- זיך איינגעשריבן
- סעפ. 12, 2024
- מעסעדזשעס
- 602
- רעאקציע ראטע
- 3,091
- פונקטן
- 423
א גרונטליכע אנאליז איבער דער עבארשן דעבאטע
תוכן הענינים
הקדמה: פארשטיין די דעבאטע
די מאראלישע און פאליטישע דעבאטע איבער abortion, דאס אומברענגען א קינד במעי אמו, קומט אלעמאל באגלייט מיט א געוואלד פון טענות ומענות אויף ביידע צדדים. איין צד מיט עמאציאנאלע דערקלערונגען איבער די רעכטן פון די מאמעס, דער צווייטער מיט בארבארישע שילדערונגען פון קינדער מארד, און עס איז אפטמאל כמעט אוממעגליך צו פארשטיין וואס יעדע צד טענה'ט, וואו פונקטליך די צוויי זייטן קריגן זיך און פארוואס זיי האלטן דאס וואס זיי האלטן.
די דעבאטע קען בעצם צוטיילט ווערן אויף צוויי הויפט חלקים. קודם קומען די עטישע און עקזיסטענציעלע פראגעס איבער ווען גענוי א מענטש ווערט א מענטש און ווען ער באקומט די מאראלישע רעכטן. דערנאך קומט די פראגע פון ווער עס האט די לעצטע ווארט, די מאמע אדער דאס געזעץ.
לאמיר צום ערשט צונעמען די ערשטע פראגע.
ווען ווערט א מענטש א מענטש?
דאס איז דאך יעדער איינער מודה אז דאס לעבן פון אן אומגעבוירענע קינד פארמאגט 'עפעס' ווערד. קיינער וואלט נישט ערלויבט אז מען זאל הרג'ענען אומגעבוירענע קינדער רעכטס און לינקס אן קיין שום סיבה. אזוי אויך איז יעדער איינער מודה אז בדרך כלל פארמאגט א פרוי די רעכט צו פאסן אירע אייגענע באשלוסן ווען עס קומט צו איר קערפער.
אלזא, וואו קריגט מען זיך דא?
די גאנצע מחלוקת איז בלויז ווען די צוויי קומען אין קאנפליקט איינס מיט'ן אנדערן. וועלכע פון זיי באקומט פריאריטעט? צי איז דאס ווערד פון א מענטשליכע לעבן אבסאלוט, און שטייגט איבער סיי וועלכע אנדערע חשוב'ע זאך, אדער די פרייהייט פון א פרוי איבער איר קערפער איז שטערקער ווי דאס רעכט פונעם קינד צו בלייבן לעבן?
איינמאל מיר האבן אוועקגעשטעלט דעם יסוד אז דאס איז וואו די דעבאטע קומט פאר, איז פשוט זינלאז צו איבערקייען די מעכטיגע סלאגאנען ווי "עבארשן איז מערדעריי!" אדער "מיין קערפער, מיין באשלוס!", צוליב צוויי סיבות. ערשטנס, ווייל דאס זענען נישט קיין ארגומענטן וואס פירן צו מסקנות, נאר דאס זענען די מסקנות אליין, און מיר פראבירן דאך צו דערגיין וואס האט אונז געברענגט צו די מסקנות. צווייטנס, ווי געשמועסט אויבן, אין רוב פעלער זענען ביידע צדדים ממילא מודה צו די סלאגאנען פונעם צד שכנגד, ממילא דארפן די ארגומענטן בלויז פראבירן ווי ווייט מעגליך אראפצולייגן באווייז פארוואס זיי האלטן אז איין וועליו שטייגט איבער דעם צווייטן און שטעלט איר אין שאטן.
אצינד לאמיר גיין צום צווייטן שאלה און עקספלארירן וואו די צוויי צדדים זענען דארט מודה איינס צום אנדערן, אזוי ארום ווידער צו פארשמעלערן דעם נושא און זען פונקטליך וואו זיי קריגן זיך.
האט א מאמע דאס רעכט אומצוברענגען איר קינד נאכדעם וואס ער איז שוין געבוירן?
חוץ אויב איר זענט ממש אן עקסטרעם ליבערטעריען, וועט אייער ענטפער לכאורה זיין אז ניין, די מאמע פארמאגט נישט דאס רעכט צו הרג'ענען דאס קינד נאכדעם ווי ער איז שוין געבוירן, אפילו זי איז די מאמע.
השתא דאתית להכי, האבן מיר שוין אראפגעשניטן נאך א גרויס טייל פונעם דעבאטע, וועלכע פארט אפטמאל אריין אין א קארנער פון "מיין קערפער, מיין באשלוס!" און "דו זאלסט מיר נישט זאגן וואס צו טוהן מיט 'מיין' קינד!" ווארום דאס איז נישט קיין פולשטענדיגע אקסיאם אין יעדן פאל. סך הכל קענסטו טענה'ן אז דו האלסט אז אן עובר במעי אמו פארמאגט ווייניגער רעכטן ווי א לעבעדיגע געבוירענע קינד, וואס אין אזא פאל ביסטו מכובד פארצושטעלן פארוואס דו האלסט אזוי און וואס דיינע באווייז דערצו זענען.
דער רעכט-צו-לעבן ארגומענט
אלזא, לאמיר טאקע יא פראבירן צו פארשטיין וואס די אמת'ע ארגומענטן אויף ביידע זייטן זענען, און דאן אריינקלערן צי דאס געזעץ, געזעלשאפט אדער סיי ווער האט בכלל א רעכט אריינצורעדן דערין.
אלזא, אן צופיל הקדמות, לאמיר אנהייבן מיט דעם ערשטן ארגומענט וועלכע איז געבויעט אויף די פאלגנדע פינף הנחות:
לאמיר אצינד אויסשמועסן פינף קאנטער ארגומענטן דערצו.
ערשטע קאנטער ארגומענט: די צוויי באדייטן פון "מענטש"
די ערשטע קאנטער ארגומענט איז, אז דאס ווארט 'מענטש', וועלכע ווערט גענוצט עטליכע מאל אינעם ארגומענט, קען באדייטן צוויי זאכן. עס קען מיינען יעדע באשעפעניש וואס באלאנגט צום מענטשליכן מין, ביאלאגיש גערעדט, און עס קען מיינען בלויז א פולקאם אנערקענטע מענטש מיט'ן פולן מאראלישן סטאטוס.
אלזא, אויב מיינט דער ארגומענט דער מענטשליכער מין, איז דער ערשטער הנחה - אז אן עובר איז א 'מענטש' - שטארק מסתבר וויבאלד דער עובר איז דאך טאקע פונעם מענטשליכן מין, אבער דער צווייטער הנחה וועט זיין זייער קאנטראווערסיאל, וויבאלד ס'איז שווער צו זאגן אז 'אלע' וואס באלאנגען צום מענטשליכן מין פארמאגן די זעלבע רעכט צו לעבן, אפגעזען זייער סטאטוס. ווידער, אויב מיינט מען מיט 'מענטש' בלויז ווער עס פארמאגט מאראלישע רעכטן, איז דער צווייטער הנחה, אז אלע מענטשן פארמאגן א רעכט צו לעבן, שטארק מסתבר, אבער דער ערשטער הנחה - אז אן עובר איז א 'מענטש' - איז שטארק קאנטראווערסיאל.
דאס ברענגט ארויס אז כאטש וואס יעדע הנחה פאר זיך איז אפשר אמת, נוצן זיי אבער דאס ווארט 'מענטש' אויף צוויי באזונדערע זאכן, און ממילא איז די דריטע הנחה - דאס אז דער עובר פארמאגט א רעכט צו לעבן - אין גרויס פראגע צייכן.
צווייטע קאנטער ארגומענט: דער באקאנטער פידלער געשיכטע
די צווייטע טענה אויפ'ן ארגומענט איז דער באקאנטער 'פידלער געשיכטע', א געדאנקען עקספערימענט וואס איז געווארן אנטוויקלט פון דער פילאזאף יודית דזשארוויס טאמסאן.
דער משל לויפט אז א באקאנטע פידלער איז דיאגנאזירט געווארן מיט א שווערע נירן קרענק. מען האט גרינטליך אדורכגעקוקט אלע מעדיצינישע רעקארדס, און מען איז געקומען צו דיר מיט אן איבערראשנדן פארלאנג: וואלטסטו ביטע געקענט באשטיין צו קומען אין שפיטאל פאר ניין חדשים, ליגנדיג אין א בעט הארט נעבן דעם פידלער, כדי דיינע נירן זאלן קענען רייניגן זיין בלוט? דו ביסט דער איינציגסטער וואס איז א ריכטיגער מעטש, און נאך די ניין חדשים וועט ער זיך פולקאם ערהוילן. דו טראכסט עס איבער, און אנטזאגסט זיך דערפון.
א טאג שפעטער, וועקסטו זיך פלוצלונג אויף אין שפיטאל, צוגעבינדן מיט רערן און מאשינען צום פידלער. עס שטעלט זיך ארויס אז די מוזיק ליבהאבער האבן דיך געקידנעפט. דער דאקטאר איז דיר מודיע אז הגם זיי האבן נישט געהאט קיין רעכט דיר צו קידנעפן, מוזסטו אצינד בלייבן דא, ווייל אויב דו פלאגסט דיך אויס, וועט דער פידלער שטארבן.
די פראגע איז: ביסטו מחוייב צו בלייבן צוגעבינדן פאר ניין חדשים, אדער מעגסטו זיך אויספלאגן?
רוב מענטשן וועלן מסכים זיין אז קיין שום מענטש קען נישט ווערן געצוואונגען צו בלייבן אין שפיטאל פאר אזא לאנגע צייט בשעת זיינע גלידער ווערן גענוצט צו ראטעווען א צווייטע מענטש קען זיין ווילן.
אלזא, וואס גייט דא פאר? דער פידלער האט זיכער א 'רעכט צו לעבן', אבער עם כל זה מעג מען אים הרג'ענען. דאס טייטש, אז אפילו מיר זאלן אננעמען אז אן עובר האט א רעכט צו לעבן, איז נישט מוכרח אז מען טאר אים נישט הרג'ענען, וואס טוט אונטערהאקן דעם פערטן הנחה.
דער פידלער ארגומענט באגעגנט זיך אבער מיט גאנץ אפאר פראבלעמען.
ערשטנס, וועט דער ארגומענט בלויז זיין גילטיג אין א פאל פון צוואנג, ווייל דאס איז דאך א הויפט אספעקט פון וואס דער משל רעדט זיך. מה שאין כן אין א געווענליכע פאל פון פרייוויליגע געשלעכטליכע באציהונג, קען מען גאר צונויפשטעלן אן ארגומענט אויף פארקערט. ווי פאלגנד:
שטעלט אייך פאר אז נאך וואס איר האט זיך אפגעזאגט פון צו העלפן דעם פידלער, ווערט איר געוואויר אז דער געזעלשאפט פון מוזיק ליבהאבער גרייט זיך אייך צו קידנעפן. דו האסט צוויי ברירות. אדער צו בלייבן אינדערהיים באהאלטן עד יעבור זעם, אדער יא ארויסגיין, אין באגלייטונג פון לייב וועכטער און האפן אז מען וועט אייך נישט כאפן.
איר באשליסט אנצוגיין מיט אייער געווענליכע לעבנסשטייגער, מיט די לייב וועכטער, און פארט ווערט איר פארכאפט צום שפיטאל און צוגעטשעפעט צום פידלער.
רוב מענטשן וואלטן דא ווייטער געהאלטן אז איר מעגט ארויסשלעפן די רערן און הרג'ענען דעם פידלער, טראץ דעם וואס איר זענט געווען 'שולדיג' מיט דעם וואס איר זענט אנגעגאנגען מיט אייער געהעריגע לעבנסשטייגער. לויט דעם קומט לכאורה אויס אז דער צווייטער הנחה, דאס אז וויבאלד די פרוי איז פאראנטווארטליך אויף דעם וואס זי איז טראגעדיג געווארן איז זי דעריבער פארפליכטעט זיכער צו מאכן אז ער קען בלייבן לעבן, פאלט אוועק.
און לויט דעם משל איז מערקווירדיג אז די עבארשן פראגע וועט זיין געוואנדן צי מען האלט אז תשמיש המטה איז א צענטראלע, וויכטיגע טייל פונעם לעבן, אזוי אז עס איז א היבשע קאפווייטאג זיך צוריקצוהאלטן דערפון, אזויווי אין דער משל וואו עס איז א גרויסע קאפווייטאג צו בלייבן באהאלטן אינדערהיים.
דער פידלער ארגומענט אלס א פאזיטיווע טענה
ביז אהער האבן מיר בלויז גענוצט דעם פידלער אלס קאנטער ארגומענט קעגן דעם 'רעכט צו לעבן' ארגומענט. יעצט לאמיר פראבירן דאס צו נוצן אלס זעלבסטשטענדיגע ארגומענט פאר זיך, אויפ'ן קעגנערישן צד, כדי צו בארעכטיגן עבארשן:
דער ארגומענט וועט גיין אזוי:
דריטע קאנטער ארגומענט: זעלבסט-פארטיידיגונג
אצינד לאמיר זיך נעמען צום דריטן קאנטער ארגומענט אנטקעגן דעם 'רעכט צו לעבן' ארגומענט.
איז מוכרח אז עס איז אלעמאל ראנג צו הרג'ענען ווער עס האט א רעכט צו לעבן?
וואס טוט זיך מיט עמיצער וואס זיין עקזיסטענץ שטעלט אייער לעבן אין געפאר?
וואס וועט זיין אויב איינער אטאקירט אייך, און דער איינציגסטער וועג זיך צו באשיצן איז דורכ'ן יענעם הרג'ענען?
דאס זאגט אונז אז בלויז וויבאלד איינער האט א רעכט צו לעבן, מיינט נאכנישט אז מען טאר אים קיינמאל נישט הרג'ענען. מערסטנס באדייט דאס אז מען טאר אים נישט הרג'ענען 'אומ'יושר'דיג'.
אבער אויב איז דאס טאקע אמת, באדייט דאס פאר אונז אז דער ארגומענט פונעם רעכט צו לעבן ברויך א שטיקל תיקון. די פינפטע הנחה דארף ליבערשט לויטן ווי פאלגנד:
5. עבארשן הרג'עט דעם עובר 'אומ'יושר'דיג'.
און דאס, פארשטייט זיך, איז שוין א פיל מער קאנטראווערסיאלע הנחה.
דער ארגומענט קען ווייטער געווארן אויסגעצויגן: אין פעלער וואו די שוואנגערשאפט שטעלט די מאמע אין לעבנס-געפאר, איז עס אפשר באמת מער ענליך צו זעלבסט-פארטיידיגונג, און אפילו אנטי-עבארשן דענקער וועלן ערלויבן עבארשן אין אזעלכע פעלער. אבער אין געווענליכע פעלער וואו עס איז נישטא קיין גרויסע געפאר, איז עס שווערער צו זאגן אז עס איז "יושר'דיג" דעם עובר צו הרג'ענען.
פערטע קאנטער ארגומענט: פאטענציאל איז נישט אקטועל
אצינד לאמיר צונעמען א פערטע קאנטער ארגומענט צום רעכט-צו-לעבן ארגומענט.
אין די פאריגע טענות האבן מיר אנגענומען דעם הנחה אז אן עובר איז א מענטש מיט א רעכט צו לעבן, וויבאלד אויב מען לאזט אים זיך אנטוויקלען נאטורליך וועט ער עווענטועל ווערן א פולקאמע מענטש ווי אונז אלע.
דאס איז אבער בכלל נישט אזוי פשוט.
דאס אז דאס עובר פארמאגט דאס פאטענציאל צו ווערן א פולקאמע מענטש, באדייט נישט אז ער זאל שוין יעצט פארמאגן אלע רעכטן וואס דאס שענקט א מענטש.
(דאס איז עטוואס ענליך צום ערשטן קאנטער ארגומענט וועלכע שטעלט זיך אויף די פונקטליכע הגדרה פונעם טערמין 'מענטש' וואס ווערט גענוצט אין די צוויי ערשטע הנחות.)
עס איז פארהאן א שטארקע סיבה צוליב וואס פאטענציאלע רעכטן זאלן געשטעלט ווערן אין צווייפל אינעם יעצטיגן שטאנד.
שטעלט אייך פאר אז עס איז פארהאן א סארט סערום וואס מען קען אריינשפריצן אין קעץ, און דאס וועט זיי פארוואנדלען אין סאפיסטיקירטע קעץ מיט פולקאם אנטוויקלטע שכל. זיי וועלן דאן פארמאגן גענוי דאס זעלבע אינטעליגענץ ווי אונז מענטשן און וועלן זיין ביכולת צו שפירן צער און ווייטאג פונקט ווי א געהעריגע ערוואקסענע מענטש.
אזא קאץ וואלט זיכער פארמאגט א רעכט צו לעבן און דאס פולע מאראלישע סטאטוס (עכ"פ לויט די וועלכע האבן אהערגעשטעלט דעם משל ביינאזאם מיט דעם פאלגנדן ארגומענט). דאס מיינט אבער נישט אז מיר וואלטן געהאט סיי וועלכע פליכט צו אינזשעקטן ווי מער קעץ אז זיי זאלן דערגרייכן דעם שטאפל. נאכמער, אויב א קאץ איז יא געווארן אינזשעקטעד, אבער די סערום האט נאכנישט געווירקט, וואלט לכאורה געווען מאראליש אויסגעהאלטן אריינצושפריצן א נוטרעלייזער וואס זאל אפהאלטן די סערום פון ווירקן. נאך אלעס, וואס איז דאס דען אנדערש פון בכלל נישט אינזשעקטן לכתחילה?
און איינמאל דער נוטרעלייזער איז אריינגעשפריצט געווארן, איז שוין אצינד מותר צו הרג'ענען דאס קעצל אויף א פיינלאזע אופן, זינט קעצלעך פארמאגן נישט דעם רעכט צו לעבן וואס א מענטש פארמאגט.
אלזא, אזא פאל איז א פערפעקטע קאנטער ארגומענט צו די וועלכע טענה'ן אז א פאטענציאלע מענטש פארמאגט רעכטן גענוי ווי אן אנטוויקלטע מענטש.
עס איז וויכטיג צו באטאנען אז דער משל איז נאר גוט פאר די וועלכע האלטן אז קעץ פארמאגן טאקע נישט קיין רעכט צו לעבן - א שטעלונג וועלכע ווערט ווייניגער און ווייניגער פאפולער. (הגם מען זעט עכ"פ יא פון דעם משל אז פאטענציאלע מאראלישע סטאטוס איז נישט ממש די זעלבע ווי שוין יעצט פארמאגן מאראלישע סטאטוס, זינט עס איז מותר אריינצושפריצן דעם נוטרעלייזער אין א קאץ וואס עטליכע מינוט שפעטער וואלט דאס נישט געווען מותר.)
פינפטע קאנטער ארגומענט: די רצון און באוואוסטזיין תנאים
א פינפטער קאנטער ארגומענט באציהט זיך ווידער צום דריטן הנחה, די הנחה אז דאס עובר פארמאגט א רעכט צו לעבן. אט די שיטה טענה'ט אז כדי סיי ווער זאל פארמאגן א רעכט איבער סיי וואס, פעלט זיך אויס אז יענער זאל 'וועלן' אט די זאך - א תנאי וואס פעלט ביים עובר, וועלכע פארמאגט נאכנישט קיין רצונות און פרעפרענצן.
אנדערע שטעלן אן ענליכע תנאי, אז כדי צו פארמאגן אזא רעכט, דארף דער בארעכטיגטער עכ"פ זיין באוואוסטזיניג, און דעריבער איז עבארשן אין פריערע שטאפלען ווייניגער פראבלעמאטיש, וויבאלד דאס עובר איז דאן נאכנישט קאנטשעס.
אנטי-עבארשן דענקער וועלן ענטפערן אז לויט אזא לאגיק וואלט א מענטש וואס שלאפט אדער איז אין קאמע אויך נישט פארמאגן קיין רעכט צו לעבן, זינט ער איז דאך אצינד נישט באוואוסטזיניג. די רעספאנס דערצו איז אז א שלאפנדיגער מענטש פארמאגט די פעאיגקייט צו זיין באוואוסטזיניג, בעת אן עובר אין פריע שטאפלען פארמאגט דאס נאכנישט.
עס איז אויך ווערט צו באמערקן אז לויט די שיטה הענגט די מאראלישע סטאטוס פונעם עובר אפ אין וועלכן שטאפל פון אנטוויקלונג ער געפינט זיך, וואס שאפט א מער נואנסירטע שטעלונג ווי א פשוט'ע "יא" אדער "ניין" צו עבארשן.
זעקסטע קאנטער ארגומענט: די מיסקעריזש פראבלעם
דער זעקסטער און לעצטער קאנטער ארגומענט לויטעט אז אויב דער דריטער הנחה וואלט געווען אמת, דאן וואלט א מיסקעריזש, ווען א פרוי איז מפיל, געזאלט פאררעכנט ווערן אלס טראגעדיע, גענוי ווי דאס טויט פון א געהעריגע מענטש. און זינט צען פראצענט פון שוואנגען ענדיגן זיך מיט א הפלה, וואלט דאס געדארפט זיין די סאמע גרעסטע העלט קעיר קריזיס וואס מיר פארמאגן. און וויבאלד עס איז נישט אזוי, מוז זיין אז די דריטע הנחה איז פאלש. אנדערש זענען מיר סתם אינקאנסיסטענט מיט אונזערע שטעלונגען.
דער גאלדענער כלל ארגומענט
א צווייטער ארגומענט אין קעגנערשאפט פון עבארשן, איז דער גאלדענער כלל ארגומענט.
נעמט אין באטראכט דעם פאלגנדן ארגומענט:
(א מערקווירדיגע זאך וועט אפשר ארויסקומען, אז אזא פארשוין וואס איז אזוי אומגליקליך אז ער וואונטשט זיך דאס טויט, אפילו אויב אין פראקטיק פארמאגט ער נישט די קוראזש צו באגיין זעלבסטמארד, וועט לכאורה יא מעגן עבארטן אנדערע…)
אבער מיט א טיפערע בליק איז נישט ממש מעגליך אויסצומיידן די הויפט פראגעס. א קעגנער קען אנצייגן אויפ'ן ערשטן הנחה און פרעגן, וואס פונקטליך איז דער באדייט פון 'אנדערע' וועמען מיר דארפן באהאנדלען אזויווי זיך אליין? אנדערע באשעפענישן? אנדערע געוואוקסן? אנדערע מענטשן? און אצינד וועט מען מוזן אפדעיטן דעם ערשטן הנחה צו עפעס אזויווי:
אויב א באשעפעניש פארמאגט פולע מאראלישע סטאטוס, דאן דארף מען אים באהאנדלען אזויווי מען וואלט אליין געוואלט ווערן באהאנדלט.
און אזוי פאלן מיר ווידער אריין אינעם מבוכה.
נאכדעם, די צווייטע הנחה איז אויך פראבלעמאטיש. עס איז נישט קלאר אז מיר קענען זיין "צופרידן" איבער עפעס וואס איז געשען צו אונז ווען מיר זענען געווען אן עובר, זינט מיר האבן דאמאלט נישט געהאט קיין רצונות אדער פרעפרענצן. די "צופרידנקייט" איז א רעטראספעקטיווע געפיל וואס מיר פילן אצינד, אבער דאס באווייזט נישט אז דער עובר דאמאלט האט געהאט א אינטערעס אין בלייבן לעבן.
עס איז אויך ווערט צו באמערקן אז דער גאלדענער כלל אליין קען ווערן אנגעוואנדן אין דער פארקערטער ריכטונג: אזוי ווי איך וואלט געוואלט אז מען זאל רעספעקטירן מיין קערפער און מיין אויטאנאמיע, זאל איך רעספעקטירן די אויטאנאמיע פון אנדערע (אריינגערעכנט פרויען וואס ווילן עבארטן).
עבארשן און באגרעניצטע קינדער
א דריטער ארגומענט קעגן עבארשן, עכ"פ אין געוויסע פעלער, איז ווען אולטראסאונד טעסטס זאגן פון פאראויס אז דאס קינד וועט געבוירן ווערן מיט קאמפליקאציעס, דאונס סינדראם אדער אנדערע באגרעניצונגען.
נעמט למשל דעם פאלגנדן ארגומענט:
דערצו קומט נאך צו א טענה אז אפטמאל זענען זיך די עלטערן - און אפילו דאקטוירים - טועה ווען עס קומט צו דן זיין איבער וועלכע סארט לעבן דאס קינד וועט האבן, אדער אז זיי מיינען אז א לעבן מיט באגרעניצונגען איז טאקע אזויפיל שווערער ווי אן.
עס זענען אבער פארהאן עטליכע קאנטער ארגומענטן דערצו.
די ערשטע קאנטער ארגומענט שטרייכט אונטער אז אזא עבארשן איז לאו דווקא א דיסקרימינאציע צום באגרעניצטן מענטש, ווי עס קומט פשוט וויבאלד די מאמע האט נישט די כוחות אדער ווילן זיך אפצוגעבן מיט אזא סארט קינד, וואס פארלאנגט געווענליך אסאך מער - און נישט ווייל ער איז ווייניגער ווערדפול.
דאס איז א וויכטיגער אונטערשייד. די מאטיוואציע איז נישט "דער קינד איז ווייניגער ווערדפול," נאר "איך האב נישט די רעסורסן צו זארגן פאר אזא קינד ריכטיג."
א צווייטע קאנטער ארגומענט לויטעט אז אזא עבארשן איז נישט ערגער ווי פרויען וואס שלינגען וויטאמינען ווי פאליק עסיד כדי זייערע בעיביס זאלן זיך נארמאל אנטוויקלען, און נישט פארוואנדלט ווערן אין באגרעניצטע קינדער. וואלט דאס דען געווען אן אויסדרוק פון דיסקרימינאציע קעגן באגרעניצטע קינדער? זיכער אז נישט! קומט דאך אויס דערפון אז עס איז א לעגיטימע ציל פון עלטערן צו האבן בלויז געזונטע בעיביס.
און ווידער, ווענדט זיך עס אויף די מאטיוואציע. וועלן געזונטע קינדער איז נישט דאס זעלבע ווי דיסקרימינירן קעגן אומגעזונטע קינדער.
א דריטער קאנטער ארגומענט אטאקירט דעם צווייטן הנחה דורכ'ן טענה'ן אז עס זענען פארהאן צוויי באזונדערע אופנים דורך וועלכע מען קען אויסדרוקן דיסקרימינאציע קעגן באגרעניצטע מענטשן, און בלויז איינס פון זיי איז אומאויסגעהאלטן.
די צוויי וועגן זענען:
עס איז נישט גוט פאר א מענטש צו פארמאגן א באגרעניצונג
באגרעניצטע מענטשן זענען ווייניגער ווערדפול
די דאזיגע טענה לויטעט אז עבארשן אין אזא פאל טוט בלויז אויסדרוקן די ערשטע, נישט די צווייטע.
די פאליטישע און געזעצליכע פראגע
דער נעקסטער שטאפל איז דאס אריינקלערן און אוועקשטעלן פראקטיש, וואס דארף זיין די פאליסי פון א לאנד בנוגע עבארשן?
פארשטייט זיך אז די שטעלונגען אין דער פרישע דעבאטע וועלן זיין אביסל תלוי אין וואס מען איז מחליט אויף דער ערשטער פראגע, אבער פארט זענען פארהאן צדדים צו נעמען אין באטראכט, אפילו מען איז שוין צוגעקומען אזוי אדער אזוי אין דער ערשטער פראגע.
לאמיר עס צוטיילן צווישן די צוויי מסקנות.
ארגומענטן פון די פרא-טשויס זייט (אפילו אויב מען האלט עבארשן איז אומעטיש):
איין שטארקע טענה איז, אז אפילו מען האלט אז עבארשן איז מערדעריי, און מען וועט דאס מאכן אומגעזעצליך, וועט דאס נישט בכלל נישט אפשטעלן דאס פראקטיצירן עבארשן. אין ערגסטן פאל וועלן מענטשן טרעפן אומלעגאלע, און גלייכצייטיג אומגעזונטערע מהלכים וויאזוי דאס צו טוהן, און אין בעסערן פאל וועלן זיי פארן צו אזעלכע לענדער וואס ערלויבן דאס יא. און וואס וועלן מיר דען פארדינען פון אנפילן די תפיסות מיט פרויען וואס האבן געמאכט אן עבארשן, אויב דער געזעץ וועט סייווי נישט העלפן?
ארגומענטן פון די אנטי-עבארשן זייט (אפילו אויב מען האלט עבארשן איז אויסגעהאלטן):
אפילו מען האלט אז עבארשן איז נישט קיין פראבלעם, ערווענען די אנטי עבארשן אקטיוויסטן א "סליפערי סלאופ" ארגומענט וואס לויטעט אז סיי וויאזוי מיר זאלן פראבירן צו פארענטפערן פארוואס אן עובר פארמאגט נאכנישט קיין רעכטן, זענען מיר אין א ריזיקע אז מארגן וועלן די גדרים זיך רוקן א שטאפל ווייטער, ביז עס וועט נישט זיין קלאר פארוואס עס איז אומריכטיג צו הרג'ענען פולשטענדיגע ערוואקסענע מענטשן, וויבאלד עס וועט זיין שווער צו אנטייטלען וועלכע ספעציפישע זאך שענקט פאר א מענטש זיינע רעכטן.
לויט דעם ארגומענט, אויב מיר זאגן אז א עובר אין ערשטן טרימעסטער פארמאגט נישט קיין רעכט צו לעבן ווייל ער איז נאכנישט באוואוסטזיניג, קען מען דאן פרעגן: פארוואס זאל א ניי געבוירענע בעיבי, וואס איז אויך נאכנישט פולשטענדיג באוואוסטזיניג, פארמאגן אזעלכע רעכטן? און אויב מיר זאגן אז עס איז די פעאיגקייט צו שפירן ווייטאג, וואס טוט זיך מיט מענטשן אין א קאומע?
די איינציגע וועג, לויט די חברה, וויאזוי מיר קענען דאס פארמיידן איז צו שטעלן דעם גרעניץ ווי נאר דער עובר ווערט באשאפן - ביי קאנסעפּשאן. דאס שאפט א קלארע, אביעקטיווע ליניע וואס קען נישט ווערן מאניפולירט.
פרא-טשויס דענקער וועלן ענטפערן אז דער סליפערי סלאופ איז נישט אומפארמיידליך. מיר קענען שטעלן קלארע גדרים באזירט אויף שטאפלען פון אנטוויקלונג, באוואוסטזיין, און פעאיגקייט צו לעבן זעלבסטשטענדיג. די פאקט אז עס איז אביסל קאמפליצירט צו דעפינירן דעם גרעניץ מיינט נישט אז מיר זאלן נעמען דעם מערסט עקסטרעם שטעלונג.
דערצו, אין פראקטיק, האבן די לענדער וואס האבן לעגאליזירט עבארשן זיך טאקע נישט דערקייקלט צו ערלויבן ערגערע שטאפלען דערפון אדער דאס מארד פון ערוואקסענע מענטשן. דער סליפערי סלאופ איז געווען א טעארעטישע סכנה וואס האט זיך נישט מאטעריאליזירט.
אנדערע אנטי עבארשן אקטיוויסטן טענה'ן אז אן עבארשן קען האבן לאנג טעמיניגע שלעכטע קאנסעקווענצן אויף א פרוי'ס פיזישע און גייסטישע געזונט. זיי ווייזן אויף שטודיעס וואס טענה'ן צו געפינען העכערע ראטעס פון דעפרעסיע, ענקזייעטי, און פיזישע קאמפליקאציעס ביי פרויען וואס האבן געהאט אן עבארשן.
פרא-טשויס דענקער וועלן אבער צייגן אז די שטודיעס זענען פראבלעמאטיש. פילע פון די גרעסערע, מער טיפערע שטודיעס האבן געפונען אז עבארשן אליין איז נישט גורם לאנג-טערמיניגע מענטאל העלט פראבלעמען. די פרויען וואס ליידן נאך אן עבארשן זענען אפט די וועלכע האבן געהאט אנדערע פראבלעמען פון פריער, אדער וועלכע האבן געשפירט געצוואונגען צו עבארטן קעגן זייער ווילן.
נאכמער, אפילו אויב עבארשן האט עטליכע נעגאטיווע קאנסעקווענצן, איז דאס נאך אלס די פרוי'ס באשלוס צו מאכן. די רעגירונג קען נישט צוריקהאלטן פון עמיצן א מעדיצינישע פראצעדור "פאר איר אייגענע טובה" קעגן איר ווילן.
נאך אן ארגומענט איז אז א געזעלשאפט וואס נארמאליזירט עבארשן שאפט א קולטור וואו מענטשליכע לעבן ווערט געזען אלס דיספאוזעבל, וואו מענטשן מאכן באשלוסן צו הרג'ענען באזירט אויף באקוועמליכקייט. דאס קען האבן ברייטערע נעגאטיווע עפעקטן אויף וויאזוי די געזעלשאפט באטראכט מענטשליכע ווערד אין אלגעמיין.
פרא-טשויס דענקער וועלן ענטפערן אז דאס איז אן עמפיריש טעסטבארע טענה, און די עווידענס שטיצט עס נישט. לענדער מיט לעגאלע עבארשן האבן נישט געזען א נידערונג אין רעספעקט פאר מענטשליכע לעבן אין אנדערע קאנטעקסטן. אדרבה, פילע פון די לענדער מיט די מערסט ליבעראלע עבארשן געזעצן האבן אויך די שטארקסטע סאציאלע נעצן און רעספעקט פאר מענטשליכע רעכטן.
עס איז וויכטיג צו באמערקן אז אין פראקטיק פארמאגן רוב מענטשן א נואנסירטע שטעלונג וואס פאלט ערגעץ אין מיטן. און די מערהייט פון מאדערנע געזעלשאפטן זענען געקומען צו אזא סארט פשרה, וואו עבארשן איז לעגאל אבער מיט געוויסע באגרעניצונגען, אנערקענענדיג אז דאס איז א קאמפליצירטע פראגע מיט לעגיטימע ארגומענטן אויף ביידע צדדים.
די טיפערע מעטאפיזישע מחלוקת
ווי געווענליך, איז וויכטיג צו געדענקען אז אזעלכע דעבאטעס זענען נישט באזירט אויף ריין לאגיק, נאר די שיין-קלינגענדע לאגישע ארגומענטן דינען בלויז אלס נוצליכע מיטל וויאזוי ארויסצוברענגען און צעפיצלען דאס וואס אינטואיציע דיקטירט, אזוי ארום צו זען מיט א קלארקייט וואו פונקטליך די צוויי צדדים צעשיידן זיך.
אלזא, ביז אהער האבן מיר בלויז מצליח געווען ארויסצושנאפן עטליכע פראגעס וואו דער מחלוקה פאסירט און זייערע לאגישע ארגומענטן. מיר האבן אבער נאכנישט אריינגעגריבלט טיפער צו זען וואס ליגט הינטער די שיטות און וואס מאכט זיי טענה'ן דאס וואס זיי טענה'ן. און מערקווירדיג, איז דאס בכלל נישט באגרינדעט אויף בלויז עטיקס, נאר איז שטייף קאנצענטרירט ארום טיפערע מעטאפיזיקס און עקזיסטענציאליזם.
דאס ערשטע חילוק איז וויאזוי זיי באטראכטן די וועלט. אנטי עבארשן דענקער גלייבן געווענליך אז די וועלט האט א חשיבות און א תכלית, דער רבים איז וויכטיגער ווי דער יחיד און אז מאראל איז וויכטיגער פון אלעם, בעת די קעגנער גלייבן אז ווערד ווענדט זיך בלויז אין וואס דער מענטשהייט איז מחליט, און אינדיווידואלע פרייהייט שטייגט איבער מאראל.
דאס גייט בעצם אראפ נאך טיפער אין די שאלה, פון וואו מיר נעמען אייגנטליך אונזערע געדאנקען פון ריכטיג און אומריכטיג, און אויף וואס מיר באגרינדן זיי.
אויב אלעס וואס מאכט א זאך זיין אומריכטיג איז בלויז וויבאלד מענטשן האבן אזוי באשלאסן, איז אינגאנצן לעגיטים אראפצודרייען די פארשריפטן וויפיל עס שמעקט זיך אונז, כל זמן עס איז קאנסיסטענט און אלע צדדים זענען מסכים דערצו. מה שאין כן אויב מאראל שטאמט פון עפעס העכער דערפון, אדער אויב דאס לעבן פארמאגט עפעס א העכערע הימלישע ווערד, זענען מיר אינגאנצן נישט בעל הבית דערויף, און מיר זענען גענצליך אונטערטעניגט אונטער די ווירדן, אפגעזען וויאזוי דאס מאכט אונז שפירן.
פסיכאלאגיש, קען מען זאגן אז די צדדים זענען צעטיילט צווישן מענטשן וואס גלייכן אויטאריטעט און זענען מקבל זאכן וויאזוי עס איז, קעגן מענטשן וואס רעוואלטירן קעגן אויטאריטעט און זוכן צו רעפארמירן וואס אימער זיי קענען.
די ערשטע סארט מענטשן וועלן זיין מער וויליג צו מקבל זיין די אויטאריטעט פון א אבסאלוטע מאראלישע וועליו, בעת די צווייטע סארט וועלן זוכן צו רעפארמירן מאראל לויט ווי זייער פארשטאנד דיקטירט.
כאטש עס איז מעגליך צו האבן סעקולארע ארגומענטן אויף ביידע צדדים, שפילט רעליגיע א גרויסע ראלע אין די דעבאטע. רעליגיעזע מענטשן זענען סטאטיסטיש פיל מער נוטה צו זיין אנטי-עבארשן, וואס קומט פון:
גלויבן אין א נשמה: פילע רעליגיעס האלטן אז דער עובר באקומט א נשמה ביי קאנסעפשאן אדער באלד דערנאך, וואס מאכט אים א פולשטענדיגע מענטש מיט אלע רעכטן.
גלויבן אין געטליכער ווילן: דער געדאנק אז שוואנגערשאפט איז טייל פון גאט'ס פלאן, און מענטשן זאלן זיך נישט אריינמישן דערין.
גלויבן אין אבסאלוטע מאראל: רעליגיעזע מענטשן נייגן צו גלייבן אין אביעקטיווע מאראלישע סטאנדארדן וואס קומען פון גאט.
אבער אפילו אינערהאלב רעליגיעזע געמיינדעס איז נישטא קיין איינהייטליכע שטעלונג. עטליכע ליבעראלע רעליגיעזע שטראמען זענען מודה אז די באשלוס וועגן עבארשן זאל בלייבן ביי דער פרוי און איר פערזענליכע געוויסן.
(כל זה כתבתי בעזרת השי"ת, אין האלב פרייע איבערזעצונג פון סטענפארד ענציקלאפעדיע אויף פילאזאפיע, מיט דער האפנונג צו פארשפרייטן מדע און חכמה ביי אידיש רעדנדע אינטעלעקטואלן.)
תוכן הענינים
- הקדמה: פארשטיין די דעבאטע
- די עטישע פראגע: ווען ווערט א מענטש א מענטש?
- דער רעכט-צו-לעבן ארגומענט
- דער גאלדענער כלל ארגומענט
- עבארשן און באגרעניצטע קינדער
- די פאליטישע און געזעצליכע פראגע
- די טיפערע מעטאפיזישע מחלוקת
הקדמה: פארשטיין די דעבאטע
די מאראלישע און פאליטישע דעבאטע איבער abortion, דאס אומברענגען א קינד במעי אמו, קומט אלעמאל באגלייט מיט א געוואלד פון טענות ומענות אויף ביידע צדדים. איין צד מיט עמאציאנאלע דערקלערונגען איבער די רעכטן פון די מאמעס, דער צווייטער מיט בארבארישע שילדערונגען פון קינדער מארד, און עס איז אפטמאל כמעט אוממעגליך צו פארשטיין וואס יעדע צד טענה'ט, וואו פונקטליך די צוויי זייטן קריגן זיך און פארוואס זיי האלטן דאס וואס זיי האלטן.
די דעבאטע קען בעצם צוטיילט ווערן אויף צוויי הויפט חלקים. קודם קומען די עטישע און עקזיסטענציעלע פראגעס איבער ווען גענוי א מענטש ווערט א מענטש און ווען ער באקומט די מאראלישע רעכטן. דערנאך קומט די פראגע פון ווער עס האט די לעצטע ווארט, די מאמע אדער דאס געזעץ.
לאמיר צום ערשט צונעמען די ערשטע פראגע.
ווען ווערט א מענטש א מענטש?
דאס איז דאך יעדער איינער מודה אז דאס לעבן פון אן אומגעבוירענע קינד פארמאגט 'עפעס' ווערד. קיינער וואלט נישט ערלויבט אז מען זאל הרג'ענען אומגעבוירענע קינדער רעכטס און לינקס אן קיין שום סיבה. אזוי אויך איז יעדער איינער מודה אז בדרך כלל פארמאגט א פרוי די רעכט צו פאסן אירע אייגענע באשלוסן ווען עס קומט צו איר קערפער.
אלזא, וואו קריגט מען זיך דא?
די גאנצע מחלוקת איז בלויז ווען די צוויי קומען אין קאנפליקט איינס מיט'ן אנדערן. וועלכע פון זיי באקומט פריאריטעט? צי איז דאס ווערד פון א מענטשליכע לעבן אבסאלוט, און שטייגט איבער סיי וועלכע אנדערע חשוב'ע זאך, אדער די פרייהייט פון א פרוי איבער איר קערפער איז שטערקער ווי דאס רעכט פונעם קינד צו בלייבן לעבן?
איינמאל מיר האבן אוועקגעשטעלט דעם יסוד אז דאס איז וואו די דעבאטע קומט פאר, איז פשוט זינלאז צו איבערקייען די מעכטיגע סלאגאנען ווי "עבארשן איז מערדעריי!" אדער "מיין קערפער, מיין באשלוס!", צוליב צוויי סיבות. ערשטנס, ווייל דאס זענען נישט קיין ארגומענטן וואס פירן צו מסקנות, נאר דאס זענען די מסקנות אליין, און מיר פראבירן דאך צו דערגיין וואס האט אונז געברענגט צו די מסקנות. צווייטנס, ווי געשמועסט אויבן, אין רוב פעלער זענען ביידע צדדים ממילא מודה צו די סלאגאנען פונעם צד שכנגד, ממילא דארפן די ארגומענטן בלויז פראבירן ווי ווייט מעגליך אראפצולייגן באווייז פארוואס זיי האלטן אז איין וועליו שטייגט איבער דעם צווייטן און שטעלט איר אין שאטן.
אצינד לאמיר גיין צום צווייטן שאלה און עקספלארירן וואו די צוויי צדדים זענען דארט מודה איינס צום אנדערן, אזוי ארום ווידער צו פארשמעלערן דעם נושא און זען פונקטליך וואו זיי קריגן זיך.
האט א מאמע דאס רעכט אומצוברענגען איר קינד נאכדעם וואס ער איז שוין געבוירן?
חוץ אויב איר זענט ממש אן עקסטרעם ליבערטעריען, וועט אייער ענטפער לכאורה זיין אז ניין, די מאמע פארמאגט נישט דאס רעכט צו הרג'ענען דאס קינד נאכדעם ווי ער איז שוין געבוירן, אפילו זי איז די מאמע.
השתא דאתית להכי, האבן מיר שוין אראפגעשניטן נאך א גרויס טייל פונעם דעבאטע, וועלכע פארט אפטמאל אריין אין א קארנער פון "מיין קערפער, מיין באשלוס!" און "דו זאלסט מיר נישט זאגן וואס צו טוהן מיט 'מיין' קינד!" ווארום דאס איז נישט קיין פולשטענדיגע אקסיאם אין יעדן פאל. סך הכל קענסטו טענה'ן אז דו האלסט אז אן עובר במעי אמו פארמאגט ווייניגער רעכטן ווי א לעבעדיגע געבוירענע קינד, וואס אין אזא פאל ביסטו מכובד פארצושטעלן פארוואס דו האלסט אזוי און וואס דיינע באווייז דערצו זענען.
דער רעכט-צו-לעבן ארגומענט
אלזא, לאמיר טאקע יא פראבירן צו פארשטיין וואס די אמת'ע ארגומענטן אויף ביידע זייטן זענען, און דאן אריינקלערן צי דאס געזעץ, געזעלשאפט אדער סיי ווער האט בכלל א רעכט אריינצורעדן דערין.
אלזא, אן צופיל הקדמות, לאמיר אנהייבן מיט דעם ערשטן ארגומענט וועלכע איז געבויעט אויף די פאלגנדע פינף הנחות:
- דאס עובר איז א מענטשליכע באשעפעניש.
- אלע מענטשן פארמאגן א רעכט צו לעבן.
- דאס באדייט אז דאס עובר פארמאגט א רעכט צו לעבן.
- עס איז אומריכטיג צו הרג'ענען עמיצן וואס פארמאגט א רעכט צו לעבן.
- עבארשן הרג'עט דעם עובר.
- ממילא איז עבארשן נישט אויסגעהאלטן.
לאמיר אצינד אויסשמועסן פינף קאנטער ארגומענטן דערצו.
ערשטע קאנטער ארגומענט: די צוויי באדייטן פון "מענטש"
די ערשטע קאנטער ארגומענט איז, אז דאס ווארט 'מענטש', וועלכע ווערט גענוצט עטליכע מאל אינעם ארגומענט, קען באדייטן צוויי זאכן. עס קען מיינען יעדע באשעפעניש וואס באלאנגט צום מענטשליכן מין, ביאלאגיש גערעדט, און עס קען מיינען בלויז א פולקאם אנערקענטע מענטש מיט'ן פולן מאראלישן סטאטוס.
אלזא, אויב מיינט דער ארגומענט דער מענטשליכער מין, איז דער ערשטער הנחה - אז אן עובר איז א 'מענטש' - שטארק מסתבר וויבאלד דער עובר איז דאך טאקע פונעם מענטשליכן מין, אבער דער צווייטער הנחה וועט זיין זייער קאנטראווערסיאל, וויבאלד ס'איז שווער צו זאגן אז 'אלע' וואס באלאנגען צום מענטשליכן מין פארמאגן די זעלבע רעכט צו לעבן, אפגעזען זייער סטאטוס. ווידער, אויב מיינט מען מיט 'מענטש' בלויז ווער עס פארמאגט מאראלישע רעכטן, איז דער צווייטער הנחה, אז אלע מענטשן פארמאגן א רעכט צו לעבן, שטארק מסתבר, אבער דער ערשטער הנחה - אז אן עובר איז א 'מענטש' - איז שטארק קאנטראווערסיאל.
דאס ברענגט ארויס אז כאטש וואס יעדע הנחה פאר זיך איז אפשר אמת, נוצן זיי אבער דאס ווארט 'מענטש' אויף צוויי באזונדערע זאכן, און ממילא איז די דריטע הנחה - דאס אז דער עובר פארמאגט א רעכט צו לעבן - אין גרויס פראגע צייכן.
צווייטע קאנטער ארגומענט: דער באקאנטער פידלער געשיכטע
די צווייטע טענה אויפ'ן ארגומענט איז דער באקאנטער 'פידלער געשיכטע', א געדאנקען עקספערימענט וואס איז געווארן אנטוויקלט פון דער פילאזאף יודית דזשארוויס טאמסאן.
דער משל לויפט אז א באקאנטע פידלער איז דיאגנאזירט געווארן מיט א שווערע נירן קרענק. מען האט גרינטליך אדורכגעקוקט אלע מעדיצינישע רעקארדס, און מען איז געקומען צו דיר מיט אן איבערראשנדן פארלאנג: וואלטסטו ביטע געקענט באשטיין צו קומען אין שפיטאל פאר ניין חדשים, ליגנדיג אין א בעט הארט נעבן דעם פידלער, כדי דיינע נירן זאלן קענען רייניגן זיין בלוט? דו ביסט דער איינציגסטער וואס איז א ריכטיגער מעטש, און נאך די ניין חדשים וועט ער זיך פולקאם ערהוילן. דו טראכסט עס איבער, און אנטזאגסט זיך דערפון.
א טאג שפעטער, וועקסטו זיך פלוצלונג אויף אין שפיטאל, צוגעבינדן מיט רערן און מאשינען צום פידלער. עס שטעלט זיך ארויס אז די מוזיק ליבהאבער האבן דיך געקידנעפט. דער דאקטאר איז דיר מודיע אז הגם זיי האבן נישט געהאט קיין רעכט דיר צו קידנעפן, מוזסטו אצינד בלייבן דא, ווייל אויב דו פלאגסט דיך אויס, וועט דער פידלער שטארבן.
די פראגע איז: ביסטו מחוייב צו בלייבן צוגעבינדן פאר ניין חדשים, אדער מעגסטו זיך אויספלאגן?
רוב מענטשן וועלן מסכים זיין אז קיין שום מענטש קען נישט ווערן געצוואונגען צו בלייבן אין שפיטאל פאר אזא לאנגע צייט בשעת זיינע גלידער ווערן גענוצט צו ראטעווען א צווייטע מענטש קען זיין ווילן.
אלזא, וואס גייט דא פאר? דער פידלער האט זיכער א 'רעכט צו לעבן', אבער עם כל זה מעג מען אים הרג'ענען. דאס טייטש, אז אפילו מיר זאלן אננעמען אז אן עובר האט א רעכט צו לעבן, איז נישט מוכרח אז מען טאר אים נישט הרג'ענען, וואס טוט אונטערהאקן דעם פערטן הנחה.
דער פידלער ארגומענט באגעגנט זיך אבער מיט גאנץ אפאר פראבלעמען.
ערשטנס, וועט דער ארגומענט בלויז זיין גילטיג אין א פאל פון צוואנג, ווייל דאס איז דאך א הויפט אספעקט פון וואס דער משל רעדט זיך. מה שאין כן אין א געווענליכע פאל פון פרייוויליגע געשלעכטליכע באציהונג, קען מען גאר צונויפשטעלן אן ארגומענט אויף פארקערט. ווי פאלגנד:
- א טראגעדיגע פרוי וואס האט געהאט געשלעכטליכע באציהונג פון גוטן ווילן, איז 'שולדיג' אויף דעם וואס דער עובר איז אנגעוואנדן אין איר.
- אויב דו ביסט פאראנטווארטליך אויף דעם וואס עמיצער איז אנגעוואנדן אין דיר, דאן איז עס מאראליש נישט אויסגעהאלטן יענעם צו דיפרייוון דערפון.
- קומט אויס, אז עבארשן, אין פאל פון א תשמיש וואס איז געווען פון גוטן ווילן, איז נישט אויסגעהאלטן.
שטעלט אייך פאר אז נאך וואס איר האט זיך אפגעזאגט פון צו העלפן דעם פידלער, ווערט איר געוואויר אז דער געזעלשאפט פון מוזיק ליבהאבער גרייט זיך אייך צו קידנעפן. דו האסט צוויי ברירות. אדער צו בלייבן אינדערהיים באהאלטן עד יעבור זעם, אדער יא ארויסגיין, אין באגלייטונג פון לייב וועכטער און האפן אז מען וועט אייך נישט כאפן.
איר באשליסט אנצוגיין מיט אייער געווענליכע לעבנסשטייגער, מיט די לייב וועכטער, און פארט ווערט איר פארכאפט צום שפיטאל און צוגעטשעפעט צום פידלער.
רוב מענטשן וואלטן דא ווייטער געהאלטן אז איר מעגט ארויסשלעפן די רערן און הרג'ענען דעם פידלער, טראץ דעם וואס איר זענט געווען 'שולדיג' מיט דעם וואס איר זענט אנגעגאנגען מיט אייער געהעריגע לעבנסשטייגער. לויט דעם קומט לכאורה אויס אז דער צווייטער הנחה, דאס אז וויבאלד די פרוי איז פאראנטווארטליך אויף דעם וואס זי איז טראגעדיג געווארן איז זי דעריבער פארפליכטעט זיכער צו מאכן אז ער קען בלייבן לעבן, פאלט אוועק.
און לויט דעם משל איז מערקווירדיג אז די עבארשן פראגע וועט זיין געוואנדן צי מען האלט אז תשמיש המטה איז א צענטראלע, וויכטיגע טייל פונעם לעבן, אזוי אז עס איז א היבשע קאפווייטאג זיך צוריקצוהאלטן דערפון, אזויווי אין דער משל וואו עס איז א גרויסע קאפווייטאג צו בלייבן באהאלטן אינדערהיים.
דער פידלער ארגומענט אלס א פאזיטיווע טענה
ביז אהער האבן מיר בלויז גענוצט דעם פידלער אלס קאנטער ארגומענט קעגן דעם 'רעכט צו לעבן' ארגומענט. יעצט לאמיר פראבירן דאס צו נוצן אלס זעלבסטשטענדיגע ארגומענט פאר זיך, אויפ'ן קעגנערישן צד, כדי צו בארעכטיגן עבארשן:
דער ארגומענט וועט גיין אזוי:
- אויב עבארשן איז נישט אויסגעהאלטן, דאן וואלט זיך דער מענטש אינעם משל אויך נישט געמעגט אויספלאגן פונעם פידלער.
- דער מענטש מעג זיך אבער יא אויספלאגן.
- ממילא קומט אויס אז עבארשן איז יא אויסגעהאלטן.
דריטע קאנטער ארגומענט: זעלבסט-פארטיידיגונג
אצינד לאמיר זיך נעמען צום דריטן קאנטער ארגומענט אנטקעגן דעם 'רעכט צו לעבן' ארגומענט.
איז מוכרח אז עס איז אלעמאל ראנג צו הרג'ענען ווער עס האט א רעכט צו לעבן?
וואס טוט זיך מיט עמיצער וואס זיין עקזיסטענץ שטעלט אייער לעבן אין געפאר?
וואס וועט זיין אויב איינער אטאקירט אייך, און דער איינציגסטער וועג זיך צו באשיצן איז דורכ'ן יענעם הרג'ענען?
דאס זאגט אונז אז בלויז וויבאלד איינער האט א רעכט צו לעבן, מיינט נאכנישט אז מען טאר אים קיינמאל נישט הרג'ענען. מערסטנס באדייט דאס אז מען טאר אים נישט הרג'ענען 'אומ'יושר'דיג'.
אבער אויב איז דאס טאקע אמת, באדייט דאס פאר אונז אז דער ארגומענט פונעם רעכט צו לעבן ברויך א שטיקל תיקון. די פינפטע הנחה דארף ליבערשט לויטן ווי פאלגנד:
5. עבארשן הרג'עט דעם עובר 'אומ'יושר'דיג'.
און דאס, פארשטייט זיך, איז שוין א פיל מער קאנטראווערסיאלע הנחה.
דער ארגומענט קען ווייטער געווארן אויסגעצויגן: אין פעלער וואו די שוואנגערשאפט שטעלט די מאמע אין לעבנס-געפאר, איז עס אפשר באמת מער ענליך צו זעלבסט-פארטיידיגונג, און אפילו אנטי-עבארשן דענקער וועלן ערלויבן עבארשן אין אזעלכע פעלער. אבער אין געווענליכע פעלער וואו עס איז נישטא קיין גרויסע געפאר, איז עס שווערער צו זאגן אז עס איז "יושר'דיג" דעם עובר צו הרג'ענען.
פערטע קאנטער ארגומענט: פאטענציאל איז נישט אקטועל
אצינד לאמיר צונעמען א פערטע קאנטער ארגומענט צום רעכט-צו-לעבן ארגומענט.
אין די פאריגע טענות האבן מיר אנגענומען דעם הנחה אז אן עובר איז א מענטש מיט א רעכט צו לעבן, וויבאלד אויב מען לאזט אים זיך אנטוויקלען נאטורליך וועט ער עווענטועל ווערן א פולקאמע מענטש ווי אונז אלע.
דאס איז אבער בכלל נישט אזוי פשוט.
דאס אז דאס עובר פארמאגט דאס פאטענציאל צו ווערן א פולקאמע מענטש, באדייט נישט אז ער זאל שוין יעצט פארמאגן אלע רעכטן וואס דאס שענקט א מענטש.
(דאס איז עטוואס ענליך צום ערשטן קאנטער ארגומענט וועלכע שטעלט זיך אויף די פונקטליכע הגדרה פונעם טערמין 'מענטש' וואס ווערט גענוצט אין די צוויי ערשטע הנחות.)
עס איז פארהאן א שטארקע סיבה צוליב וואס פאטענציאלע רעכטן זאלן געשטעלט ווערן אין צווייפל אינעם יעצטיגן שטאנד.
שטעלט אייך פאר אז עס איז פארהאן א סארט סערום וואס מען קען אריינשפריצן אין קעץ, און דאס וועט זיי פארוואנדלען אין סאפיסטיקירטע קעץ מיט פולקאם אנטוויקלטע שכל. זיי וועלן דאן פארמאגן גענוי דאס זעלבע אינטעליגענץ ווי אונז מענטשן און וועלן זיין ביכולת צו שפירן צער און ווייטאג פונקט ווי א געהעריגע ערוואקסענע מענטש.
אזא קאץ וואלט זיכער פארמאגט א רעכט צו לעבן און דאס פולע מאראלישע סטאטוס (עכ"פ לויט די וועלכע האבן אהערגעשטעלט דעם משל ביינאזאם מיט דעם פאלגנדן ארגומענט). דאס מיינט אבער נישט אז מיר וואלטן געהאט סיי וועלכע פליכט צו אינזשעקטן ווי מער קעץ אז זיי זאלן דערגרייכן דעם שטאפל. נאכמער, אויב א קאץ איז יא געווארן אינזשעקטעד, אבער די סערום האט נאכנישט געווירקט, וואלט לכאורה געווען מאראליש אויסגעהאלטן אריינצושפריצן א נוטרעלייזער וואס זאל אפהאלטן די סערום פון ווירקן. נאך אלעס, וואס איז דאס דען אנדערש פון בכלל נישט אינזשעקטן לכתחילה?
און איינמאל דער נוטרעלייזער איז אריינגעשפריצט געווארן, איז שוין אצינד מותר צו הרג'ענען דאס קעצל אויף א פיינלאזע אופן, זינט קעצלעך פארמאגן נישט דעם רעכט צו לעבן וואס א מענטש פארמאגט.
אלזא, אזא פאל איז א פערפעקטע קאנטער ארגומענט צו די וועלכע טענה'ן אז א פאטענציאלע מענטש פארמאגט רעכטן גענוי ווי אן אנטוויקלטע מענטש.
עס איז וויכטיג צו באטאנען אז דער משל איז נאר גוט פאר די וועלכע האלטן אז קעץ פארמאגן טאקע נישט קיין רעכט צו לעבן - א שטעלונג וועלכע ווערט ווייניגער און ווייניגער פאפולער. (הגם מען זעט עכ"פ יא פון דעם משל אז פאטענציאלע מאראלישע סטאטוס איז נישט ממש די זעלבע ווי שוין יעצט פארמאגן מאראלישע סטאטוס, זינט עס איז מותר אריינצושפריצן דעם נוטרעלייזער אין א קאץ וואס עטליכע מינוט שפעטער וואלט דאס נישט געווען מותר.)
פינפטע קאנטער ארגומענט: די רצון און באוואוסטזיין תנאים
א פינפטער קאנטער ארגומענט באציהט זיך ווידער צום דריטן הנחה, די הנחה אז דאס עובר פארמאגט א רעכט צו לעבן. אט די שיטה טענה'ט אז כדי סיי ווער זאל פארמאגן א רעכט איבער סיי וואס, פעלט זיך אויס אז יענער זאל 'וועלן' אט די זאך - א תנאי וואס פעלט ביים עובר, וועלכע פארמאגט נאכנישט קיין רצונות און פרעפרענצן.
אנדערע שטעלן אן ענליכע תנאי, אז כדי צו פארמאגן אזא רעכט, דארף דער בארעכטיגטער עכ"פ זיין באוואוסטזיניג, און דעריבער איז עבארשן אין פריערע שטאפלען ווייניגער פראבלעמאטיש, וויבאלד דאס עובר איז דאן נאכנישט קאנטשעס.
אנטי-עבארשן דענקער וועלן ענטפערן אז לויט אזא לאגיק וואלט א מענטש וואס שלאפט אדער איז אין קאמע אויך נישט פארמאגן קיין רעכט צו לעבן, זינט ער איז דאך אצינד נישט באוואוסטזיניג. די רעספאנס דערצו איז אז א שלאפנדיגער מענטש פארמאגט די פעאיגקייט צו זיין באוואוסטזיניג, בעת אן עובר אין פריע שטאפלען פארמאגט דאס נאכנישט.
עס איז אויך ווערט צו באמערקן אז לויט די שיטה הענגט די מאראלישע סטאטוס פונעם עובר אפ אין וועלכן שטאפל פון אנטוויקלונג ער געפינט זיך, וואס שאפט א מער נואנסירטע שטעלונג ווי א פשוט'ע "יא" אדער "ניין" צו עבארשן.
זעקסטע קאנטער ארגומענט: די מיסקעריזש פראבלעם
דער זעקסטער און לעצטער קאנטער ארגומענט לויטעט אז אויב דער דריטער הנחה וואלט געווען אמת, דאן וואלט א מיסקעריזש, ווען א פרוי איז מפיל, געזאלט פאררעכנט ווערן אלס טראגעדיע, גענוי ווי דאס טויט פון א געהעריגע מענטש. און זינט צען פראצענט פון שוואנגען ענדיגן זיך מיט א הפלה, וואלט דאס געדארפט זיין די סאמע גרעסטע העלט קעיר קריזיס וואס מיר פארמאגן. און וויבאלד עס איז נישט אזוי, מוז זיין אז די דריטע הנחה איז פאלש. אנדערש זענען מיר סתם אינקאנסיסטענט מיט אונזערע שטעלונגען.
דער גאלדענער כלל ארגומענט
א צווייטער ארגומענט אין קעגנערשאפט פון עבארשן, איז דער גאלדענער כלל ארגומענט.
נעמט אין באטראכט דעם פאלגנדן ארגומענט:
- מען דארף באהאנדלען אנדערע גענוי ווי מיר וואלטן געוואלט ווערן באהאנדלט. (מה דעלך סני, לחברך לא תעביד.)
- מיר זענען צופרידן אז מיר זענען נישט געווארן עבארטעד.
- קומט אויס אז מיר טארן נישט עבארטן אנדערע.
(א מערקווירדיגע זאך וועט אפשר ארויסקומען, אז אזא פארשוין וואס איז אזוי אומגליקליך אז ער וואונטשט זיך דאס טויט, אפילו אויב אין פראקטיק פארמאגט ער נישט די קוראזש צו באגיין זעלבסטמארד, וועט לכאורה יא מעגן עבארטן אנדערע…)
אבער מיט א טיפערע בליק איז נישט ממש מעגליך אויסצומיידן די הויפט פראגעס. א קעגנער קען אנצייגן אויפ'ן ערשטן הנחה און פרעגן, וואס פונקטליך איז דער באדייט פון 'אנדערע' וועמען מיר דארפן באהאנדלען אזויווי זיך אליין? אנדערע באשעפענישן? אנדערע געוואוקסן? אנדערע מענטשן? און אצינד וועט מען מוזן אפדעיטן דעם ערשטן הנחה צו עפעס אזויווי:
אויב א באשעפעניש פארמאגט פולע מאראלישע סטאטוס, דאן דארף מען אים באהאנדלען אזויווי מען וואלט אליין געוואלט ווערן באהאנדלט.
און אזוי פאלן מיר ווידער אריין אינעם מבוכה.
נאכדעם, די צווייטע הנחה איז אויך פראבלעמאטיש. עס איז נישט קלאר אז מיר קענען זיין "צופרידן" איבער עפעס וואס איז געשען צו אונז ווען מיר זענען געווען אן עובר, זינט מיר האבן דאמאלט נישט געהאט קיין רצונות אדער פרעפרענצן. די "צופרידנקייט" איז א רעטראספעקטיווע געפיל וואס מיר פילן אצינד, אבער דאס באווייזט נישט אז דער עובר דאמאלט האט געהאט א אינטערעס אין בלייבן לעבן.
עס איז אויך ווערט צו באמערקן אז דער גאלדענער כלל אליין קען ווערן אנגעוואנדן אין דער פארקערטער ריכטונג: אזוי ווי איך וואלט געוואלט אז מען זאל רעספעקטירן מיין קערפער און מיין אויטאנאמיע, זאל איך רעספעקטירן די אויטאנאמיע פון אנדערע (אריינגערעכנט פרויען וואס ווילן עבארטן).
עבארשן און באגרעניצטע קינדער
א דריטער ארגומענט קעגן עבארשן, עכ"פ אין געוויסע פעלער, איז ווען אולטראסאונד טעסטס זאגן פון פאראויס אז דאס קינד וועט געבוירן ווערן מיט קאמפליקאציעס, דאונס סינדראם אדער אנדערע באגרעניצונגען.
נעמט למשל דעם פאלגנדן ארגומענט:
- עבארשן אין פאל פון א עובר מיט באגרעניצונגען איז אן אויסדרוק פון דיסקרימינאציע קעגן באגרעניצטע מענטשן - כאילו זיי דארפן נישט געבוירן ווערן, פארמאגן נישט קיין רעכט צו לעבן, אדער פארמאגן ווייניגער ווערד ווי נארמאלע מענטשן.
- עס איז נישט אויסגעהאלטן אויסצודרוקן אזא סארט דיסקרימינאציע.
- ממילא קומט אויס, אז עבארשן אין אזא פאל איז ראנג.
דערצו קומט נאך צו א טענה אז אפטמאל זענען זיך די עלטערן - און אפילו דאקטוירים - טועה ווען עס קומט צו דן זיין איבער וועלכע סארט לעבן דאס קינד וועט האבן, אדער אז זיי מיינען אז א לעבן מיט באגרעניצונגען איז טאקע אזויפיל שווערער ווי אן.
עס זענען אבער פארהאן עטליכע קאנטער ארגומענטן דערצו.
די ערשטע קאנטער ארגומענט שטרייכט אונטער אז אזא עבארשן איז לאו דווקא א דיסקרימינאציע צום באגרעניצטן מענטש, ווי עס קומט פשוט וויבאלד די מאמע האט נישט די כוחות אדער ווילן זיך אפצוגעבן מיט אזא סארט קינד, וואס פארלאנגט געווענליך אסאך מער - און נישט ווייל ער איז ווייניגער ווערדפול.
דאס איז א וויכטיגער אונטערשייד. די מאטיוואציע איז נישט "דער קינד איז ווייניגער ווערדפול," נאר "איך האב נישט די רעסורסן צו זארגן פאר אזא קינד ריכטיג."
א צווייטע קאנטער ארגומענט לויטעט אז אזא עבארשן איז נישט ערגער ווי פרויען וואס שלינגען וויטאמינען ווי פאליק עסיד כדי זייערע בעיביס זאלן זיך נארמאל אנטוויקלען, און נישט פארוואנדלט ווערן אין באגרעניצטע קינדער. וואלט דאס דען געווען אן אויסדרוק פון דיסקרימינאציע קעגן באגרעניצטע קינדער? זיכער אז נישט! קומט דאך אויס דערפון אז עס איז א לעגיטימע ציל פון עלטערן צו האבן בלויז געזונטע בעיביס.
און ווידער, ווענדט זיך עס אויף די מאטיוואציע. וועלן געזונטע קינדער איז נישט דאס זעלבע ווי דיסקרימינירן קעגן אומגעזונטע קינדער.
א דריטער קאנטער ארגומענט אטאקירט דעם צווייטן הנחה דורכ'ן טענה'ן אז עס זענען פארהאן צוויי באזונדערע אופנים דורך וועלכע מען קען אויסדרוקן דיסקרימינאציע קעגן באגרעניצטע מענטשן, און בלויז איינס פון זיי איז אומאויסגעהאלטן.
די צוויי וועגן זענען:
עס איז נישט גוט פאר א מענטש צו פארמאגן א באגרעניצונג
באגרעניצטע מענטשן זענען ווייניגער ווערדפול
די דאזיגע טענה לויטעט אז עבארשן אין אזא פאל טוט בלויז אויסדרוקן די ערשטע, נישט די צווייטע.
די פאליטישע און געזעצליכע פראגע
דער נעקסטער שטאפל איז דאס אריינקלערן און אוועקשטעלן פראקטיש, וואס דארף זיין די פאליסי פון א לאנד בנוגע עבארשן?
פארשטייט זיך אז די שטעלונגען אין דער פרישע דעבאטע וועלן זיין אביסל תלוי אין וואס מען איז מחליט אויף דער ערשטער פראגע, אבער פארט זענען פארהאן צדדים צו נעמען אין באטראכט, אפילו מען איז שוין צוגעקומען אזוי אדער אזוי אין דער ערשטער פראגע.
לאמיר עס צוטיילן צווישן די צוויי מסקנות.
ארגומענטן פון די פרא-טשויס זייט (אפילו אויב מען האלט עבארשן איז אומעטיש):
איין שטארקע טענה איז, אז אפילו מען האלט אז עבארשן איז מערדעריי, און מען וועט דאס מאכן אומגעזעצליך, וועט דאס נישט בכלל נישט אפשטעלן דאס פראקטיצירן עבארשן. אין ערגסטן פאל וועלן מענטשן טרעפן אומלעגאלע, און גלייכצייטיג אומגעזונטערע מהלכים וויאזוי דאס צו טוהן, און אין בעסערן פאל וועלן זיי פארן צו אזעלכע לענדער וואס ערלויבן דאס יא. און וואס וועלן מיר דען פארדינען פון אנפילן די תפיסות מיט פרויען וואס האבן געמאכט אן עבארשן, אויב דער געזעץ וועט סייווי נישט העלפן?
ארגומענטן פון די אנטי-עבארשן זייט (אפילו אויב מען האלט עבארשן איז אויסגעהאלטן):
אפילו מען האלט אז עבארשן איז נישט קיין פראבלעם, ערווענען די אנטי עבארשן אקטיוויסטן א "סליפערי סלאופ" ארגומענט וואס לויטעט אז סיי וויאזוי מיר זאלן פראבירן צו פארענטפערן פארוואס אן עובר פארמאגט נאכנישט קיין רעכטן, זענען מיר אין א ריזיקע אז מארגן וועלן די גדרים זיך רוקן א שטאפל ווייטער, ביז עס וועט נישט זיין קלאר פארוואס עס איז אומריכטיג צו הרג'ענען פולשטענדיגע ערוואקסענע מענטשן, וויבאלד עס וועט זיין שווער צו אנטייטלען וועלכע ספעציפישע זאך שענקט פאר א מענטש זיינע רעכטן.
לויט דעם ארגומענט, אויב מיר זאגן אז א עובר אין ערשטן טרימעסטער פארמאגט נישט קיין רעכט צו לעבן ווייל ער איז נאכנישט באוואוסטזיניג, קען מען דאן פרעגן: פארוואס זאל א ניי געבוירענע בעיבי, וואס איז אויך נאכנישט פולשטענדיג באוואוסטזיניג, פארמאגן אזעלכע רעכטן? און אויב מיר זאגן אז עס איז די פעאיגקייט צו שפירן ווייטאג, וואס טוט זיך מיט מענטשן אין א קאומע?
די איינציגע וועג, לויט די חברה, וויאזוי מיר קענען דאס פארמיידן איז צו שטעלן דעם גרעניץ ווי נאר דער עובר ווערט באשאפן - ביי קאנסעפּשאן. דאס שאפט א קלארע, אביעקטיווע ליניע וואס קען נישט ווערן מאניפולירט.
פרא-טשויס דענקער וועלן ענטפערן אז דער סליפערי סלאופ איז נישט אומפארמיידליך. מיר קענען שטעלן קלארע גדרים באזירט אויף שטאפלען פון אנטוויקלונג, באוואוסטזיין, און פעאיגקייט צו לעבן זעלבסטשטענדיג. די פאקט אז עס איז אביסל קאמפליצירט צו דעפינירן דעם גרעניץ מיינט נישט אז מיר זאלן נעמען דעם מערסט עקסטרעם שטעלונג.
דערצו, אין פראקטיק, האבן די לענדער וואס האבן לעגאליזירט עבארשן זיך טאקע נישט דערקייקלט צו ערלויבן ערגערע שטאפלען דערפון אדער דאס מארד פון ערוואקסענע מענטשן. דער סליפערי סלאופ איז געווען א טעארעטישע סכנה וואס האט זיך נישט מאטעריאליזירט.
אנדערע אנטי עבארשן אקטיוויסטן טענה'ן אז אן עבארשן קען האבן לאנג טעמיניגע שלעכטע קאנסעקווענצן אויף א פרוי'ס פיזישע און גייסטישע געזונט. זיי ווייזן אויף שטודיעס וואס טענה'ן צו געפינען העכערע ראטעס פון דעפרעסיע, ענקזייעטי, און פיזישע קאמפליקאציעס ביי פרויען וואס האבן געהאט אן עבארשן.
פרא-טשויס דענקער וועלן אבער צייגן אז די שטודיעס זענען פראבלעמאטיש. פילע פון די גרעסערע, מער טיפערע שטודיעס האבן געפונען אז עבארשן אליין איז נישט גורם לאנג-טערמיניגע מענטאל העלט פראבלעמען. די פרויען וואס ליידן נאך אן עבארשן זענען אפט די וועלכע האבן געהאט אנדערע פראבלעמען פון פריער, אדער וועלכע האבן געשפירט געצוואונגען צו עבארטן קעגן זייער ווילן.
נאכמער, אפילו אויב עבארשן האט עטליכע נעגאטיווע קאנסעקווענצן, איז דאס נאך אלס די פרוי'ס באשלוס צו מאכן. די רעגירונג קען נישט צוריקהאלטן פון עמיצן א מעדיצינישע פראצעדור "פאר איר אייגענע טובה" קעגן איר ווילן.
נאך אן ארגומענט איז אז א געזעלשאפט וואס נארמאליזירט עבארשן שאפט א קולטור וואו מענטשליכע לעבן ווערט געזען אלס דיספאוזעבל, וואו מענטשן מאכן באשלוסן צו הרג'ענען באזירט אויף באקוועמליכקייט. דאס קען האבן ברייטערע נעגאטיווע עפעקטן אויף וויאזוי די געזעלשאפט באטראכט מענטשליכע ווערד אין אלגעמיין.
פרא-טשויס דענקער וועלן ענטפערן אז דאס איז אן עמפיריש טעסטבארע טענה, און די עווידענס שטיצט עס נישט. לענדער מיט לעגאלע עבארשן האבן נישט געזען א נידערונג אין רעספעקט פאר מענטשליכע לעבן אין אנדערע קאנטעקסטן. אדרבה, פילע פון די לענדער מיט די מערסט ליבעראלע עבארשן געזעצן האבן אויך די שטארקסטע סאציאלע נעצן און רעספעקט פאר מענטשליכע רעכטן.
עס איז וויכטיג צו באמערקן אז אין פראקטיק פארמאגן רוב מענטשן א נואנסירטע שטעלונג וואס פאלט ערגעץ אין מיטן. און די מערהייט פון מאדערנע געזעלשאפטן זענען געקומען צו אזא סארט פשרה, וואו עבארשן איז לעגאל אבער מיט געוויסע באגרעניצונגען, אנערקענענדיג אז דאס איז א קאמפליצירטע פראגע מיט לעגיטימע ארגומענטן אויף ביידע צדדים.
די טיפערע מעטאפיזישע מחלוקת
ווי געווענליך, איז וויכטיג צו געדענקען אז אזעלכע דעבאטעס זענען נישט באזירט אויף ריין לאגיק, נאר די שיין-קלינגענדע לאגישע ארגומענטן דינען בלויז אלס נוצליכע מיטל וויאזוי ארויסצוברענגען און צעפיצלען דאס וואס אינטואיציע דיקטירט, אזוי ארום צו זען מיט א קלארקייט וואו פונקטליך די צוויי צדדים צעשיידן זיך.
אלזא, ביז אהער האבן מיר בלויז מצליח געווען ארויסצושנאפן עטליכע פראגעס וואו דער מחלוקה פאסירט און זייערע לאגישע ארגומענטן. מיר האבן אבער נאכנישט אריינגעגריבלט טיפער צו זען וואס ליגט הינטער די שיטות און וואס מאכט זיי טענה'ן דאס וואס זיי טענה'ן. און מערקווירדיג, איז דאס בכלל נישט באגרינדעט אויף בלויז עטיקס, נאר איז שטייף קאנצענטרירט ארום טיפערע מעטאפיזיקס און עקזיסטענציאליזם.
דאס ערשטע חילוק איז וויאזוי זיי באטראכטן די וועלט. אנטי עבארשן דענקער גלייבן געווענליך אז די וועלט האט א חשיבות און א תכלית, דער רבים איז וויכטיגער ווי דער יחיד און אז מאראל איז וויכטיגער פון אלעם, בעת די קעגנער גלייבן אז ווערד ווענדט זיך בלויז אין וואס דער מענטשהייט איז מחליט, און אינדיווידואלע פרייהייט שטייגט איבער מאראל.
דאס גייט בעצם אראפ נאך טיפער אין די שאלה, פון וואו מיר נעמען אייגנטליך אונזערע געדאנקען פון ריכטיג און אומריכטיג, און אויף וואס מיר באגרינדן זיי.
אויב אלעס וואס מאכט א זאך זיין אומריכטיג איז בלויז וויבאלד מענטשן האבן אזוי באשלאסן, איז אינגאנצן לעגיטים אראפצודרייען די פארשריפטן וויפיל עס שמעקט זיך אונז, כל זמן עס איז קאנסיסטענט און אלע צדדים זענען מסכים דערצו. מה שאין כן אויב מאראל שטאמט פון עפעס העכער דערפון, אדער אויב דאס לעבן פארמאגט עפעס א העכערע הימלישע ווערד, זענען מיר אינגאנצן נישט בעל הבית דערויף, און מיר זענען גענצליך אונטערטעניגט אונטער די ווירדן, אפגעזען וויאזוי דאס מאכט אונז שפירן.
פסיכאלאגיש, קען מען זאגן אז די צדדים זענען צעטיילט צווישן מענטשן וואס גלייכן אויטאריטעט און זענען מקבל זאכן וויאזוי עס איז, קעגן מענטשן וואס רעוואלטירן קעגן אויטאריטעט און זוכן צו רעפארמירן וואס אימער זיי קענען.
די ערשטע סארט מענטשן וועלן זיין מער וויליג צו מקבל זיין די אויטאריטעט פון א אבסאלוטע מאראלישע וועליו, בעת די צווייטע סארט וועלן זוכן צו רעפארמירן מאראל לויט ווי זייער פארשטאנד דיקטירט.
כאטש עס איז מעגליך צו האבן סעקולארע ארגומענטן אויף ביידע צדדים, שפילט רעליגיע א גרויסע ראלע אין די דעבאטע. רעליגיעזע מענטשן זענען סטאטיסטיש פיל מער נוטה צו זיין אנטי-עבארשן, וואס קומט פון:
גלויבן אין א נשמה: פילע רעליגיעס האלטן אז דער עובר באקומט א נשמה ביי קאנסעפשאן אדער באלד דערנאך, וואס מאכט אים א פולשטענדיגע מענטש מיט אלע רעכטן.
גלויבן אין געטליכער ווילן: דער געדאנק אז שוואנגערשאפט איז טייל פון גאט'ס פלאן, און מענטשן זאלן זיך נישט אריינמישן דערין.
גלויבן אין אבסאלוטע מאראל: רעליגיעזע מענטשן נייגן צו גלייבן אין אביעקטיווע מאראלישע סטאנדארדן וואס קומען פון גאט.
אבער אפילו אינערהאלב רעליגיעזע געמיינדעס איז נישטא קיין איינהייטליכע שטעלונג. עטליכע ליבעראלע רעליגיעזע שטראמען זענען מודה אז די באשלוס וועגן עבארשן זאל בלייבן ביי דער פרוי און איר פערזענליכע געוויסן.
(כל זה כתבתי בעזרת השי"ת, אין האלב פרייע איבערזעצונג פון סטענפארד ענציקלאפעדיע אויף פילאזאפיע, מיט דער האפנונג צו פארשפרייטן מדע און חכמה ביי אידיש רעדנדע אינטעלעקטואלן.)
