די אידישע חכמה און טפשות

[שפן הסופר]

הזאת נעמי? איז דאס דער עם חכם ונבון? אדער איז אידישקייט טאקע דאס זעלבע פלאטשיג ווי קריסטנטום?

Click to shrink...

דו רירסט אן א ווייער מיט לעבעדיגע עלעקטריציטעט.

אזאנע מעשיות איז געווען פון די התחלות וואס האט עווענטועל מיר געברענגט צו אנערקענען די פאלשקייט אין אונזערע גלויבונגען.

כ'בין אויפגעוואקסן מיט א מורא'דיגע זיכערקייט אין כלל ישראל'ס קלוגשאפט, און מעגליכקייט צו דערשנאפן דעם אמת, אבער נאך עטליכע אזעלכע סארט מעשיות האב מיך אויפגעוועקט פונעם פיינעם פאנטאזיע.

הער אויף ליינען די נאנסענס. פאר דיין אייגענע טובה…
'סטע געהערט אזוינס?
דאונט געט מי ראנג. איך ווייס אויך אז זוכן דעם אמת איז פארבינדן מיט א געוואלד פון מכאוב, אבער עס איז מיר ווערד די פרייז. מיין אייגענע טובה איז נישט לעבן אכציג יאר אין א שקר בלויז וויבאלד איך האב נישט געהאט די קוראזש צו טשאלענזשן מיינע בעליעפס.

Click to shrink...

די וואס פארשטאפן דעם מח, וועלן קיינמאל נישט פארשטיין די וואס טראכטן יא.
זיי מיינען באמת אז ס'איז א סוויטש וואס מען קען זיך פשוט ארומשפילן דערמיט.

די רגע איינער האט אנערקענט אין דעם עולם השקר אין וואס מיר לעבן איז כמעט נישטא א וועג אויף צוריק.
ער קען לעבן א געמאכטע לעבן און איינרעדן זיינע ארומיגע (און פאר געוויסע ארבעט דאס), אבער באמת צוריק אנהייבן גלייבן אין זייערע שטותים איז כמעט ווי נישט מעגליך.

אבער זי? ניין. איינער וואס זוכט דעם אמת, איז נעבעך טרעפט אין פעין…

Click to shrink...

און אויב פעין איז די סיבה פארן אנערקענען אינעם אמת? איז וואס?
יא, ס'איז אמת אז די וואס האבן הנאה פון זייער לעבן די וועלן בדרך כלל בלייבן אין סיי וועלכע סיסטעם וואס זיי געפינען זיך. אמת אדער שקר מאכט בכלל נישט אויס. מענטשן ווילן בס"ה לעבן גוט.
ווייטער איז טאקע דא אנדערע וואס לעבן יא אין פעין און פארט בלייבן זיי ווייל די פחד פון וואס טוט זיך אינדרויסן איז שטערקער ווי זייער פעין.

אבער וואס פארא מין סטופיד תירוץ איז דאס "דו טראכסט ווייל דו האסט פעין"..???
די פאקט איז אז ער טראכט און ער האט א לעגעטימער קשיא!

האסט א תירוץ אויף זיין קשיא? ניין? איז ער דאך גערעכט!
האלסט אז ס'קומט פון פעין? נו, נעם אוועק זיין פעין! קענסט נישט? וויש זיך אונטער און מאך צו דיין פיסק!

 

[מרחשון]

כ'בין אויפגעוואקסן מיט א מורא'דיגע זיכערקייט אין כלל ישראל'ס קלוגשאפט

Click to shrink...

דער דאזיגער זיכערקייט קענסטו ווייטער אנהאלטן.
כלל ישראל איז פארט פון די קלוגערע פעלקער, ווי שוין כמה פעמים אויסגעשמועסט געווארן.
עס איז בלויז דער געוויסער פונדאמענטאליזם וואס לאזט זיי נישט טראכטן אין געוויסע דירעקציעס.
אבער דארט וואו מען 'מעג' טראכטן, זענען פארהאן ווייניג וואס קענען זיך פארגלייכן מיט כלל ישראל.

 

[אלפא]

וואס איך גיי למעשה טוהן, ווייסט איין באשעפער.
איך האף אז איך וועל האבן די קוראזש צו דינען דעם אמת'ן גאט.


לאמיר זען. וואס זענען די risks & rewards?

Click to shrink...

אויב איז די שאלה צווישן זעאס, רע, מארדוק, אדער יעזוס, דאן האסטו א פראבלעם מיטן קלייבן דעם ריכטיגן. אויב אבער איז עס מער צווישן יא אדער נישט קיין ג-ט בכלל, דאן האט דאך פאסקאל אויסגעטרויטן דעם וועג און אויסגע'חשבונ'ט פאר דיר די risks & rewards.. און אויב איז זיין לאגישע מעטאדאלאגיע נישט צופרידנשטעלנד, איז די עוואלוציאנערישע בענעפיטן פון רעליגיע (i.e. זיין באקוועם) אויך ווערד צו נעמען אין באטראכט.

 

[קץ דוחק]

ײשר כח @מרחשון פאר'ן עפענען אַזא װיכטיגע אשכול דערװעגן כאטש ס'איז אַזאך װאס איז שױן אזױפיהל אױסגעשמועסט געװארן איז דאס אבער קײנמאל נישט צופיהל. װען איך האב באזוכט מײן משפחה אין אר"י האב איך אסאך געפיהלט די שטורמערישע געפיהלן װאס דו באצײכנסט און אינטרעסאנט, די זאך װאס האט מיר געמאכט עס אדורכטראגן איז געװען די שטענדיגע מחשבה אז ס'גײט זיך נישט ציען פאר אײביג. אין א װאך צװײ ארום װעל איך זײן צוריק אינדערהײם. ס'איז נישט אזױ װײט געװען דאס אז איך לעב נישט מער אין די קהילה װאס האט מיר בארוהיגט נאר סתם אז איך װעל נישט זײן נעבן מענטשן װאס מײן התנהגות און מײן װעג פון טראכטן, און ארױסזאגן װאס איך האלט, ארום זײ, שאפט כסדר קאנפליקט.

מײן נקודה איז אז אמאל אפילו װױנען נעבן די עלטערן, נישט קײן חילוק צו מען איז יא א חלק פון די קהילה צו נישט, שאפט א מֶתַּח װײל דאס איז די נאטור צװישן עלטערן, קינדער און געשװיסטער, אז מען קריגט זיך מזמן לזמן. אז ס'װאלט נישט געװען װעגן אידישקײט װאלט עס געװען װעגן עפעס אנדערש. נישט אומזינסט האט די תורה געזאגט על כן יעזוב איש.

 

[מרחשון]

אויב איז די שאלה צווישן זעאס, רע, מארדוק, אדער יעזוס, דאן האסטו א פראבלעם מיטן קלייבן דעם ריכטיגן. אויב אבער איז עס מער צווישן יא אדער נישט קיין ג-ט בכלל, דאן האט דאך פאסקאל אויסגעטרויטן דעם וועג און אויסגע'חשבונ'ט פאר דיר די risks & rewards.. און אויב איז זיין לאגישע מעטאדאלאגיע נישט צופרידנשטעלנד, איז די עוואלוציאנערישע בענעפיטן פון רעליגיע (i.e. זיין באקוועם) אויך ווערד צו נעמען אין באטראכט.

Click to shrink...

איך מיין אז דו האסט פאלש פארשטאנען די שאלה פון @חסידיש משפיע.
ער האט געמיינט פארצושלאגן אז אפשר איז בעסער זיך ארויסצולאזן פון חקירה און צוריקגיין צו די עלטערן'ס שויס.
דערויף האב איך געפרעגט וואס זענען די risks & rewards.

 

[קעניינע הארע]

געווען זיכער אז דאס וועט זיין א גאלדענער געלעגנהייט צו פארדינען עטוואס נעגאטיווע אויפמערקזאמקייט, וואס איז צו יעדע צייט בעסער ווי גארנישט.

Click to shrink...

וואס ביסטו אזוי בייז, האסט דאך געקענט באשטיין צו באקומען נעגאטיווע אויפמערקזאמקייט?

ווען איך האב פראבירט איר צו ערקלערן אז אייגנטליך מאכט מיר די חקירה נאך אמת בדרך כלל בלויז שפירן בעסער, און א גאנץ יאר בין איך עכט פרייליך און געזונט, א דאנק מיין טעראפיסט, האט זי ריפלייט אז עס קען נישט זיין אז איך בין פרייליך, ווייל דאן וואלט איך זיכער נישט געזוכט, נאר געווען צופרידן.

Click to shrink...

לערן זיך אויס אז אויב מען ענטפערט אזעלכע טעקסט, שפילסטו זיי אריין אין די האנט. האסט עכט געמיינט דו גייסט איר מסביר זיין מיט דיין טעקסט און זי גייט עס מקבל זיין? אדער איגנאריר עס, אדער לכה"פ ענטפער עפעס סארקאסטיש.

כ'קען נאך אלס נישט אויפהערן טראכטן פון דעם ברוטאלן אטאקע וואס איך האב געכאפט נעכטן נאכט ביי מלוה מלכה. בפרט באדערט מיר דאס זלזול מיט וועלכע די חברה האבן זיך באצויגן צו מיר און מיינע טענות.

מיין בלוט קאכט אין מיר. פון וואו קומט דער זיכערקייט און קאנפידענץ אין א לויזע שיטה אין וואס זיי האבן נאך קיינמאל אפילו נישט געצווייפלט?

Click to shrink...

טראכט אריין, "הגע בעצמך" ווי די פאעטישע שרייבערס דרוקן זיך אויס, פאר דריי יאר צוריק וואלסטו נישט די זעלבע גערעדט??
מען לייגט עס אריין אין אונז מיט א בלי שום ספק'דיגן שטארקקייט, אזש גם כי יזקין לא יסור ממנו.
איברא, עס מוז בכלל נישט זיין אז עס קומט פון שטארקקייט און קאנפידענץ. אדרבה, עס איז מעגליך אז עס איז פארקערט, טאקע ווייל זיי זענען אזוי שוואך מיט זייער שיטה ווערט מען אזוי פארלוירן ווען איינער צווייפלט דערין, און מ'גלייבט אז מיט אפאר שטרענגע ווערטער און שארפע בליקן וועט מען קונה זיין דעם דעת פון דיר.

 

[גרויסע צילייגער]

א חלק פון די פראבלעם איז אז מ'לאזט נישט טראכטן, די לעבן איז אויסגעשטעלט אויף א מאנקי סע"י מאנקי ד"ו וועג, דהיינו איינער וואס טראכט און זאגט דברים של טעם, אדער פרעגט פאר א מראה מקום, ווערט אין א אויגבליק א אפיקורס און מען טאר אים נישט אויסהערן, פארוואס?? פארוואס אונזערע קינדער אין אזוי-גערופענע "היימישע מוסדות" האבן נישט די מעגליכקייט צו ווערן קלאר אין נושאים וואס איז באמת נוגע צו דת? נאר אנשטאט דעם דארף מען זיי אויסלערנען אז אין חצר הק' הודא-נאנאש עסט די רבי מוצאי צום גדליה אכט עקיגע פערפל... מיי גאד.. דאס איז נישט נישט אידישליך און זיכער נישט קיין חינוך..!! דאס מיינט נישט והגדת לבנך, דאס איז א פארדארבענע קארופטעד מיינ"ד סע"ט וואס מ'קען נישט טוישן.
לאמיר האפן אז בן דוד וועט קומען און זיי אלע אויפווייזן, אז לא די די מענטשן וואס האבן געהאלטן אנדערע ווי דיר זענען גערעכט, נאר ענק זענען אפ' נישט קיין תינוק שנשבו..! ענק זענען פושעים וואס האבן זיך אליין נישט געוואלט ארויסזעהן פון די אייגענע געגראבע לאך.

 

[מרחשון]

דהיינו איינער וואס טראכט און זאגט דברים של טעם, אדער פרעגט פאר א מראה מקום, ווערט אין א אויגבליק א אפיקורס און מען טאר אים נישט אויסהערן,

Click to shrink...

דא קומט אריין וואס @מי אני האט מיר געשריבן פריוואט:

מ׳קען זאגן אז אט דאס איז וואס ליגט אונטער די הגדרה פון ״אפיקורוס״ בסנהדרין צט: אפיקורוס כגון מאן אמר רב יוסף כגון הני דאמרי מאי אהנו לן רבנן לדידהו קרו לדידהו תנו. והיינו, אז גיין קעגן די ראַבּיניק וועי אָוו לייף איז וואס איז מגדיר איינעם אלס אַן ״אפיקורוס״ און אינדרויסן פון אונז.

און אט דאס גייט ווייטער צוזאמען מיט וואס דו שרייבסט:
זאל גאט אליין זיך אנטפלעקן און פארלאנגען א טויש, וועלן אים די חברה דערלאנגען אין קאפ אריין. גיי פון דאנעט. מיר האבן שוין אונזער וועג פון דיר דינען און רעדן פון דיר, און זיי מיר נישט קיין אויבער חכם.
דאס איז נישט קיין וויץ - דאס איז ממש די דרך פון יהדות רבנית בעצם, וידוע הלימוד בהסיפור של תנור של עכנאי בב״מ נט: די ווארט איז נישט איבער ״אמת״ צי ״נישט אמת״, נאר איבער צי מ׳איז נאמן צום וועי אָוו לייף וואס איז אוועקגעשטעלט געווארן.

איז דערפאר אין אזא פאל איז לענ״ד דאס בעסטע ווען מ׳איז אין אזא שמועס טאקע קלאר צו מאכן מעיקרא און בארואיגן אז מ׳איז נישטא בכלל מהרס צו זיין אין הלכה למעשה וכו׳ און מ׳איז פונקט אזוי נאמן צום ״וועי אָוו לייף״ ווי דער אנדערער. די דיון איז ריין אין איידיעס, און די התנהגות קען בלייבן דאס זעלבע; עס איז נישט נוגע למעשה. (דאס איז בעצם מיין גאנצע אשכול אויף א בּאָמפּער סטיקער. ואידך, וויאזוי פונקטליך מ׳קען משווה זיין די אלע סארטן ״אויפגעקלערטע״ איידיעס וכו׳ מיט די וועי אָוו לייף, איז די פירושא זיל גמור דערפון.)

 

[הק' לייביש שרייבער]

ביי אונז קען מען אלעס פרעגן?

Click to shrink...

יא מען קען און עס איז דא ריכטיגע ענטפערס אויף א יעדע קשיא וואס דו האסט. טאקע נישט א יעדער האט די ענטפער, אבער פון דעם וואס האט די ענטפער און וויל זיך מיט דעם אפגעבן קענסטו באקומען אן ענטפער אויף א יעדע איינציגע שאלה, און איינע פון די תירוצים וועלן זיין אז עס איז נישט א קיין שום אויסוועג נאר גלייבן. גלייבן איז א שטארקע ענטפער ווייל גלייבן קומט פון הכרח אז דו האסט נישט קיין אנדערע וועג און גלייבן וועט אויטאמאטיש זיין דער ענטפער.

איך וועל נישט זאגן אז אנכי הק' איז אויסגעקאכט אין אידער Either גלויבינג, אבער אויב איז דער הכרח ממילא אז איך מוז גלייבן פארוואס זאל איך ענדערש גלייבן אין עפעס אנדערש ווי בה' ובתורתו.

 

[הק' לייביש שרייבער]

ר' יוחנן האט געזעהן די פלאץ ווי די הימל און די ערד טרעפן זיך...

Click to shrink...

די גמ' וואס דו דערמאנסט דא איז אין ב"ב דף ע"ה ע"א, און די לשון הגמ' איז אזוי: אמר רבי יוחנן: אני ראיתי אותו מקום שבו שמים וארץ נוגעים זה בזה, ונראית לפני כחופה לבנה. וואס בעצם וויל דארט רבי יוחנן ארויסברענגען, איז גאר א צווייטע נקודה, קוק אריין אין די ראשונים און אין מהרש"א וויאזוי זיי זענען מסביר די ווערטער פון רבי יוחנן.

בעצם, איינס פון די איבערווייזונגען אז די וועלט איז רינדעכיג איז געווען אז ווען א שיף פארלאזט א פארט, באטראכטנדיג עס פאר א שטיק צייט, זעט מען ווי עס ווערט נישט נאר קלענער, נאר אויך נידעריגער, ביז עס ווערט מער נישט געזען. עס ווערט צעביסלעך פשוט נעלם פונעם האריזאנט.

האט זיך געשטעלט די שאלה: ווי איז דער שיף נעלם געווארן? ווי אויך, שטעל זיך ביים ביטש פון סיי וועלכן אקעאן וואס איז אפן און גארנישט בלאקירט נישט דיינע אויגן, וועסטו באמערקן ווי דער הימל מיט די וואסער קומען זיך צוזאם, כאילו דער הימל קומט אראפ שיעף צום ים. האבן די סייענטיסטן אין יענע צייטן אויפגעוויזן מיט דעם, אז וויבאלד דער וועלט'ס קוגל איז רונדיג, קענסטו נישט זעהן ווייטער ווי דער רונדיגקייט לאזט זיך ארונטער.

וויל מען לערנען די גמרא פשוטו כמשמעו, קען מען זאגן, אז אפילו מיר זעען נישט אז רבי יוחנן האט געהאט א דירעקטע מיינונג אין אט די שאלה, האט ער מיט דעם געזאגט "איך האב געזען ווי דער הימל און דער ערד קומען זיך צוזאם." וואס מיר זעען ווען מיר שטייען ביים וואסער און קוקן אריין אין דעם האריזאנט, זעט טאקע אויס ווי דער ערד און דער הימל קומען זיך צוזאם דארט ווייט אוועק. און ע"כ אן זאגן האט ער מיט דעם געזאגט אז די ערד איז רונדיג.

ווי שוין געשמועסט אין אנדערע שנירלעך (איך קען נישט אויפן מינוט אנצייכענען וואו, איך דענק נישט א יעדעס שנירל אויסענווייניג), האבן חז"ל געהאט א קלארע שטימונג איבער דעם ערד-קוגל צי עס איז רונדיג אדער נישט. ווי מיר זעהן אין מסכת חגיגה י"ב ע"א: עולם עגול הוא ככדור, ווי אויך אין ב"ב דף כ"ה ע"ב, ווי די גמרא רעדט ארום פון גלגל החמה וכו׳ וכו׳. איז שטארק מעגליך, אולי, אז דאס איז דער פשט אין רבי יוחנן'ס ווערטער.

און ווי דער דרך פון די גמרא איז, צו לערנען פון איין קורצע ווארט פון חז"ל צענדליגער לימודים, ווייל טאמער וואלטן די חז"ל געדארפט שרייבן קלאר א יעדעס ווארט פון זייער טראכטן גאנג, וואלט קיין פאפיר און טינט צו שרייבן נישט געווען גענוג אין דער גאנצער וועלט צו עררייכן וואס זיי האבן אלץ געהאט אין זייער קעפ.

א יעדעס ווארט פון חז"ל איז א תורה שלימה וואס מיר דארפן אויפברעכן די קאודס דערפון צו פארשטיין וואס זיי האבן געוואלט זאגן.

 

[הק' לייביש שרייבער]

די רגע איינער האט אנערקענט אין דעם עולם השקר אין וואס מיר לעבן איז כמעט נישטא א וועג אויף צוריק.

Click to shrink...

נישטא קיין סיבה צו גיין אויף צוריק. מען מעג, און מען דארף, טראכטן, אבער אויך וויסן אז אפי' איך האב נישט דער ענטפער מיינט נישט אז דער ענטפער עקזעסטירט נישט.

ווען איך פארשטיי נישט ווי אזוי אינטעל ארבעט און ווי אזוי דער קליינער מאמע בארד פראוויידט מיר אינפארמאציע מיינט נאך נישט אז די מאשין ארבעט נישט, איך זעה דאך אין פאקט אז עס טוהט וואס עס טוהט, אפי' איך פארשטיי נישט ווי אזוי.

קשיא איז ר"ת שמע ה' קולי אקרא, בעהט ביים א-ל חי אז דו זאלסט אדער פארשטיין, אדער די קשיא זאל דיך נישט אראפפירן פון די רעלסן. עס מיינט ארויסצוברענגען אז א קשיא איז די אנהייב פון די התבוננות פון די נושא וואס דו לייגסט זיך איצטערט אריין.

בעהט א תפלה אז דו זאלסט קענען יורד זיין עד הסוף אז דו זאלסט יא קענען פארשטיין. ווען דו פארשטייסט נישט, האסטו נישט אפגעפרעגט דעם יסוד.

 

[מרחשון]

יא מען קען און עס איז דא ריכטיגע ענטפערס אויף א יעדע קשיא וואס דו האסט. טאקע נישט א יעדער האט דער ענטפער אבער דער וואס האט דער ענטפער וויל זיך מיט דעם אפגעבן קענסטו באקומען אן אנטפער אויף א יעדעס איינציגער שאלה. און איינע פון די תירוצים וועלן זיין אז עס איז נישט א קיין שום אויסוועג נאר גלייבן. גלייבן איז א שטארקע ענטפער ווייל גלייבן קומט פון הכרחך אז דו האסט נישט קיין אנדערע וועיג און גלייבן וועט אוטאמאטיש זיין דער ענטפער.

איך וועל נישט זאגן אז אנכי הק' איז אויסגעקאכט און איידער Either גלויבינג אבער אויב איז דער הכרח ממילא אז איך מוז גלייבן פארוואס זאל איך ענדערשט גלייבן אין עפעס אנדערשט ווי בשם ובתורתו.

Click to shrink...

אויב גלייבן קומט בלויז ווייל עס איז נישט דא קיין אנדערע וועג, דאן איז עס ריין פראגמאטיש. קיין שייכות מיט'ן אמת.
און ביים סוף, דאס וואס דו זאגסט אז אויב איך גלייב שוין ממילא, פארוואס נישט בשם ובתורתו? פארוואס יא? אפשר אין זוס?

 

[אפענער]

חז"ל האבן געהאט א קלארע שטימונג איבער דעם ערד קוגעל צו עס איז רונדיג אדער נישט. ווי מיר זעהן אין מס' חגיגה י"ב ע"א עולם עגול הוא ככדור

Click to shrink...

די גמרא וואס איר האט געזוכט איז נישט צום געפינען (404)

און ווי אויך אין ב"ב דף כ"ה ע"ב ווי דער גמ' רעדט ארום פון גלגל החמה וכו' וכו' איז שטארק מעגלאך אולי' אז דאס איז דער פשט און ר' יוחנן'ס ווערטער.

Click to shrink...

גלגל חמה אין חז"ל מיינט די באלי פון די זוהן, נישט די גלגל וואס די רמב"ם רעדט

הרב סליפקין האט פונקט לעצטנס געשריבן דערוועגן Flat Earth reaches Israel

 

[קץ דוחק]

נאר אנשטאט דעם דארף מען זיי אויסלערנען אז אין חצר הק' הודא-נאנאש עסט די רבי מוצאי צום גדליה אכט עקיגע פערפל...

Click to shrink...

 

[שטייגער]

פארוואס אונזערע קינדער אין אזוי-גערופענע "היימישע מוסדות" האבן נישט די מעגליכקייט צו ווערן קלאר אין נושאים וואס איז באמת נוגע צו דת?

Click to shrink...

די ווילסט מ'זאל אנהייבן לערנען מיט די קינדער קרעמל? האלסט אז אזוי וועלן זיי ארויסקומען פעסטער אין אמונה אדער פארקערט?

דער עם נבון וחכם ווייסט וואס מ'טאר נישט טאטשען

 

[קץ דוחק]

דער עם נבון וחכם ווייסט וואס מ'טאר נישט טאטשען

Click to shrink...

אמת, דערפאר איז כמעט נישטא קײן מאלעסטײשאָן בײ אונז..

 

[הק' לייביש שרייבער]

די גמרא וואס איר האט געזוכט איז נישט

Click to shrink...

דו האסט רעכט, דארט ברענגט טאקע נישט די גמ' עולם עגול ככדור, עס איז מיין טעות. דארט רעדט די גמ' ארום אז די וועלט שטייט על בלימה. די גמ' וואס זאגט אז די וועלט איז רונדיג איז אין עבודה זרה. דער לשון הגמ' איז דארט "כדור שהעולם עשוי ככדור". (דף מ''א ע''א)

מיט די חגיגה גמ' האב איך עפעס אנדערש געוואלט ארויסברענגען, אבער איך האב פארלאזט די נקודה.

 

[הק' לייביש שרייבער]

אפשר אין זוס?

Click to shrink...

בסדר אויב זעהסטו איין אז דאס גלייכן אין זוס מאכט דיר מער סענס טשוס צו גלייבן אין זוס.

מיר מאכט מער סענס די תורה''ק ווייל איך האב זיך איבערצייגט אז דאס האט די מערסטע ענטפערס. איך ווייס טאקע נישט אלע אבער פארט זעה איך פון די מיליאנען תירוצים וואס איז יא דא אז מען הסתם איז דא פאר די אנדערע קשיות אויך ענטפערס אפי' עוד לא יגעתי.

 

[אפענער]

דו האסט רעכט דארט ברענגט טאקע. נישט די גמ' עולם עגול ככדיר עס איז מיין טעות דארט רעדט די גמ' ארום אז דער וועלט שטייט על בלימה. די גמ' וואס זאגט אז דער וועלט איז רינדיג איז אין עבודה זרה דער לשון הגמ' איז דארט "כדור שהעולם עשוי ככדור". (דף מ''א ע''א)

Click to shrink...

די גמרא זאגט אז די פסל עבו"ז האלט אין זיין האנט א כדור, שתופש את עצמו תחת כל העולם כולו ככדור, וואס דאס מיינט אז עס איז געווען אזא שיטה אין די וועלט אבער עס שטייט נישט אז דאס איז דעת חזל

 

[הק' לייביש שרייבער]

וועלט אבער עס שטייט נישט אז דאס איז דעת חזל

Click to shrink...

יא, דאס איז די קאנטעקסט אויף וואס די גמ' רעדט דארט פון. אבער די גמ' האט נישט דארט געזאגט אז דער וועלט איז נישט רינדיג און זאגט אז דער פסל איז א ריכטיגער דערפאר איז עס אן אישו פון אן אסור'ער פסל