געשריבן דורך AI:
אט הערט א מעשה. אין יאר 1994 איז געווען א גרופע פון דריי חוקרים אין ארץ ישראל (דורון ויצטום, אליהו ריפּס און יואב ראָזענבערג), און זיי קומען אויף מיט א חידוש נורא, אז זיי האבן געטראפן באווייזן, ממש מיט חשבונות און סטאטיסטיק, אז אין די אותיות פון ספר בראשית ליגט באהאלטן אינפארמאציע איבער זאכן וואס זענען געשען טויזנטער יאר שפעטער.
וויאזוי, פרעגט איר? מיט "דילוגי אותיות"
דער גאנצער עסק ארבעט מיט עפעס וואס הייסט "דילוגי אותיות", דאס הייסט מ'שפרינגט איבער אותיות. שטעלט אייך פאר, מ'נעמט די גאנצע ספר בראשית, און מ'מאכט עס איין לאנגע מגילה פון אותיות, אן קיין ספעיסעס צווישן די ווערטער. דערנאך זוכט מען א ווארט דורך נעמען, למשל, יעדן 10'טן אות, אדער יעדן 50'סטן אות. די חוקרים האבן באמערקט אז אסאך מאל טרעפט מען צוויי ווערטער וואס געהערן צוזאמען, ווי למשל "פטיש" און "סדן", גאר נאנט איינס צום צווייטן ווען מ'מאכט אזעלכע חשבונות.
דער גרויסער נסיון: די נעמען פון די גדולי ישראל
כדי צוצייגן אז דאס איז נישט סתם אזוי, האבן זיי געמאכט א גרויסן נסיון מיט קאמפיוטערס.
די נעמען: זיי האבן זיך גענומען צו דער ארבעט, און האבן אויסגעקליבן א ליסטע פון 32 גדולי ישראל פון אן ענציקלאפעדיע. פאר יעדן רב האבן זיי גענומען זיינע נעמען, צונעמען, און ראשי תיבות, און אויך די דאטום (טאג און חודש) פון זיין פטירה אדער געבורט.
די שאלה: איז טאקע דא א ספעציעלע נאנטקייט אין ספר בראשית צווישן די נעמען פון די רבנים און זייערע ריכטיגע דאטומען?
די פראבע (דער "פערמוטאציע" טעסט):
ערשט האבן זיי אויסגערעכנט לויט זייערע פארגעשריטענע חשבונות ווי "נאנט" די נעמען פון די רבנים זענען צו זייערע אייגענע דאטומען.
דערנאך האבן זיי גענומען די זעלבע ליסטעס און "געמישט דעם קאמפאט" – זיי האבן גענומען דעם נאמען פון איין רב און עס צוגעשטעלט צו די דאטום פון א צווייטן רב, און אזוי ווייטער, אינגאנצן צופעליג.
דאס איבערמישן האבן זיי געטאן 999,999 מאל, אזוי אז זיי האבן געהאט א מיליאן רעזולטאטן צו פארגלייכן.
און וואס איז אויסגעקומען? די תוצאה איז געווען א דבר פלא. די ריכטיגע ליסטע, ווי יעדער רב איז מיט זיין אייגענע דאטום, איז ארויסגעקומען כמעט די בעסטע פון די גאנצע מיליאן!. די שאנס אז ס'זאל זיך מאכן פון זיך אליין איז געווען איינס פון אומגעפער 60,000. ווען זיי האבן פרובירט די זעלבע זאך אויף אנדערע ספרים, ווי די העברעאישע איבערזעצונג פון טאלסטוי'ס "מלחמה ושלום", האבן זיי גארנישט געטראפן. דער אויספיר זייערער איז געווען קלאר: אז דא רעדט זיך פון אן אפענעם נס, א ראי' אויף תורה מן השמים.
אבער יעצט קומען די קשיות: א צווייטע גרופע חוקרים לייזט דעם "פלאנטער"
אבער די מעשה האט זיך נישט געענדיגט. אין 1999 איז א צווייטע גרופע פון פראפעסארן (ברענדאַן מעקיי, דרור בר-נתן, מאיה בר-הלל און גיל קלעי) ארויסגעקומען מיט אן אייגענעם ארטיקל און געזאגט: מיר האבן געלייזט דעם רעטעניש, און דער נס איז למעשה נישט אזא נס.
אט זענען זייערע טענות:
1. צופיל "פלאץ זיך צו דרייען" (Wiggle Room) ביים אויסקלויבן די נעמען
דאס איז זייער גרעסטע קשיא. זיי זאגן אז די ערשטע חוקרים האבן געהאט צופיל ברירות און פרייהייט ווען זיי האבן צאמגעשטעלט די ליסטעס, און די ברירות, אפשר אן וויסנדיג, האבן געפירט צו די גוטע רעזולטאטן.
די נעמען פון די רבנים: פאר יעדן גדול זענען דא צענדליגער וועגן וויאזוי מ'רופט אים: זיין נאמען, זיין ראשי תיבות, א צונאמען, מיט'ן טיטל "רבי" אדער אן, און פארשידענע וועגן פון אויסלייגן די ווערטער. די ערשטע חוקרים האבן נאר גענוצט א קליינע צאל פון די אלע אפציעס. די קריטיקער טענה'ן אז די אויסוואל איז בכלל נישט געווען אזוי "אביעקטיוו" (נייטראל) ווי זיי האבן געזאגט. מ'האט געקענט אויסקלויבן די נעמען וואס האבן צופעליג יא גוט "געארבעט".
די דאטומען: דאס זעלבע איז געווען מיט די דאטומען. מ'האט געהאט די ברירה וועלכע דאטום צו ניצן אויב עס איז דא א מחלוקת. און נאך וויכטיגער, זיי האבן גענוצט דריי ספעציפישע וועגן פון שרייבן א דאטום, אבער האבן אויסגעלאזט אנדערע ריכטיגע וועגן וואס וואלטן געברענגט שוואכע רעזולטאטן. שטעלט אייך פאר, זיי האבן גענוצט אן אור-אלטן וועג פון שרייבן ט"ו און ט"ז (מיט די אותיות וואס זעען אויס ווי שם הוי"ה), א זאך וואס מ'נוצט שוין נישט היינט, און דאס אליין האט זייער שטארק געהאלפן פאר די תוצאות.
2. די קאנטער-פראבע: מ'קען טרעפן קאודס אין טאלסטוי'ס "מלחמה ושלום"
כדי צו באווייזן אז די אלע ברירות זענען טאקע גענוג צו מאכן א "נס", האבן די קריטיקער געמאכט אן אייגענע פראבע:
זיי האבן גענומען די זעלבע 32 רבנים.
זיי האבן אליין אויסגעקליבן א נײַע ליסטע מיט נעמען און צונעמען פאר די רבנים, וואס איז לויט זיי נישט ווייניגער ריכטיג ווי די ערשטע ליסטע.
אנשטאט ספר בראשית, האבן זיי געזוכט די נאנטקייט אין די העברעאישע איבערזעצונג פון "מלחמה ושלום".
און שטעלט אייך פאר! זיי האבן געטראפן א "קאוד" אין "מלחמה ושלום" וואס איז לויט די חשבונות געווען נאך שטערקער ווי דער קאוד אין ספר בראשית!. דאס באווייזט, זאגן זיי, אז אויב מ'האט גענוג פרייהייט ביים אויסקלויבן די ווערטער, קען מען טרעפן א "קאוד" אין סיי וועלכע לאנגע טעקסט.
3. דער רעזולטאט איז זייער שוואך און אומסטאביל
די גאנצע זאך הענגט אויף האר: אויב מ'נעמט ארויס בלויז 4 פון די 32 רבנים פון דער ליסטע, פאלט דער גאנצער "נס" אוועק און די תוצאה ווערט גארנישט ווערד. אויב מ'נעמט ארויס נאר 5 פון די איבער 100 נעמען, ווערט דער רעזולטאט 860 מאל שוואכער.
קליינע שינויים מאכן עס צוזאמפאלן: די קריטיקער האבן פרובירט מאכן קליינע, לאגישע שינויים אין די חשבונות. כמעט יעדע שינוי האט געמאכט די תוצאה פיל שוואכער. זיי זאגן אז אן אמת'ער נס וואלט געדארפט זיין שטערקער און נישט אזוי אפהענגיק אין די פינקטליכע קלייניקייטן וואס די חוקרים האבן באשלאסן.
4. דער נוסח פון אונזער תורה איז נישט הונדערט פראצענט די זעלבע
די גאנצע שיטה פון "דילוגי אותיות" פארלאנגט אז דער טעקסט זאל זיין פונקטליך, אות נאך אות, וויאזוי ס'איז געגעבן געווארן. אבער מיר ווייסן היינט, פון די מגילות ים המלח און אנדערע אלטע כתבי ידות, אז עס זענען דא קליינע שינויים אין נוסחאות, ווי למשל חסר ויתיר.
איין אות וואס פעלט אדער איז איבעריג קען אינגאנצן צעשטערן א לאנגן "דילוג". די קריטיקער האבן געוויזן אז אויב מ'נעמט ארויס 10 צופעליגע אותיות פון ספר בראשית, פארשווינדט די תוצאה כמעט אינגאנצן.
נאך א נקודה: די קאוד ארבעט פיל בעסער אין די "קורן" תורה וואס די חוקרים האבן גענוצט, ווי אין אנדערע, עלטערע און אפשר מער פונקטליכע נוסחאות ווי דער לענינגראדער כתב יד. דריי ערטער ווי די קארען תורה איז ווארשיינליך נישט פונקטליך, האבן צופעליג געהאלפן פאר די תוצאות.
דער אויספיר
צום סוף, זאגן די קריטיקער, איז דער "בייבל קאוד" נישט מער ווי אן אויג-פארבלענדעניש, א שטיקל "tuning" (צופאסן) די אינפארמאציע צו באקומען דעם רעזולטאט וואס מ'זוכט. די פאקט אז מ'קען דאס נאכמאכן אין א וועלטליך בוך , און אז ווען אנדערע פרובירן עס מאכן מיט פרישע ליסטעס ארבעט עס נישט, ווייזט אז דער עסק איז נישט באמת באהאלטן אין דער תורה. למעשה, זאגן זיי, ליגט דער 'נס' נישט אין די פסוקים, נאר אינעם קאמפיוטער פראגראם און די נעמען וואס די ערשטע חוקרים האבן אליין אויסגעקליבן.
