עוואלוציע אדער בריאת העולם

ווען דו זאגסט טעאריעס איז עס ממש נאר דאס, א טעאריע? אדער די זעלבע טעאריעס האט מען שוין גענוצט פאר אנדערע סייענטיפישע פארשונגן און די סייענטיסטן האבן מצליח געווען צו מאכן דערמיט עפעס פון וועלכע די וועלט האט הנאה דערפון?
די זעלבע טעאריע ווי די Atomic theory און די Theory of relativity די Gravitational theory און Germ theory of disease. אלעס אין סייענס ווערט אנגערופן טעאריע און עוולאוציע איז נישט ווייניגער פעסטגעשטעלט ווי די אויבנדערמאנטע. זעה דא איבער Scientific theory.
 
מענין לענין, אזוי שמועסענדיג פון אוועלוציע און וויאזוי די היומענס האבן זיך דיוועלאפד, קען זיין די ארטיקל וואלט געווען אינטערעסאנט צום שמועס.
 
אז די וועלט איז רינדעכיג זעסטו יא? וויאזוי?
זיכער זעהט מען אז די וועלט איז רינדעכיג, דארפסט אפי' נישט פליען צו זעהן אז די וועלט איז רידעכיג. שטעל זיך ביים אפענעם ים בארטן באטראכט די הארייזאן וועסטו זעהן קלאר אז דער ערד איז רינדיג. זעה ווי דער הימעל מיט די וואסער קומען זיך צוזאם אזוי ווי א איבער געדרייטע ווי (V) > וואס דאס מיינט, אז דארט ווי די רינדיכקייט געשעהט (נישט אז דארט ווערט עס רינדיג, ווייל א טאבע האט נישט קיין פלאץ ווי די רינדיגקייט הייבט אן און ענדיגט זיך, נאר שטייענדיג אין א פאזיציע ווי די שטייסט, און קאלקיולעטעד די שטערקע אויף מייל ווי ווייט די קענסט זעהן צוטיילט אין 24,000 מייל אן קיינע אביעקטן וואס שטערט דיין וויזיע, דארט וועט זיין די הארייזאן וואס ווייזט אז די וועלט רינדיג) ווייל דאס וואסער גייט אויף אראפציהר.
 
ווען איינער מאכט א פענטיג (ווי דער באקאנטער פון דעם ראפשיצער רב זי''ע מיטן קליינעם מיידעל גייט) פארשטייסטו אז דער ערשטער האט געמוזט זיין א קריעטער פון די פעינט, קענוועס, און די בראשעס וכו' אין די גייסט נישט פרעיגן, ווער האט געמאכט דעם מאכער פון די בראשעס. ווייל עס איז זיכער דא, אדערווייז איז נישטא גארנישט.

דיין פראבלעים איז נאר אז דער קריעטער מוז אויך האבן א קריעטער. איינער אן אונער פון א דעוועלאפמענט האט אויך אנגעהויבן פון אן אין און געמאכט פאר א יש ער האט געהאט די פראפערטי. דאס איז דער פאקט. איך דארף עס נישט דערגיין. אויב וויל איך עס דוקא יא דערגיין גיי איך צו קאונטי קלערק אפיס איך קוק נאך די דאקומענטן ביז איך קום אן צום סוף.

דער בו''ע איז דאס זעלביגע מען קען דערגיין זיין עקזיסטענץ דער רמב''ם מיט אריסטו האבן עס געטוהן, און זיי האבן זיך דערגרונטעווען צו אן ענטפער. אבער איך דארף נישט גיין אזוי ווייט. איך זעה פון אן אין א יש ווייס איינער שטייט דערונטער. עס מוז זיין, עס קען גאר אנדערשט נישט זיין.
איך פארשטיי נישט דעם לאגיק. מהיכי תיתי אז אלעס דארף האבן א אינטעליגענטן דיזיינער? האט איינער אינטעליגעטיש דיזיינד די עפל וואס איך עס, אדער איז עס ארויסגעוואקסן פון א בוים? זעהסטו אז ביסוד, א פארטיגע שלימותדיגע זאך שרייט נאכנישט 'מהאט מיך דיזיינד'. גורם געווען יא, אבער נישט אינטעליגענטליך דעזיינד.
עס קען פונקט אזוי זיין אז די ערטשע לעבעדיגע צעלן זענען ארויסגעוואקסן פון עפעס אַ אנדערן זאך וואס שרייט אויך נישט אז עס איז דא א העכערן כח. פארקערט, די געדאנק פון א העכערן כח איז גאר פראבלעמאטיש מיט דיין שיטה אז עס איז נישט פאראן יש מאין, ווי איר האט ערווענט, אז ווער האט אים/איר/עס באשאפן.
דאס אז געוויסע חכמים האבן כלומרשט געטראפן א צופרידנשטעלן ענטפער צו דער סתירה איז נישט קיין ארגומענט ווילאנג די הסבר זייער ווערט נישט דערמאנט און אנאליזירט. ווייל אין סייענס איז אפילו איינשטיין קיין מאן דאמר נישט, זיין טעאריע איז די מאן דאמר. די זעלבע מיטן רמבם און אריסטו. א גרויסע חכםס הבנה איז נישט ווערט קיין בלינדע אמונה מער ווי טשארלי טשעפליןס.

בנוגע די אישו אז א מענטשליכן מח קען נישט פארשטיין יש מאין, דאס קען מען פארשטיין. ווייל די שמועס וועגן די ראשית פון די יוניווערס איז אפגעטיילט פון אלעס וואס קומט נאכדעם. יעדע קינד פארשטייט אז אלעס וואס מען זעט האט א גורם. די עפל וואקסט נאר ווייל ס'דא א בוים. די בוים וואקסט נאר וועגן די קערנדל אא"ו. אבער א טעארעטישע סאמע ערשטע געשעהעניש איז א הבנה פאר זיך און איז בפירוש נישט פון דעם גרופע פון cause and effect. דאס אז מ'פארשטייט עס נישט איז פשוט ווייל אונז זעהן אלעס וואס קומט נאכדעם. און אלעס וואס קומט נאכדעם גייט טאקע יא אריין בגדר cause and effect. אפשר איין טאג וועט מען עס קענען באגרייפן, אפשר נישט. אבער דעס אז אלע סייענטיסטס זענען מודה אז מ'פארשטייט עס נישט איז נישט קיין חידוש. מיר האבן נישט נאך א זאך עס צוצוגלייכן.
 
לעצט רעדאגירט:
די שאלות וואס די שטעלסט דא זעהט אויס אז די האסט מחליט געווען אז עוואלוציע האט א סטענד, דארפסט נאר פארשטיין וואס און וויאזוי די סטענד ווערט געשטעלט.

איך זעה נישט וויאזוי עוואלוציע קען האבן א סטענד אין א נארמאלער מענטש'נס אפיניען נאך וואס מיר האבן שוין געשריבען דא
אפשר האסטו נישט געלינק צו א גוטע תגובה, אבער איך זע נישט וואס דו שרייבסט דארטן זאל זיין א סתירה צו עוועלוציע. ס'איז אפילו נישט קיין סתירה צו גלייבן אין גאט און אויך אין עוועלוציע.

(צו גלייבן אין די תורה און אויך עוועלוציע, דאס איז שוין שווערער, מען מוז פארדרייען פסוקים און מדחיק זיין קשיות)

עוועלוציע איז גאר א שטארקע טעאריע מיט אסאך עווידענס פון פארשידנארטיגע שטאנדפונקטן. ס'איז גאר שווער עס צו לייקענען פאר איינער וואס לערנט גוט דורך די סוגיא אן קיין אגענדעס.
 
ממש אזוי קראנט און קלאר איז מענטשליכע עוועלוציע צו דיר?

אפילו אין די סייענטיפישע וועלט הייסט עס א "טעאריע".
גרעוויטי איז אויך א טעאריע.
1) סיי פאקטן און סיי טעאריעס זענען נישט קיין תכלית האמת. און פאקט, דאס איז א יסוד אין סייענס, אז אלעס איז אפן צו איבערקוקן און אפפרעגן.
2) טעאריע איז נאך א ווארט פאר "הסבר" אדער "הבנה. א הסבר, מיט אלע ראיות שבעולם, וועט קיינמאל נישט זיין קיין פאקט.
למשל: אויב מ'לאזט אפ א שטיין וועט עס פאלן צו די ערד. דאס איז פאקט, נישט טעאריע. פארוואס עס געשעהט איז שוין א הסבר, א טעאריע, נישט קיין פאקט. עס איז נאכאלץ "קראנט און קלאר" ביי סייענטיסטס אז גרעוויטי איז די גורם. אין דע הסבר וועט קיינמאל נישט זיין א פאקט.
3) הייפאטעזיס hypotheses זענען הסברים וואס זענען נישט אויפגעוויזן.
 
איך ווייס נישט קיין סאך איבער דעים, אבער איך וויל ארויסשטעלן מיין קשיות און מען בעיט דער עולם זאל אריין קומען קלאר.
אפשר קען מיין בר פלוגתא @אלפא אריינקומען מיט א שיעור כללי, די זעהסט מיר אויס ווי א ערנסטע ידען.

1. אויב איז עוואלוציע אמת, דאן פארוואס זענען נישט אלע מאנקיס געווארען מענטשן, פארוואס זענען א חלק פון די מאנקיס געבליבען מאנקיס עד היום הזה, ועוד, פארוואס דורך אויס די לעצטע פאר טויזענט האט מען קיינמאל נישט געהערט אז א מאנקי איז געווארען א מענטש?

2. ווער האט באשאפן די ארגינעלע צעלן/ארגעניזעמס/באקטעריע וואס דאס האט עוואלווד צי אונזער שיינע וועלטל?

3. פארוואס האט עוואלוציע דעוועלאופט די מין האנושי (צלם אלוהים/ יותר האדם מן הבהמה), ס׳איז דאך נישט קיין רעקווייערמענט פאר סורווייוועל?
עוועלאשען איז נישט קיין סתירה צו בריות העולם.

אין פאקט, אין אש התורה (א ישיבה פאר בעלי תשובה) האלטן זיי קלאר אז בריות העולם איז צו געגאנגען דורך עוועלאשען, פארשטייט זיך אויפן דיבור פונעם באשעפער.
 
לעצט רעדאגירט:
וואס נאך שפירסטו? וואס האסטו שוין געלערנט איבער עוואלוציע? זעץ דיך לערנען דא און ווען מ'וועט דיך קענען פארהערן וועל איך זיין נייגעריג אין דיין מיינונג אויף עוואלוציע
שכח פארן לינק. הלוואי קומט איינע פון די חכמים ה'קרעמל און איז מסביר אין אידיש.

שכח פארן ברענגן. זייער קלאר.
 
איך וואלט שטארק רעקאמענדירט צו גיין אויסהערן סיי וועלכע לעקציע פון ריטשערד דאוקינס אויף יוטוב - צו באקומען א בעסערע פארשטאנד איבער עוואלוציע. (ער אליין האט צוויי טשענעלס - דא מיט דא, אבער זיינע סחורה זענען אויסגעשפרייט וואו אומער מ'לייגט אריין זיין נאמען.)

און פאר דער וואס האט מער געדולד איז כדי צו ליינען איינע פון זיינע ביכער (בעיקר: The Selfish Gene, The Blind Watchmaker, אדער Climbing Mount Improbable).

______________


איך וועל דא ציטירן אפאר קורצע אינטרעסאנטע קליפס פון אים.

דא האט ער א שיינע דעמאנסטראציע וויאזוי די קאמפלעקציטעט פון די אויג האט זיך געשאפן דורך עוואלוציע:

View: https://www.youtube.com/watch?v=2X1iwLqM2t0



דא איז ער מסביר מער איבער Mount Improbable - וואס איז זיין וועג פון מסביר זיין וויאזוי קאמפליצירטע זאכן זענען אסאך פשוט'ע מיטן פארשטיין די פראצעדור פון עוואלוציע.

View: https://www.youtube.com/watch?v=2-GIhWGxttI


(די פריערדיגע צוויי זענען באמת אויסצוגן פון א סעריע אינטרעסאנטע שיעורים וואס ער האט געגעבן, ואלו הן: 1 2 3 4 5)


דא ענטפערט ער אין קורצן די שאלה פונעם פותח האשכול - פארוואס טשימפאנזיעס זענען נאך צום געפינען:

View: https://www.youtube.com/watch?v=wh0F4FBLJRE



און דא אדרעסירט ער פארוואס עס איז א 'טעאריע':
View: https://www.youtube.com/watch?v=4Wp3Awd3MIk
 
מיר האט א מחזיר בתשובה געזאגט אז שניהם אמת און עס איז כלל נישט קיין סתירה
די אשכנז׳ישע - מערב מענטשן זענען באשאפן געווארן דורך אייבערשטען ביום השישי לבריאת העולם
די רעשט (פארשטייט זיך בכללם אויך אחינו הפרענקין המכונים ספרדים) - זיי זענען שוין א עוואלאציע
 
מיר האט א מחזיר בתשובה געזאגט אז שניהם אמת און עס איז כלל נישט קיין סתירה
די אשכנז׳ישע - מערב מענטשן זענען באשאפן געווארן דורך אייבערשטען ביום השישי לבריאת העולם
די רעשט (פארשטייט זיך בכללם אויך אחינו הפרענקין המכונים ספרדים) - זיי זענען שוין א עוואלאציע
אביסל צו ראסיסטיש געשטימט פאר א לייק, אבער ס'איז דאך גוט אלס א וויץ.

אגב די ערשטע homosapiens זענען געווען שווארץ. די אייראפעאישע זענען געווארן ליכטיגער דורך ווערן אדאפטירט צו די נידריגע מאס אין UV Radiation (זייענדיג ווייטער פונעם עקוואטאר).

אקאדעמיע

וויקיפעדיע
 
אביסל צו ראסיסטיש געשטימט פאר א לייק, אבער ס'איז דאך גוט אלס א וויץ.

אגב די ערשטע homosapiens זענען געווען שווארץ. די אייראפעאישע זענען געווארן ליכטיגער דורך ווערן אדאפטירט צו די נידריגע מאס אין UV Radiation (זייענדיג ווייטער פונעם עקוואטאר).

אקאדעמיע

וויקיפעדיע
הונדערט פראצענט רעדט דיך נישט איין אז איך מיין אזוי
יענער האט מיך געוואלט משכנע זיין אס ס׳איז נישט קיין סתירה גלייבן אין ביידע
 
אז מען האט שוין געברענגט פון דעם דאוקינס, לוינט זיך א רגע צו כאפן א בליק אויף דעם דעבאטע, אין וועלכע עס קומט ארויס פון זיינע ווערטער אז 'פיזיקער' פארמאגן עפעס אן אנדערן סארט מוח ווי אונז פשוט'ע בירגער...

נאכ'ן זען צענדליגע פון זיינע דעבאטעס, זעט מיר אויס אז די איינציגסטע אמת'ע סיבה צוליב וואס ער שטויסט אפ דעם געדאנק פון א גאט, איז בלויז צוליב דעם וואס עס איז א פארצייטישע, מיטל-אלטער המצאה.

View: https://youtu.be/AuWRkRseF2c
 
אז מען האט שוין געברענגט פון דעם דאוקינס, לוינט זיך א רגע צו כאפן א בליק אויף דעם דעבאטע, אין וועלכע עס קומט ארויס פון זיינע ווערטער אז 'פיזיקער' פארמאגן עפעס אן אנדערן סארט מוח ווי אונז פשוט'ע בירגער...

נאכ'ן זען צענדליגע פון זיינע דעבאטעס, זעט מיר אויס אז די איינציגסטע אמת'ע סיבה צוליב וואס ער שטויסט אפ דעם געדאנק פון א גאט, איז בלויז צוליב דעם וואס עס איז א פארצייטישע, מיטל-אלטער המצאה.

ניין!

פיזיקער פארמאגן ס"ה א מער סאפיסטיקירטע דזשארגאן צו קאמיוניקירן איבער אזעלכע קאונטער-אינטואטיווע נושאים ווי 'בעפאר צייט'...

ערגעץ אנדערש נוצט ער די משל פון צפון - וואו איז צפון? אויבן ביי די נארט פאול. דאן וואו איז צפון פון די נארט פאול?..
דארט וואו די צפון פונעם נארט פאול ליגט דארט ליגט אויך די תקופה פון בעפאר צייט...

איך פארשטיי אונז זענען געבינדן צו צייט און אונזער השגה/אינטואציע קען נישט דערהערן אזא מציאות ווי 'נישט צייט' און אודאי וויאזוי זאכן זעען (נישט) אויס דאן. דאס מיינט אבער נאכנישט אז אונזער אינטואציע איז גערעכט אז עס מוז זיין Y X און Z...

דא אדרעסירט אלעקס אקאנאר די ווידעא:

View: https://www.youtube.com/watch?v=DW0MNXjdumw




בכלל איז לדעתי אביסל א שאד אריינצוגיין אין דאוקינס' טעאלאגישע דיסקוסיעס, פשוט ווייל ער איז נישט קיין פילאזאף און ער איז נישט סאפיסטיקירט אין זיינע ארגומענטן בדרך כלל, (עס זענען דא אסאך בעסערע אטעאיסטן וועמען מ'קען אויסהערן אויב וויל מען דוקא).

אבער אויבן אויף איז זיין ארגומענט, אז פונקט ווי סייענס האט בעבר פארשטאפט די אלע געפס וואו מ'האט געהאט געלייגט ג-ט, אזוי וועט עס קענען באווייזן בעתיד צו מסביר זיין פון וואו די ביג בענג קומט און וויאזוי לעבן האט זיך אנגעהויבן פאר עוואלוציע. דאס איז נישט קיין דעדוקטיווע ארגומענט און עס איז זיכער נישט מוכרח, אבער עס איז נאך אזוי אינדוקטיוו ווי רעליגיע אליין.. (און אויף אים קען מען טאקע זאגן אז ער 'גלייבט אין סייענס' אנשטאט אין ג-ט.)

ברייטער גערעדט איז זיין טענה אז ווען מ'ווייסט עפעס נישט דארף מען נישט מאכן קיין פראפאזיציעס און שפעקולאציעס, מ'דארף פשוט זאגן איני יודע - פונקט ווי סייענס טוט באופן כללי.
דאס איז אבער אויך גענומען די סייענטיפישע מעטאד און די פילאזאפיע פון סייענס און עפלייד צו גאנץ עפיסטעמאלאגיע, וואס איז נישט לגמרי קיין קראנטע פאזיציע צו אדאפטירן.
 
לעצט רעדאגירט:
ערגעץ אנדערש נוצט ער די משל פון צפון - וואו איז צפון? אויבן ביי די נארט פאול. דאן וואו איז צפון פון די נארט פאול?..
דארט וואו די צפון פונעם נארט פאול ליגט דארט ליגט אויך די תקופה פון בעפאר צייט...
א היבש נארישע משל...
צפון איז נישט קיין אבסאלוטע זאך. עס איז סך הכל א מענטשליכע באשלוס צו רופן די זייט וואס ברענגט דיר נענטער צום נארט פאול, "צפון".
צייט, דערקעגן, איז נישט קיין פראדוקט פון מענטשליכע מוחות. עס איז א מציאות צו וואס מיר זענען אלע איינשטימיג.
 
Back
Top