איז חנוכה 8 טאג, טאקע ווייל ס'האט גענומען 8 טעג צו מאכן נייע אויל?

1yes

אלטגעזעסענער קרעמלער
וועטעראן
זיך איינגעשריבן
יולי 24, 2024
מעסעדזשעס
183
רעאקציע ראטע
461
בתלמוד מסופר הסיפור הידוע על שחרור ירושלים ובית המקדש מעול היוונים, ועל פך השמן היחיד שלא נטמא בידי היוונים, שכמות השמן שבו שהספיקה להדלקת המנורה ליום אחד, נעשה בו נס והכמות הספיקה לשמונה ימים.

השאלה המתבקשת (שאכן נשאלה על ידי "הבית יוסף"): מדוע אנו חוגגים שמונה ימים, שהרי הנס היה של שבעה הימים. הלוא הכמות שהספיקה ליום אחד הספיקה לעוד שבעה ימים, וזה הנס?

בספר מקבים (שיש שקוראים לו: ספר חשמונאים) לא נזכר דבר הנס הזה, של פך השמן, כלל.

לפי ספר מקבים, בשנת המלחמה שבה גבר צבאו של יהודה המכבי על היוונים, נבצר מעם ישראל לחוג את חג הסוכות, לרבות העלייה לרגל לירושלים.

עם הניצחון, לקראת סוף חודש כסלו, בא הדבר על תיקונו ואז חגגו את חג הסוכות, שנחוג מידי שנה, שמונה ימים, כשהוא משולב עם חגיגות הניצחון וחנוכת בית המקדש.

כך נקבע חג חדש בלוח העברי, שיסודו בחג הסוכות שנדחה. כלומר, מאז, מידי שנה, חוגגים שוב את חג הניצחון על המכבים כמו שחגגו אז, באותו חודש כסלו.



אם כן, מהיכן נובעת הדלקת הנרות בחג האוּרים (אוּר = אש)?

במוצאי היום הראשון של חג הסוכות, ובכל הלילות שאחריו, היה נערך בימי בית שני טקס ניסוך המים, שידוע יותר בשמו "שמחת בית השואבה". על מנת להרבות ששון ושמחה היו מדליקים מדורות גדולות ברחבי העיר ירושלים.

והרי כך כתוב במסכת סוכה שבתלמוד: ולא הייתה חצר בירושלים שאינה מאירה מאור בית השואבה.

וגם בדרך זאת נקשר חג החנוכה בחג הסוכות.

ביאור:הקשר בין חנוכה לבין סוכות – ויקיטקסט
 
די גמרא פון מאי חנוכה איז אפאר הונדערט יאר נאכן חורבן, אין בבל.

זיי האבן בפשטות נישט געהאט דירעקטע צוטריט צו ספר מקבים (מקבים א איז געשריבן אריגענעל אין לשון־קודש אבער ס'איז נאר געבליבן ביי די קריסטן די גריכישע ווערסיע. מקבים ב איז לכתחילה געשריבן אין גריכיש.)

די איינציגסטע מקור וואס זיי האבן געהאט איז די ברייתא פון מגילת תענית וועגן די נס חנוכה.

בכלל האט בעסער געשטימט פאר די חכמים צו פאקוסירן אויף די רעליגיעזע חלק, מער ווי אויף די מיליטערישע, פאליטישע חלק, וואס זיי האבן נישט אזוי מסכים געווען מיט די חשמונאי קעניגרייך.
 
אין די אשכול איז דא אַן אריכות איבער דעם, און איבער די פולמוס פונעם ארטיקל אינעם הצפירה פון ר' חיים זעליג סלאנימסקי. דארט האב איך געשריבן:

הרב אריה ליב פיינשטיין ז״ל דערמאנט די מבוכה מיט חז״ס אין זיין אלף המגן (בהקונטרס שלטי הגיבורים). ער זאגט אז מעיקרא איז בעצם נתקן געווארן הדלקת נר חנוכה שמונת ימים אלס התחדשות המלוכה להחשמונאים, וויבאלד ״כי האור הוא אות וסמל לכמה ענינים טובים לשמחה וישועה לאושר ושלום ולכן מדליקין מאורות ביום העטרת המלך ובכל שמחה רבה כידוע״. און די סומע פון אכט טעג איז געווען כעין מה שמצינו אלס פּרעצעדענט בהתורה אז זיבן טעג איז א חג און דעם אכטן טאג איז א ויברכו את פני המלך; ווי מ׳טאקע זעהט בספר המכבים. אבער די זרע בית דוד האבן נישט געהאלטן דערפון לגמרי, וויבאלד זיי האבן געהאלטן אז די מלוכה להחשמונאים גזילה היא בידם, און דערפאר האט ר׳ יהודה הנשיא, מזרע בית דוד, נישט דערמאנט חנוכה אלס א חג (ובפרט אז המנורה מרמז לבית דוד ולשלום), כי אם בעקיפין וויבאלד דאס איז למעשה נתפשט בהעם. און דאס זעלבע האט פאר די בית הלל נישט בעצם געפאלן דעם חג זייענדיג אויך מזרע בית דוד, נאר וויבאלד ס׳איז נתפשט בהעם און זיי זענען סתם אזוי געווען נוחים ועלובים האבן זיי דאס אויך מקדיש געווען.

ווי אויך זאגט ער אז דאס צי ס׳איז געווען א נס בהפך שמן איז תלוי במחלוקת בין ר׳ יהודה ור׳ יוסי. והיינו אז נאר לר׳ יהודה וואס האט געהאלטן אז ס׳איז סתם אזוי געווען כמה נסים בהשמן, נאר ער האט געהאלטן דערפון ולכן טאקע פטר בסוף פרק הכונס בחנוני בנר חנוכה. משא״כ ר׳ יוסי וואס האט סתם אזוי געזוכט ממעט צו זיין בנסים (ווי אונז טרעפן בסוכה ה. אז אליביה לעולם לא ירדה שכינה למטה מעשרה וכו׳) האט נישט געהאלטן אז ס׳איז געווען א נס בהשמן און רבינו הקדוש האט גע׳פסק׳נט ווי אים שנימוקו עמו. דער תלמוד ווידער האט יא אָנגענומען ביים נס כר׳ יהודה און אויך אלס התפשטותו בהעם.

הרב שמואל משה רובינשטיין ז״ל שרייבט אין זיין הרמב"ם והאגדה:
חנוכה.jpg

ער האט סתם אזוי געשריבן לגבי אגדות, ״גדול כוחן של בעלי אגדה שהם יוצרים יש מאין.״

דא האב איך צוגעברענגט פון דר. מלכה סימקאוויטש אז מעיקרא האט מען חוגג געווען חנוכה אלס א נאציאנאלע נצחון החשמונאים און ערשט שפעטער האט מען דאס ״ריִבּרענדעד״ אלס וועגן א נס בנרות.
 
מעיקרא האט מען חוגג געווען חנוכה אלס א נאציאנאלע נצחון החשמונאים און ערשט שפעטער האט מען דאס ״ריִבּרענדעד״ אלס וועגן א נס בנרות
איך האב געהערט פון הרב ברייטאוויטש אז עס איז א מהר"ל. די שאלה איז ווען איז די שפעטער?
 
בתלמוד מסופר הסיפור הידוע על שחרור ירושלים ובית המקדש מעול היוונים, ועל פך השמן היחיד שלא נטמא בידי היוונים, שכמות השמן שבו שהספיקה להדלקת המנורה ליום אחד, נעשה בו נס והכמות הספיקה לשמונה ימים.

השאלה המתבקשת (שאכן נשאלה על ידי "הבית יוסף"): מדוע אנו חוגגים שמונה ימים, שהרי הנס היה של שבעה הימים. הלוא הכמות שהספיקה ליום אחד הספיקה לעוד שבעה ימים, וזה הנס?

בספר מקבים (שיש שקוראים לו: ספר חשמונאים) לא נזכר דבר הנס הזה, של פך השמן, כלל.

לפי ספר מקבים, בשנת המלחמה שבה גבר צבאו של יהודה המכבי על היוונים, נבצר מעם ישראל לחוג את חג הסוכות, לרבות העלייה לרגל לירושלים.

עם הניצחון, לקראת סוף חודש כסלו, בא הדבר על תיקונו ואז חגגו את חג הסוכות, שנחוג מידי שנה, שמונה ימים, כשהוא משולב עם חגיגות הניצחון וחנוכת בית המקדש.

כך נקבע חג חדש בלוח העברי, שיסודו בחג הסוכות שנדחה. כלומר, מאז, מידי שנה, חוגגים שוב את חג הניצחון על המכבים כמו שחגגו אז, באותו חודש כסלו.



אם כן, מהיכן נובעת הדלקת הנרות בחג האוּרים (אוּר = אש)?

במוצאי היום הראשון של חג הסוכות, ובכל הלילות שאחריו, היה נערך בימי בית שני טקס ניסוך המים, שידוע יותר בשמו "שמחת בית השואבה". על מנת להרבות ששון ושמחה היו מדליקים מדורות גדולות ברחבי העיר ירושלים.

והרי כך כתוב במסכת סוכה שבתלמוד: ולא הייתה חצר בירושלים שאינה מאירה מאור בית השואבה.

וגם בדרך זאת נקשר חג החנוכה בחג הסוכות.

ביאור:הקשר בין חנוכה לבין סוכות – ויקיטקסט
נישט נאר מקבים נאר אויך עני פריעדיגע מקור ווי יוסיפון מקבים 1 2 מגילת אנטיוכוס וכו׳ דערמאנען נישט דעם נס, ס׳איז א הוספה פון חז"ל וואס האבן נעבעך נישט געוואוסט כמעט גארנישט וועגן די היסטאריע פון חנוכה, האבען זיי געמוזט מאכן א אייגענע מעשה....

View: https://youtu.be/seWbLzz_LEI?feature=shared
 
דאס איז א common trend אין חז"ל אז ווען זיי האבן נישט געוואוסט א היסטאריע האבן זיי אויפגעמאכט א אייגענע מיט עפעס א נס,

איך האב נעכטן געלערנט די גמרא אז כל מי שלא ראה בניין הורדוס לא ראה בניין מפואר מעולם, און די גמרא ברענגט רבא וואס זאגט אז ס'איז געמאכט געווארן פון שיש און ער האט עס געפלאנט צו עס באדעקן מיט גאלד, און די חכמים האבן עם געזאגט אז ס'איז שענער אזוי ווייל ס'קוקט אויס ווי די ים.

א'חוץ פון דעם וואס ס'מאכט נישט קיין סענס, ווייל מ'נוצט נישט קיין טייערע שיש צו עס באדעקן מיט גאלד.

אבער נאכמער די וואס האבן געלעבט דעמאלס ווי יוסיפון, זאגן אז ס'איז געמאכט געווארן פון האלץ, און דערפאר האט עס געברענט ביים חורבן, אבער חז"ל האבן אויפגעמאכט לויט וואס האט זע געשמעקט.
 
אין מיינע אויגן איז אבסורד צו זאגן אז דרויסנדיגע מקורות זאלן וויסן בעסער ווי חז"ל וואס ס'איז יא אדער נישט פארגעקומען אין היכל - וואו קיינער האט נישט געמעגט אריינגיין - פון כ"ה כסלו און ווייטער...
און די קאנספיראציע טעאריע וואס מאנכע פראבירן צו שטופן דא אז היות חז"ל האבן נישט געהאט קיין מינדעסטע אהנונג וואס חנוכה איז בכלל (וואס איז פשוט זינלאז), האבן זיי געמוזט ערצייגן אן אייגענע נס וואס איז נישט געשטויגן און נישט געפלויגן, איז אויך א וואונדער אין מיינע אויגן. איך וואלט ענדערש אנגענומען אז סעפטעמבער אילעוון איז געווען אן אינסייד זשאב ווי אז חז"ל האבן זיך איין טאג צאמגענומען און געבאקן א מעשה וואס מען האט א טאג דערויף פאבליצירט אין די בתי מדרשים...
 
דאס איז א common trend אין חז"ל אז ווען זיי האבן נישט געוואוסט א היסטאריע האבן זיי אויפגעמאכט א אייגענע מיט עפעס א נס,

איך האב נעכטן געלערנט די גמרא אז כל מי שלא ראה בניין הורדוס לא ראה בניין מפואר מעולם, און די גמרא ברענגט רבא וואס זאגט אז ס'איז געמאכט געווארן פון שיש און ער האט עס געפלאנט צו עס באדעקן מיט גאלד, און די חכמים האבן עם געזאגט אז ס'איז שענער אזוי ווייל ס'קוקט אויס ווי די ים.

א'חוץ פון דעם וואס ס'מאכט נישט קיין סענס, ווייל מ'נוצט נישט קיין טייערע שיש צו עס באדעקן מיט גאלד.

אבער נאכמער די וואס האבן געלעבט דעמאלס ווי יוסיפון, זאגן אז ס'איז געמאכט געווארן פון האלץ, און דערפאר האט עס געברענט ביים חורבן, אבער חז"ל האבן אויפגעמאכט לויט וואס האט זע געשמעקט.
חז”ל רעדן פון די ווענן פונעם הר הבית לויט ווי מען זעט קלאר אין גמרא אז פונדערווייטן האט עס אויסגעזען ווי כוואליעס. יוסיפין רעדט פונעם היכל, עס איז קיין סתירה ניקס פארהאן
ווען געוויסע מענטשן וואלטן געגעבן חז”ל דעם בענעפיט אוו די דאובט עכ”פ אזוי שטארק ווי זיי געבן דאס פאר דעם אינסעין נאושן אז עוואלאושן, לייף אוט אוו נאנ-לייף, קען זיך אנהייבן אן א קאארדינעיטאר, וואלטן רוב פון זייערע קושיות אוועקגעפאלן.
 
יא אוודאי איז עס אבסורד אין דיינע אויגן, ווייל דו לייגסט דיינע אמונות פאר פאקטן.

זיי מסביר וואס איז אזוי אבסורד אז יוסיפוס וואס האט געלעבט בזמן פונעם חורבן, און איז געווען א כהן נאכדערצו זאל נישט וויסן וואס איז געווען אינעם בית המקדש, אדער מיט זיינע זיידעס די חשמונאים,
אדער די מכבים 1 און מכבים 2 וואס זענען געווען בזמן פונעם בית המקדש, רוב חוקרים האלטן אז ס'איז געשריבן געווארן נאנט צו ווען ס'איז געשען.

ווי איידער חז"ל וואס האבן דאס געשריבן בערך 400 יאר נאכן חורבן, און ס'איז קלאר זיי האבן קוים געהאט די מיינסטע אהנונג וואס האט פאסירט:
"מאי חנוכה, דתנו רבנן: בכ"ה בכסליו יומי דחנוכה תמניא אינון [=שמונה הם], דלא למספד בהון ודלא להתענות בהון [=שאין להספיד ולהתענות בהם]? שכשנכנסו יוונים להיכל, טימאו כל השמנים שבהיכל. וכשגברה מלכות בית חשמונאי ונצחום, בדקו ולא מצאו אלא פך אחד של שמן שהיה מונח בחותמו של כהן גדול ולא היה בו אלא להדליק יום אחד. נעשה בו נס והדליקו ממנו שמונה ימים. לשנה אחרת קבעום ועשאום ימים טובים בהלל והודאה". (שבת כא ע"ב)
וואו זענען די גאנצע געשיכטעס??

און לגבי די שטיינער פונעם בית המקדש, עס איז רבא'ס המצאה, נישט עפעס א היסטארישע ידיעה.. און יוסיפוס האט זיכער געוואוסט בעסער ווי עם.
 
לעצט רעדאגירט:
אין דעם שיעור ברענגט ר' יצחק לאווי ארויס וויאזוי די היסטאריע פון חנוכה האט עוואלווד דורכאויס די דורות - ספעציעל אין די לעצטע פאר הונדערט יאר ווען די נאראטיוו פון מתיוונים איז צוגעלייגט געווארן..

און אין דעם שיעור (אלס טייל פון זיין סעריע איבער היסטאריסיטי בכלל) ברענגט ער ארויס אז די פאקטן וואס האבן זיך יא אדער נישט אפגעשפילט איז ווייניגער וויכטיג ווען מ'דערציילט היסטאריע ווי די 'מעשה' שבו.
ער פארברייטערט דארט די געדאנק פון אריסטו אז וואס מער כלליות'דיג א זאך איז אלס מער אמת איז עס, וואס אין דעם זין איז פיקציע אפט מאל מער 'אמת' ווי די פרטיות'דיגע פאקטן פון א מעשה וואס איז געשען איינמאל. ער איז אויך מסביר וויאזוי אונזער אבסעסיע מיט 'עכטע היסטאריע' איז א מאדערנע קאנצעפט.
לפי זה זענען חז"ל בארעכטיגט צו 'אויפמאכן' זייער אייגענע היסטאריע, נאך וואס די 'עכטע פאקטן' מאכן בכלל נישט אויס פאר די מעסעדזש און 'אמת' וואס דאס קומט ארויסברענגען...
 
@מסתת הרים דו פארהוילסט זיך פון מיין צווייטע האלב ענטפער:
י קאנספיראציע טעאריע וואס מאנכע פראבירן צו שטופן דא אז היות חז"ל האבן נישט געהאט קיין מינדעסטע אהנונג וואס חנוכה איז בכלל (וואס איז פשוט זינלאז), האבן זיי געמוזט ערצייגן אן אייגענע נס וואס איז נישט געשטויגן און נישט געפלויגן, איז אויך א וואונדער אין מיינע אויגן. איך וואלט ענדערש אנגענומען אז סעפטעמבער אילעוון איז געווען אן אינסייד זשאב ווי אז חז"ל האבן זיך איין טאג צאמגענומען און געבאקן א מעשה וואס מען האט א טאג דערויף פאבליצירט אין די בתי מדרשים...
 
גראדע האט יוסף בן מתתיהו נישט געשריבן דעם ספר יוסיפון.
די אריגינעלע ווערק פון יוסף בן מתתיהו זענען געשריבן געווארן אין גריכיש, בשעת ספר יוסיפון איז געשריבן געווארן אין לשון קודש.
און בעת יוסף בן מתתיהו האט געשריבן זיינע ווערק בעיקר פאר גריכישע און רוימישע ליינער, איז ספר יוסיפון געשריבן געווארן פאר אידן.
 
אזוי אויך די על הניסים דערמאנט נישט קיין 1 ווארט וועגן די נס פון די אויל.
דעי אלע קשיות שטייט שוין און די ספרים...
עס איז דא אסאך הערליכע תירוצים that actually makes much more sense from the answers mentioned here...
 
איך האב שוין געשריבן אויף אייוועלט א נקודה און איך גיי עס מרחיב זיין דא.
בעיני, איינע פון די הויפט אידיקעיטארס פון א שקרן איז אז ער איז פונקט געווען איבעראל און פונקט אלעס אנגעפירט.
לדוגמא, יהודה לייב מימון. איך האב פילע פון זיינע שריפטן, ער לייגט אראפ מיט באקציינער ווי ער האט אלס בר מצווה בחור׳ל, אנגעפירט א ציוניסטישער קלוב און די גאנצע שטאט פלעגט זיך צוזאמקומען הערן זיינע דברי חכמה.
מען זעהט דאס אויך ביי די מעשיות פון מהריי”ץ פון ליובאוויטש. הגם ער איז געוועזן אן אדם גדול מאוד און א שטיק מסירות נפש, זיינע מעשיות זענען ווי באקאנט לא נגע ולא פגע מיטן מציאות. און אין זיינע מעשיות, די העלדן, פירן אלס אן ביהיינד די סצענעס מיט אלע וועלטליכע געשעענישן פון יענעתקופה נארקיינער ווייסט נישט דערפון.
מען זעהט דאס אויך ביי ר’ שלמה יענקל געלבמאן. ווי עס איז נישט דא עפעס אן אינטערנעל אגודה מעשה וואס דער סאטמאר רב האט אלעס אנגעפירט.
איך ווייס אז די ביבל סקעפטיקער וועלן שרייען אז תורת משה איז די זעלבע, די ענפער איז אז פאר ארגומענט סעיק, לאמיר יעצט אננעמען אז עס איז גטליך און ממילא איז נישט שייך צו פרעגן, איך וויל פשוט נישט אריינקריכן אין דעם רעביט האול.
דאס זעלבע איז מיט אנדערע גדולי ישראל וואס איך וויל נישט פורש בשמם זיין , וועלכע דערציילן פאנטאסטישע געשיכטעס וועלכע זיי האבן אליין אנגעפירט, אדער היסטארישע געשיכטעס וועלכע זיי האבן אליינס אנגעדרייט ביהיינד די סינס.
חוץ ווען בני דורו באשטעטיגן עס. אויס contemporary צושויער באשטעטיגן, to some extent, די געשיכטעס, איזעס געווענטליך פאלש.
מען ווערט נישט קיין אפיקורס אויב מען גלייבט נישט די אלע מעשיות וואס מיר זענען אויפגעוואקסן דערמיט, אריינגערעכנט ליכט שטראלן.
יוסיפין. איז געווען אלעס, איבעראל, אייביג. איז נישטא קיין זכר פון אים בדורו. נישט ביי אידן, און נישט ביי רוימער. איך קוק אים אן ווי נחום ראזענבערג. נחום דערציילט וויאזוי ער האט ארונטערגעזעצט אבאמא מיט קאומאו וויאזוי אלע רבי׳ס בעטן זיך צו אים ביהיינד די סינס וכו׳. ער איז א פשוט׳ער בעל דמיון. אבער, פאר יוסיפין איז געלונגען אז מען האט אים געגלייבט. איך האב נאכנישט געזען באווייזן אז בדורו האט מען אים געגלייבט. אבער עס איז אים געלונגען.
אויב אין צוויי טויזנט יאר ארום וועט זיין א ויכוח איבער חינוך אין גלות אמעריקע. וועט זיין קלארע באווייזן אז אלע מלמדים פלעגן טאטשן קינדער ביז נחום איז אנגעקומען.
די חוקרים וועלן האבן פארשידענע אינטערפריטעישנס פון די ווארט מאלעסטעט, געטאטשד, פעיק-פאוני-פראוד, סאמאר-קאקמיר, וכו׳,
אלע וועלן אבער האלטן אז ער איז אקוראט, און אז גאנץ כלל ישראל פלעגט הערן זיין האטליין. עס וועלן זיין עטליכע דעפיניציעס פון האטליין אויך, נישט געזארגט.
 
אין מיינע אויגן איז אבסורד צו זאגן אז דרויסנדיגע מקורות זאלן וויסן בעסער ווי חז"ל וואס ס'איז יא אדער נישט פארגעקומען אין היכל - וואו קיינער האט נישט געמעגט אריינגיין - פון כ"ה כסלו און ווייטער...
וואס האבן די מחברי התלמוד הונדערטער יארן שפעטער אין בבל געהאט מיט די וואס האבן געקענט אריינגיין אין היכל מער ווי דו מחברים פון די ספרי המקבים, ווי יוסף בן מתתיהו, אלע ארץ ישראל'דיגע מקורות אריינגערעכנט תלמוד ירושלמי, און די מחבר פון ועל הנסים?

די דרגה נאמנות פון יוסף בן מתתיהו איז אומרעלעוואנט, עס איז קלאר אז אין זיין וועלט האט מען נישט געוואוסט אז מ'צינדט די מנורה אלס א זכר צו די נס פון די פך שמן, ער וואלט נישט אויסגעלאזט אזא וויכטיגע פרט.
 
לעצט רעדאגירט:
Back
Top