איזי פאזען
היימישער קרעמלער
- זיך איינגעשריבן
- מאי 23, 2024
- מעסעדזשעס
- 25
- רעאקציע ראטע
- 308
דאס איז דער דריטער טייל אין דער "לשון המקרא" סעריע. איר קענט טרעפן די פריערדיגע פרקים דא און דא.
ווי דערמאנט אין פריערדיגן פרק, איז דער אריגינעלער העברעאישער אלפאבעט אן אַבדזשאַד, און ער האט נאר אותיות פאר קאנסאנאנטן. די נקודות זענען אויך נאר א שפעטערדיגע אנטוויקלונג. דאס הייסט אז א ווארט ווי תּוֹרָה וואלט מען געשריבן 'תר', און סיי יוֹם און סיי יַם האט מען געשריבן 'ים'. דאס האט פארשטייט זיך גורם געווען צעמישעניש און דערפאר האט זיך אנטוויקלט אין נאך גאנץ א פריערדיגן שטאפל פונעם שרייבן דער וואקאל-אנווייזער (אֵם-קריאה). א וואקאל-אנווייזער איז אן אות פון די האלבוואקאלן, ה, ו, י (זע פריערדיגן פרק), וואס מען ניצט אלס וואקאל, אנשטאט אלס קאנסאנאנט, ווי אין 'תורה' און אין 'יום'.
די סיסטעם איז אבער נישט גענוצט געווארן רעגלמעסיג און מיר טרעפן אין תנ"ך סיי פארמען מיט די וואקאל-אנווייזערס, וואס מען רופט אן מלא, און סיי אן זיי, וואס ווערן אנגערופן חסר. צב"ש מען קען טרעפן סיי קָדֹשׁ און סיי קָדוֹשׁ, סיי טֹב און סיי טוֹב. אין אלגעמיין טרעפט מען די חסרדיגע פארמען מער אין די עלטערע טעקסטן פונעם תנ"ך און די מלאדיגע פארמען אין די שפעטערע טעקסטן. צב"ש, אינעם פריערדיגן ספר-מלכים ווערט אלץ געשריבן 'דָּוִד', משא"כ אינעם שפעטערדיגן דברי-הימים שטייט שוין 'דָּוִיד'.
פארשטייט זיך אז דאס איז נאכנישט קיין פולשטענדיגע סיסטעם און מען קען זיך נאך פיל פארמישן. צב"ש, צי דארף מען ליינען דאס ווארט 'עבד' אלס 'עֶבֶד' אדער 'עָבַד'? דערפאר האבן זיך אינעם מיטלאלטער אנטוויקלט פארשידענע סיסטעמען פון נקודות און סימנים כדי צו העלפן מיטן ליינען די וואקאלן. איינע פון די איז די סיסטעם פון די בעלי-המסורה פון טבריה, אנטוויקלט צווישן די יארן 600-1000 למספרם, וואס איז געווארן אנגענומען אלס דער דאמינאנטער סיסטעם ביזן היינטיגן טאג.
די נקודות קען מען איינטיילן אין גרופעס און קלאסן לויט זייערע גראמאטישע אייגנשאפטן. מען קען משער זיין אז די קלאסיפיקאציעס האבן אויך אמאל געהאט צו טון מיט דער פאָנעטיק פון די וואקאלן, ד"ה ווי אזוי מען זאגט זיי ארויס. אבער אין אונזערע היינט-באניצטע הברות זענען אט די פאנעטישע אייגנשאפטן נישט שטרענג אפגעהיטן געווארן, און דערפאר זענען אונז די קלאסיפיקאציעס נוגע בעיקר פאר זייערע גראמאטישע אייגנשאפטן און כללים. די פאלגנדע סכעמע נעם איך פון דר. לילי קאַהן'ס 2014 בוך The Routledge Introductory Course in Biblical Hebrew.
עס זענען פאראן פינעף סארטן נקודות, a, e, i, o, u, איינגעטיילט אין דריי קלאסן, A, I, U, וואס ערשיינען לויט פיר לענג קאטעגאריעס: קורץ, לאנג, גאר-קורץ, און וואקאלן מיט וואקאל-אנווייזערס. די פאלגנדע טבלא ווייזט וואו אלע נקודות באלאנגען לויט דער סכעמע:
די סיסטעם איז אבער נישט גענוצט געווארן רעגלמעסיג און מיר טרעפן אין תנ"ך סיי פארמען מיט די וואקאל-אנווייזערס, וואס מען רופט אן מלא, און סיי אן זיי, וואס ווערן אנגערופן חסר. צב"ש מען קען טרעפן סיי קָדֹשׁ און סיי קָדוֹשׁ, סיי טֹב און סיי טוֹב. אין אלגעמיין טרעפט מען די חסרדיגע פארמען מער אין די עלטערע טעקסטן פונעם תנ"ך און די מלאדיגע פארמען אין די שפעטערע טעקסטן. צב"ש, אינעם פריערדיגן ספר-מלכים ווערט אלץ געשריבן 'דָּוִד', משא"כ אינעם שפעטערדיגן דברי-הימים שטייט שוין 'דָּוִיד'.
פארשטייט זיך אז דאס איז נאכנישט קיין פולשטענדיגע סיסטעם און מען קען זיך נאך פיל פארמישן. צב"ש, צי דארף מען ליינען דאס ווארט 'עבד' אלס 'עֶבֶד' אדער 'עָבַד'? דערפאר האבן זיך אינעם מיטלאלטער אנטוויקלט פארשידענע סיסטעמען פון נקודות און סימנים כדי צו העלפן מיטן ליינען די וואקאלן. איינע פון די איז די סיסטעם פון די בעלי-המסורה פון טבריה, אנטוויקלט צווישן די יארן 600-1000 למספרם, וואס איז געווארן אנגענומען אלס דער דאמינאנטער סיסטעם ביזן היינטיגן טאג.
די נקודות קען מען איינטיילן אין גרופעס און קלאסן לויט זייערע גראמאטישע אייגנשאפטן. מען קען משער זיין אז די קלאסיפיקאציעס האבן אויך אמאל געהאט צו טון מיט דער פאָנעטיק פון די וואקאלן, ד"ה ווי אזוי מען זאגט זיי ארויס. אבער אין אונזערע היינט-באניצטע הברות זענען אט די פאנעטישע אייגנשאפטן נישט שטרענג אפגעהיטן געווארן, און דערפאר זענען אונז די קלאסיפיקאציעס נוגע בעיקר פאר זייערע גראמאטישע אייגנשאפטן און כללים. די פאלגנדע סכעמע נעם איך פון דר. לילי קאַהן'ס 2014 בוך The Routledge Introductory Course in Biblical Hebrew.
עס זענען פאראן פינעף סארטן נקודות, a, e, i, o, u, איינגעטיילט אין דריי קלאסן, A, I, U, וואס ערשיינען לויט פיר לענג קאטעגאריעס: קורץ, לאנג, גאר-קורץ, און וואקאלן מיט וואקאל-אנווייזערס. די פאלגנדע טבלא ווייזט וואו אלע נקודות באלאנגען לויט דער סכעמע:
עס איז כדאי צו אנמערקן עטליכע פונקטן אין צוזאמענהאנג מיט דער טבלא:
- דער שווא-נע, ְ, איז אויך אן אלגעמיינע גאר-קורצע נקודה וואס באלאנגט נישט צו קיין ספעציפישן וואקאל סארט. משא"כ דער שווא-נח איז נישט קיין וואקאל בכלל. אונז וועלן זיך שפעטער אומקערן צו די כללים פון שווא נע און נח.
- קמץ קטן און קמץ גדול זענען צוויי באזונדערע וואקאלן, הגם אז זיי האבן דעם זעלבן סימבאל. אין מאדערן-העברעאיש ווערן די צוויי פונאנדערגעשיידט און דער לאנגער קמץ ווערט ארויסגעזאגט ווי א פתח און דער קורצער ווי א חולם. אין די פויליש-אונגארישע הברות זענען אויך דא צוויי סארטן קמץ'ן[1] ווי צב"ש אינעם ווארט מָלָךְ. דער ערשטער איז א 'לאנגער' קמץ און דער צווייטער א 'קורצער'. עס איז אבער וויכטיג צו באטאנען אז אין די הברות זענען די לאנגע און קורצע קמץ'ן נישט די זעלבע ווי דעם קמץ גדול און קטן און זיי פאלגן נאך אנדערע כללים. וועגן די כללים פון קמץ גדול און קטן וועלן אונז לערנען אין א קומענדיגן פרק.
- די געגארלטע אותיות, א ה, ח, ע, קענען נישט האבן קיין שווא־נע אונטער זיך און אנשטאט דעם קומט איינע פון די חטף־נקודות. א חטף־נקודה קען אויך קומען אנשטאט א שווא־נח אונטער די אותיות לויט באשטימטע כללים.
[1] און טייל פון די הברות איז דא א דריטער קמץ אויך, ווי צב"ש ביים למ"ד אין לָמָה.
לעצט רעדאגירט:
