טעגליכע נייעס+

[משה ירוחם]

עס קאכט זיך א קאשע אין דעם ווייטן מזרח, ווען כינע האט אנגעהויבן די ריזיגע "דזשאסטיס מישן 2025" מיליטערישע איבונגען ארום טייוואן, אלס א קלארע סטראשע נאכדעם וואס טראמפ האט באשטעטיגט א פרישע ריזיגע וואפן-דיעל פאר די אינזל אין די ווערט פון 11 ביליאן דאלאר. די כינעזער רעזשים, וואס איז ארויס פון די גלייכגעוויכט, האט שוין ארויפגעלייגט סאנקציעס אויף צענדליגער אמעריקאנער פארטיידיגונג פירמעס און שיקט איצט מיסילס און קריגס-שיפן צו פראקטיצירן א פולשטענדיגע בלאקאדע אויף די טייוואנע פארטן, מיט'ן ציל צו ווייזן פאר וואשינגטאן אז זיי זענען גרייט צו גיין ביז'ן סוף. פון די אנדערע זייט האלט טראמפ זיין ליניע און מאכט זיך נישט וויסנדיג, זאגנדיג ביי זיין לעצטע פרעסע קאנפערענץ אין מאר-א-לאגא אז ער האט א "גוטע רילעישאנשיפ" מיט שי דזשינפינג און ער גלויבט נישט אז ער וועט טאקע אינוואדירן. דערווייל האלט זיך די וועלט געשפאנט צו זען צי דאס איז בלויז נאך א רונדע פון שרייען און סטראשען אדער אויב די רעטאריק גייט זיך פארוואנדלען אין אן אמת'ע קאמף וואס קען אריינשלעפן אמעריקע אריין אין א דירעקטע קאנפראנטאציע.

 

[קץ דוחק]

בריטיש פראפעשאנעל בּאָקסער אנטאָני דזשאָשוּאַ מײדט שמאל אױס דעם טױט אין א פאטאלע עקסידענט אין אוגוּן סטײט, נײדזשיריע אװוּ צװײ פון זײנע נאנטע פרײנט און טים מעמבערס, סינאַ גהאַמי און לאטיף אײַאודעלע, װעלכע זענען געװען צוזאמען מיט אים אין די קאר, זענען געהארגעט געװארן.

נײדזשיריען פאליצײ און ראוד סײפטי באאמטע גיבן איבער אז פריע טרעפונגען װײזן אז די SUV האט געספידט װען עס האט פארלױרן קאנטראל און ארײנגעקראכט אין א סטײשאָנערי טראק אױף די לאַגאָס-איבּאַדאַן עקספרעסװײ.

אנטאני איז געזיצן אונטער דער דרײװער װען די עקסידענט איז געשעהן און איז פארװונדעט געװארן און איז אצינד אין שפיטאל, סטאביל, און אונטער אבזערװאציע.

נאך צװײ אנדערע פאסאנזשירן אין די קאר זענען ארױס אומבאשעדיגט.

 

[משה ירוחם]

די גאנצע אראבישע וועלט איז אויף מיט די נייעס אז סאודי אראביע האט דורכגעפירט א דראמאטישע לופט-אטאקע אין תימן, אבער דאס מאל נישט קעגן אירע פיינט די הוטיס, נאר קעגן א וואפן-ליפערונג וואס איז אנגעקומען פון איר אייגענעם שותף — די עמיראטן (UAE). די גאנצע מחלוקת שטאמט פון דעם וואס ביידע לענדער קעמפן טאקע קעגן די איראן-געשטיצטע הוטיס, אבער זיי קריגן זיך איבער ווער עס זאל קאנטראלירן דרום תימן: בשעת די סאודיער שטיצן די אפיציעלע רעגירונג, שטיצן די עמיראטן א גרופע "סעפאראטיסטן" וואס ווילן איבערנעמען די דרום פארטן פאר זיך אליין. ווען צוויי שיפן פול מיט עמיראטישע וואפן און טאנקען זענען אנגעקומען פאר די סעפאראטיסטן אין דעם שטאט מוקאלא, האט סאודי אראביע באשלאסן אז דאס איז א "רויטע ליניע" און זיי האבן באמבארדירט די וואפן תיכף נאכ'ן אויסלאדענען. גלייך דערנאך איז ארויס א שארפע פאדערונג אז אלע עמיראטישע טרופן מוזן פארלאזן תימן אינערהאלב 24 שעה, א שריט וואס שטעלט א געפאר צו צוברעכן דעם גאנצן אראבישן בונד און פירן צו א בלוטיגע מלחמה צווישן די צוויי רייכע שכנים.

 

[משה ירוחם]

דאס אוקראינישע קולטור מיניסטעריום האט באשלאסן אויסצומעקן דעם נאמען פונעם וועלט-בארימטן קאמפאזיטאר טשייקאווסקי פון דעם נאציאנאלן מוזיק אקאדעמיע אין קיעוו, אלס טייל פון א ברייטע קאמפיין אפצוהאקן נאך מער די פארבינדונג מיט רוסישע קולטור. טראץ וואס טשייקאווסקי האט געהאט טיפע אוקראינישע שורשים, האלט די רעגירונג אין קיעוו אז זיין נאמען ווערט גענוצט אלס א סימבאל פון רוסישע אימפעריאליזם, און צוליב דעם קריג וויל מען זיך אינגאנצן דערווייטערן פון יעדן זכר וואס פארבינדט זיי מיט מאסקווע.

 

[קץ דוחק]

די "נײע יאר" האָנערס ליסטע װעלכע װערט געשאנקען דורך דער קעניג פון דער יונײטעד קינגדאם פארמאגט דער יאר עטליכע אינדיװידועלן װעלכע זענען געװען די צענטער פון לעצטיגע קולטורעלע און פאליטישע קאנטראװערסיעס.

די האנערס אינקלודְן א CBE (קאממאנדיר פון די בריטישע עמפײער), - נײטהוּד\דײמהוּד (די העכסטע טיטול), OBE (אפיציר פון די בריטיש עמפײער) און MBE (מעמבער פון די בריטיש עמפײער) - און װערן פובליצירט צװײ מאל א יאר.

נאָמינאַציעס מעגן קומען פון פאבליק אדער אפציעלע קערפערשאפטן אבער גײען אדורך עקסטענסיװ װעטטינג, צובאשטימען אױב דער מענטש איז ראוי און אָנשטענדיק, און זײ װערן רעװיוּד דורך 10 אינדעפענדענט קאמיטעען בעפאר'ן װערן באשטעטיגט דורך די פרײממיניסטער און דער קעניג טשאַרלס.

צװישן די באקומענע הײ יאר זענען הילערי מעקגרײדי, דירעקטאר-גענעראל פון נעשאנעל טראָסט, די טשאריטי װאס באשיצט און פירט אָן די היסטארישע און נאטורליכע פלעצער, פארקס און בנײנים אין די יוּקײ. איר טעניוּר איז אױסגעשטאנען קריטיק פון געװיסע קולטור-מלחמה קאמענטירער ארײנגערעכנט איבער א רעפארט װעגן דער טראסט'ס היסטאָרישע פארבינדונגען מיט עבדות און אױך װעגן דאס צושטעלונג פון װיגאַן טאַמפּוּנס, װאס פרױען נוצן װען זײ מענסְטרײטְן, אין מענער'ס טױלעטס.

א צװײטע איז דזשאָן ראבּינס, טשיף קאנסטעבְּל פון װעסט יארקשײר פאליצײ װעלכער איז געשאנקען געװארן א נײטהוּד נאר חדשים נאכװאס זײן "פאָרס" איז אױסגעשטאנען באשולדיגונגען - שפעטער זיך ארױסגעצײגענדיג אלס פאלש - פאר'ן אַפּערירן א ראסיסטישע רעקרוטמענט פאליסי, גיבענדיג דין-קדימה צו אפליקאַנטְן פון עטנישע מינאריטעטן. די פארס האט געזאגט אז זי האט פשוט אפן געהאלטן אפליקאציעס דורכאױס דעם גאנצן יאר כדי צו פארברײטערן איר טאַלענט פּוּל.

א דריטע איז שאַרלאָט מוּר, געװעזענע BBC'ס - פובליק בראודקאַסטער'ס - טשיף 'תוכן' אפיציר. זי האט געקריגן א OBE פאר אירע סערװיסעס צו בראודקאסטינג. זי האט פארלאזט די BBC אינמיטן פון זארגן װעגן BBC'ס אימפארטײאישקײט אנבאלאנגט א געװיסע עזה דאקומענטרי הגם איר איבערלאזונג איז נישט געװען דירעקטלי פארבינדן מיט דעם.

א פערטע איז אנדזשעלאַ סאָלט, געװעזענע טשיף עקזעקיוּטיװ פון גירלגײַדינג, װעלכע האט באקומען א CBE נאך א פעריאדע אין װעלכע איר טשאריטי איז אױסגעשטאנען א בעקלעש איבער'ן פֿיטשערְן די עלטערן פון א זיבן יאריג טראַנסדזשענדער מײדל און זײער מאגאזין.

 

[קץ דוחק]

אײנװױנער אין איבּי אין אליקאַנטע, שפאניע גײען פארקלײדעט און װארפן זיך אָן מיט אײער און מײל אײנע אױף די אנדערע אין די 'עלס ענפאַרינײטס' (די מײל באדעקטע) חאגע אום פֿוּלס דײ.

 

[קץ דוחק]

אין די ערשטע אינטערװיוּ זינט די אטאקע בײ די באנדײ ביטש - אװוּ שיסער, מוסלעמענער עקסטרעמיסטן, האבן געהארגעט 15 און פארװוּנדעט לכה"פ 40 - האט דער סירישער-אָסטראַלישער אהמעד אל-אהמעד - דער װאס האט אזױ קוראזשפול גערעסְלט מיט אײנע פון די גאָנמען און װעמענ'ס װידעאו דערפון איז ארומגעפארן אין די גאנצע װעלט - געזאגט צו די CBS נײעס סטאנציע, און צו די װעלט צום ערשטן מאל, אז ער האט געעקט אינסטינקטיװלי און געפירט דורך װאס ער האט געשילדערט צוזײן זײן "נשמה", און מכח א רעפיוּזאַל (אנטזאגונג) זיך צוצוקוקן װי אומשלודיגע מענטשן שטארבן.

א גלאבאלע פאנדרײזינג קאמפײן, פרעזענטירט צו אים װען ער איז נאך געלעגן זיך אױסהױלן אין די שפיטאל, האט דערגרײכט צו 2.5 מיליאן אסטראלישע דאלאר.

די פאליטישע פֿאָלאַוט צוליב די אטאקע איז דאס די אידישע קהילה האט פארלאנגט אז די גאװערנמענט זאל שטעלן א רױעל קאמישען װאס זאל עקזעמינירן אנטיסעמיטיזם, און דורכפעלער אין אינטעלידזשענס און פאליסינג, װאס האבן מעגליך צוגעברענגט אזא אטאקע זאל קענען דורכגײן אָן געכאפט צוװערן קודם. זיבעצן משפחות פון די װיקטעמס האבן אונטערגעשריבן א בריװ אין װעלכע זײ פארלאנגען ענטפערס איבער די איגנארירטע װארענונג צײכענעס און איבער די װוּקס פון עקסטרימע אידעאלאגן.

אבער פרײם מיניסטער אלבּאַניז זאגט אז א לאנגע אױסגעצױגענע רױעל קאמישען פעלט נישט אױס; אנשטאט האט ער אױסגערופן א שנעלע ענקװײערי אנגעפירט דורך דער געװעזענע אינטעלידזשענס טשיף, דעניס ריטשאַרדסאָן, צו בודק זײן װאס די געזעץ ענפארסמענט און אינטעלידזשענס אגענטורן האבן געװיסט װעגן די פּערפּעטרײטאָרס און װאס זײ װאלטן געקענט טוהן, אױב עפעס, צו פארמײדן די אטאקע פון צו געשעהן.

 

[משה ירוחם]

די גאנצע אראבישע וועלט איז אויף מיט די נייעס אז סאודי אראביע האט דורכגעפירט א דראמאטישע לופט-אטאקע אין תימן, אבער דאס מאל נישט קעגן אירע פיינט די הוטיס, נאר קעגן א וואפן-ליפערונג וואס איז אנגעקומען פון איר אייגענעם שותף — די עמיראטן (UAE). די גאנצע מחלוקת שטאמט פון דעם וואס ביידע לענדער קעמפן טאקע קעגן די איראן-געשטיצטע הוטיס, אבער זיי קריגן זיך איבער ווער עס זאל קאנטראלירן דרום תימן: בשעת די סאודיער שטיצן די אפיציעלע רעגירונג, שטיצן די עמיראטן א גרופע "סעפאראטיסטן" וואס ווילן איבערנעמען די דרום פארטן פאר זיך אליין. ווען צוויי שיפן פול מיט עמיראטישע וואפן און טאנקען זענען אנגעקומען פאר די סעפאראטיסטן אין דעם שטאט מוקאלא, האט סאודי אראביע באשלאסן אז דאס איז א "רויטע ליניע" און זיי האבן באמבארדירט די וואפן תיכף נאכ'ן אויסלאדענען. גלייך דערנאך איז ארויס א שארפע פאדערונג אז אלע עמיראטישע טרופן מוזן פארלאזן תימן אינערהאלב 24 שעה, א שריט וואס שטעלט א געפאר צו צוברעכן דעם גאנצן אראבישן בונד און פירן צו א בלוטיגע מלחמה צווישן

Click to shrink...

נאך די באמבארדירונגען און די סאודיער סטראשערייען, מעלדט דאס עמיראטן (UAE) פארטיידיגונגס מיניסטעריום אז זיי ציען זיך ארויס פון תימן. זיי ערקלערן אז די ביסל ספעציעלע טרופן וואס זענען נאך פארבליבן דארט צו באקעמפן טעראר, וועלן יעצט ענדיגן זייערע אפעראציעס און פארלאזן דאס לאנד "מיט אן אייגענעם ווילן" און אין קאארדינאציע מיט זייערע שותפים. די עמיראטן פרובירן אראפצושפילן די שפאנונגן, זאגנדיג אז דער שריט קומט אלס טייל פון א פרישע אפשאצונג פונעם מצב, אבער עס איז קלאר אז דאס קומט אלס דירעקטע רעאקציע צו דעם שטרענגן סאודיער אולטימאטום.

 

[כספי]

אבער פרײם מיניסטער אלבּאַניז זאגט אז א לאנגע אױסגעצױגענע רױעל קאמישען פעלט נישט אױס; אנשטאט האט ער אױסגערופן א שנעלע ענקװײערי אנגעפירט דורך דער געװעזענע אינטעלידזשענס טשיף, דעניס ריטשאַרדסאָן, צו בודק זײן װאס די געזעץ ענפארסמענט און אינטעלידזשענס אגענטורן האבן געװיסט װעגן די פּערפּעטרײטאָרס און װאס זײ װאלטן געקענט טוהן, אױב עפעס, צו פארמײדן די אטאקע פון צו געשעהן.

Click to shrink...

ער האט א גוטער לערער...

 

[ריבי]

ײ אָן די פתח פון אונטן איז א ליטװישע צירי. האסט א בעסערע װעג װי-אזױ צושרײבן UK אין ײדיש? יוּ-קײ - װאס איז שלעכט? ס'איז קערצער פון יוּנײטעד קינגדאם און סאַוּנדט בעסער װי דער פאראײניגטער קעניגרײך...

דאס איז א ענגלישע װארט. אביסל ביסטו גערעכט: ס'קען זײן אז די ה קומט נישט אין די װארט. דאס איז א תוצאה פון מײן צופיהל האבן געלײענט די בײלײכטונגעןס.

'װוּ' איז מער אױסגעהאלטן װי 'װאו' - װאס מען װאלט געזאלט לײענען ענדישער VO, מיט דער O סאַוּנד אין די ענדע. עכ"פ אזױ שרײב איך אלע ײדישע װערטער װעלכע האבן אַן O סאונד (כ'רעד אױך דא פון ענגלישע װערטער װאס איך שרײב אין ײדישע אותיות): לדוג' סאושעל, רײשיאו און האומלעסנעס. סאו (נאך א װארט) איך דארף זײן קאָנסיסטענט מיט מיר אלײנס.

א ענגלישע װארט װידער. אגב, דו כאפסט אז רוב פון דײנע קריטיק איז א תוצאה פון מײן נוצן פילע ענגלישע װערטער?!

דאס װײסן רוב: א פ רפה.

דאס איז א שװא נח דאכצעך, און לױט די העברעאישע רולס איז אױך אזױ אז סוף װארט איז א שװא נח, אבער עס לײענען װי א שװא נע װעט נישט צופיהל אױסמאכן װײל טאָפּס װעט זיך עס הערן אזױ װי א חסיד רעדט ענגליש...

איך בין נישט באלײדיגט נאר איך שטעל מיך פאר אז דו האסט, אױב נישט ממש אלעס, כמעט אלעס, באמת פארשטאנען סאו װאס דרײסטו די אײער?

Click to shrink...

אונז זעמיר בכלל נישט קיין אידישסטען , עס לאנג אז עס איז באטעמ׳ט צוליינען און עס איז קאמפאראהענסיבעל , דער איז נאו פראבלעם

 

[ריבי]

די גאנצע אראבישע וועלט איז אויף מיט די נייעס אז סאודי אראביע האט דורכגעפירט א דראמאטישע לופט-אטאקע אין תימן, אבער דאס מאל נישט קעגן אירע פיינט די הוטיס, נאר קעגן א וואפן-ליפערונג וואס איז אנגעקומען פון איר אייגענעם שותף — די עמיראטן (UAE). די גאנצע מחלוקת שטאמט פון דעם וואס ביידע לענדער קעמפן טאקע קעגן די איראן-געשטיצטע הוטיס, אבער זיי קריגן זיך איבער ווער עס זאל קאנטראלירן דרום תימן: בשעת די סאודיער שטיצן די אפיציעלע רעגירונג, שטיצן די עמיראטן א גרופע "סעפאראטיסטן" וואס ווילן איבערנעמען די דרום פארטן פאר זיך אליין. ווען צוויי שיפן פול מיט עמיראטישע וואפן און טאנקען זענען אנגעקומען פאר די סעפאראטיסטן אין דעם שטאט מוקאלא, האט סאודי אראביע באשלאסן אז דאס איז א "רויטע ליניע" און זיי האבן באמבארדירט די וואפן תיכף נאכ'ן אויסלאדענען. גלייך דערנאך איז ארויס א שארפע פאדערונג אז אלע עמיראטישע טרופן מוזן פארלאזן תימן אינערהאלב 24 שעה, א שריט וואס שטעלט א געפאר צו צוברעכן דעם גאנצן אראבישן בונד און פירן צו א בלוטיגע מלחמה צווישן די צוויי רייכע שכנים.

Click to shrink...

די סעפעראטיסטען אין תימן זענען פארבונדען מיט סאמאלילאנד, וואס האט געקריגען אנערקענונג פון מדינת ישראל , וואס געפינט זיך יעצט אין די צד קעגן סעודי אראביע -,וואס איז קעגן די סעפעראטיסטען -, מיט וועם זי לעכצט צן האבען דיפלאמאטישע אנערקענונג , אזוי גייט א גלגל הלוך וסובב .

 

[יוסקע ווארטעמאן]

איך קען נישט אױפאײנמאל. איך אדאפטיר די כללים צוביסלעכװײז. כמובן אז ס'איז דא תחומים װי, זײענדיג אין די עלטער װאס איך בין, איז שױן אביסל צושפעט צופארריכטן. װי למשל 'דער', 'די' און 'דאס'.

װוּ מײן שיטה פארפארט איז דאס איך האלט דוקא יא פון שרײבן און אינטרעדוּסְן פילע ענגלישע װערטער.

דער װאס געפינט שװער מיך צו לײענען קען אלעמאל איבערפרעגן און איך װעל אימער װידער זיך מסביר זײן, אזױ װי איך װעל אט טון צו @אלפא.

Click to shrink...

עס איז אבער וויכטיג צו פארשטיין צוויי נקודות:

ערשטנס זענען דיינע "פארבעסערונגען" פיל מאל פארערגערונגען, אפילו לויט די סטאנדארטן פון ייווא יידיש.

צווייטנס, חסידיש אידיש איז נישט "קארופטירט". עס איז א סטאנדארט פאר זיך, און גראדע אן עלטערע און מער ארגאניש-אנטוויקלטע ווי די פון ייווא. צב"ש דער מנהג פון ניצן א שטומן אלף צווישן צוויי ויו'ן און מלאופים ויו איז גאר אן אלטער, און אפילו אינערהאלב ייווא האבן זיך אסאך אנטקעגנשטעלט קעגן דער נייער "סטאנדארט" דאס ארויסצושניידן.

ווייטער, צוויי יודן ניצט מען אלס צירי פארן פאָנעם וואס ווערט ארויסגעזאגט 'עי' אין צפון-מזרח (ליטוויש) אידיש און אַי און צענטראל (צב"ש פויליש) אידיש. אין אנדערע ווערטער, דער סימבאל דייט אן דעם צירי קלאנג, נישט קיין חילוק וויאזוי עס ווערט ארויסגעזאגט. אבער אין ווערטער ווי baby, lady וכדו' האנדלט זיך נישט וועגן א טראדיציאנעלן צירי קלאנג (ווען יא, וואלטן דאך חסידים געזאגט באַיבי, לאַידי, און נישט בעיבי, לעידי), און דערפאר פאסט אינגאנצן נישט צו ניצן דעם צירי סימבאל 'יי' אפילו לויט די כללים פון ייווא אידיש, נאר בעיבי, לעידי וכדו'.

 

[אלפא]

ײ אָן די פתח פון אונטן איז א ליטװישע צירי. האסט א בעסערע װעג װי-אזױ צושרײבן UK אין ײדיש? יוּ-קײ - װאס איז שלעכט? ס'איז קערצער פון יוּנײטעד קינגדאם און סאַוּנדט בעסער װי דער פאראײניגטער קעניגרײך...

Click to shrink...

אין היינטיגע חסידישע אידיש איז אנגענומען צו נוצן UK אין דעם פאל, ס'פעלט נישט אויס צו באשאפן קיין ווערטער. און אז דו ווילסט דווקא קענסטו נוצן 'ענגלאנד' אלס שם הכולל פאר דעם פאראייניגטע קעניגרייך פון גרויס בריטאניע און צפון איירלאנד. די עיקר, ווי @ריבי זאגט איז אז מ'קען עס ליינען און פארשטיין אן זיך צוהאקן די ציינער.

בדרך אגב, יי אין אידיש קומט אייביג אן א פתח, פונקט ווי אלע אותיות און וואקאלן קומען אנע נקודות, און עס ליינט זיך אייביג ווי א געהעריגע צירי, די ליטווישע צירי שרייבט מען ארויס עי.

דאס איז א ענגלישע װארט. אביסל ביסטו גערעכט: ס'קען זײן אז די ה קומט נישט אין די װארט. דאס איז א תוצאה פון מײן צופיהל האבן געלײענט די בײלײכטונגעןס.

Click to shrink...

מאשין, כלי, קאר, טאנק, טרעקל, זענען אלעס אלטערנאטיוון צום ענגלישן וויהעקל.
ואם נפשך לומר שרייב vehicle כלעיל.

'װוּ' איז מער אסגור עהאלטן װי 'װאו' - װאס מען װאלט געזאלט לײענען ענדישער VO, מיט דער O סאַוּנד אין די ענדע. עכ"פ אזױ שרײב איך אלע ײדישע װערטער װעלכע האבן אַן O סאונד (כ'רעד אױך דא פון ענגלישע װערטער װאס איך שרײב אין ײדישע אותיות): לדוג' סאושעל, רײשיאו און האומלעסנעס. סאו (נאך א װארט) איך דארף זײן קאָנסיסטענט מיט מיר אלײנס.

Click to shrink...

וווו איז נישט פראקטיש בלויז ווייל עס צומישט די וואקאלן, פונקט ווי געוואוינט שרייבט מען נישט געוווינט. די א אין דעם פאל איז מער אזא מפסיק ווי איידער א טייל פונעם וואקאל.

עכ"פ אזוי שרייבט מען אין די אנגענומענע אידיש. אן אייגענע שפראך קענסטו באשאפן פאר בעלי תשובה און גרים. מיט הצלחה.

א ענגלישע װארט װידער. אגב, דו כאפסט אז רוב פון דײנע קריטיק איז א תוצאה פון מײן נוצן פילע ענגלישע װערטער?!

Click to shrink...

נו, אפשר איז טאקע צייט צו מאדיפיצירן דיין ענגליש-ווערטער-קוגל?!

מאנשאפט איז פונקט גוט אין דעם פאל. קרו מעמבערס - איז ווי אן האלעפטשע אויפן קראצמעך בוים.

דאס װײסן רוב: א פ רפה.

דאס איז א שװא נח דאכצעך, און לױט די העברעאישע רולס איז אױך אזױ אז סוף װארט איז א שװא נח, אבער עס לײענען װי א שװא נע װעט נישט צופיהל אױסמאכן װײל טאָפּס װעט זיך עס הערן אזױ װי א חסיד רעדט ענגליש...

איך בין נישט באלײדיגט נאר איך שטעל מיך פאר אז דו האסט, אױב נישט ממש אלעס, כמעט אלעס, באמת פארשטאנען סאו װאס דרײסטו די אײער?

Click to shrink...

איך דריי די אייער בלויז דיר צו מאכן וואך וויאזוי איך (און אסאך אנדערע) שפירן בשעת'ן ליינען דיינע שורות.

 

[שומו שמייעם]

ווי אן האלעפטשע אויפן קראצמעך בוים.

Click to shrink...

א מין הגדרה!!!!
האסט געמאכט מיין טאג!!!
אריין אין מיין 'ווערטער אוצר'...

 

[קץ דוחק]

אבער אין ווערטער ווי baby, lady וכדו' האנדלט זיך נישט וועגן א טראדיציאנעלן צירי קלאנג (ווען יא, וואלטן דאך חסידים געזאגט באַיבי, לאַידי, און נישט בעיבי, לעידי), און דערפאר פאסט אינגאנצן נישט צו ניצן דעם צירי סימבאל 'יי' אפילו לויט די כללים פון ייווא אידיש, נאר בעיבי, לעידי וכדו'.

Click to shrink...

מיר איז זײער װיכטיג ארױסצושרײבן װערטער אזױ װי זײ סאַוּנדן (חוץ װען ס'איז א שם דבר װאס ס'איז באקאנט פאר יעדן אדער האט א װיקיפידע פײדזש װאס איך האב מורא דער לײענער װעט פארפאסן) און דאס איז א לעגעטימער דעה. בײבי און לײדי סאונדן גענױ װי דער ליטװישער צירי און אזױ טאקע שרײבן העברעאיסטן װען זײ דארפן ארױסשרײבן א ענגלישע װארט מיט אזא סאונד.

 

[קץ דוחק]

אין היינטיגע חסידישע אידיש איז אנגענומען צו נוצן UK אין דעם פאל, ס'פעלט נישט אויס צו באשאפן קיין ווערטער. און אז דו ווילסט דווקא קענסטו נוצן 'ענגלאנד' אלס שם הכולל פאר דעם פאראייניגטע קעניגרייך פון גרויס בריטאניע און צפון איירלאנד. די עיקר, ווי @ריבי זאגט איז אז מ'קען עס ליינען און פארשטיין אן זיך צוהאקן די ציינער.

Click to shrink...

ענגלאנד מײנט אבער נישט די זעלבע װי יוקײ

בדרך אגב, יי אין אידיש קומט אייביג אן א פתח, פונקט ווי אלע אותיות און וואקאלן קומען אנע נקודות, און עס ליינט זיך אייביג ווי א געהעריגע צירי, די ליטווישע צירי שרייבט מען ארויס עי.

Click to shrink...

מען האט שױן פיל ארומגערעדט איבער דעם. איך גלײך מער די צװײ ײדן; עס קומט ארײן פראקטישער בײ ענגלישע װערטער.

מאשין, כלי, קאר, טאנק, טרעקל, זענען אלעס אלטערנאטיוון צום ענגלישן וויהעקל.
ואם נפשך לומר שרייב vehicle כלעיל.

Click to shrink...

װיעהקְל װידער איז א שם הכולל; עפעס װאס איך קען נישט ארױסברענגען מיט די אנדערע װערטער. ס'קען מײנען א גרױסע מאשין אבער נאר אזאנס װאס האט פיהר רעדער און טראגט מענטשן אפילו אױב ס'האט נאך יוטילעטיס.

וווו איז נישט פראקטיש בלויז ווייל עס צומישט די וואקאלן, פונקט ווי געוואוינט שרייבט מען נישט געוווינט. די א אין דעם פאל איז מער אזא מפסיק ווי איידער א טייל פונעם וואקאל.

Click to shrink...

איך שרײבט טאקע געװױנט. זעסטו, איך גלײך נישט צופיהל יוצאים מן הכלל. די אלף המפסיק סאַוּנדט עפעס פאצעריש. פארװאס לײגסטו נישט ארײן דארטן א האלעפטשע אנשטאט?

עכ"פ אזוי שרייבט מען אין די אנגענומענע אידיש. אן אייגענע שפראך קענסטו באשאפן פאר בעלי תשובה און גרים. מיט הצלחה.


נו, אפשר איז טאקע צייט צו מאדיפיצירן דיין ענגליש-ווערטער-קוגל?!

Click to shrink...

איך האב עפעס א שטארקע לאװ רילײשנשיפ מיט גאנץ נײע אדער ענגלישע װערטער. װאס זאל איך טוהן, געװיסע װערטער גיבן מיר אַן אָרגאַזם ממילא נוץ איך זײ אנשטאט עפעס א לאנגע אומבאטעמטע קאמפיזישען װארט פון אלט-ײדיש װעמענ'ס פארדרײאונגען כדי צוקענען גענוצט װערן אין פארשידענע קאנטעקסטס זענען שױן אױסגענוצט און אױסגעקװעטשט געװארן.

 

[משה ירוחם]

דער געוועזענער וועלט-טשעמפיאן באקסער, ענטאני דזשאשוא, וועט פארברענגען דעם קומענדיגן סוף-יאר אין א לוקסוס שפיטאל אין ניגעריע, נאך א שוידערליכע און טראגישע קאר עקסידענט וואס האט אפגעקאסט דאס לעבן פון צוויי פון זיינע נאנטע פריינט, סינא גאמי און קעווין לאטיף איאדעלע. די שווערע קראך האט פאסירט אויפן הויפט שאסיי צווישן לאגאס און איבאדאן, ווען די לוקסוס "לעקסוס" קאר אין וועלכע זיי זענען געפארן האט אריינגעקראכט מיט א מעכטיגע קראפט אין א טראק וואס איז געשטאנען ביים זייט וועג.
לויט די ארטיגע פאליציי באריכטן, איז די סיבה פארן עקסידענט געווען א רעדל וואס האט געפלאצט ("טייער בלאו-אויט") צוליב דעם וואס די קאר איז געפארן מיט אן עקסטרעמע שנעלקייט. עדות אויפן ארט האבן איבערגעגעבן איבער הארציגע סצענעס ווען ארומיגע האבן פרובירט צו ראטעווען די פאסאזשירן פון די צוטראסקעטע קאר. דזשאשוא אליין געפינט זיך יעצט אין א סטאבילע צושטאנד מיט לייכטע וואונדן אינעם "דאטשעס" אינטערנאציאנאלע שפיטאל, וואו זיין מוטער געפינט זיך ביי זיין זייט אים צו שטיצן. אין די זעלבע צייט האט זיין באקאנטע קאלעגע טייסין פיורי ארויסגעשיקט טרייסט-וואונטשן נאכ'ן הערן די בשורה איבער די צוויי אומגעקומענע פריינט.

 

[משה ירוחם]

אויף די גאסן פון טעהראן.

Click to shrink...

ארטיגע באריכטן געבן איבער אז די רעזשים-קרעפטן פון די "רעוואלוציאנערע גווארדיע" האבן יעצט אנגעהויבן ניצן לעבעדיגע פייער קעגן די מאסן פראטעסטירער אויף די גאסן. די לאגע איז גאר אנגעצויגן.

 

[משה ירוחם]

ארטיגע באריכטן געבן איבער אז די רעזשים-קרעפטן פון די "רעוואלוציאנערע גווארדיע" האבן יעצט אנגעהויבן ניצן לעבעדיגע פייער קעגן די מאסן פראטעסטירער אויף די גאסן. די לאגע איז גאר אנגעצויגן.

Click to shrink...

א אייקאנישע בילד פונעם היינטיגן אוונט אין האמדאן, איראן: צוויי העלדישע פראטעסטירער שטייען פעסט פנים-אל-פנים קעגן די באוואפנטע "באסידזש" קרעפטן פון דעם איראנער רעזשים, אין א מאמענט וואס ווערט יעצט שנעל פארשפרייט איבער די וועלט אלס א סימבאל פון דעם פאלק'ס ווידערשטאנד.

 

[משה ירוחם]

די פרישע סטאטיסטיקס פארן יאר 2025 צייגן א דראסטישן שיפט אין די וועלט'ס דעמאגראפיע, וואו אינדיע איז אן טאפ פון די רעיס, מיט יעדע זעקסטע קינד וואס ווערט דארט געבוירן, בשעת כמעט האלב פון אלע געבורטן איבער די וועלט קומען פאר אין אזיע. אבער די גרעסטע איבערראשונג קומט פונעם אפריקאנער קאנטינענט וואס וואקסט מיט אן אומגעהויערע שנעלקייט; אין די דעמאקראטישע רעפובליק פון קאנגא אליין זענען געבוירן 4.6 מיליאן קינדער – א העכערע צאל ווי אין גאנץ אמעריקע – און אין ניגעריע זענען פארצייכנט געווארן 1.4 מיליאן מער געבורטן ווי אין אלע לענדער פון אייראפע אינאיינעם, וואס צייגט קלאר וואו די צוקונפט פונעם וועלט'ס באפעלקערונג קאנצענטרירט זיך.