לגבי דעם געדאנק אז הסתכלות באדייט א פארעם פון עיון אין א פרוי׳ס פיִטשערס אא״וו, איז מיר נולד געווארן אן אינטרעסאנטע שאלה. והיינו, דר. האנס מאַיס און אנדערע, וועלכע זענען פילאזאפן אין אעסטעטיקס,
טוהן דורך וואו פּארנאגראפיע טוהט אינטערסעקטן און קען זיין אַרט. איך לשלעצמי גלייב אז עס קען יא זיין אַרט. לדוגמא, וואו מ׳קען זעהן וואו דער פאטאגרעפער צי דירעקטאר/סינעמעטאגרעפער שטעלט אויס די שאט אז עס זאל זיין סימעטריש וכדומה, וואס מ׳קען דערקענען איז נישט אלס אך ורק נאר ארויסצוברענגען די תאווה ביים צושויער. ביי אפשאצן אַרט בכלל איז די געדאנק פון וויאזוי דער אומן ברענגט ארויס די סדר בתוך סתם פענאמענא, וכמו״כ הכי.
ער שרייבט אז די געדאנק קען זיין ווייל מ׳קען טענה׳ן אז די מטרה פון פארנאגראפיע און איר מטרה איז במהותה מנוגד צו וואס די מטרה פון אַרט איז. מיינענדיג, אז די געדאנק פון אַרט איז אז דער אומן ברענגט טאקע ארויס די סדר דערפון אבער עס איז אויף א וועג
צו עבּסטרעקטן די געדאנק דערפון (ועיין כאן). אין אנדערע ווערטער, אַרטיסטיק וועליוּ במהותה, איז דאס אפשאצונג פון די יופי פון א זאך באשר היא יפה און פארוואס דאס איז שיין. דאס איז דאך א ריין שכליות'דיגע זאך, וואס דערפאר איז אעסטעטיקס טאקע א פעלד בתוך פילאזאפיע. (כמובן איז אט די אפשאצונג פון יופי בהכרח מקושר צו די הגבלות פונעם מענטש מיט דאס וואס ווערט גערעכענט ווי "שיין" פאר'ן מין האדם מכח דעם וויאזוי ער האט זיך עוואלווד. לדוגמא, אין דעם וואס סימעטריס זענען שיין פאר אים וויבאלד דאס האט געצייגט צו (רעפּראדאָקטיוו) פיטנעס וכדומה.) דאס איז דאס פארקערטע פון די מטרה פון פּארנאגראפיע, וואו די מטרה איז דייקא פארקערט: אָנצורייצן די קארנאל אינסטינקטן פונעם מענטש לתאוות הזדווגות אל הנקיבה.
דאס האט מיר געמאכט טראכטן אז וואס גייט זיין די דין להלכה ווען איינער איז זיך מסתכל אויף א פּארנאגראפישע בילד, אבער נאר מכח דאס אפשאצן די ארטיסטישע וועליוּ דערפון: די סימעטריס, וויאזוי און פארוואס דער אומן האט אוסגעשטעלט די שׁאַט אא"וו? והיינו, ווייל אין אזא פאל איז ער דאך נישט עסוק אין די עראטישע חלק דערפון, נאר איידער אין די שכל'דיגע אַרטיסטישע חלק דערפון. אין אזא פאל איז מעגליך, איראניש, חל דער רמב"ם'ס באקאנטע מימרא (הל' איסורי ביאה פכ"ב הכ"א) אז אין מחשבת עריות מתגברת אלא בלב פנוי מן החכמה, און דא איז ער דאך עסוק בחכמה (והא ראיה אז לכאורה אין אזא פאל קומט ער נישט צו לקישוי אבר); עס איז אזא סארט בעבידתיה טריד (ועיין באבה"ע סימן כג סעיף ג). דאס איז לכאורה די געדאנק אז מ'האט געהאט געדרוקט ספרים מיט עראטישע שער בלעטער, זייענדיג אז די געדאנק דערפון איז געווען פון א ריין אעסטעטישע וועליוּ און נישט אַן עראטישע, ועיין במה שהבאתי
כאן ו
כאן.
דאס ווערט טאקע ארוסגעברענגט אין א סצענע אין די אין די באקאנטע
בּאָראַט פילם. דארט
זעהט מען ווי דער בּאָראַט כאראקטער איז זיך מאונן פארענט פון לאַנדזשערעי מאנעקינס, בשעת ארומיגע מענטשן וועלכע באאבאכטן דאס לאכן פון אים. די זעלבע וואלט געווען ווען ער רייבט זיך אזוי פארענט פון גרויסע
וויקטאריע'ס סיקרעט פּאָסטערס וכדומה וועלכע הענגן ברבים. מ'קען טענה'ן אז דאס וואס דאס איז הומעראס איז לכאורה ל"ד וויבאלד עס איז ברבים, נאר אויך דאס אז (ער מאכט זיך ווי) ער נוצט די סארט זאכן פאר סעקשואלע הנאה. דאס איז בעצם די סברא פונעם לבוש ארויסגעברענגט אינעם תשובה אז עס איז דא די געדאנק פון קאקי חיוורי דערביי, וואו ווי מער געוואוינט מ'ווערט צו פרויען און סעקשואלע קיוס, אלס ווייניגער איז דאס אַן עראטישע קיו פאר'ן מענטש. וה"ה בזה: זייענדיג אז אט די פּאָסטערס, פון וואס זענען בעצם PG-13 פּאָרן, זענען אזוי נפוץ אינעם קולטור, איז עס אויפפאלענד ווען דאס ווערט פארעכענט ווי עפעס וואס דארף אנרייצן די מענטש אין א סעקשואלע אופן, הגם אז, איראניש, איז די מטרה דערפון מעיקרא טאקע צוציהען דעם מענטש'ס אויג מחמת דאס סעקשואלע עטרעקטיוונעס דערפון. ועוד, אז עס איז דאך
פארהאן אין סאציאלאגיע די קאנטענט פּראגרעשאן טעזע וועלכעס לויטעט אז ווי מער דער מענטש איז רגיל בראיות עריות, אלס מער עקסטרעם דארף ער דאס צו ווערן אנגערייצט אין א סעקשואלן אופן, און אונזער תקופה
איז מלא וגדוש מזה.
איז עכ"פ די שאלה דערביי צי אין א פאל וואו די מטרה פון די בילד איז לשם עראטיקע ולעורר תאווה, ווען מ'קוקט דאס (באמת) "להתלמד" פאר די אַרטיסטיק וועליוּ דערפון, צי איז דאס א הלכה'דיגע פראבלעם צי נישט? פון איין זייט זייענדיג אז די עיקר מטרה דערפון איז לשם חשק ותאווה איז עס אסור (ועיין באו"ח סימן שז סעיף טז), ובפרט אז מאן יימר אז ער וועט נישט ווערן אטאמאטיש אנגערייצט דערפון (בהיפנות שכלו מכחמה זו)? אבער מאידך גיסא איז זיין אינדיווידואלע מטרה דא לגמרי נישט לזה און ער ליגט גאר אין חכמה ושכל בשעת מעשה.
אגב, אין
די שיעור רעדט
הרה״ג ר׳ יהונתן מארטאן ארום איבער תנ״ך׳ס און חז״ל׳ס עפּרישיעישאן פון אעסטעטיקס ואפילו לגבי יופי האשה.
(ועיין לעיל ווי מס' סוטה קען פאררעכענט ווערן ווי פּארנאגראפיע.)
אגב,
די אקאדעמישע בוך איבער אַרט און/אין פּארנאגראפיע הייבט זיך אָן מיט די הקדמה:
עס דערמאנט פון
דעם.
