קהלת אין אידיש

אנשולדיגט כ׳מיין כ'האב געהאט א טעות,נאר כ׳מיין אז ס׳איז טייטש אפווישן, איך געדענק א גמרא אויך ערגעץ וואס די גמ׳ רופט אפווישן חוטא
אזוי ווי הוא יתחטא בו
און די לשון חטאת איבעראל
און די פשט איז פאר די געלונגענע, וואס איז גוט פאר עם האט ער געגעבן.... און פאר די looser האט ער...
וואס איז מסביר מתת אלהים הוא
 
וואס פאר א שייכות האט נקודות/טייטש מיט חקר המקרא?
כ'האב געמיינט די היסטאריע פון די דעוועלאפמענט פון די נקודות. צו זיין בלאָנט, לפי ידיעתי האט דער בעל קהלת נישט געשריבן מיט נקודות. ודוק
 
א. אבער חוטא איז די פארקערטע פון די התחלת הפסוק "לאדם שטוב לפניו", ער וויל טאקע ארויסברענגען ווי ליידיג עס איז זיך צו פלאגן צו זאמלען נכסים און עס איז א שטראף וואס גאט גיבט פאר די זינדיגע.

ב. מהיכן דנתני? בשורשו מיינט עס Error
פארוואס א שטראף?

קהלת איז מער פארנומען מיט מענטשליכע נאטורן, דהיינו דער מסודר'דיגער און דער צופלויגענער. נישט מיט שכר עונש.

דאס מיינט חטא. Off target

פון דעם קומט שוין נאכדעם ארויס חטא/זינד וואס איז off target
אזוי הוא יתחטא בו מיינט אוועק ווישן אויך off target
 
אנשולדיגט כ׳מיין כ'האב געהאט א טעות,נאר כ׳מיין אז ס׳איז טייטש אפווישן, איך געדענק א גמרא אויך ערגעץ וואס די גמ׳ רופט אפווישן חוטא
אזוי ווי הוא יתחטא בו
און די לשון חטאת איבעראל
פון די לשון הגמרא איז נישט קיין ראי' אויף די לשון המקרא

די לשון חטאת מיינט כפשוטו, און יחתטא מיינט אראפנעמען די חטא, אזויווי די מצודת זאגט אין תהלים (נא:ט) "תחטאני – תסיר חטאי וכן ובכל תבואתי תשרש ור״ל תסיר השורש".
 
פארוואס א שטראף?

קהלת איז מער פארנומען מיט מענטשליכע נאטורן, דהיינו דער מסודר'דיגער און דער צופלויגענער. נישט מיט שכר עונש.

דאס מיינט חטא. Off target

פון דעם קומט שוין נאכדעם ארויס חטא/זינד וואס איז off target
אזוי הוא יתחטא בו מיינט אוועק ווישן אויך off target
די פסוק רעדט פון שכר ועונש. וויאזוי דען טייטשסטו לאדם שטוב לפניו? יתכן אז די חוקרי המקרא וועלן האלטן אז דאס איז פון די צוגעלייגטע פסוקים.

באמת איז אזוי אויך נישט זיין נקודה שכר ועונש, ער ברענגט נאר ארויס ווי נישטיג און ליידיג די פלאג אין די וועלט איז און עס מוז זיין א שטראף פאר א זינדיגער.
 
גראדע האב איך מיך געמוטשעט וויאזוי צו טייטשן שִׁדָּה וְשִׁדּוֹת, איך בין געגאנגען מיטן אבע"ז (אזויווי יהואש), אבער איך זעה אז שד"ל איז כדרכו מגיה "שָׂדֶה וְשָׂדוֹת"
אז מ'רעדט שוין, ס'איז זייער אינטערעסאנט ווי חזל האבן געהאט א פראבלעם מיט קול באשה פארן הייליקער שלמה, האבן זיי אריינגעזעצט א פשט אין שרים ושרות.

״עָשִׂיתִי לִי שָׁרִים וְשָׁרוֹת וְתַעֲנוּגוֹת בְּנֵי הָאָדָם, שִׁדָּה וְשִׁדּוֹת״; ״שָׁרִים וְשָׁרוֹת״ – אֵלּוּ מִינֵי זֶמֶר, ״וְתַעֲנוּגוֹת בְּנֵי הָאָדָם״ – אֵלּוּ בְּרֵיכוֹת וּמֶרְחֲצָאוֹת, ״שִׁדָּה וְשִׁדּוֹת״ – הָכָא תַּרְגִּימוּ: שֵׁידָה וְשֵׁידְתִין. בְּמַעְרְבָא אָמְרִי: שִׁידְּתָא.
(גיטין סח.)

און אזויווי דער חומת אנך איז מסביר:
שרים ושרות. פירש רש"י מיני כלי זמר. אפשר דבא לאפוקי שלא נפרש משוררים ומשוררות דהא קי"ל קול באשה ערוה. אך אפשר לפרש משוררים ומשוררות ולא היו בבת אחת אלא שרים לחוד ומשוררות לחוד. והמשוררות היו מנשיו ופלגשיו ויש לדחות:
 
כ׳האב יעצט געזען אז די טייטש איז destroy, וואס שטימט געוואלדיג איבעראל
 
און די פשט איז פאר די געלונגענע, וואס איז גוט פאר עם האט ער געגעבן.... און פאר די looser האט ער...
וואס איז מסביר מתת אלהים
דו ווילסט זאגן אז לאדם שטוב לפניו מיינט א מענטש וואס איז אים גוט? דאס ליגט נישט אין דעם "לפניו" וואס באציהט זיך אויף א צווייטן חוץ פון דעם מענטש. איך זעה אז אלע אקאדעמישע בייבל טרענסלעישאנס טייטשן אויך אזוי.
 
איך ווייס נישט פארוואס, אבער עפעס מאכט עס נישט סענס צו מיך ער זאל רעדן וועגן צדיקים מיט רשעים, ס׳שטימט נישט מיט די גאנצע מעסעדש פון קהלת.
אפשר טאקע ווי די זאגסט, אז ס׳איז ייתכן פון די צוגעלייגטע פסוקים
 
את טראכט יעצט אפשר טאקע גייט עס אזוי

כִּ֠י מֶֽה־הֹוֶ֤ה לָֽאָדָם֙ בְּכׇל־עֲמָל֔וֹ וּבְרַעְי֖וֹן לִבּ֑וֹ שְׁה֥וּא עָמֵ֖ל תַּ֥חַת הַשָּֽׁמֶשׁ׃
כִּ֧י כׇל־יָמָ֣יו מַכְאֹבִ֗ים וָכַ֙עַס֙ עִנְיָנ֔וֹ גַּם־בַּלַּ֖יְלָה לֹא־שָׁכַ֣ב לִבּ֑וֹ גַּם־זֶ֖ה הֶ֥בֶל הֽוּא׃

הוספה
אֵֽין־ט֤וֹב בָּאָדָם֙ שֶׁיֹּאכַ֣ל וְשָׁתָ֔ה וְהֶרְאָ֧ה אֶת־נַפְשׁ֛וֹ ט֖וֹב בַּעֲמָל֑וֹ גַּם־זֹה֙ רָאִ֣יתִי אָ֔נִי כִּ֛י מִיַּ֥ד הָאֱלֹהִ֖ים הִֽיא׃ כִּ֣י מִ֥י יֹאכַ֛ל וּמִ֥י יָח֖וּשׁ ח֥וּץ מִמֶּֽנִּי׃ כִּ֤י לְאָדָם֙ שֶׁטּ֣וֹב לְפָנָ֔יו נָתַ֛ן חׇכְמָ֥ה וְדַ֖עַת וְשִׂמְחָ֑ה וְלַחוֹטֶא֩ נָתַ֨ן עִנְיָ֜ן לֶאֱסֹ֣ף וְלִכְנ֗וֹס לָתֵת֙ לְטוֹב֙ לִפְנֵ֣י הָֽאֱלֹהִ֔ים גַּם־זֶ֥ה הֶ֖בֶל וּרְע֥וּת רֽוּחַ׃ג׳ לַכֹּ֖ל זְמָ֑ן וְעֵ֥ת לְכׇל־חֵ֖פֶץ תַּ֥חַת הַשָּׁמָֽיִם׃ {ס}

עֵ֥ת לָלֶ֖דֶת וְעֵ֣ת לָמ֑וּת עֵ֣ת לָטַ֔עַת וְעֵ֖ת לַעֲק֥וֹר נָטֽוּעַ׃
עֵ֤ת לַהֲרוֹג֙ וְעֵ֣ת לִרְפּ֔וֹא עֵ֥ת לִפְר֖וֹץ וְעֵ֥ת לִבְנֽוֹת׃
עֵ֤ת לִבְכּוֹת֙ וְעֵ֣ת לִשְׂח֔וֹק עֵ֥ת סְפ֖וֹד וְעֵ֥ת רְקֽוֹד׃

ס׳שטימט גאנץ פיין און עת ללדת איז א המשך פון כל ימיו מכאובים
 
פון די לשון הגמרא איז נישט קיין ראי' אויף די לשון המקרא

די לשון חטאת מיינט כפשוטו, און יחתטא מיינט אראפנעמען די חטא, אזויווי די מצודת זאגט אין תהלים (נא:ט) "תחטאני – תסיר חטאי וכן ובכל תבואתי תשרש ור״ל תסיר השורש".
וואס איז מיט וחיטאו ביום השביעי?
 
פרק ג
  1. עס איז דא א סעזאן פאר אלעס, און א צייט פאר יעדע זאך אונטער די הימלען:
  2. א צייט צו געבוירן ווערן און א צייט צו שטארבן; א צייט צו פלאנצן און א צייט צו אויסרייסן דאס געפלאנצטע.
  3. א צייט צו הרג'נען און א צייט צו היילן; א צייט צו צוברעכן און א צייט צו בויען.
  4. א צייט צו וויינען און א צייט צו לאכן; א צייט צו קלאגן און א צייט צו טאנצן.
  5. א צייט צו אוועקווארפן שטיינער און א צייט צו זאמלען שטיינער; א צייט צו ארומהאלזן, און א צייט צו דערווייטערן פון ארומהאלזן.
  6. א צייט צו זוכן און א צייט צו פארלירן; א צייט צו היטן און א צייט צו אוועקווארפן.
  7. א צייט צו צערייסן און א צייט צו פארנייען; א צייט צו שווייגן און א צייט צו רעדן.
  8. א צייט צו ליבן און א צייט צו פיינט האבן; א צייט פאר מלחמה און א צייט פאר שלום.
  9. וואספארא נוצן האט דער וואס ארבעט פון וואס ער פלאגט זיך?
  10. איך האב געזען די באשעפטיגונג וואס גאט האט געגעבן פאר די מענטשן זיך צו באשעפטיגן דערמיט.
  11. ער האט אלעס געמאכט שיין אין זיין צייט; אויך די אייביגקייט האט ער אריינגעלייגט אין זייער הארץ, אן דעם וואס די מענטש זאל צוטרעפן די ארבעט וואס גאט טוט פון אנהייב ביזן סוף.
  12. איך ווייס אז עס איז נישטא בעסערס אין זיי נאר זיך צו פרייען און טון וואס איז גוט אין זיין לעבן.
  13. און אויך אז יעדער מענטש וואס עסט און טרינקט און זעט גוטס אין אלע זיינע פלאג, דאס איז א מתנה פון גאט.
  14. איך ווייס אז אלעס וואס גאט טוט, וועט בלייבן אויף אייביג; מען קען אויף אים נישט צולייגן און מען קען פון אים נישט פארמינערן, און גאט האט דאס געטאן אז מען זאל פון אים מורא האבן.
  15. וואס איז געווען, איז שוין געווען, און וואס וועט זיין, איז שוין אמאל געווען, און גאט זוכט דאס וואס איז שוין דורכגעלאפן.
  16. און נאך האב איך געזען אונטער דער זון, אין דעם פלאץ פון גערעכטיגקײט דארט איז די שלעכטס; און אין דעם פלאץ פון ערליכקייט דארט איז די שלעכטס.
  17. איך האב געזאגט אין מיין הארץ: "דעם צדיק און דעם רשע וועט גאט משפט'ן, ווייל עס איז דא א צייט פאר יעדע זאך און פאר יעדן ארבעט דארט."
  18. איך האב געזאגט אין מיין הארץ וועגן די מענטשן, אז גאט וועט זיי אויספרובירן און זיי וועלן זען אז זיי זענען ווי בהמות.
  19. ווייל דער פאסירונג פון די מענטשן און דער פאסירונג פון די בהמות, עס איז דער זעלבער פאסירונג פאר זיי אלע; ווי איינער שטארבט, אזוי שטארבט דער אנדערער, און זיי האבן אלע איין רוח; און דער מענטש האט נישט קיין מעלה איבער די בהמות, ווייל אלעס איז הבל.
  20. אלעס גייט צו איין ארט; אלעס איז געווען פון דער ערד און אלעס גייט צוריק צו דער ערד.
  21. ווער ווייסט צי דער רוח פון די מענטשן גייט ארויף און דער רוח פון די בהמות גייט אראפ צו דער ערד?
  22. איך האב געזען אז עס איז נישטא בעסערס ווי דער מענטש זאל זיך פרייען מיט זיינע ארבעט, ווייל דאס איז זיין חלק; ווייל ווער קען אים ברענגען צו זען וואס וועט זיין נאך אים?
 
והאלקים יבקש את הנרדף האב איך געטייטשט בערך ווי די אבע"ז, ווייל אין די הקשר הפסוקים שטימט עס בעסער.
פסוק יח איז אומקלאר און שווער צו טייטשן.
פסוק כא איז די טייטש אנדערש ווי די נקודות וואס פרובירן עס צו מאכן אויס שאלה.
 
איך האב אפגעלערנט פסוק י״ח אז א מענטש מיינט אז ער איז פערפעקט און ס׳קומט זיך איהם די גאנצע וועלט, ביז ער גייט דורך א נסיון און ער פאלט דורך.
 
Back
Top