כוואליעס זיבעטע "כוואליע" — זומער תשפ"ה!

[Thanks]

און א מיסקערידזש הייסט א אייערשפייז?

 

[קאנאדער]

How about
שנירעלעך פון אייער?

 

[תרמב]

דער מגיה האט אויסגעוועלט דעם ווארט זינט רוב אידישע ווערטערביכער נוצן דאס ווארט ׳אייערשטאָק׳ פאר ׳ovary׳. די מקור פון דעם ווארט איז די דויטשע ווארט ׳Eierstöcke׳.

שטאָק אין דויטש מיינט ׳שטאַם׳ אזויווי א שטאַם פון א בוים אדער אין ענגליש stem אדער trunk. באופן זה פלעגט דאס ווארט ׳שטאָק׳ ווערן באנוצט אויך אין אידיש. צב״ש דאס ווארט ׳בינענשטאק׳ וואס מיינט א בוים-שטאַם מיט בינען.

ביי אונזער ווארט ׳אייערשטאק׳ מיינט דאס א שטאק וואס האלט אין זיך די אייער, ענליך צו א בוים-שטאק וואס האלט אין זיך די קנאָספּלען.

Click to shrink...

פון איין זאגסטו גוט, אדער די מגיה, ווער ס'האט עס ריסערטשט.

"אבער" ס'איז דא א פראבלעם מיט דעם, ווייל מיט דעם וואס דו רופסט עס אייערשטאק האסטו שוין אנגענומען א צד אין די מחלוקת, אז דו רופסט עס אייערשטאק מיינט אז דו נעמסט אן אז די סעלס אין די אווערי ווערט שוין אנגערופן אייער, און לויט דעם וועט עס נישט קענען בטל ווערן צו די צווייטע פרוי פונקט ווי גאנצע אייער ווערט נישט בטל.

 

[ריבי]

פון איין זאגסטו גוט, אדער די מגיה, ווער ס'האט עס ריסערטשט.

"אבער" ס'איז דא א פראבלעם מיט דעם, ווייל מיט דעם וואס דו רופסט עס אייערשטאק האסטו שוין אנגענומען א צד אין די מחלוקת, אז דו רופסט עס אייערשטאק מיינט אז דו נעמסט אן אז די סעלס אין די אווערי ווערט שוין אנגערופן אייער, און לויט דעם וועט עס נישט קענען בטל ווערן צו די צווייטע פרוי פונקט ווי גאנצע אייער ווערט נישט בטל.

Click to shrink...

ביי אייער , איז מחלוקת תנאים , צו עס איז דא ביטול , ביי די וויכוח פון את שדרכו למנות , אדער כל שדרכו למנות , להלכה ,איז פשוט אז ביי אייער איז דא גיהעריג דין ביטול , מיט איין נומבער מער דהיינו אנשטאט שישים , איז שישים ואחת ,

 

[סומקא]

וואס פשט אז דער שרייבער פונעם ארטיקל, שרייבט אז די תשובה פון מהר"א, איז פארהוילן, ווען אין פאקט איז די תשובה שוין ארויס אין גאס ארום צוויי חדשים צוריק, וועסטו זאגן אז די ארטיקל איז שוין געשריבן פריער, זעה איך אז ער ברענגט די פסק פון ב"ד מהרי"י, וואס איז ערשט ארויס צוויי וואכן צוריק, ביי מיר פארלעכערט דאס דאס גאנצע ארטיקל ווער ווייסט וואס נאך ער פארהוילן פונעם ציבור

 

[שגור]

וואס פשט אז דער שרייבער פונעם ארטיקל, שרייבט אז די תשובה פון מהר"א, איז פארהוילן, ווען אין פאקט איז די תשובה שוין ארויס אין גאס ארום צוויי חדשים צוריק, וועסטו זאגן אז די ארטיקל איז שוין געשריבן פריער, זעה איך אז ער ברענגט די פסק פון ב"ד מהרי"י, וואס איז ערשט ארויס צוויי וואכן צוריק, ביי מיר פארלעכערט דאס דאס גאנצע ארטיקל ווער ווייסט וואס נאך ער פארהוילן פונעם ציבור

Click to shrink...

האסט שוין גענדיגט ליינען דאס גאנצער ארטיקל?

 

[ערפל]

פון איין זאגסטו גוט, אדער די מגיה, ווער ס'האט עס ריסערטשט.

"אבער" ס'איז דא א פראבלעם מיט דעם, ווייל מיט דעם וואס דו רופסט עס אייערשטאק האסטו שוין אנגענומען א צד אין די מחלוקת, אז דו רופסט עס אייערשטאק מיינט אז דו נעמסט אן אז די סעלס אין די אווערי ווערט שוין אנגערופן אייער, און לויט דעם וועט עס נישט קענען בטל ווערן צו די צווייטע פרוי פונקט ווי גאנצע אייער ווערט נישט בטל.

Click to shrink...

ברוך שכיוונת.

 

[אלפא]

נארוואס דורכגעליינט דורכאויס דעם שבת, און עס איז באמת א מאסטערפיעס!

קודם א ווארט צו די ארויסגעבער: די פריערדיגע אויסגאבעס האב איך געקויפט אויף אמאזאן ווי נאר עס איז געווארן דארט ארויפגעשטעלט, אין טייל כדי צו שטיצן דעם פראיעקט, אבער אויך אביסל שלא לשמה ווייל עס איז דארט געווען צו באקומען די פאר טעג פריער, און ווער קען זיך דען איינהאלטן איין טאג אויב פאר אפאר דאלאר קען מען עס דערווישן שנעלער.. דא אבער איז עס אריינגעפלאסן צו מיין אימעיל נאך איידער איך האב געהאט א שאנס עס צו קויפן, פארלאנגט זיך שוין אן עקסטערע אולטרואיזם צו טון דעם ריכטיגן שריט.. הגם דעם אויסגאבע ספעציפיש לוינט צו האבן אין פרינט - פאר די היסטארישקייט דערפון. קומענדיגעס מאל פראבירט אפצושטופן דעם אימעיל פשוט פאר מארקעטינג פורפוסעס..
נאך איין נקודה אז מ'רעדט שוין פון אמאזאן, ווי איך פארשטיי גייען די כוואליעס אויסגאבעס (אנדערש ווי די וועקער) פארבלייבן אויף אמאזאן פאר ווען אומער אין די עתיד איינער וויל עס באשטעלן. דאן פארוואס נישט צולייגן דארט די ערשטע פאר אויסגאבעס וואס זענען נאכנישט דארט - למען יעמדו ימים רבים?!


צום אויסגאבע זעלבסט:
איך בין פשוט ערשטוינט און טיף אימפרעססד פון די פענאמענאלע ארבייט איר האט צוגעשטעלט דא, אנגעהויבן אזוי שיין אין א סדר מיט די מציאות הדברים פונעם 'אייערשטאק' דורך החכם @פעדער, אריין צו די הלכה'דיגע שאלות וואס איבערפלאנצונגען ברענגען מיט זיך דורך @השכל הפועל, און פון דארט צו די אויסערגעווענליכע און קאמפרעהענסיווע ארטיקל איבער די פאליטישע פולמוס אין די תורה'דיגע/רבני'שע וועלט דורכן מייסטער דזשערנאליסט @נחום כץ. איך געדענק נישט די לעצטע מאל איך בין געווען אזוי צוגענאגלט צו אן ארטיקל וואס איז איבער בלויזע פאקטן און/מיט חסידישע פאליטיק.. דאס איז עפעס אויסטערליש מסודר'דיג און קלאר אראפגעלייגט, זייער אימפארשעל (impartial) - עכ"כ אז די BBC קען זיך אזש שעמען דערפון, און באיזה אופן גענוג ציענד פאר אזא איינער ווי מיר וואס די השתלת שחלות שנירל דאהי האט מיר ליטעראלי קיינמאל נישט געצויגן.
די ארטיקל וועט בלי ספק פארבלייבן אן היסטארישע שטיקל ארבייט וועלכע איז מסכם הערליך אן אקטיווע הלכה'דיגע פולמוס, און מיט דעם צייכנט זיך אזא אויסגאבע ווי כוואליעס אויס און שיינט ארויס פון אלע אנדערע 'היימישע אויסגאבעס' וועלכע וועלן אין זייער לעבנסטעג נישט אנרירן אזא נושא זיכער נישט אזוי גראד און אפען צום פינטל - פשוט אראפצולייגן דברים כהווייתן.
איך האב אויך הנאה געהאט פון די זייטיגע קרישקעלעך ווי דאס צונעמען די סאציאלע מידיע רעאקציעס און געבן א בעסיק דיסקריפציע איבער געוויסע פערזענליכקייטן וואס ווערן דערמאנט אינעם ארטיקל..
יישר כח טאקע פאר @תרמב וועלכע האט ארויסגעהאלפן דערמיט, ווי אויך צו די אלע וואס זייערע ווערק האט ביישטייערט דערצו..

צוויי קליינע הערות פשוט למען הפערפעקשאן. 1. איך בין נישט ארויסגעקומען קלאר מיט איין נקודה, און דאס איז, פארוואס פונקט יעצט? וואס האט זיך די מערכה אנגעהויבן דאס יאר - דעם פארגאנגענע ווינטער? ווי איך פארשטיי איז די טעכנעלאגיע פון איבערפלאנצן אוועריעס שוין היבש אפאר יאר אויפן מארקעט. מעגליך איך פארזע עפעס פשוט. דערווייל האב איך אבער נישט באמערקט די תשובה דערויף קלאר אדרעסירט.
2. איבער ר' אהרן'ס תשובה שטייט אנפאנג פונעם ארטיקל אז עס איז באהאלטן פונעם פובליק, און הגם שפעטער קומט די ארטיקל יא צוריק צום אויפדעקונג דערפון וואלט אבער נאך אלס געמעגט זיין מרומז אינעם ערשטן פאראגראף אז דאס איז צייטווייליג בשעתו.
אויסער דעם מיין איך אז די ארטיקל/ען איז א מושלם! יישר כח נאכאמאל פאר אלע אינוואלווד.


@איזי פאזען'ס המלאך - וואס איז שייך צו זאגן, זייער הארציג און בארירענד. זאל זי טאקע רוען אינעם לעכטיגן..

@אין הכי טאקע (אדער @יאשע בן דוואשע ווי ער באצייכנט זיך דארט) מיט זיינע בדחנות'דיגע חרוזים איבער בדחנים און רבנים..

@מיימון מיט זיין ארטיקל - איך האב עס טאקע נישט יעצט איבערגעליינט, אבער פון זכרון געדענק איך די פראכט דערפון.. פריי איך מיר צו זען אז עס קומט א פיפטן טייל תשרי..

ר' @יששכר כץ כנהוג.. הגם איך וואלט יא געקענט באשטיין איר זאלט מער אריינגיין אין די weeds ווי מ'רופט עס..

@דער טונקעלער און זיין איבערזעצער - א שיין שרייבערישע געשיכטעלע.. איך גלייך זייער די געדאנק פון אויפפרישן אלטע ליטעראטור, עס געבט לעבהאפט נישט נאר צו די אלטע סחורה זעלבסט נאר אויך צום אויסגאבע וואס לעבט זיי אויף!

ואחרון חביב (תרתי משמע) @אפענער מיט זיין לעצטע קאפיטל איבער די מיסטריעזע קמיעות פון ר' יונתן אייבשיץ און די פולמוס בשעתו.. ס'איז צום האפן אז דו גייסט אונז נישט לאזן הענגען אן קיין פרישע סעריע גייענדיג ווייטער, דו האסט גאר א געשמאקע פעדער (איינער האט דיר עס שוין אמאל געזאגט?!), נוץ עס ביטע אויס!


א גרויסן דאנק צום מערכת נאכאמאל און צו די אלע וואס ביישטייערן בגוף בממון ובכתב, עס איז א געוואלדיגע זכייה צו קענען מהנה זיין אזוי פיל אידן און אנפילן א חלל אין די היימישע מארקעט וואס קיינער אנדערש ערפילט נישט!

גייטס אן אלס שטערקער און שענער!

 

[אפענער]

ואחרון חביב (תרתי משמע) @אפענער מיט זיין לעצטע קאפיטל איבער די מיסטריעזע קמיעות פון ר' יונתן אייבשיץ און די פולמוס בשעתו.. ס'איז צום האפן אז דו גייסט אונז נישט לאזן הענגען אן קיין פרישע סעריע גייענדיג ווייטער, דו האסט גאר א געשמאקע פעדער (איינער האט דיר עס שוין אמאל געזאגט?!), נוץ עס ביטע אויס!

Click to shrink...

די קרעדיט קומט פארן אריגנעלן שרייבער הרב פיני דונער, איך בין נאר דער איבערזעצער

 

[כלבין דחציפין]

What a job.
כוואליעס עטץ האטס אראפ געלייגט א מין ארבייט מיט די השתלת שחלת באשרייבונג, דאס איז סיריעס דזשורנאליזם אפגעשריבן די גאנצע מעשה, די גאנצע הלך ילך מיט א קלארקייט און אן ווערן פארכאפט און בייעסעס, זייער געשמאק, איך לייג מיר אוועק דעם ביכל, דאס גייט זיכער זיין א ארטיקל וואס מען וועט עווענטועל צוריק קוקען דעראויף.

 

[כספי]

א מין לעכטיגע אויסגאבע, אזאנס און אזעלעכס.
איך האלט שוין אינמיטן איבערליינען דעם צווייטן מאל דעם אויסגאבע, און אין הארץ גנב'ט זיך אריין א שרעק, אז ס'איז גאר מעגליך אז כוואליעס וועט נאך איין טאג איבערנעמען די אויבן אן פלאץ פון ליטעראטור דעם אומפארגעסליכן וועקער... (הלואי!)

די געוואלדיגע פראיעקט פון די השתלת שחלות שערוריה, איז ווערד א אסקאר. אזוי הערליך און גוט צונומען, סיי די פראקטישע חלק דורך די גאלדענע @פעדער, סיי די הלכה'דיגע חלקים דורך @השכל הפועל און צום לעצט (כאטשיג כ'האב עס געליינט ערשט...) די פאליטישע השתלשלות הענינים דורך @נחום כץ און @תרמב. הפלא ופלא!

איך וועל נאר ציטירן אלפא'ס קלארע רייד.

איך בין פשוט ערשטוינט און טיף אימפרעססד פון די פענאמענאלע ארבייט איר האט צוגעשטעלט דא, אנגעהויבן אזוי שיין אין א סדר מיט די מציאות הדברים פונעם 'אייערשטאק' דורך החכם @פעדער, אריין צו די הלכה'דיגע שאלות וואס איבערפלאנצונגען ברענגען מיט זיך דורך @השכל הפועל, און פון דארט צו די אויסערגעווענליכע און קאמפרעהענסיווע ארטיקל איבער די פאליטישע פולמוס אין די תורה'דיגע/רבני'שע וועלט דורכן מייסטער דזשערנאליסט @נחום כץ. איך געדענק נישט די לעצטע מאל איך בין געווען אזוי צוגענאגלט צו אן ארטיקל וואס איז איבער בלויזע פאקטן און/מיט חסידישע פאליטיק.. דאס איז עפעס אויסטערליש מסודר'דיג און קלאר אראפגעלייגט, זייער אימפארשעל (impartial) - עכ"כ אז די BBC קען זיך אזש שעמען דערפון, און באיזה אופן גענוג ציענד פאר אזא איינער ווי מיר וואס די השתלת שחלות שנירל דאהי האט מיר ליטעראלי קיינמאל נישט געצויגן.
די ארטיקל וועט בלי ספק פארבלייבן אן היסטארישע שטיקל ארבייט וועלכע איז מסכם הערליך אן אקטיווע הלכה'דיגע פולמוס, און מיט דעם צייכנט זיך אזא אויסגאבע ווי כוואליעס אויס און שיינט ארויס פון אלע אנדערע 'היימישע אויסגאבעס' וועלכע וועלן אין זייער לעבנסטעג נישט אנרירן אזא נושא זיכער נישט אזוי גראד און אפען צום פינטל - פשוט אראפצולייגן דברים כהווייתן.
איך האב אויך הנאה געהאט פון די זייטיגע קרישקעלעך ווי דאס צונעמען די סאציאלע מידיע רעאקציעס און געבן א בעסיק דיסקריפציע איבער געוויסע פערזענליכקייטן וואס ווערן דערמאנט אינעם ארטיקל..
יישר כח טאקע פאר @תרמב וועלכע האט ארויסגעהאלפן דערמיט, ווי אויך צו די אלע וואס זייערע ווערק האט ביישטייערט דערצו..

Click to shrink...

יעצט אפאר הערות:
@פעדער איז זייער שיין און קלאר מסביר באריכות (פעידזש 7) די חילוק צווישן די נארמאלע צעלן וואס מערן זיך דורך מיטאסיס, און די רעפראדוקציע צעלן וואס מערן זיך דורך מייאסיס. איך פארשטיי אז דאס האט צוטון מיט די מחלוקת אין הלכה, צו די אייער זענען שוין אין די אייערשטאק פון געבוירן אן אדער נישט. איך פארשטיי נאר נישט פונקטליך פארוואס.
צווייטנס, פעדער שרייבט דארט אז אלע צעלן זענען אויסגעשטעלט זיך צו פארעלטערן און אויסשטארבן (און דעמאלטס איז דא די צוויי א"ד וועגן וויאזוי זיך צו באנייען), דאס מיינט אז מ'רעדט פון א לעבנסלענגליכע פראצעדור, סאו וואס האט דאס שייכות מיט די א"ד שאלה צו די אייער זענען שוין אין די אייערשטאק פון געבוירן אן.
און בכלל האב איך נישט פארשטאנען וואס איז פשט אז אין די רעפראדוקציע צעלן בלייבן צום סוף איבער מיט נאר 23 כראמאזאמען, ווען די צעלן אליין הייבן אן מיט 46 כראמאזאמען. און אויך וואס זענען די 23 כראמאזאמען א מיש פון די טאטע און מאמעס כראמאזאמען, אדער נאר פון די מאמע?

און יעצט צו די פאליטישע חלק אפאר הערות למען הפונקטליכקייט, און למען הדזשורנאליזם קארעקט:
קודם איז דא א פלעינע מיסטעיק אין די נאמען פון ר' חיים אהרן אונגער, וואס די ארטיקל שרייבט אונגאר. ס'איז טאקע נישט קיין גרויסע נפק"מ צו מיט א א' אדער א ע', אבער די חילוק איז אז אונגאר מיט א א' איז א אונגארישע נאמען (ווי די נייטרא אונגאר'ס ועוד), און אונגער איז א ריין גאליציאנער נאמען, אייניקלעך בא"ב פון ר' מרדכי דוד דאמברעווער (ווען איך האב אמאל געפרעגט א אונגער צו ער איז א קרוב צו איינער אונגאר, האט ער זיך כמעט באליידיגט, וואס הייסט? איך הייס אונגער מיט א ע'...).

אין בלאט 25 שרייבט דער שרייבער אז ר' משה זאב זארגער און ר' חיים דוד כץ האלטן לאיסור, און אין די הג"ה לייגט ער צו: דאס אז סאטמארער דײנים טרעטן ארױס בריש גלי קעגן זײערע אײגענע רבי'ס איז נישט אזא זעלטענע ערשיינונג, ווי מ'האט שוין געזען ביי אנדערע מערכות אין דער פארגאנגענהייט.
קודם כל איז עס דאכט זיך יא גאנץ א זעלטענע ערשיינונג, און אפי' אויב נישט, איז עס אין די חסידי'שע וועלט זיכער א זעלטענע ערשיינונג, און ס'איז טאקע באגריסנווערד.
צווייטנס, מ'וואלט אפשר געדארפט ארויסברענגען, אז ר' משה זאב און ר' חיים דוד זענען אביסל אנדערע מעשיות, ווען ר' משה זאב איז שוין יארן א דיין וואס טוט וואס ער וויל, און ער קען שרייען אקעגן זאכן וואס די קהילה טוט - וואוינענדיג אין ירושלים צוזאמען מיט זיין זעלטענע גאונות ברענגט צו אז מ'זאל אים גארנישט טון. פון די צווייטע זייט ר' חיים דוד איז פולי אין די קהילה, וואוינט גלייך דא אין בארא פארק, און ס'איז אסאך א גרעסערע חידוש אז ער זאל גיין אקעגן די דיינים און דער רבי.

איך בין נייגעריג ווער דער ר' יעקב יוסף ווייס (בלאט 26) איז? א זון פון ר' יהושע ווייס פון בארא פארק?

אין בלאט 27 ווי מ'שרייבט אז ר' אהרן מאיר לאבין האט בלאקירט א איסור מטעם די התאחדות הרבנים, וואלט אפשר געווען וויכטיג צוצולייגן אז זיין זון איז פון די גרויסע עסקנים אקעגן (ווי געשריבן אין בלאט 24).

אין בלאט 31 ברענגט איר אז ר' אפרים שמעון לייכטאג איז געווען ביי די אסיפת האוסרים, שרייבנדיג א רעספעקטירטער דיין אין קהילת סאטמאר בארא פארק - אן אינטערעסאנטע אייגנארטיגע פערזענליכקייטוואס האט זיך שוין ארויסגעשטעלט קעגן דער הנהגה אינעם עבר. ס'וואלט געווען וויכטיג אנצוצייכענען אז ער איז אויך געווען ביי די אסיפת המתירים (עכ"פ לפי די הג"ה נומער 26). אזוי ווי ר' מאיר פאפא'נער וואס איז געווען ביי ביידע אסיפות בשליחות אביו אדמו"ר מפאפא, וואס איז אויך אינטרעסאנט אנצומערקן.

און בכלליות הענין, כ'וואלט זיכער געקענט באשטיין אז ס'זאל ווערן נכרע להיתר, סיי אלס כח דהיתרא עדיף, סיי אז לפי ראות עיני זעהט עס אויס מותר, און בפרט אז כ'האב א נאנטער קרוב וואס דארף צוקומען צו דעם.
אבער למעשה זעהט מיר אויס, אז כאטשיג די צד המתירים האט די מעינסטריעם קהילות, ווי ביידע סאטמאר'ס, און לכאורה אויך פאפא בעלז סקווער וכו', און צוגאב האבן זיי דעם גרויסן לייב ר' בנימין לאנדא.
האט אבער די צד האוסרים אסאך גרעסערע קאנאנען, אזעלכע אומפארטייאישע און אומהאפעניגע גאונים ווי פריימאן וואלקאן ר' מיכל שטיינמעץ ר' יצחק שטיין, און צוגאב צו אפאר פארטייאישע גאונים ווי די א"ד ר' חיים דוד כץ און ר' משה זאב זארגער קלעסאן וכו' וועגט אראפ אסאך מער די גאונים פון די מתירים וואס זענען עפ"ר פארטייאיש.
מ'קען זיך טענה'ן אינדעם, אבער מיט אזא געפיל בין איך ארויס פון די באשרייבונג.

דאס איז בנוגע דעם השתלת שחלות שערוריה.

אויף @איזי פאזען'ס המלאך האבן מיר שוין געטרערט א יאר צוריק, ס'טאקע א שטארקע ערוואכונג צו האבן קשר מיט די עלטערן, כאטשיג מ'פארשטייט זיך נישט אויף אלס. יהא זכרה ברוך.

@אין הכי טאקע'ס אין בין בדחן לאדמו"ר, דארף מען נישט רעדן, ומצוה גדולה לפרסמו אין אלע בתי מדרשים איבער די וועלט. ומלאה הארץ דעה את ה' כמים לים מכסים.

צו בארשט דארף מען נישט קיין ציין, און צו @מיימון'ס ארטיקלען וועט זיין א חוצפה פון מיין זייט, צו קאמפלימענטירן אדער רעאגירן.
איין זאך וויל איך יא זאגן פאר די וואס האבן עס נאכנישט געליינט, אז מ'זאל נישט ליינען צוזאמען מיט די הגהות, איך האב קודם געליינט צוזאמען מיט די הגהות און כ'בין געווארן זייער צומישט און צעחוש'ט, ס'האט מיר אויסגעזען ווי עפעס א קאלעקציע פון חכמים און זייערע חכמות. מ'דארף קודם ליינען די גאנצע ארטיקל, און נאכדעם עס איבערליינען מיט די זיסע הערות.

ר' @יששכר כץ'ס שאלה ותשובה איז א כבוד פאר די אויסגאבע, קלאר און בכבוד'יג גענטפערט.

ביי די 'פרנסה' ארטיקל פון דער טונקעלער האב איך גוט געלאכט, יישר כח פארן עס אריינלייגן!

און אחרון אחרון חביב, די באליבטע לעצטע באשרייבונג (איבערזעצונג) דורך אפענער איבער די פרשה צווישן ר' יונתן און ר' יעקב.
אזוי ווי אלפא זאגט שוין האפן מיר אלע אז דו גייסט ממשיך זיין מיט אנדערע באוואוסטע אדער אומבאוואוסטע מיסטעריעזע פרשיות פון אונזער גלארייכע היסטאריע.

די גאנצע סעריע איז געווען א מייסטער פיעס, די פליסיגע שפראך, די שטורמישע אויפדעקונגען, די מסודר'דיגע טיימליין פון די גאנצע פרשה, און ועל הכל די מכובד'יגע צוגאנג צו ביידע געשעצטע רבנים.
די לעצטע ארטיקל האב איך בפרט ליב געהאט, זייער שיין און בכבוד'יג צוגענדיגט אזא ווייטאגליכע פרשה. עס קומט זיך דיר א געוואלדיגן דאנק פארן עס איבערזעצן לטובת אונז קרעמלער.

ובצאתי את הכרך אשא ידי לקל עליון, יה"ר מלפניך כשם שעזרת לעשות שבעה גלי ים, כן תעזור להעוסקים במלאכה לעשות ולקיים ולעורר עוד גלים רבים בלב הים, גלים המעוררים לב הסיסטעם הידוע לשימצה, וישא מאמציהם פרי, ונזכה לעבדך בלבב שלם. אכיה"ר

 

[קץ דוחק]

....און פון דארט צו די אויסערגעווענליכע און קאמפרעהענסיווע ארטיקל איבער די פאליטישע פולמוס אין די תורה'דיגע/רבני'שע וועלט דורכן מייסטער דזשערנאליסט @נחום כץ. איך געדענק נישט די לעצטע מאל איך בין געווען אזוי צוגענאגלט צו אן ארטיקל וואס איז איבער בלויזע פאקטן און/מיט חסידישע פאליטיק.. דאס איז עפעס אויסטערליש מסודר'דיג און קלאר אראפגעלייגט, זייער אימפארשעל (impartial) - עכ"כ אז די BBC קען זיך אזש שעמען דערפון, און באיזה אופן גענוג ציענד פאר אזא איינער ווי מיר וואס די השתלת שחלות שנירל דאהי האט מיר ליטעראלי קיינמאל נישט געצויגן.
די ארטיקל וועט בלי ספק פארבלייבן אן היסטארישע שטיקל ארבייט וועלכע איז מסכם הערליך אן אקטיווע הלכה'דיגע פולמוס, און מיט דעם צייכנט זיך אזא אויסגאבע ווי כוואליעס אויס און שיינט ארויס פון אלע אנדערע 'היימישע אויסגאבעס' וועלכע וועלן אין זייער לעבנסטעג נישט אנרירן אזא נושא זיכער נישט אזוי גראד און אפען צום פינטל - פשוט אראפצולייגן דברים כהווייתן.
איך האב אויך הנאה געהאט פון די זייטיגע קרישקעלעך ווי דאס צונעמען די סאציאלע מידיע רעאקציעס און געבן א בעסיק דיסקריפציע איבער געוויסע פערזענליכקייטן וואס ווערן דערמאנט אינעם ארטיקל..
יישר כח טאקע פאר @תרמב וועלכע האט ארויסגעהאלפן דערמיט, ווי אויך צו די אלע וואס זייערע ווערק האט ביישטייערט דערצו..

Click to shrink...

דער אמת איז, בעיקר איז צום פארדאנקען @חבקוק, @ערפל און @תרמב פאר דעם ארטיקל. מען האט מיר אזױ גוט איבערגעקוקט אז דער כַּתָּבָה איז ארױס א בריה חדשה, במילא איז זײ צו פארדאנקען פאר דעם. עטס קענסט ענק פארשטעלן, איך מיט מײנע ענגלישע װערטער און קנאַפּע טיטלען צוטײלונגען..

 

[השכל הפועל]

האט אבער די צד האוסרים אסאך גרעסערע קאנאנען, אזעלכע אומפארטייאישע און אומהאפעניגע גאונים ווי פריימאן וואלקאן ר' מיכל שטיינמעץ ר' יצחק שטיין, און צוגאב צו אפאר פארטייאישע גאונים ווי די א"ד ר' חיים דוד כץ און ר' משה זאב זארגער קלעסאן וכו' וועגט אראפ אסאך מער די גאונים פון די מתירים וואס זענען עפ"ר פארטייאיש.
מ'קען זיך טענה'ן אינדעם, אבער מיט אזא געפיל בין איך ארויס פון די באשרייבונג.

Click to shrink...

ר' יצחק שטיין איז אן אוהב מערכות, די עולם לאכט שוין פון אים פון ווען ער האט גע'פסל'ט די יאנעווע אתרוגים
ר' משה זאב זארגער איז אן עקסטרעמיסט טו די עקסטריעם, עס וואלט געווען א נס גלוי אויב ער זאל האלטן אנדערש
די אנדערע נעמען (פריימאן, וואלקאן, ר"מ שטיינמעטץ, און רח"ד כ"ץ) זענען יא שטארקע נעמען פאר די אוסרים

 

[קץ דוחק]

די פאליטישע השתלשלות הענינים דורך @נחום כץ

Click to shrink...

און אגב, דער @נחום איז װי װײט איך געדענק נישט מיך. איך האב מיך קײנמאל נישט אױפגעסײַנט מיט מײן עכטער נאמען.

 

[שושני]

איך האב נישט עכט וואס צו צולייגען נאך די חשובע קאמפלימענטן פון אלפא און כספי און נאך פילע.

א היסטארישע ווערק וואס איך האב געליינט אין א אטעם, טראץ וואס איך האב נישט קאננעקטעד מיט די נושא (שנירל) פון פארדעם.

ש'כח פאר אלע וואס האבן געארבעט אזוי שווער.

***

אז ס'איז גאר מעגליך אז כוואליעס וועט נאך איין טאג איבערנעמען די אויבן אן פלאץ פון ליטעראטור דעם אומפארגעסליכן וועקער... (הלואי!)

Click to shrink...

ס'איז נישט קיין קאמפעטישן ווילאנג נאר איינס קומט ארויס. ס'איז נישט דא קיין צוויי אפציעס, @כוואליעס וועט מיט גוטן צו מיט בייזן מוזן פארפילן דעם חלל פון אמת'ע ליטעראטור און זשורנאליסם וואס הערשט ביי אונז.

 

[כספי]

און אגב, דער @נחום איז װי װײט איך געדענק נישט מיך. איך האב מיך קײנמאל נישט אױפגעסײַנט מיט מײן עכטער נאמען.

Click to shrink...

ס'א מיסטעיק, ס'איז בטעות געשען אז כ'האב יענעם געטעגט, כ'האב קיינעם נישט געוואלט טעגן (נישט וויסנדיג צו דער נחום כץ וויל מ'זאל וויסן זיין ניק דא...).
יעצט פרוביר איך עס צו פארעכטן, איז עס נישט מעגליך. חוץ אויב מ'נעמט אראפ די @ סימבאל.

 

[תרמב]

דער אמת איז, בעיקר איז צום פארדאנקען @חבקוק, @ערפל און @תרמב פאר דעם ארטיקל. מען האט מיר אזױ גוט איבערגעקוקט אז דער כַּתָּבָה איז ארױס א בריה חדשה, במילא איז זײ צו פארדאנקען פאר דעם. עטס קענסט ענק פארשטעלן, איך מיט מײנע ענגלישע װערטער און קנאַפּע טיטלען צוטײלונגען..

Click to shrink...

ווארף נישט ארויף די שולד אויף מיר...

אין א סיריעס נאוט, דו האסט עס זייער גוט צולייגט כשולחן ערוך, מוראדיג מסודר.

איך ווייס נישט פארוואס מ'האט געלייגט מיין נאמען אויף די זעלבע סייז ווי די שרייבערס נאמען.

בנוגע די אלע הגהות וואס די עולם האט.

אין די ארטיקל ווערן צאמגעווארפן הונדערטער נעמען, און ס'איז נישט מעגליך צו מאכן די גאנצע מי שברך אדער מי שפרע אויף יעדן איינעם.

ס'איז אריין כוחות מצד די מתירים און מצד די אוסרים אויף יעדע נאמען, אסאך האבן זיך געטשעינזשט מיינד זיבן מאל, ס'איז נישט פאסיבל צו דעקן יעדע פיצי קראץ, סאו ס'האט זיך געמאכט דא דארט ווערטער וואס מ'וואלט געדארפט צולייגן אדער אראפנעמען, אפשר 5 יאר ארום וועט זיין גרינגער עס צו באשרייבן ווען אלעס וועט שוין זיין געזעצט.

יעצט איז נאך דא די פאג אוו וואר וויאזוי מ'רופט עס...

 

[תרמב]

אין בלאט 25 שרייבט דער שרייבער אז ר' משה זאב זארגער און ר' חיים דוד כץ האלטן לאיסור, און אין די הג"ה לייגט ער צו: דאס אז סאטמארער דײנים טרעטן ארױס בריש גלי קעגן זײערע אײגענע רבי'ס איז נישט אזא זעלטענע ערשיינונג, ווי מ'האט שוין געזען ביי אנדערע מערכות אין דער פארגאנגענהייט.
קודם כל איז עס דאכט זיך יא גאנץ א זעלטענע ערשיינונג, און אפי' אויב נישט, איז עס אין די חסידי'שע וועלט זיכער א זעלטענע ערשיינונג, און ס'איז טאקע באגריסנווערד.
צווייטנס, מ'וואלט אפשר געדארפט ארויסברענגען, אז ר' משה זאב און ר' חיים דוד זענען אביסל אנדערע מעשיות, ווען ר' משה זאב איז שוין יארן א דיין וואס טוט וואס ער וויל, און ער קען שרייען אקעגן זאכן וואס די קהילה טוט - וואוינענדיג אין ירושלים צוזאמען מיט זיין זעלטענע גאונות ברענגט צו אז מ'זאל אים גארנישט טון. פון די צווייטע זייט ר' חיים דוד איז פולי אין די קהילה, וואוינט גלייך דא אין בארא פארק, און ס'איז אסאך א גרעסערע חידוש אז ער זאל גיין אקעגן די דיינים און דער רבי.

Click to shrink...

ר' יחזקאל ראטה איז ארויס קעגן די פובליק סקול, און ער איז נישט געווען דער איינציגסטער דעמאלטס.

ר' פישעלע הערשקאוויטש האט מתיר געווען די עירוב אפילו ס'איז געווען אנדערש ווי קלויזנבורגע רב האט געהאלטן

דאס האב איך אויסעווענדיג

ס'איז נישט אזא וועלטס חידוש, בפרט אין סאטמאר, ספעציעל ביי די זאליס

אין ראדני האט געקענט פארלערנען ר' ישעי' ווייס טראץ וואס ער האט פארפירט וועגן די קאמאן קאור וכו', קען זיין היינט שוין נישט, אבער ס'איז אנגעגאנגען פאר א שטיק צייט, ס'איז דא אסאך אזעלכע משלים אין סאטמאר.

ס'איז אמת אז ר' משה זאב און ר' חיים דוד כץ איז אינגאנצן א אנדערע בחינה, ר' חיים דוד איז גאר א גרויסע נאמען אין די קאמפאני, אין בארא פארק פירט ער די זאך ביד רמה.

און בכלליות הענין, כ'וואלט זיכער געקענט באשטיין אז ס'זאל ווערן נכרע להיתר, סיי אלס כח דהיתרא עדיף, סיי אז לפי ראות עיני זעהט עס אויס מותר, און בפרט אז כ'האב א נאנטער קרוב וואס דארף צוקומען צו דעם.
אבער למעשה זעהט מיר אויס, אז כאטשיג די צד המתירים האט די מעינסטריעם קהילות, ווי ביידע סאטמאר'ס, און לכאורה אויך פאפא בעלז סקווער וכו', און צוגאב האבן זיי דעם גרויסן לייב ר' בנימין לאנדא.
האט אבער די צד האוסרים אסאך גרעסערע קאנאנען, אזעלכע אומפארטייאישע און אומהאפעניגע גאונים ווי פריימאן וואלקאן ר' מיכל שטיינמעץ ר' יצחק שטיין, און צוגאב צו אפאר פארטייאישע גאונים ווי די א"ד ר' חיים דוד כץ און ר' משה זאב זארגער קלעסאן וכו' וועגט אראפ אסאך מער די גאונים פון די מתירים וואס זענען עפ"ר פארטייאיש.
מ'קען זיך טענה'ן אינדעם, אבער מיט אזא געפיל בין איך ארויס פון די באשרייבונג.

Click to shrink...

איך האב גראדע אויך די זעלבע געפיל לגבי די גאנצע מערכה.

בנוגע די גאונים וואס דו רעכנסט אויס, קען מען עס אביסל אראפשפילן אויב וויל מען, וואלקאנע רב האט לכתחילה געטראכט פון מתיר זיין נאר א רבי האט אים אנגעשראקן אז ס'איז א הארבע שאלה, דאס איז פון זיינע אייגענע ווערטער ביי די אסיפת האוסרים.

ר' מיכל שטיינמעץ איז פון רבני בוני עולם וואס סאומהאו שטייען זיי אונטער די מערכה לאיסור.

און ר' יצחק שטיין איז שוין א אלטע מערכה פירער ווי ס'ווערט דערמאנט אין די ארטיקל אז ער האט געפירט די מערכה קעגן בוני עולם בנוגע איי ווי עף, ר' אהרן האט זיך אויסגעדרוקט אויף אים לעצטע וואך אז מ'דארף אים טרעפן א זשאב ווי שנעלער...

ר' חיים דוד כץ טאקע איז א שטארקע זאך פאר די אוסרים, הגם ער האט נישט געסיינט אז די קינדער זענען ממזרים, אז מ'קוקט גוט אויף די קול קורא לאיסור זעהט מען אז ס'איז צוטיילט אין 2, ער האט נישט געוואלט גיין אזוי שארף, געוויסע זאגן אז די זאלי בית דין האט נישט געפלאנט ארויסצוגעבן די צעטל להיתר, נאר היות ר' חיים דוד כץ האט געסיינט לאיסור האבן זיי ארויסגעקומען זאגן אז זיי האלטן נישט אזוי.

ר' משה זאב זארגער איז נישט קיין חידוש אז ער זאל נעמען די צד פאר ווער ס'קען אים די לעצטערע יארן.

קלעסאן האב איך נישט געזעהן אז ער זאל בכלל האבן א מיינונג.

 

[צורבא דרבנן]

אהם.. יא, ס'איז די ערשטע מאל איך לערן אדורך די כוואליעס אה ס'איז א מחי' הערליך און ציענד, ס'דערקענט זיך די ארבעט! א דאנק!

האט אבער די צד האוסרים אסאך גרעסערע קאנאנען, אזעלכע אומפארטייאישע און אומהאפעניגע גאונים ווי פריימאן וואלקאן ר' מיכל שטיינמעץ ר' יצחק שטיין, און צוגאב צו אפאר פארטייאישע גאונים ווי די א"ד ר' חיים דוד כץ און ר' משה זאב זארגער קלעסאן וכו' וועגט אראפ אסאך מער די גאונים פון די מתירים וואס זענען עפ"ר פארטייאיש.

Click to shrink...

די אנדערע נעמען (פריימאן, וואלקאן, ר"מ שטיינמעטץ, און רח"ד כ"ץ) זענען יא שטארקע נעמען פאר די אוסרים

Click to shrink...

איך ווייס נישט וועלכע זייט איז שטערקער אבער איך ווייס נישט פארוואס מ'לאזט אויס אסאך גרויסע וואס אסר'ן
דריי רבנים פון די עדה האבן צו געריבן צו די פריימאנער'ס רב תשובה
רבי עזריאל אויערבאך
רבי יוחנן וואזנער מ'סקווירא און רבי שלום פאללאק מ'סקווירא האבן צוגעשריבן צו רבי מיכל שטיינמעטץ'ס תשובה, אויך די דיין פון י"ם הרב גאלדמינטצער
רבי משה שאול קליין
סענדשזארץ
און בנוגע רבני מהרז"ל איז אויך דא רבי חיים קלמן גוטמאן דוצ"ץ סאוט 8, רבי יהושע לערנער דומ"ץ מאנטריאל, רבי יחזקאל טייטעלבוים דומ"ץ קליימער, הרב טויב מ'בעהוץ, וואס דאס איז אסאך פאר די קאמפעני

 

[כספי]

יא, כ'האב טאקע פארגעסן צו צוצייכענען די רבנים פון א"י.