א) איך בין א מענטש וואס האט זייער ליב צו ארומפארן, איך האב שוין דאס רגל פושט געווען אויף אסאך לענדער, זאל זיין אויף ''האלידעיס'' ברחבי אייראפע, אנדערע אויף שמחות, אמאל אפילו ראוד טריפן, אפילו אריינגעשטיפט מקומות הקדושים דא און דארט. איז דורך די יארן האט זיך אנטוויקלט אין מיר א שטארקע ליבשאפט צו נייע פלעצער און קולטורן.
לערנענדיג אין ארץ ישראל איז אטאמאטיש אויסגעקומען אז איך פאר גאנץ אפט אויף שבתים איבער פארשידענע מקומות. אנהייב בין איך געפארן צו די טיפישע דעסטינאציעס ווי יעדעס בחור וואס לערנט אין ארץ הקודש באזיכט, ווי למשל צפת, טבריה, ים המלח וכדומה, אבער מיט די צייט האב איך אנגעהויבן זיכן פאר עפעס מער... נישט סתם סאטמארע אטראקציעס...
האמיר אנגעפאנגען זיכן, פארשטייט מיט א פרעפעראציע אויף א נסיעה פריי פון אפצאל, מ'קען דאך נישט שפענדן יעדעס וואך אין די רוחות אריין, סתם אזוי איז מיין טאטע נישט דער גרעסטער פען פון א בן יקיר'ל וואס ראולט ארום אין הייליג לאנד (זאל ער זיך נאר פארשטעלן וואסערע ''קרומע שיטות'' זיין זוהנדעלע זאפט אריין וואלט דאס געווען זיין קלענסטע פראבלעם....), אפגערעדט פון די בית הנשים וואס נאר דערמאנען דאס ווארט ''שומרון'' אדער ''מתנחלים'' קען אפקאסטן א בילעט אויף אמעריקא צו די ''נארמאלע מענשהייט'', מילא הערשט א גרויס חשש אז קיין שפיר פון א אויספלוג זאל נישט דורכגיין די טעלעפאן דראטן, האב איך זיך נישט געוואגט צי ניצן טאשן געלט אויף מיין מיסיע
קוקט אבער אויס אז די בחינה פון ''בחינם באקומט מען כנים'' גייט עפעס נישט אהן ביי אחינו בני המתנחלים, דארטן איז ממש אלעס בחינם כפשוטו ממש, עס כדי כך אז ווען כ'האב געוואלט עפעס צאלן מוצאי שבת האט דער מקבל נישט פארשטאנען וואס איך וויל פון זיין לעבן האבן ביז כ'האב איהם געמאסבירט אז איך וויל פשוט שטיצן ישיבה הקדושה דקהל קדושה....
על כל פנים, זיך אריינטוענדיג אין דעם סוגיא פון ''אוועקפארן'' האב איך - לתמהון לבי - אויסגעפונען אז עס באשטייט א גאנצע שפינגעוועב פון ישובים אין ווייטן (?) צפון אינעם ארץ השומרונים, עולם בחורים וואס פארן אהין איז גאנץ קנאפ, רוב ''חברהלייט'' וועלן ארלעדיגן א שבת אין צפת העתיקה, טבריה און מאקסימום פאר טשיקאווקייט א שבת אין יבניאל ביי מיילעך שארף, די חברה וואס פראווענען אין שומרון קענען זיך געווענליך און לעבן ווי אין א קליקע, זיי זענען מער די בחורים וואס מ'זעהט נישט דווקא אין בית מדרש איבערן וואך אבער אויך נישט מיט א כלי אויפן גאס, נאר סתם אוואנטוריסטן מיט הייסע בלוט וועלכע לעבן אויף שפרינג אייזענעס
אוצר ועושה, דורך א טשוואקס א טשוועקל האב איך זיך אנגעטשוואקט אין אזא איינעם, יענער האט מיר אפגעשיקט א גאנצע ליסטע פון נומערן אין פארשידענע שטעטלעך און ישובים וואס איך האב פון זיי קיינמאל (ליידער) געהערט, איינע פון זיי האט אבער אויסגעשטעקט, קודם פאר די פשוטע סיבה אז מ'קען רופן ווען אימער, אפילו אויף דאנערשטאג, נאך א סיבה ווייל איך האב פונקט געליינט אין דעם הייליגן ירחון פון ''קדושת ציון'' איבער א שטעטל ''חומש'' אין שומרון וואס איז ליידער חרוב געגאנגען ביי די טרויעריג בארימטע ''התנתקות'' אין יארע 05' דורך די ציונים הארורים, שטייט דארט אז אסאך פון די פארטריבענע האבן זיך באזעצט אין שבי שומרון, האב איך פארשטאנען אז עפעס אינטערעסאנט שטעקט דארט (שפעטער האב איך אויסגעפונען אז דער שרייבער פון יענע ארטיקל וואוינט טאקע דארט אין שבי שומרון) , חוץ א מעשה איז איר געאגראפישע ווינקל א זעלטנהייט, זי איז דאס איינציגסטן ישוב אין שומרון וועלכע זיצט העכער שכם, טאקע אויפן שאסיי צווישן שכם - דשענין - טול כרם ליגט איינגעקוועטשט א קליינטשיקע שבי שומרון ווי א נישטיגע פינטל אויף די מאפע
איצטער הויבט זיך אן א פרישע תורה, ווי טרעפט מען בחורים אינטערעסירט צו פארן צו עפעס א פאריקטן שטעטל פון ''נישט היימישע'', עטליכע בחורים האבן אריינגעגעבן זייערע קאנדידאטור אבער ווי חכמים האבן זיי געבעטן רשות פון די עלטערן וועלכע האבן גלייך אפגעפסל'ט דעם געדאנק כלאחר יד,אני הקטן האב ערקלערט פאר מיין פאטער אז איך פאר צי א ישוב ''נעבן עמנואל'', א חרדישע שטאט אין שומרון, דער פאטער זאל מאריך ימיך זיין האט נאר געוויסט צו זאגן אז ווען מען האט געבויט עמנואל האט עס געהייסן א מקום מסוכן, ''ווייסעך נישט'' האב איך איהם אזוי כלאחר יד אפגעפאטערט, און אזוי האט זיך די נידון אפגעענדיגט אין גוטע טערמינען
שוין, ענדליך האבן מיר אזוי נישט מיר נישט דיר צוזאם געקראצט פינעף חברים און ביידע, מ'לאזט זיך ארויס, פארשטייט זיך אז דעם אויסגעוועלטן באס האבן מיר ווי חסידישע אידן פארפאסט, איז - ווי פאר א חלק פונעם אויספלוג - האבן מיר געמאכט א אפשטעל ביי ''קניון רמות'', א ריזיגע היימישע מאל ביים גרעניץ פון ירושלים, אן אייזיגן קאווע און א פלעשל וואסער און היידע, זעמער אויפן וועג
די ארגינעלע פלאן איז געווען צו נעמען א באס קיין ''קדומים'', א גרעסערע שטעטל דערנעבן און פון דארט טוישן באסעס ווייל קיין דירעקטע באסעס פון ירושלים קיין שבי שומרון איז נישט פארהאן, וויבאלד אבער מיר האבן ווי אויבנדערמאנט פארפאסט אונזער באס איז פון קדומים קיין פאבליק טראנספארטאציע שוין נישט געווען ווען מיר זענען אנגעקומען אהין, האבן מיר נישט געהאט קיין ברירה און זיך געמוזט שטעלן פאר ''טרעמפים''
''טרעמפים'' איז א פענאמענען וואס קען נאר באשטיין אין א אידיש לאנד, בעצם וועט מען אייביג קענען זעהן מענטשן בעטן פאר א היטש אויף די שטראזן, זאל זיין אונטער א געבאקענע זוהן אדער שפעט אינמיטן נאכט
ס'דא אבער צייטן וואס ווי מען זאגט ''די גאנצע לאנד היטשט'', פון פרייטאג נאכמיטאג ביז זונטאג אינדערפרי איז קיין טראנספארטאציע נישט פארהאן על כל פנים אויף א מאסנשטאבליך פארנעם זיכער נישט
ס'קענען שטיין צענדליגע מענטשן ביי א ''צומת'' אדער א ''מחלף'' (ביידע מיינען דשאנקשאנס) און ווארטן פאר ריידס פון איין עק לאנד ביז צום אנדערן, די אטאריטעטן האבן שוין אפילו געשטעלט ספעציעלע סטאנציעס אידענטיש צי באס סטאנציעס ווי מ'קען האבן א דאך אויפן קאפ, ביי יעדעס סטאנציע איז דא בארידאקעס אפצוהאלטן פון פאלעסטינע טעראריסטן וועלכע צופירן זיך ביים רעדל, אין דעם עבר האבן שוין שרעקליכע מעשיות פאסירט ביי אזעלכע פלעצער, דעריבער שטייען ביי יעדע צומת א צוויי דריי סאלדאטן אנצוהאלטן די געמיטער
על כל פנים, אנקומענדיג אין צומת אריין האבן מיר אנגעטראפן צוויי סאלדאטן, איינער פון זיי א אסאך ישיבה וואס איז אין די מלואים, ער גייט מיט די גאנצע טראגע, א היימיש ליטוויש פנים מיט בארד אין פיאות און ישיבה ציצית הענגען אראפ פון די זייטן, ער האט שטארק מחשיב געווען די בני ישיבה, קיין פינטל שנאה אדער האס האט זיך נישט אנגעזען אויף איהם, ווען ער האט געהערט אז אונז זעמער ''חוצניקים'' איז ער ממש ארויס פון די כלים אונז אויפצוקלערן אז טראץ ישראל איז דאס איינציגסטע פלאץ ווי מ'קען זיין א איד
הכלל, נאכן ווארטן א שטיק צייט, ווען צו מיין שרעק פארן אריבער כמעט נאר קארן מיט ווייסע פלאטעס (וואס באדייט אז זיי באלאנגען צי אונזערע קוזינען (לעומת די געלע ישראלישע פלאטעס), האט זיך אפגעשטעלט אן אלטן ווייסע דשאלאפי, אן אלטן פארל זיצט אינעווייניג, ס'רעבעצין זיצט ביים רעדל כנהוג און דער אלטיטשקער זיצט נעבן איר מיט א בינטל בלומען, אינטערגעשפילנדיגע פאטריאטישע לידער פון די זיבעציגער יארן האבן אונז אריינגעברענגט אין די ''ווייב''
על כל פנים נאך אזא פופצן מינוט אויף שרעקעדיגע וועגן זענען מיר אנגעקומען אין שטעטל אריין, ווי אסאך פון די שטעטלעך אין די שטחים פלאטערט אויך אין שבי שומרון מיט שטאלץ דעם מיליטערישן פאן פונעם צה''ל, א גאנצע מיליטערישן ''בסיס'' היט אפ ביים אריינגאנג פון שטעטל, אין א פארקינג לאט דערנעבן האב איך אויפגעכאפט, צווישן אנדערע טרעקלעך, צוויי טאנקען פארקירט אזוי נישט מיר נישט דיר, ווי כאילו ס'איז א העכסט נארמאלע בילד, שפעטער האב איך געמערקט אז דער בסיס ווירבלט מיט טאנקען און מיליטערישע טרעקלעך, דאס איז געווען מיין ברויכען הבאים אין שטעטל אריין
איז קודם אביסל היסטארישע און דעמאגראפיע דעטאלן אויפן שטעטל.
נאכן זעקס טאגיגן קריג האבן די ווייט-רעכטע מתישבים אויפגעשטעלט ישובים אויף די לענג און ברייט פון די ''בנימין'' און ''יהודה'' רעגיאנען, ביידע אין דרום פון די אקאפירטע געביטן, אויף שומרון האבן זיי אבער נישט געוואגט אנצירירן, אין ניינצן אכט און זיבעציג האבן זיך זאכן אבער געטוישט, חול המועד סוכות תשל''ח האט דער ''אירגון אמנה'' געשלעפט ארום צוויי הונדערט אידן אויף צי אייננעמען שומרון, יענמאלט האט מען פארכאפט דעם סבסטיה באן סטאנציע (דער ענגלישע מאנדאטארישע רעגירונג האט אויפגעשטעלט אין די לאוואנט - ווי דער מערב זייט פונעם מיטל מזרח ווערט גערופן - א באן ליניע וועלכע האט דורכגעשניטן שומרון ביז ירושלים), סבסטיה איז א חרובע פאלעסטינע שטעטל אויף די חורבות פון שומרון העתיקה, עיר הבירה פון עמרי מלך ישראל
די סיבה פארוואס די רעכטע עקסטרעמיסטן האבן פארשטאנען אז יעצט איז זייער מאמענט איז געווען א פשוטע, ביז דעמאלט האבן די לינקע חברה געהערשט מיט א אייזערנעם פויסט אויף דאס גאנצע מדינה.
אין די שפעטע זיבעציגער יאהרן איז ארויף אויפן טראן דער שפאבערישער רעכטע פירער פון ליכוד מנחם בעגין, דער רעכטע לאגער, זייענדיג שיכור פון זיין געווינס, האט זיך צעפירט די הענט
טראצדעם וואס עס איז זיי נישט געלונגען צו פארבלייבן אין סבסטיה האט מען נאכגעגעבן צו בויען א ישוב אויף א דערנעבנדיג בערגל צונויפגעשטעלט פון קאנפיסקירטע אראבישע פעלדער אין די אומגעגנט, והנה, א שטעטל אין שומרון, טאקע מיט א צוגעפאסטע נאמען ''שבי שומרון'' - די צוריק קערער פון שומרון
די סיבה פארוואס די דאזיגע שטח איז געוועלט געווארן צום באניץ פון שטעטל איז וויבאלד עס איז שוין געשטאנען אויפן שטח פארשידענע בנינים, די ירדנישע מיליטער האט געהערשט אויף שומרון און געבויט מיליטערישע אינסטעטוציעס, איינס פון זיי איז געווען א מיליטערישע באזע אויפן שטח פון שבי שומרון.
די ערשטע תושבים זענען געווען ווי אויבנדערמאנט רעכטע עלעמענטן פון נתניה (נתניה איז געאגראפיש דער נענטסטער גרויסע שטאט), ביז היינט איז דאס איינציגסטע ווייט שטרעקיגע באס ליניע קיין נתניה.
אין די שפעטערדיגע יאהרן האבן זיך אסאך עולים פון פארשידענע מדינות זיך באזעצט אין שבי שומרון צוליב א ''מדרשה'' זיך צו לערנען עיברית וועלכע איז הויפטקווארטירט אין שטעטל, עד היום איז שבי שומרון א געמיש פון קאלירן, פון אמעריקאנע ענגליש רעדנדע, תימנע עולים, ביז די ''בני מנשה'' פון אינדיע און די אינדיאנע אינקא גרים פון פערו (ברייט באשריבן אין ''משפחה'' דעם פארלאפענעם שבועות).
דער שטעטל פארמאגט היינט א באפעלקערונג פון עטוואס איבער טויזנט איינוואוינער, מערסטנס ''דתיים'' ווי אויך אסאך ''חרדלים'' - די היימישע פון זיי.
אין די לעצטע פאר יאהר זינט בצלאל סמאטריטש איז ארויף אין מאכט פונעם רעכטן לאגער איז ער מאשר נאך און נאך ישובים, בויעט נייע און באשטעטיגט אלטע אומלעגאלע ''גבעות'', צווישן אנדערע האט ער געגעבן די נויטיגע פערמיטן צי בויען נאך צענדליגע הייזער אין שבי שומרון
לערנענדיג אין ארץ ישראל איז אטאמאטיש אויסגעקומען אז איך פאר גאנץ אפט אויף שבתים איבער פארשידענע מקומות. אנהייב בין איך געפארן צו די טיפישע דעסטינאציעס ווי יעדעס בחור וואס לערנט אין ארץ הקודש באזיכט, ווי למשל צפת, טבריה, ים המלח וכדומה, אבער מיט די צייט האב איך אנגעהויבן זיכן פאר עפעס מער... נישט סתם סאטמארע אטראקציעס...
האמיר אנגעפאנגען זיכן, פארשטייט מיט א פרעפעראציע אויף א נסיעה פריי פון אפצאל, מ'קען דאך נישט שפענדן יעדעס וואך אין די רוחות אריין, סתם אזוי איז מיין טאטע נישט דער גרעסטער פען פון א בן יקיר'ל וואס ראולט ארום אין הייליג לאנד (זאל ער זיך נאר פארשטעלן וואסערע ''קרומע שיטות'' זיין זוהנדעלע זאפט אריין וואלט דאס געווען זיין קלענסטע פראבלעם....), אפגערעדט פון די בית הנשים וואס נאר דערמאנען דאס ווארט ''שומרון'' אדער ''מתנחלים'' קען אפקאסטן א בילעט אויף אמעריקא צו די ''נארמאלע מענשהייט'', מילא הערשט א גרויס חשש אז קיין שפיר פון א אויספלוג זאל נישט דורכגיין די טעלעפאן דראטן, האב איך זיך נישט געוואגט צי ניצן טאשן געלט אויף מיין מיסיע
קוקט אבער אויס אז די בחינה פון ''בחינם באקומט מען כנים'' גייט עפעס נישט אהן ביי אחינו בני המתנחלים, דארטן איז ממש אלעס בחינם כפשוטו ממש, עס כדי כך אז ווען כ'האב געוואלט עפעס צאלן מוצאי שבת האט דער מקבל נישט פארשטאנען וואס איך וויל פון זיין לעבן האבן ביז כ'האב איהם געמאסבירט אז איך וויל פשוט שטיצן ישיבה הקדושה דקהל קדושה....
על כל פנים, זיך אריינטוענדיג אין דעם סוגיא פון ''אוועקפארן'' האב איך - לתמהון לבי - אויסגעפונען אז עס באשטייט א גאנצע שפינגעוועב פון ישובים אין ווייטן (?) צפון אינעם ארץ השומרונים, עולם בחורים וואס פארן אהין איז גאנץ קנאפ, רוב ''חברהלייט'' וועלן ארלעדיגן א שבת אין צפת העתיקה, טבריה און מאקסימום פאר טשיקאווקייט א שבת אין יבניאל ביי מיילעך שארף, די חברה וואס פראווענען אין שומרון קענען זיך געווענליך און לעבן ווי אין א קליקע, זיי זענען מער די בחורים וואס מ'זעהט נישט דווקא אין בית מדרש איבערן וואך אבער אויך נישט מיט א כלי אויפן גאס, נאר סתם אוואנטוריסטן מיט הייסע בלוט וועלכע לעבן אויף שפרינג אייזענעס
אוצר ועושה, דורך א טשוואקס א טשוועקל האב איך זיך אנגעטשוואקט אין אזא איינעם, יענער האט מיר אפגעשיקט א גאנצע ליסטע פון נומערן אין פארשידענע שטעטלעך און ישובים וואס איך האב פון זיי קיינמאל (ליידער) געהערט, איינע פון זיי האט אבער אויסגעשטעקט, קודם פאר די פשוטע סיבה אז מ'קען רופן ווען אימער, אפילו אויף דאנערשטאג, נאך א סיבה ווייל איך האב פונקט געליינט אין דעם הייליגן ירחון פון ''קדושת ציון'' איבער א שטעטל ''חומש'' אין שומרון וואס איז ליידער חרוב געגאנגען ביי די טרויעריג בארימטע ''התנתקות'' אין יארע 05' דורך די ציונים הארורים, שטייט דארט אז אסאך פון די פארטריבענע האבן זיך באזעצט אין שבי שומרון, האב איך פארשטאנען אז עפעס אינטערעסאנט שטעקט דארט (שפעטער האב איך אויסגעפונען אז דער שרייבער פון יענע ארטיקל וואוינט טאקע דארט אין שבי שומרון) , חוץ א מעשה איז איר געאגראפישע ווינקל א זעלטנהייט, זי איז דאס איינציגסטן ישוב אין שומרון וועלכע זיצט העכער שכם, טאקע אויפן שאסיי צווישן שכם - דשענין - טול כרם ליגט איינגעקוועטשט א קליינטשיקע שבי שומרון ווי א נישטיגע פינטל אויף די מאפע
איצטער הויבט זיך אן א פרישע תורה, ווי טרעפט מען בחורים אינטערעסירט צו פארן צו עפעס א פאריקטן שטעטל פון ''נישט היימישע'', עטליכע בחורים האבן אריינגעגעבן זייערע קאנדידאטור אבער ווי חכמים האבן זיי געבעטן רשות פון די עלטערן וועלכע האבן גלייך אפגעפסל'ט דעם געדאנק כלאחר יד,אני הקטן האב ערקלערט פאר מיין פאטער אז איך פאר צי א ישוב ''נעבן עמנואל'', א חרדישע שטאט אין שומרון, דער פאטער זאל מאריך ימיך זיין האט נאר געוויסט צו זאגן אז ווען מען האט געבויט עמנואל האט עס געהייסן א מקום מסוכן, ''ווייסעך נישט'' האב איך איהם אזוי כלאחר יד אפגעפאטערט, און אזוי האט זיך די נידון אפגעענדיגט אין גוטע טערמינען
שוין, ענדליך האבן מיר אזוי נישט מיר נישט דיר צוזאם געקראצט פינעף חברים און ביידע, מ'לאזט זיך ארויס, פארשטייט זיך אז דעם אויסגעוועלטן באס האבן מיר ווי חסידישע אידן פארפאסט, איז - ווי פאר א חלק פונעם אויספלוג - האבן מיר געמאכט א אפשטעל ביי ''קניון רמות'', א ריזיגע היימישע מאל ביים גרעניץ פון ירושלים, אן אייזיגן קאווע און א פלעשל וואסער און היידע, זעמער אויפן וועג
די ארגינעלע פלאן איז געווען צו נעמען א באס קיין ''קדומים'', א גרעסערע שטעטל דערנעבן און פון דארט טוישן באסעס ווייל קיין דירעקטע באסעס פון ירושלים קיין שבי שומרון איז נישט פארהאן, וויבאלד אבער מיר האבן ווי אויבנדערמאנט פארפאסט אונזער באס איז פון קדומים קיין פאבליק טראנספארטאציע שוין נישט געווען ווען מיר זענען אנגעקומען אהין, האבן מיר נישט געהאט קיין ברירה און זיך געמוזט שטעלן פאר ''טרעמפים''
''טרעמפים'' איז א פענאמענען וואס קען נאר באשטיין אין א אידיש לאנד, בעצם וועט מען אייביג קענען זעהן מענטשן בעטן פאר א היטש אויף די שטראזן, זאל זיין אונטער א געבאקענע זוהן אדער שפעט אינמיטן נאכט
ס'דא אבער צייטן וואס ווי מען זאגט ''די גאנצע לאנד היטשט'', פון פרייטאג נאכמיטאג ביז זונטאג אינדערפרי איז קיין טראנספארטאציע נישט פארהאן על כל פנים אויף א מאסנשטאבליך פארנעם זיכער נישט
ס'קענען שטיין צענדליגע מענטשן ביי א ''צומת'' אדער א ''מחלף'' (ביידע מיינען דשאנקשאנס) און ווארטן פאר ריידס פון איין עק לאנד ביז צום אנדערן, די אטאריטעטן האבן שוין אפילו געשטעלט ספעציעלע סטאנציעס אידענטיש צי באס סטאנציעס ווי מ'קען האבן א דאך אויפן קאפ, ביי יעדעס סטאנציע איז דא בארידאקעס אפצוהאלטן פון פאלעסטינע טעראריסטן וועלכע צופירן זיך ביים רעדל, אין דעם עבר האבן שוין שרעקליכע מעשיות פאסירט ביי אזעלכע פלעצער, דעריבער שטייען ביי יעדע צומת א צוויי דריי סאלדאטן אנצוהאלטן די געמיטער
על כל פנים, אנקומענדיג אין צומת אריין האבן מיר אנגעטראפן צוויי סאלדאטן, איינער פון זיי א אסאך ישיבה וואס איז אין די מלואים, ער גייט מיט די גאנצע טראגע, א היימיש ליטוויש פנים מיט בארד אין פיאות און ישיבה ציצית הענגען אראפ פון די זייטן, ער האט שטארק מחשיב געווען די בני ישיבה, קיין פינטל שנאה אדער האס האט זיך נישט אנגעזען אויף איהם, ווען ער האט געהערט אז אונז זעמער ''חוצניקים'' איז ער ממש ארויס פון די כלים אונז אויפצוקלערן אז טראץ ישראל איז דאס איינציגסטע פלאץ ווי מ'קען זיין א איד
הכלל, נאכן ווארטן א שטיק צייט, ווען צו מיין שרעק פארן אריבער כמעט נאר קארן מיט ווייסע פלאטעס (וואס באדייט אז זיי באלאנגען צי אונזערע קוזינען (לעומת די געלע ישראלישע פלאטעס), האט זיך אפגעשטעלט אן אלטן ווייסע דשאלאפי, אן אלטן פארל זיצט אינעווייניג, ס'רעבעצין זיצט ביים רעדל כנהוג און דער אלטיטשקער זיצט נעבן איר מיט א בינטל בלומען, אינטערגעשפילנדיגע פאטריאטישע לידער פון די זיבעציגער יארן האבן אונז אריינגעברענגט אין די ''ווייב''
על כל פנים נאך אזא פופצן מינוט אויף שרעקעדיגע וועגן זענען מיר אנגעקומען אין שטעטל אריין, ווי אסאך פון די שטעטלעך אין די שטחים פלאטערט אויך אין שבי שומרון מיט שטאלץ דעם מיליטערישן פאן פונעם צה''ל, א גאנצע מיליטערישן ''בסיס'' היט אפ ביים אריינגאנג פון שטעטל, אין א פארקינג לאט דערנעבן האב איך אויפגעכאפט, צווישן אנדערע טרעקלעך, צוויי טאנקען פארקירט אזוי נישט מיר נישט דיר, ווי כאילו ס'איז א העכסט נארמאלע בילד, שפעטער האב איך געמערקט אז דער בסיס ווירבלט מיט טאנקען און מיליטערישע טרעקלעך, דאס איז געווען מיין ברויכען הבאים אין שטעטל אריין
איז קודם אביסל היסטארישע און דעמאגראפיע דעטאלן אויפן שטעטל.
נאכן זעקס טאגיגן קריג האבן די ווייט-רעכטע מתישבים אויפגעשטעלט ישובים אויף די לענג און ברייט פון די ''בנימין'' און ''יהודה'' רעגיאנען, ביידע אין דרום פון די אקאפירטע געביטן, אויף שומרון האבן זיי אבער נישט געוואגט אנצירירן, אין ניינצן אכט און זיבעציג האבן זיך זאכן אבער געטוישט, חול המועד סוכות תשל''ח האט דער ''אירגון אמנה'' געשלעפט ארום צוויי הונדערט אידן אויף צי אייננעמען שומרון, יענמאלט האט מען פארכאפט דעם סבסטיה באן סטאנציע (דער ענגלישע מאנדאטארישע רעגירונג האט אויפגעשטעלט אין די לאוואנט - ווי דער מערב זייט פונעם מיטל מזרח ווערט גערופן - א באן ליניע וועלכע האט דורכגעשניטן שומרון ביז ירושלים), סבסטיה איז א חרובע פאלעסטינע שטעטל אויף די חורבות פון שומרון העתיקה, עיר הבירה פון עמרי מלך ישראל
די סיבה פארוואס די רעכטע עקסטרעמיסטן האבן פארשטאנען אז יעצט איז זייער מאמענט איז געווען א פשוטע, ביז דעמאלט האבן די לינקע חברה געהערשט מיט א אייזערנעם פויסט אויף דאס גאנצע מדינה.
אין די שפעטע זיבעציגער יאהרן איז ארויף אויפן טראן דער שפאבערישער רעכטע פירער פון ליכוד מנחם בעגין, דער רעכטע לאגער, זייענדיג שיכור פון זיין געווינס, האט זיך צעפירט די הענט
טראצדעם וואס עס איז זיי נישט געלונגען צו פארבלייבן אין סבסטיה האט מען נאכגעגעבן צו בויען א ישוב אויף א דערנעבנדיג בערגל צונויפגעשטעלט פון קאנפיסקירטע אראבישע פעלדער אין די אומגעגנט, והנה, א שטעטל אין שומרון, טאקע מיט א צוגעפאסטע נאמען ''שבי שומרון'' - די צוריק קערער פון שומרון
די סיבה פארוואס די דאזיגע שטח איז געוועלט געווארן צום באניץ פון שטעטל איז וויבאלד עס איז שוין געשטאנען אויפן שטח פארשידענע בנינים, די ירדנישע מיליטער האט געהערשט אויף שומרון און געבויט מיליטערישע אינסטעטוציעס, איינס פון זיי איז געווען א מיליטערישע באזע אויפן שטח פון שבי שומרון.
די ערשטע תושבים זענען געווען ווי אויבנדערמאנט רעכטע עלעמענטן פון נתניה (נתניה איז געאגראפיש דער נענטסטער גרויסע שטאט), ביז היינט איז דאס איינציגסטע ווייט שטרעקיגע באס ליניע קיין נתניה.
אין די שפעטערדיגע יאהרן האבן זיך אסאך עולים פון פארשידענע מדינות זיך באזעצט אין שבי שומרון צוליב א ''מדרשה'' זיך צו לערנען עיברית וועלכע איז הויפטקווארטירט אין שטעטל, עד היום איז שבי שומרון א געמיש פון קאלירן, פון אמעריקאנע ענגליש רעדנדע, תימנע עולים, ביז די ''בני מנשה'' פון אינדיע און די אינדיאנע אינקא גרים פון פערו (ברייט באשריבן אין ''משפחה'' דעם פארלאפענעם שבועות).
דער שטעטל פארמאגט היינט א באפעלקערונג פון עטוואס איבער טויזנט איינוואוינער, מערסטנס ''דתיים'' ווי אויך אסאך ''חרדלים'' - די היימישע פון זיי.
אין די לעצטע פאר יאהר זינט בצלאל סמאטריטש איז ארויף אין מאכט פונעם רעכטן לאגער איז ער מאשר נאך און נאך ישובים, בויעט נייע און באשטעטיגט אלטע אומלעגאלע ''גבעות'', צווישן אנדערע האט ער געגעבן די נויטיגע פערמיטן צי בויען נאך צענדליגע הייזער אין שבי שומרון
