חינוך געראנגל: נייע געזעץ איבער פריוואטע שולעס אין ניו יארק סטעיט

ס'איז א ציפעדיג פארווייטאגטע נושא. כ'וויל נישט יעצט אריינגיין אין די גאנצע זאך, ס'קומט מיט אסאך טראמא און פערזענליכע ווייטאג פאר אלע צדדים.

אזויפיל וועל איך זאגן אויפן שפיץ גאפעלע: איך קען מיך אביסל אויס מיט די יאפעד עקזעקיוטיוון, פאר א שיינע שטיק צייט.

און איך בין גוט מיט ביאטריס וועבער, יאפעד'ס לעגאלע טיעם. זי האט א זוהן אין צעהלים וואס זי האט געסוט די סטעיט אין 2019 און זינט דעמאלטס און נאך די הערליכע ארבעט פון די ניו יארק טיימ'ס האט זיך אנגעהויבן א נייע קאפיטל אין דעם פארצויגענעם פרשה.

איך וויל סתם אנשטרייכן, אנדערש ווי אין אויסטראליע, מדינת ישראל, לאנדאן ווי ס'איז די מוסדות ווס. די רעגירונג ווי ווייט איך פארשטיי איז דא די פייט שטערקער וויבאלד די יחידים זענען אונזערע און זינגען הויעכע זמירות און פארטרעטן די אישאו מיט אייגענע עקספירענס, וואס שאקלט די גאנצע אידישע וועלט אינדרויסן פון די חרדי'שע דיסטריקטס, מ'מאכט צאמקונפטן און פי אר, און מער און מער, מאדערן און ריפארם מיט סימפאטיע אפילו נישט אידן האלטן אין איין געוואר ווערן מער און מער וואס ס'קומט פאר סא די שטינק איז אויף א גרויסע פארנעם.

כ'האב נישט געזעהן אזאנס אפילו אין ארץ ישראל. נאר דא.
קוק די אינטערוויא, א לאקאלע ארויפגעקוקטע ניו יארקע טשענל וואס האוסט די מעיארעל דעבאטע אינטערוויאו'ט יאפעד, שווארצע פאליטיקאנטן אין אלבאני ווייסן פון יאפעד צו זאגן נאר פון דעם אליין, דאס קען העלפן אויב זיי האלטן ביים שטיצן די cause

Young Advocates for Fair Education executive director discusses yeshivas


נישט אלעס קען מען זאגן דא, כ'ווייס נישט ווער ס'דרייט זיך אלס דא. ס'איז דא אסאך פאקטן ארום די קעיס, און מערערע angles - די מוסדות וואס האבן זיך צוגעשטעלט,
די עלטערן וואס קענען רעדן און ציטערן פון ostracization, וואס איז א עקסטערע געפעכט אין געריכט,
די אדמיניסראטורן און רעבנים, פערלס/אבי שיק מיט זייער באראט פאר מוסדות יא אדער נישט אין איינשטימונג מיט וואס די דיינים/רעבנים האלטן אדער טוהן למעשה.
די אינפייטינג מוסדות/קהילות וואס שלאגן זיך מיט יאפעד, און מיט פערלס...

ארענדזש קאונטי מיט זייער סאטמארע קארופציע פון דזשאו פעטלין וואס טוט וואס ער וויל אין מאנרא, א פרשה פאר זיך מיט גג על גג קארופציע מיט די סקול דיסטריקט, לדעתי א עף בי איי קעיס.

די סאטמארע בלאק פון דעמאקראטישע אלייענס מיט האקול, קאומא, טשאק שומער...

די קאנסערוואטיווע פראקציע פון פערלס מיט אירע שטילע רדיפות אויף NYSED דיסטרעקשנס וואס מאכט סתם מער קאליע ווי אויפטוהן, talk about שנאת ישראל... ווען עטס זאלטס נאר וויסן וויאזוי זיי הערעסן די סטעיט וואלטס ענק געשעמט מיטן שטריימל...

נאכדעם איז דא די סטעיט, און סיטי, די דיפארטמענט אפ עדזשוקעישן - סיטי, דיפארטמענט אף עדזשוקעישן - סטעיט איבער די סיטי.

און אין דעם די קאמישענער, די גאווערנער, פאליטיקאנטן, סענאט און אסעמבלי אין אלבאני, ווי זעלענאר מיירי, שעלי מייער ראבערט דסשעקסאן, א איד Liz Kruger פון איסט סייד פון די יאפעד זייט, און סטעסי אמאטא, שמחה אייכנשטיין, יעגער, און אהרן ווידער פון די אנדערע זייט.

די סטעיט דיפארטמענט אף עדזשוקעישן איז געפירט ביי בעטי ראזע וואס ענטפערט.פארן גאווערנער, גראדע א שטארקע פראו, א לאטינא אימיגראנט וואס גלייבט זייער אין עדזשוקעישן און זי האט זיך שטארק ארויסגעשטעלט אויף דעם און זייט איר, האט אהרן טייטלבוים זיך דערקלערט א מיינונג זאגער אויף דעם ווייל ער האט אנגעהויבן פילן אז ס'טויג נישט, למעשה איז ער קעגן פערלס און זייער לויער און פון איין זייט רייסט ער זיי אראפ, אבער פון די אנדערע זייט ציטערט ער אין די הויזן ווייל ער כאפט אז זיין עקשנות איז אפשר קאונטער פראדאקטיוו, אבער יעצט זעהט אויס ווי מ'האט אים אונטערגעהעצט אז ער דארף נישט מורא האבן ווייל די גאווערנער איז דאך גוט מיט די בלאק און זיי פארהאנדלען צו דרייען דעם ציבור צו ברענגען א מעיאר קאנדידאט וואס קעטי האקל, די גאווערנער וויל... עמיר זעהן ווער ס'וועט זיין, זי וויל נישט קאומא, און קיין ווייניגער לינקער קאנדידאט מאכט זיך נישט אזוי אין ניו יארק נאר אלע זענען נאר אדער צענטער אדער גאר סאציאליסט סא זייער אויסוואל איז גאר שמאל און די ציבור ברעכט שוין פון זייער שפיל... סא דאס איז א פאליטישע שנירל פאר זיך וויפיל טשאנסן די בלאק האט נאך ביז ס'ברעכט אונטער צוביסלעך...

ווי ס'זעהט יעצט אויס האבן די חרדים דערלאנגט א קלאפ פארן ”גזירה” וואס מ'האט אריינגעשליידערט עפעס אינעם בודזשעט ביל וואס דארף אפשטעלן די סובסטענשל עווקווילענסי clause (וואס מ'שלאגט זיך שוין הין און צוריק כאטש 9 יאר) די שאלה איז וואס די העכסטע געריכט וועט זאגן אויף דעם, ווייל אין די צייט וואס ס'איז טאקע דורך אין די בודזשעט מאכט עס נאכנישט די געזעץ אליינס פון איבער 130 יאר לא שרירין ולא קימין, און וויבאלד די יאפעד קאנטראווערסיע איז שוין אזוי באקאנט און פונקט ווי די פערלס חברה לאביען, לאביען זיי אויך האט זיך געשאפן אפאזיציע און עטליכע סענעטארן האבן מוחה געווען... סא אין א וועג ס'האט אזא פנים ווי אילאן מאסק פירט אויס א געזעץ... אזא בעבישע טשידינג האבן זיי געטוהן.

ס'איז אויך אנדערש ווי ביי די שמחה פעלדער צייטן וואס דעמאלטס האבן די חרדים פרובירט די קארד פון רעליגיע, אז אפילו די קאטויליקן האבן נישט ליב געהאט געוויסע חלקים פון די דעמאלטסדיגע קאמאן קאור, למעשה יעצט איז עס כולו חרדים ווס. די סטעיט און דו האנדלסט דא מיט א ריזיגע סטעיט פון ארום 720 דיסטריקט און אפאר חרדים עקש'ענען זיך מיט א סטעיט דיפארטמענט.

אויב גייט עס ווייטער קומט מען אן צו truancy געזעצן וואס מיינט אז די געריכט וועט פסק'ענען אז די קינדער זענען ווי אויפן גאס, און אויב דאס גייט דורך, א דאנק צו אבי שיק'ס גרויסע שתדלנות וועלן די עלטערן דארפן זיך זארגן איבער קנסות/טוישן סקולס, די פראבלעם איז נאר די סטעיט איז בכלל נישט אזוי שטרענג אויף truancy ווייל ווי יענער חתן וואס האט געלייגט די האנט דורך די pitcher צו געבן מזל טוב פאלט נישט איין פאר די סטעיט אז מ'האנדלט דא מיט אזעלכע ראדיקאליסטן אז מ'זאל דארפן האבן אזעלכע שטראפן ווייל געווענליכע מענטשן אפילו רעליגיעזע דיסטריקטס שטעלן זיך צו.

ס'איז דא א קלער אז מ'קען אריימישן טשיילד פראטעקשן, אבער יאפעד גלייבט נישט אז זיי וועלן דאס טוהן, אבער מ'קען יא ארעסטירן, און געבן געלט שטראפן, און די עלטערן וועלן נישט זיין off the hook טאקע ווייל אבי שיק האט פרובירט צו פארקירעווען די קעיס צו די עלטערן אין א קאנסערוואטיווע פארזוך צו סיגנעל'ן פאר די קאנסערוואטיווע פערלס אז סקול טשויס בלא בלא בלו...

יאפעד קען אויך רעפרעזענטירן עלטערן אנאנים, וואס די ריכטער האט געפס'קענט לטובת זיי אז זיי קענען רעפרעזענטירן פאמיליע'ס און די קאמיוניטי קען זיין גארנישט שעדיגן נאך וואס פערלס האט פרובירט די קארד ”ווער האט ענק געפרעגט עטס זענטס נישט פון די קאמיוניטי” fingers crossed אויב איינער וויל וויסן מער איבער א קאמפלעינט קען מיך שיקן א פריוואטע מעסעדזש.

אויך איז דא די קלער אז מוסדות קענען ווערן געדראעט פאר deceptive business practices פארן לייקענען פאר די סטעיט אז זיי זענען סקולס ווען זיי האבן געוויסט אז זיי זענען נישט @אלפא קארעקט מי איפ איי עם ראנג אז דאס איז אויך די קעיס מיט אפסטעד אז די רעגירונג ווייסט אז די חרדים האבן נישט קיין לעגאלע מוסדות. איך מיין אז דאס האט מער טשענס ווי זיך נעמען צו אינדיווידואלע עלטערן, כבר היה דברים לעולמו אז מ'האט ארעסטירט א מנהיג בישראל נפתלי צבי ווייס, אפילו ער איז א חשובע רבי, נישט פארן מאלעסטירן איינעם, נאר פשוט פארן דרייען געלטער... איך האף אז קיינער זאל נישט גיין און מ'וועט זיך נעמען צושטעלן אבער אויב וויל מען גיין די קרומע וועג, קען דאס זיין איין אויסגאנג און ס'שרייט זיך נישט אזוי גרינג אנטיסעמיטיזם ווען איינס צוויי רבנים'לעך וועלן ווערן אויפגעפיקט אויב ווילן זיי דוקא זיך עקש'ענען.

וועט דאס פאסירן? כ'האב נישט קיין אהנונג, איז דא אויף וואס צו קלאגן געזעצליך סיי אויף רידזשענטס פראוד, סיי אויף לאנדערינג און סיי אויף במזיד נישט געבן די קאריקילום און שפילן אינעסענט? 300 פראצענט אז יא.
א גאר לאנגער מעסעדזש וואס שרייט ארויס טראומה, און האפענונג.

לענ"ד אבער איז די טראומא דאס וואס מאכט מיר זייער פעסעמיסטיק.

אויף די מינוט שיינט עס אז יאפעד ארבעט מיט די רעליגיעזע מאטא פון "מען דארף טוהן, נישט אויפטוהן" (לכאורה איז די טראומא דאס וואס איז גורם אז זיי זאלן קלאפן קאפ אין וואנט).

ס'איז ביי מיר ברור כשמש, אז די מהלך פון יאפעד בעקפייערד אויף א שרעקליכער פארנעם.

אויב אין די פארגאנגענהייט האט מען אפט געקענט הערן מענטשן ביי אונז וואס רעדן זיך אפ אויף די שוואכע לימודי חול ביי אונז, האט זיך דאס אבער היינט כמעט ווי גענצליך אפגעשטעלט.

קיינער וואגט זיך היינט מער נישט צו רעדן דערפון אין ביהמ"ד, ווייל דו וועסט דאך ווערן באטראכט ווי די פיינטליכע יאפעד...

און אפילו פאראן אזעלכע וואס שטיצן גאר שטארק לימודי חול, אבער ס'באדערט זיי אז די רעגירונג מישט זיך ביי אונז, בשעת זייער סיסטעם איז אזוי דורכגעפוילט. ס'פילט זיך זיי ווי עפעס נישט יושר'דיג גייט דא פאר.

ביי די יושר'דיגע סארט מענטשן, איז די גאנצע לימודי חול פרשה געווארן אזא בחינה ווי אוי לי אם אומר ואוי לי אם לא אומר...

בקיצור. צווישן די חרדישע אידענטום זעלבסט, האט יאפעד אויפגעטוהן איין זאך: אוועקגענומען יעדעס ביסל ווינט וואס ס'איז נאך געווען פרא לימודי חול.

ליידער פון די אנדערע זייט, האבן זיי גארנישט אויפגעטוהן.
נוצן די רעגירונג אלס א שטעקן צו פרובירן "צווינגען" פארנאטישע ברעינוואשעדיגע חברה האט גאר שוואכע טשאנסן צו ארבעטן!!!

אזאנע זאכן ברויכן געטוהן ווערן מיט מח, נישט מיט כח.

ווען יאפעד שטופט ענדערש פאר א געזעץ וואס וועט שיין באצאלן פאר עלטערן וואס שיקן טאקע אין מוסדות התורה אבער מען לערנט אויך נארמאל לימודי חול, וואלט זיך עס פיל שענער אויסגעארבעט.

למשל:
געבן 12,000 -פער קינד- פאר עלטערן וואס שיקן אין מוסדות התורה וואס קומען נאך די נארמאלע לימודי חול פארלאנגען, וועט גורם זיין צו אן עקספלאוזשן פון פרישע מוסדות וואס וועלן זיך פארמערן ווי שוואמען נאך א רעגן.

מוסדות וועט ווערן א ביזנעס, און ס'וועט זיך לוינען אפילו פאר ביזנעסלייט עס צו עפענען, און נישט נאר פאר די קהילות מיט זייערע אגענדעס.

(נישט פארגעסן אז אפילו 12,000 פער קינד, איז נאך אלס פיל ווייניגער ווי דאס וואס די רעגירונג שפענדעט אויף א פאבליק סקול קינד).

און פארשטייט זיך אליינס אז אויב יאפעד זוכט דא דעם תכלית, וואלטן זיי נישט פארלאנגט מען זאל לערנען ממש אלעס וואס ווערט געלערנט אין די 2025 פאבליק סקול סיסטעם.

זיי וואלטן זיך באגנוגט מיט א קוריקולעם וואס אנטהאלט שטארקע ענגליש, מאטעמאטיקס, סייענס און אנדערע וויכטיגע יסודות, וואס וועט זיי ברענגען אן היי סקול דיפלאם, און א מעגליכקייט צו גרינגערהייט גיין אין קאלעדזש (פארשטייט זיך מיט טעסטס און אנדערע וועגן צו ווייזן אז מען שפילן זיך נישט ארום).

צו לערנען אויף די חשיבות פון LGBTQ און אנדערע מאדערנע געדאנקען, איז צייט פאר שפעטער.
ס'וועט פון אונזערע קינדער גארנישט פעלן טאמער וועלן זיי באקומען די סעקולארע חינוך וואס מען האט געגעבן אין די פאבליק סקולס 20 יאר צוריק.
 
לעצט רעדאגירט:
זייער גוט ארויסגעברענגט די מעלה. יעצט צום חסרון:
ווען איינער האט א פאנאטישע רעליגיע (אדער א פאנאטישע אפטייטש דערפון) אין וואו מ'דארף שחט'ן קינדער אדער רעיפן פרויען, פארשטייסטו אויך אז מ'דארף יא לאזן 'מיניסטארן' און 'אינטעלעגענטער' מענטשן צו אינטעווינירן און אפהיטן די פרייהייט פון די וויקטימס.
נעם דעם לאגיק א טריט אויף צוריק, ווען א געוויסע רעליגיע האלט אז מ'דארף נישט אויסלערנען פאר קינדער די בעיסיקס פון א ציוויליזירטן לעבן, וויאזוי צו מאכן געלט, וויאזוי זיך אומצוגיין אין ברייטערן סאסייעטי, און וויאזוי צו ענדזשויען לייף סתם אזוי, (בנוסף די סטאטיסטיקס וואס צייגן עס..) דאן איז זייער פארשטענדליך צו פארלאנגען אינטערווענץ, און נישט נאר וואס עס איז נישט קיין אינפרינדזשמענט איז עס זאגאר צו פראטעקטן די רעכטן און פרייהייטן פון די קינדער כלפי זייער אייגענע צוקונפט..
איי, די עלטערנס רעליגיע געבט זיי מער מאכט איבער די קינדער ווי דאס וואס די רעגירונג פארשטייט?! אקעי, דאס איז אבער מער נישט קיין קעיס פון 'אייגענע רעכטן' דאס איז שוין א שאלה ווער האט בכלליות רעכטן איבער קינדער, און די תשובה דארט איז אפשר אינטואטיוו אבער נישט בהכרח דזשאסטיפייד בלינדערהייט..

זע דא מיכאל אברהם'ס מאמר אין דעם נושא - בנוגע אלטע פיקסלער'ס מעשה.
נישט געבן קיין עדיוקאציע לויט דיין פארשטאנד פון עדיוקאציע איז קיין פארגלייך צו שעכטן וכדו', אבער אז דו רעדסט שוין יא אזעלכע נארישקייטן מיר צו קענען מאכן אויסזען ווי איך בין אויף די צד פון יא לאזן עלטערן שעכטן און רעיפן וויאזוי קענסטו מסביר זיין ברית מילה? און וועלכע זין פון פרייהייט פון רעליגיע גייט עס אריין?
 
און אפילו פאראן אזעלכע וואס שטיצן גאר שטארק לימודי חול, אבער ס'באדערט זיי אז די רעגירונג מישט זיך ביי אונז, בשעת זייער סיסטעם איז אזוי דורכגעפוילט. ס'פילט זיך זיי ווי עפעס נישט יושר'דיג גייט דא פאר.
💯💯💯
 
די מעלה פון רעליגיעזע פרייהייט איז אז יעדער קען זיך אפמאכן וואס מיינט ביי איהם רעליגיע און וואס איז איהם וויכטיג אלס אינדיווידועל. און נישט אז אינטעליגענט אדער עפעס א עדיוקאציע דעפט פארזיצער זאל דיצידירן צו איך דארף לערנען וואס די רמבם האט געלערנט וכדו'.
ממש נישט, קיין שום ריכטער וועט נישט אנעמען אזא טענה נאך דערצו ווען די רעליגיע זאגט פונקט פארקערט
 
א גאר לאנגער מעסעדזש וואס שרייט ארויס טראומה, און האפענונג.

לענ"ד אבער איז די טראומא דאס וואס מאכט מיר זייער פעסעמיסטיק.

אויף די מינוט שיינט עס אז יאפעד ארבעט מיט די רעליגיעזע מאטא פון "מען דארף טוהן, נישט אויפטוהן" (לכאורה איז די טראומא דאס וואס איז גורם אז זיי זאלן קלאפן קאפ אין וואנט).

ס'איז ביי מיר ברור כשמש, אז די מהלך פון יאפעד בעקפייערד אויף א שרעקליכער פארנעם.

אויב אין די פארגאנגענהייט האט מען אפט געקענט הערן מענטשן ביי אונז וואס רעדן זיך אפ אויף די שוואכע לימודי חול ביי אונז, האט זיך דאס אבער היינט כמעט ווי גענצליך אפגעשטעלט.

קיינער וואגט זיך היינט מער נישט צו רעדן דערפון אין ביהמ"ד, ווייל דו וועסט דאך ווערן באטראכט ווי די פיינטליכע יאפעד...

און אפילו פאראן אזעלכע וואס שטיצן גאר שטארק לימודי חול, אבער ס'באדערט זיי אז די רעגירונג מישט זיך ביי אונז, בשעת זייער סיסטעם איז אזוי דורכגעפוילט. ס'פילט זיך זיי ווי עפעס נישט יושר'דיג גייט דא פאר.

ביי די יושר'דיגע סארט מענטשן, איז די גאנצע לימודי חול פרשה געווארן אזא בחינה ווי אוי לי אם אומר ואוי לי אם לא אומר...

בקיצור. צווישן די חרדישע אידענטום זעלבסט, האט יאפעד אויפגעטוהן איין זאך: אוועקגענומען יעדעס ביסל ווינט וואס ס'איז נאך געווען פרא לימודי חול.

ליידער פון די אנדערע זייט, האבן זיי גארנישט אויפגעטוהן.
נוצן די רעגירונג אלס א שטעקן צו פרובירן "צווינגען" פארנאטישע ברעינוואשעדיגע חברה האט גאר שוואכע טשאנסן צו ארבעטן!!!

אזאנע זאכן ברויכן געטוהן ווערן מיט מח, נישט מיט כח.

ווען יאפעד שטופט ענדערש פאר א געזעץ וואס וועט שיין באצאלן פאר עלטערן וואס שיקן טאקע אין מוסדות התורה אבער מען לערנט אויך נארמאל לימודי חול, וואלט זיך עס פיל שענער אויסגעארבעט.

למשל:
געבן 12,000 -פער קינד- פאר עלטערן וואס שיקן אין מוסדות התורה וואס קומען נאך די נארמאלע לימודי חול פארלאנגען, וועט גורם זיין צו אן עקספלאוזשן פון פרישע מוסדות וואס וועלן זיך פארמערן ווי שוואמען נאך א רעגן.

מוסדות וועט ווערן א ביזנעס, און ס'וועט זיך לוינען אפילו פאר ביזנעסלייט עס צו עפענען, און נישט נאר פאר די קהילות מיט זייערע אגענדעס.

(נישט פארגעסן אז אפילו 12,000 פער קינד, איז נאך אלס פיל ווייניגער ווי דאס וואס די רעגירונג שפענדעט אויף א פאבליק סקול קינד).

און פארשטייט זיך אליינס אז אויב יאפעד זוכט דא דעם תכלית, וואלטן זיי נישט פארלאנגט מען זאל לערנען ממש אלעס וואס ווערט געלערנט אין די 2025 פאבליק סקול סיסטעם.

זיי וואלטן זיך באגנוגט מיט א קוריקולעם וואס אנטהאלט שטארקע ענגליש, מאטעמאטיקס, סייענס און אנדערע וויכטיגע יסודות, וואס וועט זיי ברענגען אן היי סקול דיפלאם, און א מעגליכקייט צו גרינגערהייט גיין אין קאלעדזש (פארשטייט זיך מיט טעסטס און אנדערע וועגן צו ווייזן אז מען שפילן זיך נישט ארום).

צו לערנען אויף די חשיבות פון LGBTQ און אנדערע מאדערנע געדאנקען, איז צייט פאר שפעטער.
ס'וועט פון אונזערע קינדער גארנישט פעלן טאמער וועלן זיי באקומען די סעקולארע חינוך וואס מען האט געגעבן אין די פאבליק סקולס 20 יאר צוריק.
זאג די ׳ווינט׳ האט עפעס אויפגעטוהן? ניין!
מען רעדט דא ליידער פון א געזעלשאפט וואס קומערט זיך זייער פאר די וויולזיין פון זייער קינדער,
געבן מער געלט וועט נאר שאדן מאכן, די געלט וועט געבן מער כוח פאר די מענטשען וואס האבן אן אינטערעסע אז די קינדער זאלן נישט באקומען א נארמאלע ערצואנג, און ביי זיי איז גניבה מותר לכתחילה, בערך א צענטיל וועט גיין פאר די עדיאקעשין….
 
לעצט רעדאגירט:
זאג די ׳ווינט׳ האט עפעס אויפגעטוהן? ניין!
געבן נאך געלט וועט גארנישט העלפן, מען רעדט דא פון א באנדע גנבים
"ווינט" אן קיין געלט, קען נישט צופיל טוישן.

די געלט דארף גיין פאר די עלטערן (אין פארעם פון טעקס קרעדיט'ס וכדומה), נישט די מוסדות.

און זעלבסט פארשטענדליך אז זיי וועלן דארפן גרינגער מאכן די פראצעדור פון ווערן אן "אנערקענטע" מוסד, און נישט אז מען זאל דארפן צוקומען צו די גרויסע מוסדות מיט זייער קרוקישע לאיערס.
 
וויאזוי קענסטו מסביר זיין ברית מילה? און וועלכע זין פון פרייהייט פון רעליגיע גייט עס אריין?
איך האלט טאקע די ארגומענטן אנקעגן ברית מילה האבן עטוואס מעריט צו זיך, און טאקע פאר די זעלבע סיבה אז עלטערן זענען נישט דוקא 'בעל הבית' אויף זייערע קינדער.

און די אמת איז עס זענען דא א גאנצע ליסטע פון זאכן וואס פאלן אויף דעם ספעקטרום. פון לייגן אויעררינגלעך פאר קליינע בעביס, צו ברית מילה, צו FGM, פון בראנדן, מולך, ביז מאכן טרענס אפעראציעס. דאס זענען אלעס זאכן וואס עלטערן שפירן זיך בעל הבית אויף זייערע קינדער, טיילווייז אלס די רעליגיע זייערע און טיילווייז אלס די קולטור וואס נעמט אזוי אן מיט א פשטות - פונקט ווי דאס אז א בעה"ב האט די רעכטן איבער זיין קנעכט ביז נישט לאנג צוריק, אדער דאס אז פרויען באלאנגען פאר די מענער, אא"וו.

די פראגע לויט מיר איז ווייניגער א שאלה פון 'רעכטן' - וואס איז ס"ה א סאציאלע קאנסטראקט און קען זיך אלץ טוישן כפי הצורך, ווי עס איז מער א יוטיליטעריען דילעמע פון די harm שבו אנקעגן די וויכטיגקייט דערפון (לשיטת דער וואס מאכט עס).

אויעררינגלעך קוקן רוב מענטשן אן הארמלעס, מולך והמסתעף קוקן נארמאלע מענטשן אן בארבאריש און אומריכטיג צוצולאזן, און דאן קומט די אלע זאכן אינדערמיט. FGM איז מער ווייניגער אנגעקוקט אומגינסטיג און רעגירונגען נעמען זיך די אטאריטעט דאס אפצושטעלן, טרענס אפאראציעס גלייב איך אז דו אליין ביזט אויפן צווייטן זייט מטבע - הגם אנדערע קוקן עס גאר אן גינסטיג, און ברית מילה איז אויך אויף דעם ספעקטרום - הגם אין מיין פערזענליכע מיינונג כמעט אינגאנצן הארמלעס.

די חילוק צווישן ברית מילה און עדיוקאציע איז לויט מיר אין צוויי נקודות. איינס ווי געזאגט אז איך קוק עס אן מער ווייניגער הארמלאז - מעסטענדיג אנקעגן די וויכטיגקייט וואס עס טראגט אין די רעליגיע. והשנית, ווען די קינדער ווערן עלטער סטאטיסטיש גערעדט זענען רובא דרובא צופרידן דערמיט אדער האבן עכ"פ א קליינע פראבלעם אז מ'האט זיי גע'מל'ט אלס בעבי אפי' זיי אליין זענען נישט דערביי, וממילא זאל די רעגירונג שטיין אינדרויסן ווילאנג מעגליך. משא"כ עדיוקאציע איז עפעס וואס יעדער וואס קריכט נאר ארויס פון די שעל -אדער אפי' נישט- שפירט גלייך די אומרעכט וואס מ'האט צו אים געטון, ענליך צו וואס מאנכע וועלן טענה'ן כלפי די טרענס אפעראציעס און FGM וכדו'...
 
איך האלט טאקע די ארגומענטן אנקעגן ברית מילה האבן עטוואס מעריט צו זיך, און טאקע פאר די זעלבע סיבה אז עלטערן זענען נישט דוקא 'בעל הבית' אויף זייערע קינדער.

און די אמת איז עס זענען דא א גאנצע ליסטע פון זאכן וואס פאלן אויף דעם ספעקטרום. פון לייגן אויעררינגלעך פאר קליינע בעביס, צו ברית מילה, צו FGM, פון בראנדן, מולך, ביז מאכן טרענס אפעראציעס. דאס זענען אלעס זאכן וואס עלטערן שפירן זיך בעל הבית אויף זייערע קינדער, טיילווייז אלס די רעליגיע זייערע און טיילווייז אלס די קולטור וואס נעמט אזוי אן מיט א פשטות - פונקט ווי דאס אז א בעה"ב האט די רעכטן איבער זיין קנעכט ביז נישט לאנג צוריק, אדער דאס אז פרויען באלאנגען פאר די מענער, אא"וו.

די פראגע לויט מיר איז ווייניגער א שאלה פון 'רעכטן' - וואס איז ס"ה א סאציאלע קאנסטראקט און קען זיך אלץ טוישן כפי הצורך, ווי עס איז מער א יוטיליטעריען דילעמע פון די harm שבו אנקעגן די וויכטיגקייט דערפון (לשיטת דער וואס מאכט עס).

אויעררינגלעך קוקן רוב מענטשן אן הארמלעס, מולך והמסתעף קוקן נארמאלע מענטשן אן בארבאריש און אומריכטיג צוצולאזן, און דאן קומט די אלע זאכן אינדערמיט. FGM איז מער ווייניגער אנגעקוקט אומגינסטיג און רעגירונגען נעמען זיך די אטאריטעט דאס אפצושטעלן, טרענס אפאראציעס גלייב איך אז דו אליין ביזט אויפן צווייטן זייט מטבע - הגם אנדערע קוקן עס גאר אן גינסטיג, און ברית מילה איז אויך אויף דעם ספעקטרום - הגם אין מיין פערזענליכע מיינונג כמעט אינגאנצן הארמלעס.

די חילוק צווישן ברית מילה און עדיוקאציע איז לויט מיר אין צוויי נקודות. איינס ווי געזאגט אז איך קוק עס אן מער ווייניגער הארמלאז - מעסטענדיג אנקעגן די וויכטיגקייט וואס עס טראגט אין די רעליגיע. והשנית, ווען די קינדער ווערן עלטער סטאטיסטיש גערעדט זענען רובא דרובא צופרידן דערמיט אדער האבן עכ"פ א קליינע פראבלעם אז מ'האט זיי גע'מל'ט אלס בעבי אפי' זיי אליין זענען נישט דערביי, וממילא זאל די רעגירונג שטיין אינדרויסן ווילאנג מעגליך. משא"כ עדיוקאציע איז עפעס וואס יעדער וואס קריכט נאר ארויס פון די שעל -אדער אפי' נישט- שפירט גלייך די אומרעכט וואס מ'האט צו אים געטון, ענליך צו וואס מאנכע וועלן טענה'ן כלפי די טרענס אפעראציעס און FGM וכדו'...
ווייל ס'זענען דא א קליין הייפעלע פון פארהאסטע אינדיווידועלע וואס צימבלן די עדיוקאציע נושא פשוט צו קענען ארויסגעבן זייער נקמה און ריזאנטמאנט צו א געזעלשאפט וואס זיי באשולדיגן אין זייער אייגענע פעלערן מיינט נישט אז די געזעלשאפט לערנט נישט אויס גענוג, און אויך נישט אז רוב עולם פילט אז ס'איז לעבנסוויכטיג מער.
 
"ווינט" אן קיין געלט, קען נישט צופיל טוישן.

די געלט דארף גיין פאר די עלטערן (אין פארעם פון טעקס קרעדיט'ס וכדומה), נישט די מוסדות.

און זעלבסט פארשטענדליך אז זיי וועלן דארפן גרינגער מאכן די פראצעדור פון ווערן אן "אנערקענטע" מוסד, און נישט אז מען זאל דארפן צוקומען צו די גרויסע מוסדות מיט זייער קרוקישע לאיערס.
עלטערען האבן א ברירה צו שיקען צו מוסדות וואס געבן א בעסערע ערציאנג, רוב שיקען נאכאלץ צו די מוסד פון זייער קהילה, nobody cares
 
ווייל ס'זענען דא א קליין הייפעלע פון פארהאסטע אינדיווידועלע וואס צימבלן די עדיוקאציע נושא פשוט צו קענען ארויסגעבן זייער נקמה און ריזאנטמאנט צו א געזעלשאפט וואס זיי באשולדיגן אין זייער אייגענע פעלערן מיינט נישט אז די געזעלשאפט לערנט נישט אויס גענוג, און אויך נישט אז רוב עולם פילט אז ס'איז לעבנסוויכטיג מער.
דו זאגסט אז דאס וואס מיר האבן אזויפיל היימישע קאר סערוויס און באס דרייווערס, אדער דאס אז אזויפיל ביי אונז האבן 3 אדער 4 דזשאבס צו פארדינען א נערישע 150,000 (אויך א מלמד, אויך א באס רבי, אויך אן ענגליש טיטשער, און אויך אן אתרוג סוחר), דאס האט נישט מיטן נישט לערנען גענוג... דאס האט ענדערש מיט פערזענדליכע פעלערן.

אינטערסאנט פארוואס אונזערע קאזינס -די מאדערנע ארטאדאקסן- זענען אזוי געלונגען...

פארוואס האבן זיי נישט די פערזענדליכע פעלערן?

פארוואס איז דא אזויפיל פשוטע עמך אינגעלייט ביי זיי וואס זענען דאקטוירים, לאיערס און אנדערע פרעפעשענס אוואו מען קען פיל גרינגער מאכן די 150,000.
 
ווייל ס'זענען דא א קליין הייפעלע פון פארהאסטע אינדיווידועלע וואס צימבלן די עדיוקאציע נושא פשוט צו קענען ארויסגעבן זייער נקמה און ריזאנטמאנט צו א געזעלשאפט וואס זיי באשולדיגן אין זייער אייגענע פעלערן מיינט נישט אז די געזעלשאפט לערנט נישט אויס גענוג, און אויך נישט אז רוב עולם פילט אז ס'איז לעבנסוויכטיג מער.
קודם, פארוואס צולייגן די ווארט 'לעבנסוויכטיג'? 'וויכטיג' אליין איז אויך גענוג..
צווייטנס, ווי ווייט איך שמעק (און ר' @יששכר כץ האט אויך דערויף עלעבארירט) איז עס אסאך מער ווי 'די קליין הייפעלע' פאר וועמען ס'גייט אן, ס"ה ווילן זיי נישט זיין די מורדים..
אזוי צו אזוי שפירן זייער אסאך מענטשן אז זייערע פאטענציאלן אין געוויסע קאריערעס וכדו' איז זיי געווארן צוגענומען מיטן נישט האבן די נויטיגע כלים און עדיוקאציע, און עס איז גענוג 'וויכטיג' אז ס'זאל דזשאסטיפייען אינטערווענציע.. אפגערעדט די עקאנאמישע ארגומענט אז דא זיצן קאמיוניטיס אויף פודסטעמפס און רעגירונג פראגראמען אלעס מיטן תירוץ אז זייער עדיוקאציע סיסטעם פראדוצירט די ווייניגסטע קרימינאלן..

עלטערען האבן א ברירה צו שיקען צו מוסדות וואס געבן א בעסערע ערציאנג, רוב שיקען נאכאלץ צו די מוסד פון זייער קהילה, nobody cares
'nobody cares' ווילאנג די קאנצעקווענצן זענען צו ווערן ארויסגעווארפן פון די אייגענע סאסייעטי און פון אויפהערן זיין טייל פון די קהילה. אין אנדערע ווערטער, אויב די צוויי אפציעס זענען עדיוקאציע (פאר די קינדער..) אדער ווערן סאשעלי אקצעפטירט נעמען מענטשן טאקע די צווייטע, ס'מיינט אבער נישט אז זיי קעירן נישט אדער אז זיי ווילן נישט אז די לענדסקעיפ זאל זיין אנדערש אויסגעשטעלט..
 
עדיוקאציע סיסטעם פראדוצירט די ווייניגסטע קרימינאלן
דאס איז פון די לעכערליכסטע ארגומענטן וואס די סטאטוס קווא נוצט.

מאדערן ארטאדאקס האט מער קריים?
יא יא ווען דו גלייכסט עס צו צו די פובליק סקול אין ברוקלין ביסטו גערעכט, אבער צו זאגן אז דאס האט מיטן נישט געבן עדיוקאציע.... לאגיק איז באנקראט.

ס'איז די מערסט באוואוסטע פאקט אז עדיוקאציע=ווייניגער קריים.

דאס אז חסידים האבן ווייניג קריים איז in spite נישט האבן עדיוקאציע, פארשטייט זיך אז נישט because.

און זייט ווען איז White collar crime נישט קיין קריים? וואס איז מיט מארטגעדזש פראוד? וואס איז מיט פעלשן און כשר'ן געלטער צו באקומען פראגראמען?
 
וואס איז מיט
וואס איז מיט רעיפן די אייגענע ווייבער (ווי אויסגעשמועס ערגעץ אנדערש), פעדעפיליע וואס ווערט פראטעקטעד, סואיסייד, און וואס נישט?!

אבער גראדע, די סיבה פאר ווייניגער קריים מיין איך האט מיט די סענס אוו קאמיוניטי וואס אונז פארמאגן גאר גאר שטארק. און דאס איז אינגאנצן אומאפהענגיג פון די עדיוקאציע סיסטעם - פונקט ווי ביי מאדערן ארטאדאקס וואס דו צייכנסט צו און אנדערע טייט קאמיוניטיס..

מ'קען אזויפיל מאכן די ארגומענט אז מיט א לויזערע עדיוקאציע וועט עס אטאמאטיש פירן צו מער ארויסגעפאלענע (אזוי שוואך האלטן זיי זענען אונזערע עטאס..) און דאס קען פירן צו ערגערע תוצאות כלפי קריים אא"וו. אבער איך גלייב נישט אזא ארגומענט קען קעגנשטיין די מינדערסטע ראציאנאלע סקרוטעני..
 
דאס איז פון די לעכערליכסטע ארגומענטן וואס די סטאטוס קווא נוצט.

מאדערן ארטאדאקס האט מער קריים?
יא יא ווען דו גלייכסט עס צו צו די פובליק סקול אין ברוקלין ביסטו גערעכט, אבער צו זאגן אז דאס האט מיטן נישט געבן עדיוקאציע.... לאגיק איז באנקראט.

ס'איז די מערסט באוואוסטע פאקט אז עדיוקאציע=ווייניגער קריים.

דאס אז חסידים האבן ווייניג קריים איז in spite נישט האבן עדיוקאציע, פארשטייט זיך אז נישט because.

און זייט ווען איז White collar crime נישט קיין קריים? וואס איז מיט מארטגעדזש פראוד? וואס איז מיט פעלשן און כשר'ן געלטער צו באקומען פראגראמען?
מען קען נישט ניצען די ווייניג קריים טענה ווי לאנג מסירה איז אסור, אויב איז מסירה אסור וועט אייביג זיין א נידריגע קריים רעיט
 
מען קען נישט ניצען די ווייניג קריים טענה ווי לאנג מסירה איז אסור, אויב איז מסירה אסור וועט אייביג זיין א נידריגע קריים רעיט
מ'רעדט פון וויילענט קריים.וואס איז 100 פראצענט נידריגער ווי עני אנדערע קאמיוניטי אין ברוקלין.
אבער דאס זאג איך דאך... אז ס'האט זיכער גארנישט מיטן נישט לערנען מעט און סייענס.
 
די מעלה פון רעליגיעזע פרייהייט איז אז יעדער קען זיך אפמאכן וואס מיינט ביי איהם רעליגיע און וואס איז איהם וויכטיג אלס אינדיווידועל. און נישט אז אינטעליגענט אדער עפעס א עדיוקאציע דעפט פארזיצער זאל דיצידירן צו איך דארף לערנען וואס די רמבם האט געלערנט וכדו'.
איך הער זאגן, אפשר לויט דיין מוח שטימט אז מ'קען אפמאכן אז די קאנצעטוציע היט אפ דיין לערנען, נאר 90 מינוט און 91 הייסט שוין אן אינפרידזשמענט. נאר רידינג פאר א 2טע גרעיד לעוול און ליינען און שרייבן אן עסעי איז שוין אן אינפרידזשמענט? וואס פונקטליך מאכסטו אפ, לאמיר אלע הערן געלאסן, קלאר, און דייטליך,

איז דאס די קעיס? אדער בין איך way off מיט וואס דיין פערזענליכע אינטערפרעטאציע איז? אדער איז עס עפעס וואס דו ווילסט דייקא נישט מסביר זיין אז ס'זאל קענען בלייבן אן אומפארשטענדליכע טענה וואס דו קענסט ארויסווארפן יעדע מאל און צוריקלייגן אויפן שאפע סתם צו צומישן די ליינער.

אויב פארשטיי איך יא גיט ענטפער איך דיר אזוי: ס'איז פשוט א שאד אז דו זיצט אויף קרעמל, רוף אן אבי שיק זאל שוין דרעפטן א טענה אין קאורט וואס דו זאגסט ווייל דו טענה'סט פיל בעסער ווי אים, אפילו דו האסט אין געזעץ קיינמאל נישט געטוהן, דו אליין זאגסט א מיינונג אז די קאנסיטיטוציע איז נישט אין עגרימענט מיטן געזעץ, וויל איך וויסן פארוואס אזא טיפע ארגומענט איז קיינמאל נישט אויפגעברענגט געווארן צו גרויס סוקסעס? שוין זאג עס זיי... פארשטייט זיך די געריכטן זענען דאך א באנדע מארקסיטס און זענען אבסעסירט מיט פיינט האבן יעדער וואס האט אנדערע פאליטישע שטרעמונגען, חוץ מזה וואס זיי זענען דאך גוים...

איך זעה דו האסט זיך גענומען צו פערזענליכע אטאקירונגען קודם איך האלט מיך איין צו זאגן זאכן, אבער אז דו מיינדסט נישט צו שפילן hardball קען מיר אונז האבן אזא אטאקע אויסטויש וואס איך וועל ענטפערן נאר צו דיר זאג מיר צו ביזט מסכים.

איך מאך נישט אפ גארנישט איך ווייס נישט פון וואו דו נעמסט דאס, אבער דו גייסט דאך שוין נישט ענטפערן נאכדעם ווייל דו האסט שוין געזאגט דיינס און יענער האט זיך שוין פארענטפערט ממילא ס'קוקט אויס ווי דו האסט געווינען אויף ווייניגער ענטפערס...
 
עלטערען האבן א ברירה צו שיקען צו מוסדות וואס געבן א בעסערע ערציאנג, רוב שיקען נאכאלץ צו די מוסד פון זייער קהילה, nobody cares
צו וואס זאגן ליגנט?

וויפיל "נייטראלע", "ביליגע", און "אידיש-רעדענדע" תלמודי תורה און ישיבות קענסטו וואס געבן ארויס קינדער מיט היי-סקול דיפלאמאס?

איך זוך שוין לאנג אזאנע מוסדות.

פאראן א געוואלד מיט עלטערן וואס וואלטן געוואלט זייערע קינדער זאלן קענען מער, ס'איז געווענדליך פאראן עטליכע אפהאלטעכצער, און לכה"פ רוב דערפון קען די רעגירונג אוועקנעמען.

די ערשטע אפהאלט איז אז ס'איז פשוט כמעט ווי נישטא אזאנע תלמידי תורה און ישיבות וואס זענען צוגעשטעלט פאר קינדער פון נייטראלע -אידיש רעדענדע-קוגל עסנדע-ר' ישעילע קערעסטירער גייער- שטובער.

די צווייטע גרויסע אפהאלט איז געלט.
אפילו ווען ס'זאל זיך מארגן עפענען א פריוואטע היימישע קרעטשניפער מוסד וואס לערנט אויף א גאר הויכן ניווא, וועט עס אבער נישט ווייט אנקומען אויב וועלן זיי בעטן 12 אלפים א יאר פער קינד (די מינימום נארמאלע פריוואטע שולע פרייז).

די דריטע אפהאלט איז געווענדליך peer pressure.
אבער peer pressure ווערט געווענדליך שוואכער מיט די צייט, ווען מער און מער נחשונים טאנצן אריין אין די זאך (ווער דענקט נישט ווי ס'איז געווען peer pressure קעגן האבן ווידעאוי קעמערעס, אדער קעגן ארויסמופן פון די סיטי...)
 
אהן [דערווייל] אריין רעדן אין די נושא
אינטערסאנט פארוואס אונזערע קאזינס -די מאדערנע ארטאדאקסן- זענען אזוי געלונגען...
די גראז איז גרינער אויף די אנדערע זייט...
איה"נ עס זענען דא אסאך פראפעסניאלען דארט, זייער אסאך, און שטארק מוצלח'דיג, נאכאלץ זענען זיי א קאמיוניטי פונקט ווי חרדים מיט ענדליכע סארט פראבלעמען.
איינער פון אינדרויסען זעהט אפשר נאר דאס וואס שיינט, איך דריי זיך דארט און איך זעה אלעס
איך גיי נישט יעצט אריין אין די שמועס וועמענס מהלך איז ריכטיגער, אבער זייערע פראבלעמען און א וועג איז שטערקער ווי ביי חרדים, די עלטערע דור קראכט פון קנאה זעענדיג די הצלחה פון די חרדים פון וועמען זיי האבן אלץ געלאכט און אראפגעקוקט, די ריזיגע ביזנעס צענטערן אין מאנסי און לעיקוואד שטייט זיי ווי א דארן אין אויג, זיי ווייסען דאך נישט אלע אונזערע אינערליכע פראבלעמען - פונקט ווי ביי יעדעם זעהן זיי בדר"כ נאר אונזער שיינקייט פונדרויסען - בשעת וואס זייערע קינדער האלטען שוין לאנג נישט זייער וועג, רוב פון די אינגע דור זענען געווארען אדער מער ישיביש [בלעק העט, ישיבת נר ישראל וכדומה] אדער שטארק לינק ליברעל, בכלל אפלאזען רוב אידישקייט ביז בערך די 30-40 וכו',
תמצית פון די לאנגע נישט געפלאנטע דרשה איז אז זיי זעהן פארענט פון זייערע אויגן אז זייער מסודר'דיגע גראדע און פשוטע מהלך פון MO ארבעט [מער] נישט און די חרדים [לדעתם] בליען like never before
 
זייער גוט ארויסגעברענגט די מעלה. יעצט צום חסרון:
ווען איינער האט א פאנאטישע רעליגיע (אדער א פאנאטישע אפטייטש דערפון) אין וואו מ'דארף שחט'ן קינדער אדער רעיפן פרויען, פארשטייסטו אויך אז מ'דארף יא לאזן 'מיניסטארן' און 'אינטעלעגענטער' מענטשן צו אינטעווינירן און אפהיטן די פרייהייט פון די וויקטימס.
נעם דעם לאגיק א טריט אויף צוריק, ווען א געוויסע רעליגיע האלט אז מ'דארף נישט אויסלערנען פאר קינדער די בעיסיקס פון א ציוויליזירטן לעבן, וויאזוי צו מאכן געלט, וויאזוי זיך אומצוגיין אין ברייטערן סאסייעטי, און וויאזוי צו ענדזשויען לייף סתם אזוי, (בנוסף די סטאטיסטיקס וואס צייגן עס..) דאן איז זייער פארשטענדליך צו פארלאנגען אינטערווענץ, און נישט נאר וואס עס איז נישט קיין אינפרינדזשמענט איז עס זאגאר צו פראטעקטן די רעכטן און פרייהייטן פון די קינדער כלפי זייער אייגענע צוקונפט..
איי, די עלטערנס רעליגיע געבט זיי מער מאכט איבער די קינדער ווי דאס וואס די רעגירונג פארשטייט?! אקעי, דאס איז אבער מער נישט קיין קעיס פון 'אייגענע רעכטן' דאס איז שוין א שאלה ווער האט בכלליות רעכטן איבער קינדער, און די תשובה דארט איז אפשר אינטואטיוו אבער נישט בהכרח דזשאסטיפייד בלינדערהייט..

זע דא מיכאל אברהם'ס מאמר אין דעם נושא - בנוגע אלטע פיקסלער'ס מעשה.
ער ענטפערט אבער נישט מיינע שאלות דירעקט, איך ברענג אים ארויס אז לשיטתם פון די רעליגיעזע שטיצער, נישט פון מיר, איז דא א טאפעלטע סטאנדארט, ענטפער ער: איך דיפיין ווי צו נוצן רעליגיע און ווי נישט... איך בין נישט גורס די מאמר אין קידושין... כ'האב נאך אפילו נישט אנגעהויבן צו רעדן פון ”וואס” איז פראטעקטעד, איך ווייז אים די לאך אין די שיף נאר פאר כ'האב מיר אריינגעזעצט...
 
Back
Top