאנצע אזאנע פאמיליעס אדער ״ראציגע״ דורות אפילו, מיט די זעלבע ראציגע גענעס, זעהט מאן צומאל זיך אראפטראגן דור דור, פארשאלטנע ווי בני חם, וואס קענען זיך נישט ארויפדראפעווען.
איז א פלא, וואס איז טאקע פשט דארונטער. ערשטנס, וואס איז די צוועק פון מענטשן וואס האבן גארנישט צוצוגעבן? צווייטנס, פון וואנעט און ווי אזוי טוט זיך דאס אנטוויקלען?
נאך איז שווער, צומאל קומט טאקע יא ארויס א גואל הדם, וואס ברעכט דורך דעם קופערנעם קייט, ס׳זאל נישט ווייטער ציען, און צווישן צען צוריקגעבליבענע מיטגלידער, פארעמט ער זיך אן אייגן גאנג, און דראפעוועט זיך יא ארויף.
וואס גענוי מאכט אז פונקט דער איינער זאל מצליח זיין און די אנדערע נישט?
אויף דעם קען מען שפעקולירן צוויי וועגן. אדער זענען די צעהן שוואכע קינדער דירעקטע גורמים אין דער ישועה פונעם עלעווטן יוצא בשאלה. דהיינו, טאקע ממקור החיסרון - א רעזולטאט פונעם טונקעלקייט, שפראצט ארויס די אור.
אדער איז עס גאר א צווייטע בחינה פון ״פאר יעדע צעהן קעלבלעך מאכט זיך א וואלף״ די וואלף האט גארנישט מיט די צעהן. דאס איז זיין קאליר אין נאטור,
אז פאר יעדע צען קעלבלעך איז דא איין וואלף.
מענין לענין, אין דעם טעמע פון זשינס, איז כדאי אריינצוקלערן, צו פארמאגן טאקע בעלבתישע ״שענערע״ זשינס.
איי ווער זאגט ס'בכלל דא אזא צד?
אויפן רעבין ר׳ יקותיאל יהודא זאגט מען דאך אז ער איז ״גוד לוקינג״ נאדיר פרום און שיין.
איוואר, ביי אלע שיכטן, בעלבתיש, רעביש, רייך צו פרום איז פארהאן פון אלע מינים. מיאוס, חן, שיין, און זיס. די פראגע איז צו ס׳איז דא מערהייט ביי איין צד. צא ובדוק.
ואם תמצי לומר אז די פאַרהעלטעניש איז יא אייניג, האב איך אזא איבעיא, נעמליך, ס׳איז פארהאן איין מין וואס מ׳זעהט נאר ביי די פרומע.
דאס איז אז מדרגה אונטער סתם מיאוס. ס׳איז נישט נאר די פרצוף זעלבסט, צומאל איז עס א קאמבינאציע פון פארשידענע חסרונות, וואס קומען זיך צוזאם אויף איין מענטש, וואו ס'קלאר שוין במעלליו, אז זה הקטן - קטן יהיה, און ער זאל בעסער אויסוואקסן א תלמוד חכם, אויב וויל ער עפעס ווערד זיין.
מ׳רעדט פון א אויסזעהן וואס אפילו די אייגענע עלטערן זענען נישט בלינד דערצו, און פרומערע איגנארירן דאס נישט, יעדער איז איינשטימיג אז דא זאגט מען נישט ״על טעם וריח״.
א רויטער, איז דא וואס גלייכן פונקט דעם קאליר, אדער זעהען דערין א חן. באבע פאָגעל האלט אז אזאנס ווי אירע רויטע אייניקלעך זעהט מען נישט. צו א א נידריגן, קען מען שפירן ווייכקייט, א מוטערליכקייט, אראפקוקענדיג צונעם. א שוואכע בעל תואר אפילו, קען פארט האבן זיסע בעקעלעך, שארפע אויגן, אדער סיי וועלכע חוט של חן משוך. אבער ס׳דא אזאנע וואס האבן דעם גאנצן פעקל אינאיינעם, און נישט קיין עקסטערע חן, נישט די גוטע רויט, פיצעלע אויגן, בלאס ווי א דערשראקענער רוס, ציין ווי אן ארעמער בריט, א אויסגעדינטן קינדערישן גוף אזש א גוי קען אים מיט א בלאָז פארשלאַפן. ממש א חוזק פון א מענטש.
אט דיזע טרעפט מען אסאך נאר ביי די פרומע, רעבישע. ודעמיה, וואו זיי פירן א געהעריגן לעבנסשטייגער.
ס׳איז קלאר אין קיין שום אנדערע וועלט וואלטן זיי עס נישט געמאכט, אפגערעדט אלס גוי, וואלט אזא איינער קיין פּאָר נישט געפינען, ארבעטס פּאָסטן נישט באקריגן, און ווארשיינליך יונג אפגעשטארבן ערגעצוואו שטיל. אבער אפילו ביי די בעלבתישע, להבדיל, געפינט מען דאס אויך נישט צופיל.
איז א דאפלטער חידוש, ערשטנס פארוואס טאקע זעהט מען עס נאר ביי זיי? צווייטנס, זענען זיי דארט אריינגעגלידעט ווי פיש אין וואסער, אהן קיין שום פראבלעם. דיינים, שוחטים, שיינע אידן, כאילו לא היה.
איז דאך קלאר געדרינגען פון דעם אז יש דברים בגו, די ריס צווישן פרומקייט און לוקס. פארוואס טאקע?
קען מען קלערן אזא חקירה, ווי פאלגנד. טוט פרומקייט ברענגן צו כיעור אדער טוט כיעור ברענגן צו פרומקייט? איז דער פרומער ׳נאטורליך׳ אנדערש ווי דער אלגעמיינער מענטש וואס לייגט א דגוש אויף יופי, גערוך, נישט גראַבּלען העררינג בידיים דערנאך עס אריינווישן אינעם מאנטל? משא״כ דעם פרומען באדערט נאטורליך נישט די זאכן. אים אינטערסירט נישט שיינקייט, זויבערקייט, אדער חיצוניות גענוג, אויף צו נאכלויפן. און נישט נאר קימערט ער זיך נישט דערמיט, נאר ער טרעפט גאר זיין הצלחה דערין. דאס מואס זיין אינעם גאנצן געשעפט, שטופט אים דירעקט צום איצטלא דרבנן, וואו די ענינים שפילן נישט קיין ראלע.
טובלען און ארויס, האריגע, אהן א זייף און שויער, מיט לויזע אלטע וועש, איז פון א רוחניותדיגן שטאנדפונקט, בעסער.
קומט אויס אז נאטורליכע סעלעקציע דירעקטירט די מיאוסע און איסטניסלאזע, צו רבנות און פרומקייט, וויבאלד זיי זענען ווירקליך די מערסטע אויסגעשטעלט און געאייגנט דערפאר.
אין אנדערע ווערטער נישט פרום מאכט די גערוך, נאר די גערוך מאכט פרום.
און דעם וואס ״ס׳שמעקט טאקע נישט״ די ענינים, נייגט אוועק פון פרומקייט אויך.
אדער איז עס פארקערט. פרומקייט קומט ערשט. דאס עקסטרעמיזם איז וואס פירט אראפ פון וועג. דער פרומער פירט א מערכה קעגן גשמיות, גופניות, ואבזירייהו, און וויל אוועקשטיין פון וואס אימער קולטור איז פארמישט. ער האַסט א גוטן גערוך, א גוטן מאלצייט, און סתם א גוטן טעיסט, וואס ער קוקט אהן ווי עולם הזה, עשו׳ס וועלט. שטייט ער אוועק דערפון,
ווי א בחור׳ל פון א סמארטפאון, אינגעלע פון א מעסער, און א מלמד פון ציין פיץ.לויט דעם קומט אויס אז פרומקייט איז וואס פירט דעם מענטש אראפ צו שלילת יופי ואבזירייהו.
אזוי צו אזוי, קומט אויס אז די בעלבתישע לייגן פאקטיש א דגוש אויף שיינקייט, בעסערקייט אין אלגעמיין, און אזוי אויך אויף זיך נאכאנאנד צונויפנופארן מיט די שענסטע מעגליך, אינדערצייט וואס די פרומע זענען יא מקדש לפני שיראנה אדער אפילו לאחר א שוואכע יראנה מיט א שיינע ייחוס. אזוי ארום טוישט זיך די גענע באסיין, ביי ביידע, לטב ולמוטב, דערפאר איז דא א חילוק צווישן די צוויי מחנות.
(און אויב מאכט זיך יא א שוואך פעקל ביי די בעלבתים, פיצט מען עס כאטש ארום אויף וויפיל מעגליך, און מ׳איז שטארק משתדל ס׳זאל זיך נישט איבערחזערען)
אבער סתם דרשענען דברים בעלמא האט דאך א טעם פון א שוואגערס דרשה, אין א שבת צופרי זאַל.
ווי ערווענט, דארף מען הויפטזעכערליך אריינקלערן וואס דער אפשטאם פון דעם חיסרון איז בכלל, סיי ביים יחיד א גארנישט, און סיי ביי סייוועלכע מחנה מיט באגרעניצונגען און שמאלקייטן.
דארף מען ערשט פארשטיין פון וואנעט און ווי אזוי האט זיך דער מענטש פארקיווערט אויף לינקס בכלל, און פארוואס טאקע איז ער נישט קיין מושלם?
אלס מאמינים בני מאמינים, דארף מען צוריקריכן ביז אנפאנג און זאגן אז דאס איז אלץ א רעזולטאט פונעם חטא עץ הדעת, וואו דער מענטש האט אלץ אנגעוואוירען און אנגעהויבן פון אלף. זינט דאן פרובירט דער מענטש זיך מתקן צו זיין און צוריקקומען צום אמאליגן גלאנץ.
לויט דעם קומט אויס אז די מער די בעל חיסרון א מענטש איז - די נענטער איז יענער צום ארגיענעלן קללה, ירידת המדרגות, דערפאר איז ער ווייניגער מענטש, און די מער בעל מעלה א מענטש איז, די מער פארגעשריטן א קאפיע פונעם אדם ער איז.
מיט דעם קען מען פילייכט בעסער פארשטיין המן׳ען, און די ראסע טעאריע אין ׳מיין קאמפ׳ שר״י.
ניבול וחֲפוּי רֹאשׁ
איין און צוואנציג יאר זעהט מען שוין משה אין טאהשע מקווה, פונקטליך דרייע מיטאג, יעדן ערב שבת, און יעדן אינדערפרי צען נאך אכט, ביפאר שחרית.
לאנגע מינוטן ווייקט ער זיך שטיל אין הייסן בור, דערנאך זייפט ער און זויבערט זיך ווי א קליין קינד, כדת אסתר וישראל.
אנדערש ווי די פרומע מדקדקים, וואס באגלייטן די קאַפּל ביז די שטיגן, און ווארפן די שמונה בגדים אויף די לולואות, הארט פארן בור, שפאנט משה דעם לאנגן וועג פון די וועש בענק ביזן שויער צענטער, ווי אדם נאכן חטא, פרעך, אהן א האנטוך.
מאנכע וואלטן געקלערט אז משה קימערט זיך נישט דערמיט. וואס נאקעט, ווען נאקעט, ער איז שוין צו אלט פאר די זאכן. אבער ניין, ער קימערט יא.
א וועטעראן איז משה ווירקליך. א איד א פון פינף און פערציג, וואס לעבט פאר א דאלער און אביסל נחת. זיינע שענסטע יארן זענען שוין פארביי לפי שיטתו, אבער ער איז ווייט פון אויפגעגעבן. ער האלט זיך יונג, און פארשטענדליך.
אין שויער זענען זיינע גלעזערלאזע אויגן, אנגעשפיצט אויף אלע פיר ווינקלען. ער קוקט ווי מ׳מעג, אבער בליקט וואו מ׳טאר נישט. הסתכלות.
משה וואלט נישט געקוקט אויף אן ערווה לשם הנאה, פארלעצענדיג א דאורייתא, אבער די בחורים׳לעך זענען אים א שטיקל נסיון.
משה קלערט נישט חלילה פון צורירן א בחור׳ל שלא כדרכו, און זיכער נישט פארלעצן שלו לרצונו. נישטאמאל גלייבט ער אז ער קוקט זיך אפילו אום לשם תענוג. סך הכל איז ער אביסל נייגעריג.
אבער שטילערהייט, איז ער באוואוסזיניג וועגן דאס מקוה׳נען צו דעם באשטימטן צייט בעתו ובזמנו. ס׳איז נישט אזוי צופעליג.
איבער די יארן האט ער אויפגעכאפט די גענויע שטונדן וואס איז די מערסטע פאפולאר פאר די מקווה יונגען, וועמען ער לעכצט צו זעהן.
לעצטעס, איז ארונטערגעוואקסן א נייע בחור אין טאהש. משה געדענקט נאך זיין ברית, אבער זוכט זיך צו דערמאנען דערוועגן. דער ישעי׳ איז קע״ה אויסגעוואקסן, און איז היינט א שיין הויעך בחור׳ל - דערווייל גלאט אהנע בלאט פלעק.
דעם נאמען זיינעם האט ער אויפגעכאפט פונעם תפילין בייטל. דארט כאפט ער אויף אלע נעמען. קרענקט אים טאקע די היינטיגע נייע משוגעת׳ן פון נישט שרייבן געהעריג די נאמען ווי אלע יארן.
אלנפאלס, דער ישעי׳ שטייט אים וועג. אדער מאכט אים שטיין אין וועג. ער ווייסט נישט פארוואס ער טראכט פון דעם טראטשאק, אבער די ווארט טראטשאק צינד אים נאכמער אהן אפילו, אים צו זעהן.
די פראבלעם איז אז ערב שבת גייט ישעי׳ ערשט פינעווע אין מקווה, און אינדערפרי הערשט ניין דרייסיג. קומט אים נישט אויס קיין סאך פארקער מיט אים.
בלית ברירה, אין א שוואכע מינוט, נאך א וויילע פון זיין צוטיילט, דארף משה ארויסגיין פון רוטין און גיין ערשט נאך שחרית, אדער מעביר די סדרה ביפאר די מקווה.
ער שעהמט זיך צו מודה זיין פאר זיך אליינס, אבער ער חלומט פון אים ביינאכט.
לעצטנס פרובירט ער רעדן שידוכים פאר זיין טאטן, פרובירענדיג צו זיין אינסטרומענטאל אין זיין אינטימיטע לעבן. האפט ער צו כאפן דעם פאטער מיטן זוהן נאך קבלת שבת צו פרעגן - ״נו ער איז שוין אכצן״, און קענען א קניפּ טאהן דעם בעקל מיט די חן גריבלעך. ער גלייכט עס אויך אנצוטראגן דעם אנדערן צד, פאר וועמען ער רוהמט אויס ישעי׳ אלס א וואויל בחור און ״א שיין הויעך יונגל״
דרייוון דרייווט משה א זילבערנע סיענע מיט לעדערנע זיצן, וואו ער רעדט אסאך אויפן טעלעפאן, און טראץ וואס ער פארט כסדר דורך די היטש פלאץ, אריין קיין וויליאמסבורג, גלייכט ער נישט צו נעמען קיין היטשעס. ער האט דאס איינמאל פראבירט אבער די איידעלע ישיבה בחורים האבן אים געמאכט א פולקאמע אבעלאווע. זיבן חברה האבן אריינגיאגט אין אן אויגנבליק ווי נאר ער האט געפענט די פענסטער צו מעלדן די דעסטינאציע. מ׳האט געפלינדערט, זיך געאמפערט און צאמגעדריקט, דערנאך האבן די הונגעריגע בני תורה, פארסאפעטע אריינגעעיטעמט אינעם שטילן אטמאספערע, אז פאר פיר יאר איז אים פארגאנגען דעם אפעטיט.
פאָרט היינט משה אדורך דעם היטש פלאץ, גראדע נישט אויף וויליאמסבורג - ער דארף נאר אויפפיקן עפעס פון ברוקלין סקווער, און ס׳ווערט אים ווייס פאר די אויגן, נישט מער און נישט ווייניגער, ישעי׳ בכבודו ובעצמו שטייט ביים ווינקל, אליינס.
׳'מסתם זוכט ער נעבעך א וועג אויף וויליאמסבורג' ערוועקט זיך פלוצימע רחמנות געפילן ביי משה׳ן. ״ענדליך האט ער א געלעגנהייט צו טוהן די מצוה״, קלערט ער א ווילדן געדאנק, נעמליך, אפצוטראגן ישעי׳ן אויף וויליאמסבורג. נאכאמאל, ער קלערט שטענדיג אז ער דארף ווען נעמען, ס׳איז א רחמנות אויף די ישיבה בחורים. האט ער נאר נישט דעם געדולד דערצו. דא קען ער אבער דעם בחור׳ל, דאווענען דאווענט ער אין זיין שוהל, פרירן פרירט ער אפ פאר קעלט, באדערן באדערט ער נישט.
נאָ, אמת, פארט ער גראדע נישט אויף וויליאמסבורג, אבער אויסער די ספעציעלקייט פון טוהן עפעס לפנים משורת הדין - וואס ס׳שטייט אויף דעם מוראדיגע זאכן, האט ער פונקט נעכטן געקלערט אז ער דארף נאך דעם בחור׳ל בעסער ארויסהאבן כדאי צו עס צו קענען רעדן פאר אנדערע בעלעבתים וואס זוכן ממש אזא אייגנארטיגן צאמשטעל פון א בחור, נעמליך, בעלבתיש, איידל און בח׳נט.
האט ער נאכנישט אינגאנצן ארויס די זאך. ווער ווייסט צו ער קעקצט נישט, אדער איז אפילו א בהמה גאר. דא האלט ער עס אין איין אנטראגן פאר מענטשן. ס׳איז פשוט אן אומאחריות. א פארנאכלעסיגקייט.
משה זעהט דאס אלס א וויכטיגע געלעגנהייט, הגם ער וואלט נישט געוואלט זיין ווייב, אדער סיי ווער, זאל אים פּאַקן ביי דעם געלעגנהייט.
שטעלט ער זיך האסטיג ביי די זייט, ציהט אראפ די פענסטער און פרעגט ״וויליאמס…?״ קוים עספיעט ער צו ענדיגן ווען פון אלע זייטן, קומען צולויפן יונגאטשן מיט תפילין בייטלעך, אינגעלייט מיט שווארצע בעגס, באָמעלעך מיט טעלעפאנען, ס׳פליען פאפיר, הוטן, באקסעס. און נאר ישעי׳ שטייט אין דער זייט רואיג.
די קאר איז שוין פיל. פארהאקט, ערשטוינט פונעם ישועה, גרייט פאר די נסיעה, ווען ישעי׳ עספיעט ענדליך צו ענטפערן.
ער ווארט אויף די מאנסי באס.
