קען איינער געבן די מעשה אין קורצן אין אידיש?
די פרויען קומען אריין אויפגעהייטערט אין גרויסן ביהמ"ד, מיט בעביס אין די הענט, און קליינע קינדער אנגעטאן אין נייע יום-טוב'דיגע בגדים. עס שפירט זיך אן אנרירבארע פרייליכקייט אין די לופטן. זיי זענען געקומען זען די הקפות, צו פילן די שמחה פון דער תורה. דאס איז דער הויכפונקט פונעם יאר; די מענער טאנצן און זינגענדיג די טראדיציאנעלע הקפה ניגונים האט אלעמאל איבערגעלאזט דעם עולם דערהויבן. און, פארשטייט זיך, א בליק טון אויפן רבין אליין, אויף וועמענס אקסלען עס ליגן אלע זארגן פון דער קהילה, איז ריין פארגעניגן.
די שול איז געפאקט. די כלות שטופן זיך פארויס צום מחיצה, האפנדיג צו כאפן א בליק אויף זייערע חתנים, יונגע מיידלעך ווייזן אן זייערע ברידער, און די שנה ראשונה ווייבלעך בליקן איבער די מאסן אונטן, צו זען צי זיי קענען דערקענען זייערע נייע מענער.
די פרויען און מיידלעך שטעלן זיך אפ פלוצלינג ווי זיי דערנענטערן זיך צום מחיצה. עפעס זעט עס אויס אנדערש, עפעס איז נישט גוט. די הארטע האלצערנע וואנט, מיט איר לעכעריגן דיזיין, איז ברייטהארציג פארשמירט מיט עפעס קלעפעדיג'ס. ס'איז נישטא קיין וועג זיך צו דערנענטערן אן דעם וואס זייערע יום-טוב קליידער, שייטלען און טיכלעך זאלן אלע ווערן אן עקלהאפטיגע מישמאש. דער עולם איז שאקירט און אנטוישט. די געפילן ווערן באלד פארוואנדלט אין צארן. עמיצער האט דאס בכוונה געטון! עמיצער האט סאבאטאזשירט זייער יום-טוב! אבער פארוואס?
א פלינקע צען-יעריגע מיידל לייגט אריין איר פינגער אין דעם מישמאש און לעקט אפ אירע פינגער. ס'איז האניג! די מחיצה איז באדעקט מיט האניג! אסאך, אסאך האניג. די פרויען און מיידלעך שטייען פארזיכטיג דערביי, פרובירנדיג זיך נישט צו דערנענטערן צו פיל. זיי האפן נאך אלץ צו קענען זען עפעס פון די הקפות אונטן אן זיך צו פארשמירן. ס'איז שווער. די אטמאספער האט זיך געטוישט פון פרייד צו אנטוישונג. די פרויען און מיידלעך קענען נישט געהעריג צוקוקן די הקפות, און אפילו דער קלאנג פון געזאנג איז פארשטומט. דער עולם פארלאזט דעם שול, מורמלענדיג אין כעס. עפעס מוז געטון ווערן וועגן דעם שטיקל! מען מוז טרעפן און באשטראפן דעם שולדיגן!
ווער האט דאס געקענט טון? עס איז דא שפעקולאציעס און שמועסערייען, שושקערייען און וואונדער אויף די מענער זייט ביי שחרית דעם נעקסטן אינדערפרי, אבער גארנישט איז דייטליך. ר' שמערל, דער שמש, דערנענטערט זיך צו מיגועל, דער מעקסיקאנער גוי וועם מען האט אויפגענומען מיט א פאר חדשים צוריק צו העלפן מיט דער ימים-נוראים'דיגער איבערפלוס פון ארבעט וואס קומט מיט מיטן אויפהאלטען דעם בית-מדרש אין א תשרי.
מיגועל שאקעלט מיטן קאפ. עס איז קלאר אז ער איז באקאנט מיט די האניג אויף דער פרויען זייט פון מחיצה.
"יא, יא, איך האב עס געלייגט." זאגט ער רואיג, אן קיין שום שולד געפיל.
"אבער, פארוואס?" פרעגט ר' שמערל, שאקירט.
"וואס הייסט פארוואס? ווייל די בחורים האבן מיך געבעטן. דו ווייסט, די יונגע בחורים מיט די היט, מיט די גארטל." ער ווייזט אויפן גארטל און בעקיטשע וואס ר' שמערל טראגט, צו ווייזן אז ס'איז געווען בחורים וואס האבן אים אנגעוויזן דאס צו טון, נישט קליינע אינגלעך.
ר' שמערל כאפט וואס ער זאגט. די בחורים! ס'איז געווען די בחורים! די בחורים האבן זיך געהאט אפגערעדט: די פרויען קומען צו נאענט צום מחיצה יעדעס יאר ווען ס'קומט צו הקפות. עס שטערט זייער געפיל פון קדושה. זיי ווילן זיכער מאכן אז די פרויען זענען נישט ערגעץ נעבן זייער זע-פעלד, אפילו נישט קיין שאטן נעבן די מחיצה ווילן זיי זעהן, בשעת די מערסט דערהויבענע מאמענטן פון שמחת-תורה. אפנים, האבן זיי היי יאר באשלאסן צו נעמען די זאך אין די אייגענע הענט. זיי האבן גענומען דעם שול'ס גוי ער זאל באדעקן די מחיצה מיט האניג. פראבלעם געלייזט — קיין שום פרוי האט זיך נישט געוואגט צו דערנענטערן צום מחיצה!
נאך יום-טוב ווערט דער רבי אינפארמירט וועגן דעם שטיקל, און די בחורים ווערן אריינגערופן צום רבי'ן. זיי באקומען א לאנגער דרשה אויף דעם ענין פון קנאות און וויאזוי די מהלך איז נישט דער וועג פון חסידים. דער רבי בעט די בחורים זיי זאלן לערנען מוסר און ארבעטן אויף זייערע מידות, און נישט צו טון זאכן וואס מאכן עס אויסזען ווי זיי פארשטייען בעסער ווי די טאטעס. טייל פון די בחורים זענען איבערראשט — האבן זיי דען נישט געטון עפעס הייליג? אנדערע, האבן פנימער רויט פון בושה, זיי האבן זעהט אויס געוואוסט פון אנהייב אן אז זיי זענען נישט גערעכט. זייער פלאן איז אנטדעקט געווארן.
אבער ר' שמערל איז אומצופרידן. מיגועל איז א פיינער מענטש. פארוואס האט ער מסכים געווען צו זיין א טייל פון דעם שפיצל, די פלאן אויסגעטראכט פון עטליכע איבערגעאיילטע בחורים, וואונדערט ער זיך. ווי אזוי האבן זיי אים געברענגט צו מיטגיין מיט זייער משוגענעם פלאן? האט ער נישט פארשטאנען אז ער ריזיקירט זיין ארבעט? עס איז שוין כמעט שבת פרשת נח ווען שמערל גייט צו מיגועל נאכאמאל.
"וועגן די האניג אויף די ווענט," זאגט ער, מיגועל שטעלט זיך אפ, אוועקלייגנדיג דעם באנק וואס ער האט געהאלטן אין פלאץ נעבן דעם קליינעם טיש ביי דער בימה. "יא?"
"פארוואס, מיגועל? פארוואס האסטו מסכים געווען צו טון עפעס אזוי מאדנע?"
מיגועל פארציט די שטערן אין קאנצענטראציע.
"מאדנע?" פרעגט ער, לאנגזאם. "פארוואס עפעס איז
דאס מאדנע דא? מיסטער, ווען דו קומסט אין שול פיר אזייגער פארטאגס פאר א גאנצע וואך און בלאזט מיט א הארן, איז דאס נישט מאדנע?" אבער איך האב דיר נישט געפרעגט פארוואס. ווען דו האסט מיך געבעטן צו בויען מער גאלעריעס צו האלטן הונדערטער מענטשן, און דערנאך געהאט אלע די זיצן פול מיט מענטשן פאר צוויי פולע טעג פון שופר בלאזן און דאווענען, האב איך נישט געפרעגט קיין קשיות. דערנאך האסטו מיך געבעטן אפצולאדענען א טראק פול מיט הינער אינעם הויף און עטץ האטס האט אלע געדרייט הינער אין די לופטן, דערנאך געהייסן די קינדער לייגן זייערע שיך נעבן די הינער. איז דאס נישט מאדנע? אבער איך האב נישט געפרעגט פארוואס דו טוסט מאדנע זאכן. נאך דעם זענען די מענער געקומען אין שול 3 אזייגער אינדערפרי צו טון דעם הינער-געדרייעריי, און דו האסט געברענגט א פולע שלאכט-הויז צום זייטיגן צימער פון שול, אבער איך האב נאך אלץ נישט געפרעגט קיין קשיות.
דו האסט זיך אנגעטאן אין ווייסע דאקטער מאנטלען, און איך האב געהערט דעם שבת-סירענע אינמיטן דער וואך, און איך האב נישט געפרעגט פארוואס דו האסט שבת צוויי מאל אין איין וואך. ווען דו האסט ארויסגעשטעלט קעיק און א קעסטל גרעיפ דזשוס שפעט ביי נאכט, און איך האב דיר געהערט בלאזן יענעם טראמפייטער אין קליינע קורצע קולות, נישט זייער מוזיקאליש, האב איך נאך אלץ נישט געפרעגט.
איך האב דיר געהאלפן בויען א ביידל אינדרויסן, דו האסט מיר געזאגט אז ס'איז א סוכה, און איך האב געזאגט, אקעי. דו האסט עס באדעקט מיט א דאך פון באמבו וואס האלט אפילו נישט אפ דעם רעגן, און איך האב נישט געפרעגט קיין פראגעס. איך האב געמיינט אז ס'האט עפעס צו טאן מיט זיין קראנק. נאך דעם האסטו מיך געבעטן אויפצוהענגען עפל. עפל! אויפן סופיט! מיט א דינע בענדל! און נאך אלץ האב איך געטון ווי מען האט מיר געהייסן. דו האסט מיך קיינמאל נישט געפרעגט פארוואס! איך האב דיך אויסגעהערט. איך טו מיין ארבעט. די מענער זענען געקומען אין שול האלטנדיג צווייגן פון א טייטלבוים און א לימענע אין עפעס א שיינעם זילבערנעם קאסטן, און זיי האבן עס ארום געשאקלט, רוב פון זיי גייענדיג ארויס צום סוכה ווען זיי האבן עס געוואלט שאקלען, און נאך אלץ בין איך געווען שטיל. איך האב דיך נישט געפרעגט ווען דו האסט געשאקלט די צווייגן פון אן ערבות בוים אויף דער ערד, קלאפנדיג עס כדי צו אפשאקלען די בלעטער און איבערלאזנדיג מיר מיט א גרויסן חורבן אויפצוקערן.
"און יעצט פרעגסטו פארוואס איך האב נישט געפרעגט וועגן די האניג אויפן מחיצה, ר' שמערל? ס'איז אלץ דאס זעלבע פאר מיר, דו ווייסט — מאדנע!"
ר' שמערל האט זיך געקראצט דעם קאפ. זעט נישט מיגועל דעם אונטערשייד? ער האט נישט פארשטאנען מיגועל'ס לאגיק, אבער מיגועל האט פארדינט צו האלטן זיין דזשאב."
