ר׳ ישראל משה מאנדל - די קינד וואס די מלאך האט פארגעסן צי פליקן

[כספי]

יעצט זעה איך אז רביה"ק זי"ע האט עס צוגעברענגט אין ק"ש אינעם א"ד אשכול:

View: https://www.youtube.com/watch?v=fOrPr_GiJRY

 

[שפן הסופר]

יעצט זעה איך אז רביה"ק זי"ע האט עס צוגעברענגט אין ק"ש אינעם א"ד אשכול:

View: https://www.youtube.com/watch?v=fOrPr_GiJRY

Click to shrink...

אנפרעגנדיג AI דערויף ברענגט ער גאר ענדליכע טענות צו וואס @מרחשון האט געברענגט דא קעגן די מעשה פון מאנדל.
ער טענה'ט אז ווען מען איז נאכגעגאנגען דעם אינגל האט זיך ארויסגעשטעלט אז ער האט בלויז געוואוסט געוויסע פסוקים פונעם קוראן און ווייט נישט דעם גאנצן קוראן, נאר די צייטונג שרייבער, און מענטשן מיט אגענדעס האבן צוגעלייגט זאלץ און פעפער דערצו.

 

[כספי]

אינטרעסאנט, AI האט געגעבן מקורות אויף די טענות?
איך האב נעכטן געפרעגט גרוק אויף די ווידיא, האט ער נאר געזאגט אז זייט 2000 הערט מען נישט פון דעם קינד, דאס מיינט אז עפעס איז לכאורה געפארן ראנג און מ'האט אים שטיל געמאכט.
אבער אויסער דעם האט ער געזאגט אז די נ"י טיימס האט עס באשריבן דעמאלטס וכדו'.

 

[ערבוביא]

איך מיין אז די סיבה פארוואס מאנדעל רעט נישט פון די מעשה איז ווייל ער אליין געדענקט אז ס'איז אלעס גארנישט אבער מסתמה האט אים עפעס א רבי אדער אדם גדול געזאגט אז יודען זענען זיך מחזק מיט די מעשה אין אמונה דערפאר זאל ער עס נישט לייקענען

 

[שפן הסופר]

אינטרעסאנט, AI האט געגעבן מקורות אויף די טענות?
איך האב נעכטן געפרעגט גרוק אויף די ווידיא, האט ער נאר געזאגט אז זייט 2000 הערט מען נישט פון דעם קינד, דאס מיינט אז עפעס איז לכאורה געפארן ראנג און מ'האט אים שטיל געמאכט.
אבער אויסער דעם האט ער געזאגט אז די נ"י טיימס האט עס באשריבן דעמאלטס וכדו'.

Click to shrink...

איך האב גענוצט זשי פי טי.
ער האט געגעבן מקורות (הויפטזעכליך וויקיסלאם), כ'האב עס נישט נאכגעקוקט.

 

[שומו שמייעם]

האט ער סך הכל געקענט פארזאגען אפאר פסוקים חומש אדער שורות גמרא ווייטער, עס שטייט נישט אז מרעדט דא פון א מסכת וואס ער האט נישט געלערנט בכלל אין חדר, נו איז דאס האב איך שוין געטענה'ט פריער אז ער איז סך הכל געווען א קלוג יונגעל וואס האט פארויסגעקוקט דער מלמד מיט אפאר שורות.

Click to shrink...

כ'גלייב אז די ביסט נישט אזוי באקאנט אין די פרטים וואס ווערט דערציילט:
מ'רעדט פון א דריי יעריג קינד וואס האט קוים געקענט א-ב
ער האט געלערנט אין איין קלאס מיט קינדער אביסל עלטער (אזוי ווי ס'פלעגט זיין יענע יארן)
זיין מלמד האט באמערקט אז ער זאגט מיט מיט די קינדער וואס לערנען חומש/משניות פון אויסעווייניג (און בכלל איז ער געווען צי יונג צי קענען)
האט ער געזעהן אז וואס ער זאגט איהם קען ער ווייטער
עס איז געווארן א רעש, ווי מ'זעהט אין אסאך בריוון/ספרים פון יענע צייט, און ווי געשמועסט האט א פרייע צייטונג דירעקטאר זיך געוואלט טרעפן מיט איהם,
אנגעבליך האט ער געקענט כל התורה, ספרא, ספרי שו"ע,מדרשים
די טאטע האט זייער מורא געהאט פון עין הרע, און בכלל איז עס נישט געווען לטובת הילד אז די גאנצע שטאט דרייט זיך איבער וועגן איהם, מענטשען זענען געקומען צי לויפן מיט ספרים איהם פארהערן..... (קוק וויפיל שרייבן אז זיי אדער זייער קרובים האבן איהם געזעהן....)
בצר לו איז דער טאטע געלאפן צי בעלזא רב וואס ער זאל טון, און די רעסט איז היסטערי... (אפשר ווען ער וואלט געוויסט אז ער גייט עס פארגעסן וואלט ער נישט געגאנגען......אדער האט ער טאקע נישט פארגעסן....)
בקיצור, לדעתי איז גאנץ שווער צי זאגן 'לא דובים ולא יער' אזוי זאך מענטשען זאלן רעדן שטותים....... אבער 100% איז עס זיכער נישט, עכ"פ די פונקטליכע פרטים....

 

[אפענער]

כ'גלייב אז די ביסט נישט אזוי באקאנט אין די פרטים וואס ווערט דערציילט:
מ'רעדט פון א דריי יעריג קינד וואס האט קוים געקענט א-ב
ער האט געלערנט אין איין קלאס מיט קינדער אביסל עלטער (אזוי ווי ס'פלעגט זיין יענע יארן)
זיין מלמד האט באמערקט אז ער זאגט מיט מיט די קינדער וואס לערנען חומש/משניות פון אויסעווייניג (און בכלל איז ער געווען צי יונג צי קענען)
האט ער געזעהן אז וואס ער זאגט איהם קען ער ווייטער
עס איז געווארן א רעש, ווי מ'זעהט אין אסאך בריוון/ספרים פון יענע צייט, און ווי געשמועסט האט א פרייע צייטונג דירעקטאר זיך געוואלט טרעפן מיט איהם,
אנגעבליך האט ער געקענט כל התורה, ספרא, ספרי שו"ע,מדרשים
די טאטע האט זייער מורא געהאט פון עין הרע, און בכלל איז עס נישט געווען לטובת הילד אז די גאנצע שטאט דרייט זיך איבער וועגן איהם, מענטשען זענען געקומען צי לויפן מיט ספרים איהם פארהערן..... (קוק וויפיל שרייבן אז זיי אדער זייער קרובים האבן איהם געזעהן....)
בצר לו איז דער טאטע געלאפן צי בעלזא רב וואס ער זאל טון, און די רעסט איז היסטערי... (אפשר ווען ער וואלט געוויסט אז ער גייט עס פארגעסן וואלט ער נישט געגאנגען......אדער האט ער טאקע נישט פארגעסן....)
בקיצור, לדעתי איז גאנץ שווער צי זאגן 'לא דובים ולא יער' אזוי זאך מענטשען זאלן רעדן שטותים....... אבער 100% איז עס זיכער נישט, עכ"פ די פונקטליכע פרטים....

Click to shrink...

דו זאגסט בסך הכל איבער די גאסן שמעות, אבער ווען מ'הייבט זוכן עדות וואס קענען פארציילן פרטים, ווי למשל איך האב אים פארהערט ספר פלוני ופלוני פון דא ביז דארט איז נישטא קיינער צום געפונען (חוץ די הסכמה אויפן ידות אפרים וואס לכבוד עצמו הוא דורש, און זיין מעשה קען אפילו נישט שטימען)

 

[שפן הסופר]

דו זאגסט בסך הכל איבער די גאסן שמעות, אבער ווען מ'הייבט זוכן עדות וואס קענען פארציילן פרטים, ווי למשל איך האב אים פארהערט ספר פלוני ופלוני פון דא ביז דארט איז נישטא קיינער צום געפונען (חוץ די הסכמה אויפן ידות אפרים וואס לכבוד עצמו הוא דורש, און זיין מעשה קען אפילו נישט שטימען)

Click to shrink...

וואס איז די מעשה פון די ידות אפרים, און פארוואס קען עס נישט שטימען?

 

[פוטיק]

דו זאגסט בסך הכל איבער די גאסן שמעות, אבער ווען מ'הייבט זוכן עדות וואס קענען פארציילן פרטים, ווי למשל איך האב אים פארהערט ספר פלוני ופלוני פון דא ביז דארט איז נישטא קיינער צום געפונען (חוץ די הסכמה אויפן ידות אפרים וואס לכבוד עצמו הוא דורש, און זיין מעשה קען אפילו נישט שטימען)

Click to shrink...

דאכסעך ר' אהרן קוטלור איז געגגינגין פארהערן

 

[אפענער]

וואס איז די מעשה פון די ידות אפרים, און פארוואס קען עס נישט שטימען?

Click to shrink...

דאס יונגעל וואס האט נישט באקומען א שנעלקע פונעם מלאך - קאווע שטיבל
די אינגל האט געוואוינט און בני ברק, און דא האט ער זיך געטראפן מיט דעם אינגל אין א פרעמדן'ס הויז אין ירושלים

 

[אפענער]

דאכסעך ר' אהרן קוטלור איז געגגינגין פארהערן

Click to shrink...

נישט אמת

 

[שטייגער]

מ'זאגט (דער ידות אפרים אייניקל זעה איך שרייבט עס אויך) אז ס'איז געווען באשריבן אין אלע צייטונגען. פון דעם דארף דאך זיכער זיין א רעקארד

 

[שומו שמייעם]

דו זאגסט בסך הכל איבער די גאסן שמעות, אבער ווען מ'הייבט זוכן עדות וואס קענען פארציילן פרטים, ווי למשל איך האב אים פארהערט ספר פלוני ופלוני פון דא ביז דארט איז נישטא קיינער צום געפונען (חוץ די הסכמה אויפן ידות אפרים וואס לכבוד עצמו הוא דורש, און זיין מעשה קען אפילו נישט שטימען)

Click to shrink...

אה"נ איך זאג איבער גאסן שמועות, און דאס האב איך טאקע געמיינט ארויסציברענגען, אז ס'האט נישט קיין פשט צי פראבירן צי דרייען אז ער איז פשוט געווען א קליגע אינגל וזהו, וכדו', ווייל לויט קיין שום ווערסיע איז דאס נישט געווען די פאל, די 'גאסן שמועות' ווי די ריפסט עס, איז, אז ער איז געווען גאר קליין, און געקענט צי סאך, אז מ'זאל קענען זאגן אז ער איז פשוט געווען 'זייער קלוג',
דאס איז די מעשה, אז די ווילסט גלייב עס, און אז נישט גלייב נישט, נישטא קיין סיבה צי פראבירן מדחיק זיין אזוי צי אזוי, (חוץ מזה, ווי איך פארשטיי איז ער היינט א 'עווריטש' מענטש, בכלל נישט ספעציעל קלוג)

ואגב, לויט די לעגענדע האט ער געוואוינט אין ירושלים, נאר איין פלאץ שטייט 'בני ברק' און עס איז טאקע צ"ע

אין די אשכול אויף 'קאווע צימער' רעדט מען ארום וועגן א בריוו פון פאפא רב, וואס האט געזעהן די אינגל בשעת ער איז געווען אין א"י, עס שטייט די נאמען פון דער איד וואס האט דעהם בריוו, און עס איז אפי' דא א ניק וואס איז בקשר מיט איהם, כ'ווייס נישט צי עס ווערט למעשה אראפגעברענגט די בריוו שפעטער

און עס איז אראפגעברענגט און אסאך פלעצער/בריוון פון יענע תקופה, עיין בקאווע שטיבל, כ'וואלט געזאגט עטוואס מער ווי בלויז 'גאסן שמועות'

 

[אפענער]

ואגב, לויט די לעגענדע האט ער געוואוינט אין ירושלים, נאר איין פלאץ שטייט 'בני ברק' און עס איז טאקע צ"ע

Click to shrink...

ישראל משה מאנדל האט געוואוינט אין בני ברק און נישט ירושלים, און די צ"ע איז אויף די אלע שמועות וואס זענען טאקע אזוי קראנט ווי דאס אז ער האט געוואינט אין ירושלים

אין די אשכול אויף 'קאווע צימער' רעדט מען ארום וועגן א בריוו פון פאפא רב, וואס האט געזעהן די אינגל בשעת ער איז געווען אין א"י, עס שטייט די נאמען פון דער איד וואס האט דעהם בריוו, און עס איז אפי' דא א ניק וואס איז בקשר מיט איהם, כ'ווייס נישט צי עס ווערט למעשה אראפגעברענגט די בריוו שפעטער

Click to shrink...

דאס יונגעל וואס האט נישט באקומען א שנעלקע פונעם מלאך - בלאט 10 - קאווע שטיבל
למעשה איז געבליבן אז פאפא רב האט אויסגעפרעגט דעם מלמד (וואס לויט די צייטונגען האט די טאטע געהאלטן אז די מלמד דמיונ'ט)

און עס איז אראפגעברענגט און אסאך פלעצער/בריוון פון יענע תקופה, עיין בקאווע שטיבל, כ'וואלט געזאגט עטוואס מער ווי בלויז 'גאסן שמועות'

Click to shrink...

וואס האסטו פון בריוון פון יענע תקופה ווען יעדער זאגט בלויז גאסן שמועות?

 

[השכל הפועל]

די בעל העובדא לעבט נאך לאויט"א אבער רעדט נשיט דערפון, געהערט האב איך - נישט פון כלי ראשון - אז בעבר האט ער אוועק געמאכט די מעשה וויאזוי עס ווערט פארציילט.

Click to shrink...

און ער לייקענט עס מער ווייניגער
ווען ס'וואלט געוועהן אמת וואלט ער דאס געהערט אינדערהיים

Click to shrink...

איך מיין אז די סיבה פארוואס מאנדעל רעט נישט פון די מעשה איז ווייל ער אליין געדענקט אז ס'איז אלעס גארנישט אבער מסתמה האט אים עפעס א רבי אדער אדם גדול געזאגט אז יודען זענען זיך מחזק מיט די מעשה אין אמונה דערפאר זאל ער עס נישט לייקענען

Click to shrink...

עטליכע יאר צוריק איז געווען א שמועס אויף איינע פון די קנעפלעך אויף בחצרות איבער די מעשה, ר' שמואל פוקס איז דארט ארויפגעקומען לייקענען די מעשה מפאת חוסר ראיות, עס איז געגאנגען וויכוחים אהין און צוריק. ערגעצוואו איז ר' שמואל ארויפגעקומען אז ער האט גערעדט צום בעל המעשה אליינס און יעצט גלייבט ער שוין יא די מעשה, ער זאגט נישט וואס ער האט גערעדט אבער ניכרים דברי אמת וכו' וכו'. איך האב מיך דעמאלטס געוואנדערט, וואס האט שוין מאנדל געקענט זאגן וואס זאל איבערצייגן ר' שמואל אז די מעשה איז אמת? און נאכדערצו עפעס וואס מ'קען נישט איבערזאגן? אבער איך מיין אז ער האט אים פשוט געזאגט אז ער זאל נישט לייקענען די מעשה וועגן עס איז א חיזוק אין אמונה פאר אסאך מענטשן, און דאס איז די סיבה פארוואס ער רעדט נישט, און וועגן דעם האט ר' שמואל "צוריקגעצויגן" און אנגעהויבן גלייבן די מעשה.

 

[עמרם]

אבער איך מיין אז ער האט אים פשוט געזאגט אז ער זאל נישט לייקענען די מעשה וועגן עס איז א חיזוק אין אמונה פאר אסאך מענטשן, און דאס איז די סיבה פארוואס ער רעדט נישט, און וועגן דעם האט ר' שמואל "צוריקגעצויגן" און אנגעהויבן גלייבן די מעשה.

Click to shrink...

כ'גלייב נישט אז ר' שמואל וואלט צוריקגעצויגן וועגן דעם

לענ''ד פונקט פארקערט, ער וואלט געזאגט אז ער האט גערעדט מיט אים, און ער האט מודה געווען אז ס'איז שטותים

 

[אורות]

איך מיין אז די סיבה פארוואס מאנדעל רעט נישט פון די מעשה איז ווייל ער אליין געדענקט אז ס'איז אלעס גארנישט אבער מסתמה האט אים עפעס א רבי אדער אדם גדול געזאגט אז יודען זענען זיך מחזק מיט די מעשה אין אמונה דערפאר זאל ער עס נישט לייקענען

Click to shrink...

Ouch

 

[ריבי]

Ouch

Click to shrink...

הגם עס איז נישט נאטירליך , און עס איז שווער צוגלייבן , אבער אז מען האט עס גיהערט אין גאנצן כדור הארץ , מיט א קלא דלא פסיק , מען איז גיוועהן פארנומען מיט דעם , און עד היום איז נאך דא יידן וואס גידענקען די קאך ארום דעם , און ליתר שאת , עס איז נישט נולד ניווארן א הכחשה ממש , אזוי ווי ביי פילע מעשיות ,ווערט נתגלה , הוברר הדבר למפרע , אז לא דובים ולא יער , ווייל שקר אין לו רגלים , אין ביי די מאורע , איז נישט אזוי , נאר עס איז געבליבן אין די לופטן אלס א דבר פלא , קען מען טראכטן אז עס איז יא, עפעס גיוועהן , מען קומט צו די מסקנא , אז נישט אלעס פארשטייט מען .

 

[וחי בהם]

בשו"ת הרשב"א (המאה ה-13), חלק א' תשובה תקמ"ח, מסופר: "ובעיר לארדה היה קטן אחד שאינו יודע ספר והיה אומר כמה מזמורים וכמה דברים. ואחר אמר להם הוא עצמו לעשות לו רפואה וכתבו מפיו אחת ועשו ונתרפא. וכאלו נראו מאנשים הרבה".

 

[וחי בהם]

עדות מעניינת על השימוש של ריד"ע בראשי תיבות ועל הקושי לפענחם עולה מדברי ר' אברהם הלוי: 'ומצאתי שכתב הר' יצחק דמן עכו שהיה נוהג לכתו' בענייניו שמו בראשי תיבות כזה ויה"ב שנ"ר דעת"ו או' כך וכך ופירושו ואני יצחק הקטן בן שמואל נטריה רחמנא דמן עכו תבנה ותכונן. ונפל הקונדריס מידו והגיעה העתקתו לחכם אחד, והיה כתו' בו ככה כנזכר. פעם אחת פגע בו הר' יצחק הנז', ומצא הקונדריס בידו, ופתחו ומצא בו האותיות הנזכרות לעיל, וא"ל לאותו החכם: מהו זה? א"ל שם גדול וקדוש משמות הקדש, ואני עושה בו שאלת חלום ואומ' יהי רצון מלפניך יה"ב שנ"ר דעת"ו שתודיעני כך וכך. א"ל אינו כאשר דברת אלא שם קטון משמות החול והוא שמי ולמה זה תשאל לשמי. (ורוב הכוונה ותגבורת הדמיון הוא גורם שיבוא פסוק לפיו שלפעמים היה מוציא בו תשובה לשאלתו' (אברהם הלוי, 'הוראה על שאלת המלאכים', נדפס בתוך: נבואת הילד, ישראל תשס"ה, עמ' רב)