איז מעגליך ידיעה און בחירה אויף איינמאל?

די פורים תורה זעט מען אסאך, ס'איז אבער שטארק לעכערליך.
סייענטיסטן בעאבאכטן ווי שטערנס וואס זענען מיליאנענע ליכט יארן ווייט פון אונז, ווי זיי שטארבן, יעצט אויב איז דער מציאות פון זייער טויט געשען בשעת די בריאה, דאן פארוואס זעט מען געוויסע וואס שטארבן יעצט, געוויסע וואס האבן געשטארבן 50 יאר צוריק (און זענען סאך ווייטער פון די וואס זענען געשטארבן די יאר, לדוגמא), און אסאך שטערנס וואס זענען בערך די סייז פון אונזער זון, איז זייערע טויט פראצעדור א זאך וואס נעמט צענדליגע טויזנטער יארן (באקאנט אלס פלאנעטערי נעביולי).

וויל איך פארשטיין, אויב זענען אלע ליכט שטראלן פון די ווייטע שטערנס טאקע פארשנעלערט געווארן, דאן פארוואס זעען מיר געוויסע געשעענישן פון ווייטערע שטערנס איידער געוויסע געשעענישן פון סאך נענטערע שטערנס?

(איך האב אנגעכאפט שטארבונג פונעם שטערן אלס איין דוגמא, ס'דא נאך פילע אנדערע געשעענישן וואס מען קען זען אדער אויפכאפן פון די ווייטערע מרחקים)
עפעס פארשטיי איך נישט אינגאנצן וואס דו שרייבסט. וואס זאגן די סייענטיסטן? פארוואס קומט אן דא צו אונזער זע קראפט ווייטערע שטערנס פריער ווי נענטערע? דאס דארף דאך סתם אזוי א הסבר.

(ואגב, זייער אסאך פון וואס מען זעט מיט די היינטיגע טעלעסקאופ'ס ווערן אויפגעכאפט מיט אינפרארעד דעטעקציע, דאס איז ליכטיגקייט וואס א מענטשליך אויג קען נישט אויפכאפן און נאר ספעציעלע טעכנאלאגישע כלים כאפן זיי אויף, שטעלט זיך אביסל די שאלה פארוואס די ליכטיגקייט איז אויך פארשנעלערט געווארן ביים בריאה, מענטשן זעען זיין סיי ווי נישט.)
דאס איז נישט קיין קשיא, קודם כל האט גאט דאך געוויסט אז איין טאג וועט מען עס קעמען מעסטן, האט ער אלעס געמאכט אז עס זאל שיינען מיום ראשון ביז אהער. ועוד, מען קען הערן א לא פליג, אלע שטערנס פארן ביזן ערד קוגל, מען מאכט נישט קיין חילוק.
 
איך ווייס נישט!

און ווען איך ווייס נישט עפעס ווייס איך עס נישט. איך הייב נישט דעמאלס אן קאלערן ארויס פון די ליינס לכבוד דעם!
ווען איך ווייס נישט, בין איך מקבל וואס מ'האט מיר געלערנט, איידער לייקענען וואס מ'זאגט מיר, פאר איך ווייס בכלל וואס טוהט זיך אויסער מיין וויסנשאפט
 
ווען איך ווייס נישט, בין איך מקבל וואס מ'האט מיר געלערנט, איידער לייקענען וואס מ'זאגט מיר, פאר איך ווייס בכלל וואס טוהט זיך אויסער מיין וויסנשאפט
אין אנדערע ווערטער, ווען דו ווייסט נישט גלייבסטו אנדערע וואס רעדן אן וויסן?! אדרבה, פרעג דיינע משפיעים פון וואו זיי ווייס יא.. אויב די תשובה איז ענליך צו דיינע דאן טראג טאקע ווייטער דעם גאלדענעם צירקיל..
 
קאמפלעמענט: זייער א גוטע אנהייב!
טענקס
אבער עס זעהט מיך אויס אז די פארשטייסט נישט פינקליך ווי אזוי קארבאן דעטינג ארבעט און דערפאר זעהט דיך עס אויס נאריש און גרינג אפצופרעגן.
ביינער באשטייען פון מאטריאלן וואס זענען באוויסט היינט צו אונז און מיר ווייסן אירע פינקטלעכע באשטאנדטיילן, און ביינער אמאל זענען אויך געווען ביינער און זיי זענען אויך באשטאנען פון די זעלבע באשטאנדטיילן און מאלוקיולס, אזוי אויך ווייסן מיר היינט אז געוויסע אטאמען זענען אומסטאביל און נאך א שטיק צייט צעטיילן זיי זיך אין צוויי קלענערע אטאמען וואס מאכט זיי מער סטאביל, און פון קוקן און באבעכאכטן ווי אזוי א געוויסע אטאם איז צוזאמגעשטעלט, קענען מיר ארויסהאבן א קלארע בילד ווי אומסטאביל די אטאם איז און ווען עס גייט זיך צוטיילן אין צוויי קלענערע אטאמען און עס איז שוין געווארן געטעסטעד אויף אטאמען מיט קלענערע צייט פריאדן פון סטאבילקייט און עס האט זיך ארויסגעשטעלט אז די צייט וואס די סייענטיסטן האבן געהאט פארגעזאגט אז עס וועט זיך צעטיילן איז געווען קראנט, (עס גייט נישט צי דורכן נעמען א שטיין פון צען יאר אלט און מען זעט וויפיל אטאמען עס האבן זיך צעטיילט, נאר פונקט פארקערט, מען מאכט א פרעדיקטשען וויפיל אטאמען עס גייען זיך צעטיילן און מען זעהט נאך די אנגעגעבענע צייט צי עס איז גערעכט, אויב עס איז גערעכט מיינט דאס אז אונזער פארשטאנד אין די סטאבילקייט פון אטאמען איז שוין געניג פארגעשריטן אז ווען מען קוקט אויף אן אטאם און מען זעהט אז די אטאם גייט זיך צוטיילן אין צען טויזנט יאר און מען זעהט א ביין וואס די אטאמען זענען ציטיילט מיינט דאס אז די ביין איז צען טויזנט יאר אלט!)און עס איז נישטא קיין שום סיבה פארוואס ציווישן 2000 יאר 3000 יאר זאל זיין א חוליק, די אטאם איז די זעלבע נישט סטאביל און די חיקי הטבע האבן זיך נישט געטוישט אין די צייט.

עוד הפעם, אז מיר פארשטייען די היינטיגע נאטור, און מיר קענען געניג גוט ארויסהאבן די פראצודור און פאראויסזאגן ווען די אטאמען גייען זיך צוטיילן, און מען זעט אז עס געשעט טאקע, איז דאס אלעס געבויעט אויף די נאטור לויט ווי מיר זעען עס יעצט, אן וויסן די נאטורליכע מהלכים וואס האבן פארגעקומען מיט 3000 יאר צוריק. מעגליך אז אטאמען האבן זיך פיל שנעלער אדער שטייטער צוטיילט בימים ההם. און אנדערע ווערטער, ס'איז גענומען באווייזן פון היינט, און דערמיט סך הכול שפעקולירט אויף צוריק.
יעצט קום מיר נישט זאגן אז די באשעפער האט באשאפן די ביין מיט די אטאמס וואס זענען שוין ציטיילט, ווייל דאס מיינט אויך אז די אייבישטער האט באגראבן די ביין די פינקטלעכע טיעפקייט וואס ווען מען פראבירט אויסצורעכנען ווי לאנג עס וואלט גענומען פאר א זאך צו ווערן באדעקט מיט אזויפיל זאמד קומט אויס אז "פינקט" פערצופאל שטימט די נומער פון יארן מיט די סומע פון יארן וואס די אטאמען אין די ביינער זאגן! און אויב דער אייבערשטער וויל אזוי שטארק אונז זאלן מיינען אז עס איז אזוי אלט מיינעך אז מיר זאלן אים גלייבן...
ווי שוין געשריבן אין א צווייטע תגובה איז דאס אויך א מעגליכקייט צו זאגן, ווייל אזוי קומט עס צו באשאפן א פארטיגע נאטורליכע בריאה
 
איך ווייס נישט!

און ווען איך ווייס נישט עפעס ווייס איך עס נישט. איך הייב נישט דעמאלס אן קאלערן ארויס פון די ליינס לכבוד דעם!
נישט נאר דו ווייסט נישט, נאר ס'איז אוממעגליך פאר דיר צו וויסן אין פארשטיין. אפילו לויט די סייענטיסטן האט זיך זמן אנגעהויבן ביים ביג בענג... איז וואס איז געווען פאר זמן? גיי פארשטיי...

מיט גאט קען מען כאטש דערהערן אז ס'איז דא עפעס למעלה מן הזמן וואס האט אלעס באשאפן, זמן אריינגערעכנט.
 
מה זה 'גאט'? וואס קען מען דא 'דערהערן'?
Enlighten me.
BTW דער רמב''ם בלייבט שטיל איבער דעם פראגע, איך בין נייגעריג וויאזוי דו ספראוועסט זיך דערמיט.

אין לובאוויטש איז אויך באקאנט אז ג-ט איז 'למעלה מטעם ודעת', טא, וויאזוי פונקטליך שטעלט דאס אן אלטערנאטיוו צו מיין 'איך ווייס נישט' פראפאזיציע?
 
עפעס פארשטיי איך נישט אינגאנצן וואס דו שרייבסט. וואס זאגן די סייענטיסטן? פארוואס קומט אן דא צו אונזער זע קראפט ווייטערע שטערנס פריער ווי נענטערע? דאס דארף דאך סתם אזוי א הסבר.
א זאך וואס האט פאסירט א מיליאן יאר צוריק עפ"ל אויף א פלאץ וואס איז א מיליאן ליכט יארן ווייט, וועסטו יעצט זען, הגם דאס איז געשען א מיליאן יאר צוריק.
ווידער, א זאך וואס איז געשען פינף הונדערט יאר צוריק אויף א פלאץ וואס איז טויזנט ליכט-יארן אוועק, וועט מען ערשט זען אין פינף הונדערט יאר.
(איך לערן דיך טאקע אלף בית דא?!)
קודם כל האט גאט דאך געוויסט אז איין טאג וועט מען עס קעמען מעסטן
אויב גאט וויל אזוי שטארק אז מיר זאלן זיך איינרעדן אז ער האט באשאפן די בריאה ביליאנען יאר צוריק, דארף מען אים לכאורה צוליב טון, ניין?
 
מיט גאט קען מען כאטש דערהערן אז ס'איז דא עפעס למעלה מן הזמן וואס האט אלעס באשאפן, זמן אריינגערעכנט.
דאס הייסט אז גאט איז פשוט א בארואיגונגס מיטל?
דאס דערמאנט מיך פון אנאלטע חקירה מיינער, וואס איז מער גאונות א קשיא אדער א תירץ? ס'קומט אפשר נישט אריין אין דעם אשכול אבער לויט דיר איז פשוט דער גאט תירץ אזא מין בארואיגונגס מיטל וואס געבט דעם מח א וועג פון זיך אפרוהן און נישט ברויכן מאכן קיין איבונגן
 
ער האט קיינער נישט געזיכט צו "אויספאפן" מיטן לייגן די שיכטן און ביינער, נאר אזוי קומט צו באשאפן א פארטיגע וועלט.
ווי אזוי? מיט ביינער פון חיות באגראבן? עס קען ממש נישט זיין פארטיג אן ביינער?
 
לעצט רעדאגירט:
איז דאס אלעס געבויעט אויף די נאטור לויט ווי מיר זעען עס יעצט, אן וויסן די נאטורליכע מהלכים וואס האבן פארגעקומען מיט 3000 יאר צוריק. מעגליך אז אטאמען האבן זיך פיל שנעלער אדער שטייטער צוטיילט בימים ההם.
עוד הפעם, אז מיר פארשטייען די היינטיגע נאטור, און מיר קענען געניג גוט ארויסהאבן די פראצודור און פאראויסזאגן ווען די אטאמען גייען זיך צוטיילן, און מען זעט אז עס געשעט טאקע, איז דאס אלעס געבויעט אויף די נאטור לויט ווי מיר זעען עס יעצט, אן וויסן די נאטורליכע מהלכים וואס האבן פארגעקומען מיט 3000 יאר צוריק. מעגליך אז אטאמען האבן זיך פיל שנעלער אדער שטייטער צוטיילט בימים ההם. און אנדערע ווערטער, ס'איז גענומען באווייזן פון היינט, און דערמיט סך הכול שפעקולירט אויף צוריק.
ביז ווי לאנג עס איז נישטא קיין סיבה צי זאגן אזוי, זאגט מען נישט אזוי.(מען קען נישט זאגן אזוי גרינג אז די חיקי הטבע אדער די סדר פון די וועלט איז געווען אנדערש אן קיין מאסיווע פראף)
איז וואס איז געווען פאר זמן? גיי פארשטיי...
די ניצט די ווארט "פאר", וואס די ווארט איז נאר א טאל צי דעסקרייבן א פוינט אין זמן, אז עס איז נישט דא קיין זמן איז נישט דא קיין "פאר"...
 
נישט נאר דו ווייסט נישט, נאר ס'איז אוממעגליך פאר דיר צו וויסן אין פארשטיין. אפילו לויט די סייענטיסטן האט זיך זמן אנגעהויבן ביים ביג בענג... איז וואס איז געווען פאר זמן? גיי פארשטיי...

מיט גאט קען מען כאטש דערהערן אז ס'איז דא עפעס למעלה מן הזמן וואס האט אלעס באשאפן, זמן אריינגערעכנט.
נישט נאר כאטש; נאר אן גאט איז נישט שייך קיין אמונה און קיין למעלה מהטבע, און מיט גאט איז אלעס שייך.
 
נישטא קיין זמן= נישטא קיין "פאר"
פאר ווער ס'איז א גלויביגער איז נישט שייך קיין לפני, אבער דער דומער קאפ - דער לייקענער, ער וויל דאך אלעס פארשטיין, און אויב נישט האלט ער אז ס'נישט דא...
 
פאר ווער ס'איז א גלויביגער איז נישט שייך קיין לפני, אבער דער דומער קאפ - דער לייקענער, ער וויל דאך אלעס פארשטיין, און אויב נישט האלט ער אז ס'נישט דא...
לויט מיין פארשטאנד זענען די ווערטער "איז נישט שייך" און די ווערטער "ס'נישט דא" ביי דעפענישן די זעלבע...
 
נישטא אפילו וואס צו גלייבן אין סייענס. זיי טוען ניטאמאל אדרעסירן די יסודות׳דיגע קשיות:
  • פארוואס און וויאזוי איז די ערשטע מציאות אפירגעקומען?
  • וואס איז מיין תכלית? פארוואס בין איך קאנטשעס?
  • וואס איז די אידישע פינק וואס טוט ברענען ביים עם ישראל טראץ וואס זיי ווערן כסדר באגאסן ה״י מיט כל מיני מים הזידונים?
דאס זענען פראגעס וואס סייענס פראבירט ניטאמאל צו ענטפערן. משא״כ אמונה באפרידיגט די הארץ נאגעניש…
ווען די אמונה סקעפטיקער וועלן וויסן א ענטפער אויפ'ן ערשטן פראגע, וואס איז געווען פאר'ן ביג-בענג, קענען זיי עני טיים דאס שרייבן.
[זיי וועלן קיינמאל נישט האבן...]

דערווייל וועט מען פאהרשטעלן דעם צווייטן פראגע; וואס איז מיין תכלית? פארוואס בין איך קאנטשעס?

מער קלארער דעם פראגע; איז שכל בינה והשכל א ממשות?
ס'איז דאך רוחני. ממילא דאס אליינס איז א באווייז אז אלעס אין גשמיות איז א טפל צום העכערער כח, און דער העכסטער כח איז גאט ב''ה
 
לויט מיין פארשטאנד זענען די ווערטער "איז נישט שייך" און די ווערטער "ס'נישט דא" ביי דעפענישן די זעלבע...
וועל איך דיר אויסלערנען טייטשן; אז ס'נישט שייך מיינט ס'קומט נישט אריין, ווייל ס'איז א אנדערע זאך. און ס'נישטא מיינט אז ס'בכלל גארנישט דא
 
פאר ווער ס'איז א גלויביגער איז נישט שייך קיין לפני, אבער דער דומער קאפ - דער לייקענער, ער וויל דאך אלעס פארשטיין, און אויב נישט האלט ער אז ס'נישט דא...
וועל איך דיר אויסלערנען טייטשן; אז ס'נישט שייך מיינט ס'קומט נישט אריין, ווייל ס'איז א אנדערע זאך. און ס'נישטא מיינט אז ס'בכלל גארנישט דא
פארוואס קימט עס נישט אריין? ווייל עס איז נישטא! דער לייקענער (אדער 'דומער קאפ' ווי די ריפסט אים) האלט אויך אז עס איז נישט שייך, איך זעה נישט פארוואס עס שטימט בעסער מיט די magic ווארט "גאט".
 
פארוואס קימט עס נישט אריין? ווייל עס איז נישטא! דער לייקענער (אדער 'דומער קאפ' ווי די ריפסט אים) האלט אויך אז עס איז נישט שייך, איך זעה נישט פארוואס עס שטימט בעסער מיט די magic ווארט "גאט".
צייט האט גאט באשאפען, און ער האט עס באשאפן נאר אינעם עולם הגשמי.
און אז ער האט עס נישט באשאפן אויסער דעם דאזיגער וועלט, איז דא עפעס א אנדערע מהות וואס גייט אן אין די אנדערע עולמות.

אויב גלייבט מען אין גאט, קען מען רעדן דעם אמונה שפראך, אבער אויב נישט, שטעלט זיך עס אפ - ווי מ'זאגט - נאך פאר'ן רעדן פון אויסער

אגב, מיר איז בכלל נישט שווער די ווארט גאט און זיין ערקלערונג, און מעדזשיק - צויבער ווי דו רופסט עס, איז אויך א בריאה פון גאט, ממילא איז נישט פאסיג די אויסדרוק אויף גאט 'צויבער'.
דהיינו, פאר מאמינים איז עס נישט שייך, און פאר לא מאמינים הייבט זיך גארנישט אן
 
Back
Top