מיין ת"ב וויי געשריי

[דער גאלדענער אדלער]

זיצענדיג אזוי דא אויף זעקס אינטשיגע צוויי צוזאמען געלייגטע הארטע טישן און מיין ריקן לעהנט זיך אן אויף די שטיינערנע ווענט פונעם שול.

האב איך מיך אראפ געזעצט קלאגן מיט מיינע ברודערס. כ'הייב אן זאגן שבת סורו מני שמעוני עוברי. סחי ומאוס השימוני בעדרי חברי. וכו' וכו' נעה טראכט איך צו מיר אזוי, היי יאר זאג איך עס נישט. אינאף איז אינאף פאר צוויי טויזענט יאר קלאגט מען שוין אזוי און מ'זעהט נישט קיין סוף און קיין עק. גייט שוין גוט א שטיק צייט באצאלט מען נאכדעם כפליים.


אבער, טראכט איך צו מיר מיינע ברודער און שוועסטער ארום מיר קלאגן ווי קען איך דען דאס צוקוקן און זיצן און סטראשען און נישט קלאגן. האב איך אפגעמאכט צו מישן דעם קינות צו די עשרה הרוגי מלכות און די כעס קומט מיר ארויף אין קאפ, אויף דעם סוף האבן זיי זיך געמוטשעט פאר גאט און זיין תורה??? שמד מען זיך כאפט מען מכות, היט מען די תורה און מצות מיט מסירות נפש כאפט מען מכות! וואס מ'טוט איז נישט גוט! פארוואס?! פארוואס האסטו בכלל באשאפן דעם וועלט? דזשאסט צו טיילן מכות?!


מיש איך ווייטער צו די באקאנטע קינות פון הרוגי אשפירא וורמייזא זעהט מען ווייטער די זעלבע טרענד די אלע בעלי קינות באוויינען די הרוגים מיט וואספארא מסירות נפש זיי זענען צוגעגאנגן צום טויט און נישט אויפגעגעבן א סענטימיטער פון זייער אידישקייט, די גזירות ת"ח ות"ט ווייטער די זעלבע. האב איך אפגעמאכט היי יאר ס'ערשטע מאל צו זאגן די קינות פון די צווייטע וועלט מלחמה ווי נישט ווי זענען מיינע עלטערן דורך דעם פינסטערן האלאקאסט די שנות הזעם. וואס זעה איך דארט ווייטער די זעלבע נוסח.


אינמיטן די קינות וואס באבוב' רב ר' שלמה'לע האט מחבר געווען לזכר נשמת די קדושים הי"ד. וואו ער לייגט אראפ בקיצור נמרץ דע פיין און יסורים די אידן זענען דורך געגאנגן יענע יארן.


זעקו שמים ואדמה, על אלפי עירות מבצרי תורה, ארצות אירופא וקהלותיה, נוחלי ומקימי מסורה. צדיקים זקנים וחסידים, דבקי אמונה טהורה, מיום גלינו מארצנו לא היה כזה כליון נורא!


די קינה פון ערלוי'ר רב.

בני ישראל הקדושים, יקרים מפז ופנינים, כרימון במצוות מלאים, נהרגים נחנקים ונשרפים, שמע ישראל זועקים. או מה היה לנו


ארזי הלבנון אדירי התורה, בעלי בתים מפלאים ביראה טהורה, צדקה וחסד עושים בתפארה, נרצחו ולא זכו לקבורה. אוי מה היה לנו


נשים צדקניות ורחמניות, בנות ציון המהוללות, חתנים וכלות אחים ואחיות, על המוקד ביחד נתנו כעולות. אוי מה היה לנו


בחורי חמד ותינוקות של בית רבן, הוריהם צפו לחפה להכניסן, ע"י הצוררים הארורים נקטפו באבם, ובמיתות משונות הוציאו נשמתם

אוי מה הי לנו


פון נייטרא רב

זאת בזכרי אזעק מרה, חמדת ישראל נזר ועטרה, טהורי לב וקדושים מתו במיתה חמורה, וכל בית ישראל יבכו את השרפה אשר שרף ד'


איבעראל אין יעדע קינות וועלכע זענען נתחבר געווען במשך הגלות זעהט מען די זעלבע. אינזער הארץ רייסענדע קשיא איז גאט! וואס ווילסטו? איז נאכנישט גענוג געווען? יעדע שטיק צייט מוזטו אנרייצן נאך רשעים אונז צו טעראריזירן?? אונז צו הרג'נן און רצח'נן? עם הנבחר! שיינע עם הנבחר

אינאף!


אין די קינות פון די עשרה הרוגי מלכות וועלכע מ'זאגט יו"כ שטייט דארט און ס'געבויעט אויף א מדרש, מדרש אלה אזכרה.


שרפי מעלה צעקו במרה, זו תורה וזו שכרה?? עוטה כשלמה אורה, אויב מנאץ שמך הגדול והנורא, ומחרף ומגדף על דברי תורה. ענתה בת קול משמים, אם אשמע קול אחר אהפוך את העולם למים! לתוהו ובהו אשית הדומים! טראכט איך צו מיר אזוי, און... וואלטן ווייניגער מלחמות געווען, ווייניגער אידן געהארגעט געווארן, ווייניגער צרות וואלט געווען, עפעס אזוי שלעכט?! פארוואס האבן די שרפי מעלה געשוויגן? זיי ואלטן ווען געברויכט מציע זיין גא אהעד וויט די פלען.


שוין.. אויסגעגעבן מיין ווייטאג, מיינישט ס'טוט מיר נאכאלץ וויי, און קשיות האב איך נאכאלץ אבער איך וויל נישט אויסקוקן ווי דער גר פון די הגדה וועלכער זיין געדולד האט געפלאצט צווישן מרור און שלחן עורך און ארויסגעלאפן, איך וועל ווארטן מיט צו אן געדולד.

ענד איימסארי גאט פאר מיין אויספלאץ
נישט אלעס ברויך איך צו פארשטיין

 

[אלטע שרייבער]

ווען עס וואלט געווען א רשימה פון כלל ישראל'ס עבירות חקוק בעט סופר, וואלסטו געהאט טענות היתכן מ'שרייבט שלעכטס אויף אידן. האט מען באהאלטן די שלעכטס וואס מיר האבן געטון, און דערנאך האסטו קשיאס.

נאט נייס אוו יו.

אונזער אייגענע לעבן איז פול מיט פעלערס אין אונזער עבודת השם. גיבט ער דען אונז נישט כל טוב וטוב, ווען מיר שפייען אים צוריק אין פנים? מיר לעבן על סיר הבשר מיט אלע באקוועמליכקייטן פון אמעריקא, די ארימסטע פון אונז איז א גביר אדיר כלפי רוב וועלט.

 

[דער גאלדענער אדלער]

ווען עס וואלט געווען א רשימה פון כלל ישראל'ס עבירות חקוק בעט סופר, וואלסטו געהאט טענות היתכן מ'שרייבט שלעכטס אויף אידן. האט מען באהאלטן די שלעכטס וואס מיר האבן געטון, און דערנאך האסטו קשיאס.

נאט נייס אוו יו.

אונזער אייגענע לעבן איז פול מיט פעלערס אין אונזער עבודת השם. גיבט ער דען אונז נישט כל טוב וטוב, ווען מיר שפייען אים צוריק אין פנים? מיר לעבן על סיר הבשר מיט אלע באקוועמליכקייטן פון אמעריקא, די ארימסטע פון אונז איז א גביר אדיר כלפי רוב וועלט.

Click to shrink...

יעדער מיט זיין עבודת השם! מיינס מיטן שרייען און דיינס מיטן דיפענדן גאט. כ'ווייס נישט וועמענס איז חשוב'ער איין זאך ווייס איך אבער יא אז דאס וואס איך שריי, כבר קדמנו נביאים אנגעהויבן פון אברהם אבינו, האף תספה צדיק עם רשע?! חָלִלָה לְּךָ מֵעֲשֹׂת כַּדָּבָר הַזֶּה לְהָמִית צַדִּיק עִם רָשָׁע וְהָיָה כַצַּדִּיק כָּרָשָׁע חָלִלָה לָּךְ הֲשֹׁפֵט כָּל הָאָרֶץ לֹא יַעֲשֶׂה מִשְׁפָּט.

און ביי יעקב אבינו ווען פרעה האט עם געפרעגט ווי אלט ער איז? וואס האט עם אינזער זיידע יעקב געענטפערט ויאמר יעקב אל פרעה ימי שני מגורי שלשים ומאת שנה מעט ורעים היו וגו'

און משה רבינו דער אדון כל הנביאים האט געשריגן צו גאט פאר די אומרעכט פון צדיק ורע לו, רשע וטוב

דוד המלך אין זיין ספר תהלים איז פיל מיט קשיות צו גאט פאר די אומרעכט וועלכע זענען געטוהן געווארן צו עם.

ירמיהו, ישעיה, יחזקאל חבקוק ועוד ועוד.

דו מיינסט טאקע אז זיי האבן נישט געהאט דעם תירץ וואס דו ענטפערסט מיך דא?? זיי האבן דאס גאנץ גוט געוויסט, נאר וואסשזע דען? ווען ס'טוט עפעס וויי איז די נעטשרול ריספאנס צו שרייען סיי פאר פיזיקאלישע ווייטאג און סיי פאר עמאציאנאלע ווייטאג דאס איז וואס גאט פארשטייט זייער גוט.

אזוי ווי מיר זעען ביי איוב ווי ער האט געשריגן און באשייגעצט גאט פאר זיינע אומזיסטיגע יסורים. זענען געקומען זיינע דריי חברים און זיך אנגענומען פאר גאט, עם פרובירט צו פארענטפערן אז בעצם איז גאט א גוטער און די יסורים וואס ער ליידט איז נאר וועגן זיינע עבירות קוק איוב פרק ד' פסוק ו-ז; הלא יראתך כסלתך תקותך ותם דרכיך.
זכר נא מי הוא נקי אבד, ואיפה ישרים נכחדו?


ליטל דיד היס פרענדס קנאו אז גאט קען זיך אליינס אן עצה געבן ער ברויך נישט זייער פארטיידיגונגס און זייער פארטיידיגן גאט מאכט עם נישט גרעסער אדער בעסער.
וואס איז געווען צום סוף? גאט איז געקומען צו איוב און געלאזט וויסן פאר די דריי חברים אז זיי זאלן איבערבעטן איוב פאר די מוסר וועלכע זיי האבן עם אריין געזאגט בשעת ער איז געווען אין פעין

​

 

[אלטע שרייבער]

אנשטולדיגט, איך האב נישט געכאפט אז דא רעדט זיך העכערע זאכן, עבודת השם וכדו'. איך האב געמיינט עס איז עפעס אנדערש.

ברענגן א סאך ראיות ווייזט גארנישט. ברענג איינס, און מיר 'עלן דן זיין, און פון דארט ווייטער. וואס פונקט האט משה רבינו געזאגט וואס ענדעלט וואס דו האסט געזאגט?

 

[דער גאלדענער אדלער]

אנשטולדיגט, איך האב נישט געכאפט אז דא רעדט זיך העכערע זאכן, עבודת השם וכדו'. איך האב געמיינט עס איז עפעס אנדערש.

ברענגן א סאך ראיות ווייזט גארנישט. ברענג איינס, און מיר 'עלן דן זיין, און פון דארט ווייטער. וואס פונקט האט משה רבינו געזאגט וואס ענדעלט וואס דו האסט געזאגט?

Click to shrink...

אלעס איז עבודת השם. מאכן געלט, עסן, וכו' וכו' וואס נישט, אפילו זינדיגן איז עבודת השם

 

[דער גאלדענער אדלער]

אנשטולדיגט, איך האב נישט געכאפט אז דא רעדט זיך העכערע זאכן, עבודת השם וכדו'. איך האב געמיינט עס איז עפעס אנדערש.

ברענגן א סאך ראיות ווייזט גארנישט. ברענג איינס, און מיר 'עלן דן זיין, און פון דארט ווייטער. וואס פונקט האט משה רבינו געזאגט וואס ענדעלט וואס דו

Click to shrink...

די אלע אדרעסן וועלכע איך האב צוגעברענגט דא איז ארויס צו ברענגן מיין פאוינט אבער הצד השוה שבכולם איז אז ווען ס'טוט וויי שרייט מען און ווען מ'שרייט איז עכט נישט קיין חילוק וואס מ'שרייט, גאט איז נישט לימיטעד און ווערט באליידיגט וואס מיר שרייען, ווען ער וויל ווען נישט אונזער שרייען וואלט ער דאך אונז נישט געציפט

 

[מרחשון]

דו מיינסט טאקע אז זיי האבן נישט געהאט דעם תירץ וואס דו ענטפערסט מיך דא?? זיי האבן דאס גאנץ גוט געוויסט, נאר וואסשזע דען? ווען ס'טוט עפעס וויי איז די נעטשרול ריספאנס צו שרייען סיי פאר פיזיקאלישע ווייטאג און סיי פאר עמאציאנאלע ווייטאג דאס איז וואס גאט פארשטייט זייער גוט.

Click to shrink...

ס'איז נישט בלויז לויטער ווייטאג אן קיין ראציאנאלע גרינדן.
און דאס וואס @אלטע שרייבער שרייבט אז עס האט צוטוהן מיט אונזערע עבירות לייגט זיך אויך בכלל נישט אויפ'ן שכל. לייגסט אונז ביים פתח בית הזונה, דו זאגסט אליין אז 'אין צדיק בארץ' און דערנאך שטראפסטו אונז???