איז די ארץ המובטחת וואו מיר קלערן א זי איז?

[לאז לעבן...]

Very interesting, But absurd

 

[אין הכי טאקע]

ס׳דא, דו דארפסט בעסער זיכן. אויפן מינוט קען איך עס נישט געפונען, אבער כ׳האב אינצווישן געפונען עפעס וועגן די הרוגי מעשי העגל נעבן דאס ארט וואו עס דארף זיין דער סיני לויטן ארטיקל

 

[אין הכי טאקע]

 

[אין הכי טאקע]

Very interesting, But absurd

Click to shrink...

שוין איינמאל אבסורד, אויב נישט אמת כאטש לשעשע

 

[קץ דוחק]

וואה! מאכטיג, דאס האב איך ביז היינט נישט געהערט. אומגלויבליך.
ויש לדון, אויב טאקע נאר פון די חשמונאים ולהלן האבן געוועלטיגט אין היינטצייטיגער ארץ ישראל ווייל עפעס א שרעד פון ארכעלאגישע עווידענס האבן זיי יא פון א רעפרענץ צו יהורם ובנו אחזיהו - יהורם דער אור-אור אייניקל פון שלמה המלך און פון די מלכי יהודה - געפינען אין היינטצייטיגער ישראל. און אויב זענען זיי אהין געגאנגען האבן זיי מסתמא געהאט עפעס א מסורה שוין צום לאנד עסטעבלישט מימי בית ראשון.

אבער באופן כללי טוהט דער טעאריע גאר שיין פארענטפערן פילע פראגן. ווי למשל פארוואס זיי האבן נאכנישט געפינען אין ארץ ישראל עווידענס אז ישראל ויהודה זאלן אמאל האבן געווען א פאראייניגטע מלוכה - עטליעסט נישט אין די צייטן ווי אנגעגעבן אין תנ"ך. און בכלל זענען אויסער די איין רעפרענץ צו יהורם ואחזיהו נישטא מייניך קיין שום אנדערע עווידענס צו די ממלכת יהודה פון אונזער תנ"ך. אפילו צום בית ראשון האבן זיי נישט עכט געטראפן. ביטע מיך פאררעכטן אויב ביניך ראנג. אפשר איז גאר דזשעדא (Jeddah) לינקס נעבן מעקא (Makkah) די 'יהודה' פון פסוק און ווער ווייסט, אפשר איז מעדינא געווען די ממלכת ישראל פון פסוק?

נאך עפעס, איך האב מיך ביז היינט געווינדערט פארוואס - אדער בעסער וויאזוי - די תימנים זאלן בימים ההם טראוועלען פון היינטצייטיגער ישראל ביז יעמאן?? ס'איז אזוי ווי דו זאלסט מיר זאגן אז ס'געווען געווען א קהילה אידן וואס זענען געפארן פון אר"י ארויף קיין צפון, ביז ביז אויבן ביים ווייטסטן שפיץ פון נארוועגיע... און נאך בימים ההם אויכעט??!! לא יעלה על הדעת. (אע"פ וואס דא איז דא א גראדע ים סוף אהין.) די זעלבע מרחק בערך איז פון אר"י ביז יעמאן.

ועכשיו שבאנו לכאן (אדער ווי אין הכי טאקע גלייכט צוזאגן ועכשיו שאלוקים גלה לנו כל זאת) קען מען שוין זאגן אויך אז די יוצאי מצרים זענען אויכעט נישט געקומען צופארן פון אזוי ווייט, נאר אז זיי האבן אינאמתן אנגעפאנגען זייער דזשוירני פון צפון סודאן וואס כידוע איז זי אין אלטע צייטן געווען פאר א לאנגע תקופה א חלק פון מצרים (דוכט זיך 'מצרים אפפער); און אויך יש לומר אז זיי האבן אינאמתן טאקע אריבער ים סוף פראפער, פיהל מער לדרומה, און נישט נאר אזא צווייגעלע פונעם ים. (נאר פאר דעם הר-סיני וועט מען ברויכן טרעפן א נייער קאנדידאט).

נאכמער, און דאס לייג איך צו אלס א גאר אימפראבעבל השערה, אפשר זענען זיי רוב צייט, די צייט וואס זיי האבן געספענט אין מדבר, געווען אויף דער סודאנישער זייט אנשטאט אויף דער סאודישער זייט, און דער סיפור קריעת ים סוף איז געווען לבסוף פון דער דזשוירני און נישט מתחילתה, ועל כן האבן זיי טאקע געטראוועלט דעם מדבר הגדול והנורא - דער סאהארא'ן דעזערט. ווייסעך נישט צו מ'קען אזויפיהל פארדרייען דעם פסוק..

 

[קץ דוחק]

נאך עפעס וואס איך כאפ מיר יעצט איז אז געווענליך ווען א רעליגיע צעטיילט זיך צו שאפן א נייער צווייגל, לאזט די נייע רעליגיע אלץ ביז אהער פארהייליגט אין דער קעינאן (סקריפטשערס) נאר מכאן והלאה איז מחבר איר אייגענע דיפרינטשיעיטעד ווערסיע.
כגון די שומרונים פארציילן אז ביי עלי הכהן איז געשעהן זייער פיצול, און אז אלעס נאר ביז נאך ספר יהושע איז הייליג. די נוצרים האלטן אלעס ביז דער ברית החדשה ווי אונז. די ענניים און שפעטער קראים פארהייליגן נאר די ספרי קודש לאפוקי די תורה שבע"פ. א.א.וו.

יעצט, לויט אונזער מסורה וואס מ'האט געלערנט אין חדר אז די מדבר איז געווען די סיני פענינזולא און אר"י איז געווען וואו זי איז יעצט, איז א שטיקל תמיהה אוואו אונזער לעד ישמעאל קומט אריין אין די פיקטשער? און אויך איז א פלא ווען מען הערט אז לויט די מוסלעמענער מסורה איז דער פיצול געשעהן ביי יצחק'ן און אז פאר זיי איז אלץ ביז אהין הייליג. כ'מיין הלמאי?
אבער יעצט אז מיר האבן אזעלעכע רוטס אין דרום-מערב פון דעם ארעביען פענינזולא איז אסאך מער פארשטענדליך וויאזוי דזשודעיאיזם איז אויך א מוטער פון איסלאם גענוי ווי זי איז פון נוצרות.

 

[אין הכי טאקע]

וואה! מאכטיג, דאס האב איך ביז היינט נישט געהערט. אומגלויבליך.
ויש לדון, אויב טאקע נאר פון די חשמונאים ולהלן האבן געוועלטיגט אין היינטצייטיגער ארץ ישראל ווייל עפעס א שרעד פון ארכעלאגישע עווידענס האבן זיי יא פון א רעפרענץ צו יהורם ובנו אחזיהו - יהורם דער אור-אור אייניקל פון שלמה המלך און פון די מלכי יהודה - געפינען אין היינטצייטיגער ישראל. און אויב זענען זיי אהין געגאנגען האבן זיי מסתמא געהאט עפעס א מסורה שוין צום לאנד עסטעבלישט מימי בית ראשון.

אבער באופן כללי טוהט דער טעאריע גאר שיין פארענטפערן פילע פראגן. ווי למשל פארוואס זיי האבן נאכנישט געפינען אין ארץ ישראל עווידענס אז ישראל ויהודה זאלן אמאל האבן געווען א פאראייניגטע מלוכה - עטליעסט נישט אין די צייטן ווי אנגעגעבן אין תנ"ך. און בכלל זענען אויסער די איין רעפרענץ צו יהורם ואחזיהו נישטא מייניך קיין שום אנדערע עווידענס צו די ממלכת יהודה פון אונזער תנ"ך. אפילו צום בית ראשון האבן זיי נישט עכט געטראפן. ביטע מיך פאררעכטן אויב ביניך ראנג. אפשר איז גאר דזשעדא (Jeddah) לינקס נעבן מעקא (Makkah) די 'יהודה' פון פסוק און ווער ווייסט, אפשר איז מעדינא געווען די ממלכת ישראל פון פסוק?

נאך עפעס, איך האב מיך ביז היינט געווינדערט פארוואס - אדער בעסער וויאזוי - די תימנים זאלן בימים ההם טראוועלען פון היינטצייטיגער ישראל ביז יעמאן?? ס'איז אזוי ווי דו זאלסט מיר זאגן אז ס'געווען געווען א קהילה אידן וואס זענען געפארן פון אר"י ארויף קיין צפון, ביז ביז אויבן ביים ווייטסטן שפיץ פון נארוועגיע... און נאך בימים ההם אויכעט??!! לא יעלה על הדעת. (אע"פ וואס דא איז דא א גראדע ים סוף אהין.) די זעלבע מרחק בערך איז פון אר"י ביז יעמאן.

ועכשיו שבאנו לכאן (אדער ווי אין הכי טאקע גלייכט צוזאגן ועכשיו שאלוקים גלה לנו כל זאת) קען מען שוין זאגן אויך אז די יוצאי מצרים זענען אויכעט נישט געקומען צופארן פון אזוי ווייט, נאר אז זיי האבן אינאמתן אנגעפאנגען זייער דזשוירני פון צפון סודאן וואס כידוע איז זי אין אלטע צייטן געווען פאר א לאנגע תקופה א חלק פון מצרים (דוכט זיך 'מצרים אפפער); און אויך יש לומר אז זיי האבן אינאמתן טאקע אריבער ים סוף פראפער, פיהל מער לדרומה, און נישט נאר אזא צווייגעלע פונעם ים. (נאר פאר דעם הר-סיני וועט מען ברויכן טרעפן א נייער קאנדידאט).

נאכמער, און דאס לייג איך צו אלס א גאר אימפראבעבל השערה, אפשר זענען זיי רוב צייט, די צייט וואס זיי האבן געספענט אין מדבר, געווען אויף דער סודאנישער זייט אנשטאט אויף דער סאודישער זייט, און דער סיפור קריעת ים סוף איז געווען לבסוף פון דער דזשוירני און נישט מתחילתה, ועל כן האבן זיי טאקע געטראוועלט דעם מדבר הגדול והנורא - דער סאהארא'ן דעזערט. ווייסעך נישט צו מ'קען אזויפיהל פארדרייען דעם פסוק..

Click to shrink...

איך וועל אביסל ענטפערן אויף וואס איך קען.
וועגן ארכיאלאגיע, יא מען טרעפט, אבער שוואכע מעשיות. ספעציעל אין פארגלייך צו וואס מען ווייסט וועגן עגיפטן און אשור. די שאלה נאר וויפיל מען טרעפט וועגן ארץ ישראל׳ס שכנים, ווייל טאמער טרעפט מען אויף שעיר, מואב, עמון, דמשק, איז דאס פאר זיך א ראיה אז ארץ ישראל איז וואו מיר קענען איר היינט. נאר טאמער געפונען מיר אויך אויף ארץ ישראל׳ס שכנים גאנץ קנאפ דאן האבן מיר א קעיס. עס איז מיר נישט אויסגעקומען זיך אריינצולייגן דערין, אפשר ביום מן הימים.

וועגן רייזן פון ארץ ישראל קיין עדן אשר בארץ תימן, לויט א חשבון וואס כ׳האב מיר אמאל געמאכט, האט אזא רייזע צו פיס אין אזא זאמדיגער הייסער מדבר פאר אנשים נשים וטף געדארפט נעמען אן ערך פון זעקס חדשים. ס׳איז געווען שיירות מציאות, דאס איז דער געווירצן שטראז וואס האט געצויגן פון אנאטאליע ביז דרום תימן וואו עס וואקסט די לבונה. מסתמה איז געווען א וועג ידוע פאר אלע רייזנדע וואס אויף אים געפונען זיך קוואל סטאנציעס אנצוטרונקען זיך און די בהמות. מה שאין כן קיין נארוועגיע איז נישט געווען שיירות מציאות און אויך איז די קלימאט גאר אנדערש וואס מיטל מזרח מענטשן וואלטן זיך שווער געקענט באספראווען. תימן, טראץ איז גרויסער מרחק פונעם לעוואנט (וואו ארץ ישראל וואס מיר קענען שטייט), איז אבער די קלימאט מער ענדליך, דהיינו מדבריות מיט אאעזעס.

דער לעצטנס פארשטארבענער שרייבער אביגדור שחן, דער וואס האט געשריבן קאנטארווערסיאלע זאכן וועגן עשרת השבטים, האט אויך ארויסגעגעבן א ספר וועגן זיין קלערעניש אז סאהארא איז גאר דער מדבר הגדול והנורא, און הר סיני איז ערגעץ דארט. גיי ווייס.

נאר צו זאגן אז בני ישראל האבן זיך ארויס געלאזט פון אויבער-עגיפטן ווי דו זאגסט ערגעץ צפון פון דער צפון׳דיגער סודאן, איז א שטארקער דוחק, ווייל אויף רעמסס ווייסט מען גאנץ קלאר וואו זי איז, דאס איז אויפן דעלטא, דהיינו צפון נאנט צום ים הגדול. הגם ס׳איז יתכן אז ס׳זאלן האבן געווען נאך שטעט מיט די נאמען רעמסס, ויייל דאס איז געווען א גאנגבארער שם פון עטליכע פרעה׳ס, נאר דאס איז שוין א גרעסערער ״שלעפ״.

אז דו ווילסט אזוי זאגן אויף אברהם אז די מצריים וואס ער האט באזוכט איז ערגעץ אין אויבער-עגיפטן, בי מיי געסט, ווייל אנדערש ווי בימי השעיבוד ווען די הויפט שטאט איז געווען אויפן דעלטא, איז די הויפט שטאט פון מצרים בימי אברהם געווען היבש מער דרום. איבערהויפט אז מען איז מסכים מיט די שיטא פון מאנכע אז מצרים איז נישט אייביג א נאמען פון א לאנד, נאר צומאל די נאמען פארן נילוס ווי מיר זעהן אין פסוק ״יאור מצרים״ אדער אולי דאס אייגענע מיט נהר מצרים (צו פארגלייכן, פרת הייסט נישט נהר בבל, און חידקל הייסט נישט נהר אשור, מכאן פתחון פה לאומרים אז מצרים שם נהר הוא). טאמער זאגט מען אזוי, קען מען זיך לאזן וואוילגיין אויך מיט די שם פרעה, ווייל כידוע איז פרעה געווען ווי שפעטער ״קיסר״, גלייך ווי קיסר מקורו ברומא אבער איז געבארגט געווארן ביי אנדערע אימפעריעס אלץ כנוי פאר עמפערער, אזוי איז פרעה געבארגט געווארן דורך נוביע (כוש) און ווער ווייס וויפיל נאך מלוכה׳לעך אויף די ברעגעס פונעם ״נהר מצרים״ להגדיל הטראסק. איז דערפאר כאטש דא ארט פאר א סברא אז פרעה בימי אברהם איז עפעס א אפגעריסענער מלך ערגעץ אויפן פארשטיפטן דרום נילוס אינעם היינטיגן סודאן אדער אטיאפיע.

נאר עס מוז קלארגעשטעלט ווערן אז פון רעמסס ביז די קדש ברנע וואס איז די טויער פון ארץ ישראל ביים דרום, האט די אידן גענומען נישט מער ווי 80 ימי נסיעה (צוויי מיט א האלב חדשים לערך). א שיבוש כלפי די 40 יאר. פון דארט האט מען ארום גערינגלט שעיר און איין גענומען ארץ סיחון ועוג, וואס דערפאר איז מען אריין קיין ארץ ישראל דורך איר מזרח׳דיגער טויער, דהיינו יריחו.
דערפאר, וואו אימער מען זאל נאר לייגן ארץ ישראל, פון רעמסס ביז קדש ברנע קען נישט נעמען מער פון 80 טעג, איז וויפיל מייל מען קען אריינפאקן אין די 80 טעג איז כל הכבוד, אבער מען איז באגרעניצט.
נאר זיך האלטענדיג צו אונזער ארגינעלן שמועס, פון רעמסס ביז אסיר, איז גענוי א מהלך פון צוויי מיט א האלב חדשים לויטן שטייסטן גאנג פאר אנשים נשים וטף.

 

[אין הכי טאקע]

נאך עפעס וואס איך כאפ מיר יעצט איז אז געווענליך ווען א רעליגיע צעטיילט זיך צו שאפן א נייער צווייגל, לאזט די נייע רעליגיע אלץ ביז אהער פארהייליגט אין דער קעינאן (סקריפטשערס) נאר מכאן והלאה איז מחבר איר אייגענע דיפרינטשיעיטעד ווערסיע.
כגון די שומרונים פארציילן אז ביי עלי הכהן איז געשעהן זייער פיצול, און אז אלעס נאר ביז נאך ספר יהושע איז הייליג. די נוצרים האלטן אלעס ביז דער ברית החדשה ווי אונז. די ענניים און שפעטער קראים פארהייליגן נאר די ספרי קודש לאפוקי די תורה שבע"פ. א.א.וו.

יעצט, לויט אונזער מסורה וואס מ'האט געלערנט אין חדר אז די מדבר איז געווען די סיני פענינזולא און אר"י איז געווען וואו זי איז יעצט, איז א שטיקל תמיהה אוואו אונזער לעד ישמעאל קומט אריין אין די פיקטשער? און אויך איז א פלא ווען מען הערט אז לויט די מוסלעמענער מסורה איז דער פיצול געשעהן ביי יצחק'ן און אז פאר זיי איז אלץ ביז אהין הייליג. כ'מיין הלמאי?
אבער יעצט אז מיר האבן אזעלעכע רוטס אין דרום-מערב פון דעם ארעביען פענינזולא איז אסאך מער פארשטענדליך וויאזוי דזשודעיאיזם איז אויך א מוטער פון איסלאם גענוי ווי זי איז פון נוצרות.

Click to shrink...

ווארט, לויט געוויסע היסטאריקער איז דער אמת׳ער מעקא דארט וואו ס׳איז פעטרא אין ירדן, און מוחאמאד קומט פון סיריע.
אבער לויט די אראבישע מסורה איז מעקא פארשטייט זיך טיף אינעם פענינסעלע, און באר לחי רועי אויך ערגעץ דארטן, און דער אבן עזרא ברענגט דאס אלץ א לעגיטימע סברא. זעהט זיך אויס ער קימערט זיך נישט מיטן ריזיגן מרחק.

 

[איצטרוביל]

"ברעיקונג: אבו מאזון זאגט אז די בית המקדש איז גאר געוועהן אין תימן און נישט אין ירושלים עפ''ל"

**בלויז נייעס** מלחמה אין א"י תשפ”ד - בלאט 418 - אידישע וועלט פארומס

 

[דאקטאר-ראבינער]

אין אנדערע נייעס זאגן ארכעאלאגן אז קאלאמבוס האט אנדעקט דאס לאנד וואס איז היינט באקאנט אלס Israel/Palestine. זיי זאגן אז from sea to shining sea מיינט מען פונעם ים הגדול צום ים המלך. די כותל איז אלטע מאיא איבערבלייבענישן. עיר דוד איז אצטעק. הר הזיתים איז עיראקווי. די אלע אלטע שולן אין גליל זענען נאוואהאו. אלע הברעיאישע מטביעות, אינסקריפשאנס, בנינים, וכו' זענען אלס א חלק פונעם ציוניסטישער ליגן.

 

[שיינע איד]

אין אנדערע נייעס זאגן ארכעאלאגן אז קאלאמבוס האט אנדעקט דאס לאנד וואס איז היינט באקאנט אלס Israel/Palestine. זיי זאגן אז from sea to shining sea מיינט מען פונעם ים הגדול צום ים המלך. די כותל איז אלטע מאיא איבערבלייבענישן. עיר דוד איז אצטעק. הר הזיתים איז עיראקווי. די אלע אלטע שולן אין גליל זענען נאוואהאו. אלע הברעיאישע מטביעות, אינסקריפשאנס, בנינים, וכו' זענען אלס א חלק פונעם ציוניסטישער ליגן.

Click to shrink...

למעשה קען מען דיר נישט אפפרעגען, איז ווער זאגט אז עס איז נישט אזוי?

 

[אין הכי טאקע]

איך וויל נאר צולייגן, נישט ממש א ראיה, נאר כדי אויסצוברייטערן די ספעיס אין מח כלפי דעם ענין לקרב אל הדעת אזא מעגליכקייט, א בחינה פון אל תתפלא. מיר געפונען א סך מדינות וואס ס׳איז ידוע אז זייער שטאם ארט איז נישט וואו זיי זענען היינט, נאר אביסל ארויפצו אדער אראפ צו, און צומאל היבש אפגעריקט. איך וועל דא געבן דוגמאות וואס איז געדענק אויבערפלעכליך.

פרייסן - בערלין אין די הויפט שטאט פון פרוסיע (פרייסן), פרוסיע איז די הארץ פון וואס איז געווארן דייטשלאנד. דער ארגינעלער פרוסיה איז דער היינטיגער קאליניגראד וואס האט אמאל געהייסן קעניגסבערג, בשכינות צו ליטע, און דאס פאלק איז ארגינעל נישט געווען גערמאניש, נאר טאקע באלטיש, דהיינו ממשפחת הליטאים. מיט די צייט האבן זיי זיך פארשפרייט אין די גערמאנישע שטחים, ביסלעכווייז פארלוירן זייער שפראך, איז גערופן די נייע לאנד על שם זייער ארץ מקור.

רוסלאנד - ארגינעל זענען די רוסן פון שוועדן, א סארט ווייקינג, זייער שפראך איז גערמאניש. זיי האבן געצויגן דרום קיין נאווגאראד און קיעוו, קיעוו איז געווארן רוס, די אלטע גערמאנישע שפראך איז פארוואנדלט געווארן אען א סלאווישער שפראך. נאך די טארטארישער תקופה, איז רוס אריבער קיין מאסקווע, נאך ויייטער פונעם ארץ המקור אין שוועדן.

און אז מ׳רעדט פון טארטארן, די ארגינעלע טארטארן לאנד איז ארום מאנגאליע, א מרחק עצום פונעם היינטיגן טאטארסטאן ביי די וואלגא אין מזרח אייראפע. נאר די גאנצע נאמען טארטאריע איז לאו דוקא די נאמען פון די נאטיוון. וואס איז מיט טערקיי אבער, אויכעט פון די משפחה.

טערקיי - די ארגינעלע טערקיי איז טורקיסטאן, וואס איז בעצם א שטח עצום אין צענטראל אזיע, דארט וואו קירגיסטאן און מערב כינע געפונט זיך, א מרחק עצום מאוד פון היינטיגער טערקיי.

בולגאריע - די ארגינעלע בולגאריע איז צווישן די אוראל בערג אינעם וואלגא, היינט אין באלקאן, ווידער א שיינער מרחק פונעם ארגינעל, און אויך דא האבן זיי פארלוירן זייער ארגינעלער שפראך.

אונגארן, פינלאנד - כידוע אז זיי ביידע שטאמען פון ארום די אוראל בערג און געברענגט זייער אידענטיפיקאציע פון מזרח אין הארץ פון אייראפא.

פראנקרייך - די ארגינעלע פראנקען זענען א צפון גערמאנישער שבט ארום וואו בעלגיע איז היינט. ווידער האט זי געצויגן אביסל מערב און פארלוירן איר גערמאנישער שפראך.

ענגלאנד - ארגינעל די האלב אינזל אנגעלן אין צפון דייטשלאנד הארט ביים דענישן גרעניץ

ליטע - ארגינעל ארום פינסק אין בעלארוס, זייער שפראך רוטאני (אלט רוסיש). נאר זענען אריבער קיין זאמושט וואו ס׳איז דער היינטיגער ליטע אין אריבער צו א באלטישער שפראך.

אינדיע - ארגינעל וואו ס׳איז היינט פאקיסטאן (וואס איז טאקע ביז נישט לאנג געווען א טייל פון אינדיע), און חלקים פון אפגאניסטאן.

סיריע - ארגינעל אשור וואס איז צפון איראק.

יוון (אין לשון הקודש) - ארגינעל ארום איזמיר אין היינטיגן טערקיי.

אדום לויט אונזער מסורה איז געווארן רוים

רוים - אין געוויסע תקופות איז איסטאמבול (קאנסטאנטינאפאל) געווען רוים (אדער רומעניע). נישט צי נאנט צום ארגינעל רוים, אויך איר שפראך איז געווען אנדערש ווי דער ארגינעלער רוימישער שפראך. שפעטער האט דייטשלאנד געהייסן ״דער הייליגער רוימישער אימפעריע״ זיך באוראכטענדיג אלץ אירע יורשים.

רומעניע - הייסט ווידער על שם רוים, דאכט זיך אז אויך דארט האט זיך געפונען עמיצער וואס האט זיך פאררופן אויפן פארצייטישן קייזערשאפט.

מאריטאניע - ארגינעל צפון מאראקא

- אפריקא (וואס גייט היינט בעיקר ארויף אויף סוב-סאהארישער אפריקא) - איז פון דעם פראווינץ אפריקא וואס איז היינט טוניס.

וכהנה רבות. ארמעניע, אטיאפיע, סודאן, בארבאריע ועוד ועוד. פארשטייט זיך אין טייל דוגמאות זענען די נעמען נישט מער ווי נעמען אן א פארבינדנשאפט מיט יענעם קולטור, און אן דעם וואס עמיצער זאל קלעימען אז די יעצטיגע לאנד איז זייער ארץ המקור, ס׳איז מוסכם ביי אלע פון וואו מען שטאמט נישט אנדערש ווי ס׳מוסכם ביי אונז אז מיר שטאמען פון אור כשדים און מצרים, לאמיר זאגן ס׳איז זייערע ווערסיעס פון אויסוואנדערן צו זייערער ארצות המובטחות. אבער ס׳ברייטערט פארט אויס דעם בליק אז יא, ס׳כבר היה לעולמים אז אן ארגינעלער לאנד מאכט א ויסעו.

נאר אז דו ווילסט פון די סארט וואס אפילו דער ארץ המקור איז נישט קלאר, ס׳דא פון דעם אויך גענוג, דהיינו מקומות וואס דער ארץ המקור גופא איז שרוי במחלוקה, מסורות וועגן תנ״ךישע מקומות וואס איינער שווערט זיך אזוי און דער אנדערע פארקערט, מען רעדט דא טאקע נישט פון ערטער וואו מען האט געזאלט וואוינען ברציפין טויזנטע יארן ווי ס׳איז מיט ארץ ישראל, אבער גענוג צו זעהן וואו מסורות קענען פירן, למשל ארץ כוש-אטיאפיע איז געווארן איינס מיט ארץ הודו און זיך צושפרייט אין יעדער לאנד וואס פארמאגט מאלפעס ביז מ׳האט באמת צאמגעמישט הודו מיט כוש און שוין נישט געוויסט וואס איז וואס; נהר הגיחון פון די נהרי גן עדן וואס וואלט געדארפט צו זיין נאנט צום פרת וחידקל איז לויט יוסיפוס דער גאנגאז אין טיפן באהראטישן אינדיע, און לויט א מסורה אין בוכארא דער אמו דאריע טייך. און זעה נאר וויפיל קומען מיט הארטע באווייזן אז לחלח וחבור ונהר גוזן זענען אלע אין אפגאניסטאן ווייט פון מלכות אשור בעת ס׳דא שארפערע באווייזן אז זיי זענען אלע אין סיריע וואס איז פאקטיש געווען אונטער מלכות אשור, וכדו׳; דאס פאלק גרגשי, די גרוזינער אידן טענה׳ן זי איז דארט, די מאראקאנער טענה׳ן ס׳איז ביי זיי.

און דא האסטו מדינות שלימות: ספרד פון פסוק איז כמעט קלאר אין היינטיגע טערקיי, צרפת ערגעץ נעבן ארץ ישראל, אשכנז ערגעץ אין די קאווקאז; תורגמה אויך ערגעץ דארטן און נישט איסטאמבול, דאס זעלבע מיט תירס, נישט טערקיי נאר טראקיע (אדער טראסיע) וואס איז מער ווארשיינליך היינטיגער בולגאריע. און וויפיל פון אונזערע ספרים לאזן זיך גלייבן אז די ״עולם חדש״ איז ארץ אופיר.

ס׳איז ידוע אז ס׳איז שטענדיג געווען די רייץ צו געבן די ערטער וואו מען האט אימיגרירט א ביבלישע משמעות, אמאל בלויז דער נאמען, און אמאל געגלויבט אז ס׳איז דאס ארט ממש, לויט ווי ס׳האט זיך זיי געפארט. דאס זעהט מען אויך ביי די אומות העולם, באקאנט איז וואס פארצייטישע רוימער האבן געגלויבט אז די שטאט טרוי וואס מיט איר איז געווען די מעשה מיט די טרויאישער האלצענער פערד בתחבילות, געברענגט אינעם אור אלטער קאנאנאזירטער בוך פון האמער, איז בעצם רוים, כאטש וואס במציאות איז עס לכאורה ערגעץ אין מערב טערקיי. א גרויס טייל פון דאס קורדיש פאלק אין מזרח טערקיי טענה׳ט זיי זענען ארץ מדי, כאטש לויט ארכאלאגן איז עס לכאורה האמאדאן אין איראן, טאקע נישט ווייט איינע פון אנדערן אבער פארט אפגעריקט. חוקרים מאכן אפילו אוועק די אביסיניער (אטאפישער) מסורה אז זייער לאנד איז ארץ שבא הקדמון כאטש אין דעם פאל לייקנט קיינער נישט אז היסטאריש איז דאס ארט כאטש פאר א תקופה געוועלטיגט געווארן דורך שבא, און אז דאס אביסינישער פאלק שטאמט מעגליך פון די ארגינעלע שבאים, נאר איר עיקר לאנד וארץ המקור איז פארט נישט אביסיניע נאר מעבר למיצר הים ערגעץ אין תימן.

און טאמער דאפרסטו מקומות הקדושים וואס מען האט געזאלט אפהיטן איר אידענטיפיקטציע מחמת קדושת המקום, אז מען רעדט שוין פון האמאדאן טענה׳ט די ארטיגע אידישע מסורה אז דארטן איז שושן און דאכט זיך אזוי פסק׳ענען זיי להלכה, כאטש ארכאלאגיש גערעדט איז דאס סוסא אינעם אילאמישער פראווינץ. און לאמיר נישט אריין ג׳יין אין דעם אז ס׳דא בערך פינף קברי דניאל אין פארשידענע מדינות צווישן זיי אוזבעקיסטאן, צוויי פּאָר קברי מרדכי ואסתר; לויט די מסורה פון אידן פון אינדיע איז אליהו ארויף אין הימל ביי זיי אינעם ווייטן מזרח. און לאמיר נישט צופיל מאריך זיין אין די קברי תנאים ואמוראים וואס דער אריזל האט מגלה געווען, און כל מיני מסורות מפוקפקים וועגן מקום ברית בין הבתרים אויפן הר חרמון, מקום כבשן האש של אברהם אין אורפא טערקיי וואס ארטיגע אידן גלויבן זי איז אור כשדים, און דאכט זיך ס׳דא כאטש נאך איין בארג וואס לויט די מסורת המקום פלעגט אנגערופן ווערן הר תבור חוץ דעם באקאנטן איינס גאר ווייט פון אנדערן.

און איך רעדט שוין נישט פון קריסטליכע און מוסלעמענע מסורות וועלעכע פירן מקומות הקדושים פון תנ״ך און פון זייערע ספרים אין ערטער כאוות נפשם, ביי די קאשמירער אין אינדיע איז אפילו דא א מסורה אז משה רבינו ליגט דארטן, און בסמוך איז דא אויך א יאשקע קבר, עמיצער מוז דא דמיון׳ען אויף כח, יעצט שריי פדינו ומצילינו ״מסורה״. (און אז דו ווילסט קען איך שוין אויסברייטערן דעם ענין אויך וועגן ״מסורות״ איבער מחברי ספרים ווי ספר יצירה און זוהר הקדוש ועוד וואס איז פון די זעלבע שוריק געפלאכטן)

מען קען אין דעם מאריך זיין מער, אבער גענוג צו כאפן וואס איך וויל ארויס ברענגען

 

[מסתת הרים]

דא האסטו ישראל קנוהל׳ס טעאריעס וועגן הר סיני
תורה מהר סיני ?

 

[שפן הסופר]

א גרויסן יישר כח פאר דער שרייבער פון דעם ארטיקל, ווייל דאס באשטעטיגט א טעאריע וואס איך דריי מיך שוין ארום פאר א לענגערע צייט.

מיין אלט-געזעסענע טעאריע טענה'ט אז ס'איז פאראן 2 סארטן זאכן וואס זענען גורם אז א מענטש זאל גלייבן אין עפעס.

די ערשטע זאך וואס מאכט אז א מענטש זאלן גלייבן אין עפעס, איז פשוטע ראיות, אדער "עווידענס" ווי ס'ווערט אנגערופן אין גוי'איש...

ס'איז אבער פאראן עפעס וואס איז אפילו שטערקער ווי עווידענס, און דאס איז ווילדע קאנספיראציעס.

ווילדע קאנספיראציעס האט עפעס א מאדנע כח, וואס מאכט אז מענטשן זאלן וועלן גלייבן דערין אפילו ס'האט אן א שיעור ראיות דערקעגן.

אט למשל קוקט אהער דא:

אן אריינצוגיין און צונעמען די עצם קשיות וואס זענען געפרעגט געווארן אויף די אנגענומענע מהלך, און אן צונעמען ווער דער ארכעאלאג "ראן ווייט" איז געוועזן, איז אבער קלאר אז דא קומט פאר א מאדנער שפיל.

דער שרייבער הייבט אן מיט עטליכע "קשיות" אויף די אנגענומענע מהלך פון בארג סיני וכדומה, און צוליב די פאר "קשיות" טראגט ער אונז אריבער צו א מהלך וואס איז הונדערטער מאל מער לעכעריג, און פארמאגט ים'ן מיט מער קשיות.

צו זאגן אז ארץ ישראל איז גאר נעבן תימן, וועט מען נישט נאר דארפן פארענטפערן 4 אדער 5 קשיות, נאר זיי וועלן דארפן פארענטפערן די טויזנטער מקורות, אויפשריפטן און ארכעאלאגישע געפינסן וואס ווייזט אז ארץ ישראל געפינט זיך דווקא יא אויפן ברעג פונעם מיטעלענדישן ים.


איי, וואסזשע טאקע ווערן געוויסע מענטשן עקסייטעד פון די נייע מהלך?
נאר היינו טעמא ד'פלאכע וועלט טעאריע, מוסד דורכגעפירט 9/11 טעאריע, והיינו טעמא ד'ארץ ישראל געפינט זיך ענדערש אין א דיינינג רום אין מאלאזיע.

אויב איז עפעס וואס פרעגט אפ די אפיציעלע טעאריע, וועלן עס מענטשן וועלן גלייבן אפילו טאמער ס'פארמאגט פיל פיל ווייניגער ראיות ווי די אפיציעלע מהלך.

 

[קץ דוחק]

נו, ברענגזשע אפאר ארכעלאגישע ראיות אז אר"י איידער ווען די מלוכות יהודה וישראל זענען געווארן געפארעמט, איז יא געווען אוואו זי איז היינט?

 

[שפן הסופר]

נו, ברענגזשע אפאר ארכעלאגישע ראיות אז אר"י איידער ווען די מלוכות יהודה וישראל זענען געווארן געפארעמט, איז יא געווען אוואו זי איז היינט?

Click to shrink...

פאראן אן א שיעור ארכעאלאגישע ראיות אויף די תקופת בית ראשון. בפרט פון די מלכי ישראל (וואס זענען ווארשיינדליך געווען פיל שטערקער ווי די מלכי יהודה).

איינס פון די אינטערסאנסטע (אין מיינע אויגן), איז די מציבת מישע וואס דער קעניג פון מואב האט געשריבן.

 

[קץ דוחק]

ס'איז טאקע זײער אינטרעסאנט. כ'זעה דאס יעצט צום ערשטן מאל. דער אמת איז ס'איז מיר געליגן אין קאפ אז ס'איז דא עפעס באװײזן פאר עמרי ואחאב (הגם װאס איז דא אויף אחאב איז שװאך). בכלל איז דאס די ערשטע געפונענע באװײזן (פון װאס ס'דוכט זיך דא גאנץ װײניג) צו די געשילדערטע סיפורים אין תנ"ך.
דאס טױשט אבער נאכנישט אז פון דעם איז נאכאלס נישט קײן באװײז אויף מלכות בית דוד און זיכער נישט אויף 'בית ראשון' און ממילא קען זײן אז מלכות בית דוד איז געװען נעבן תימן. אויכעט, די תקופה װאס די מציבה רעדט פון איז פוהל שפעטער פון װאס דער פותח השנירל שרײבט װאס איז מימי אברהם (אדער נאך פריער) ביז נאך ימי יהושע בן נון (הגם דער מחבר האט געטענהט ביז ימי חשמונאים).
דאס אז זײ האבן אױך געהײסן מואב, האט שוין דער פותח השנירל געזאגט אז די נעמען האט מען געגיבן די זעלבע פון אמאל אזױ װי להבדיל אין קרית יואל מאנרוי קען מען טרעפן נעמען פון ראפשיץ, ליזענסק און ליסקא וכדומה..

 

[שפן הסופר]

ס'איז טאקע זײער אינטרעסאנט. כ'זעה דאס יעצט צום ערשטן מאל. דער אמת איז ס'איז מיר געליגן אין קאפ אז ס'איז דא עפעס באװײזן פאר עמרי ואחאב (הגם װאס איז דא אויף אחאב איז שװאך).
דאס טױשט אבער נאכנישט אז פון דעם איז נאכאלס נישט קײן באװײז אויף מלכות בית דוד און זיכער נישט אויף 'בית ראשון' און ממילא קען זײן אז מלכות בית דוד איז געװען נעבן תימן. אויכעט, די תקופה װאס די מציבה רעדט פון איז פוהל שפעטער פון װאס דער פותח השנירל שרײבט װאס איז מימי אברהם (אדער נאך פריער) ביז נאך ימי יהושע בן נון (הגם דער מחבר האט געטענהט ביז ימי חשמונאים).
דאס אז זײ האבן אױך געהײסן מואב, האט שוין דער פותח השנירל געזאגט אז די נעמען האט מען געגיבן די זעלבע פון אמאל אזױ װי להבדיל אין קרית יואל מאנרוי קען מען טרעפן נעמען פון ראפשיץ, ליזענסק און ליסקא וכדומה..

Click to shrink...

לאמיר גיין זייער צושטייטעלעך.

ווען און דורכוועם האלסטו איז די תורה געשריבן געווארן?

איך נעם אן אז אויב דו ביזט גרייט צו ספק'ענען אין אמיתת המסורה כלפי ארץ ישראל, ביזטו אוודאי נישט פון די מענטשן וואס נעמען אן אין די אמת'דיגקייט פון אונזערע אנדערע פיל שוואכערע מסורות.

נו אויב אזוי... ילמדנו רבינו וויאזוי עס מאכט סענס אז די שרייבער פון די תורה און אירע מעשיות, וואס האבן געוואונט אין די היינטיגע ארץ ישראל (ווי די ביזט אליינס מודה אז לכה"פ אין עמרי'ס צייטן האט מען שוין דארט געוואונט), זאלן רעדן און שרייבן פון "זייער" לאנד וואס געפינט זיך נעבן תימן...

 

[קץ דוחק]

דער אמת איז איך האב גאר װײניג דורכגעטוהן די נושא װײל ס'אינטרעסירט מיר נישט אזוי, דערפאר קומט נישט פאר מיר ארײנצורעדן. נאכאלס װעל איך זאגן װאס איך געדענק פון זיכרון אדער הײפאטעטיקעל גערעדט:
די שרײבער פון די תורה זענען נישט געװען אײנס, די תורה איז נישט געשריבן געװארן חטיבה אחת, און ס'איז נישט געשריבן געװארן דורכאויס אײן דור, און אויך נישט אין דעם זעלבן ארט. אויכעט, אויב איך געדענקט גוט, אפ' ע"פ ביקורת המקרא זענען די עלטסטע ספרים פון די תורה, ד.ה. װען מ'האט אנגעהויבן זײ שרײבן און בּאַארבעטן, אויך ערגעץ פון 10 אדער 11 הונדערט לפני הספירה, און אזױ האט זיך דער פראצעס, פון באארבעטן און מעקן, צולײגן און אױססמוּטהן, געצױגן ביז 500 לפנה"ס, אן ערך פון 5-600 יאהר. און ס'האט זיך נישט אנגעפאנגען אזוי שפעט װי פון װען דו רעדסט װאס איז װײניגער װי 900 לפנה"ס. איך רעד דא נאר פון תורת משה אלײנס דוכט זיך. (די מעשה'לעך אריבערגײענדיג בעל פה פון טאטע צו קינד זענען מסתמא פיהל פיהל עלטער).

סאוי, ס'קען יא געמאָלט זײן אז אין די ערשטע יארן, האבן די טרעגער און עורכים פון די גאר-אלטע חלקים פון צװישן די כתבים, געשריבן, טיף אין דרום ארעביע, און שפעטער, נאכ'ן "חורבן", װען מען האט געמאכט אר"י פאר דער נײער ארט אװאו זי איז הײנט, האט מען צוזאמען געשמאלצן די כתבים װאס מ'האט אריבערגעברענגט פון ארעביע צוזאמען מיט די לאקאלע אלטע כתבים (די היזיגע מלכי ישראל למשל האבן דאך געהאט זײערע אײגענע סקריפטן פון לעגענדעס און דינים אויכעט), מ'האט זײ באארבעט און מגיהה געװען, און אזוי האט מען צוזאמען פאבריצירט א שעהרד ומשותף'דיגע היסטאריע װאס איז נישט געװען בעפאר. ס'איז אזוי שװער צו גלויבן?

 

[שפן הסופר]

דער אמת איז איך האב גאר װײניג דורכגעטוהן די נושא װײל ס'אינטרעסירט מיר נישט אזוי, דערפאר קומט נישט פאר מיר ארײנצורעדן. נאכאלס װעל איך זאגן װאס איך געדענק פון זיכרון אדער הײפאטעטיקעל גערעדט:
די שרײבער פון די תורה זענען נישט געװען אײנס, די תורה איז נישט געשריבן געװארן חטיבה אחת, און ס'איז נישט געשריבן געװארן דורכאויס אײן דור, און אויך נישט אין דעם זעלבן ארט. אויכעט, אויב איך געדענקט גוט, אפ' ע"פ ביקורת המקרא זענען די עלטסטע ספרים פון די תורה, ד.ה. װען מ'האט אנגעהויבן זײ שרײבן און בּאַארבעטן, אויך ערגעץ פון 10 אדער 11 הונדערט לפני הספירה, און אזױ האט זיך דער פראצעס, פון באארבעטן און מעקן, צולײגן און אױססמוּטהן, געצױגן ביז 500 לפנה"ס, אן ערך פון 5-600 יאהר. און ס'האט זיך נישט אנגעפאנגען אזוי שפעט װי פון װען דו רעדסט װאס איז װײניגער װי 900 לפנה"ס. איך רעד דא נאר פון תורת משה אלײנס דוכט זיך. (די מעשה'לעך אריבערגײענדיג בעל פה פון טאטע צו קינד זענען מסתמא פיהל פיהל עלטער).

סאוי, ס'קען יא געמאָלט זײן אז אין די ערשטע יארן, האבן די טרעגער און עורכים פון די גאר-אלטע חלקים פון צװישן די כתבים, געשריבן, טיף אין דרום ארעביע, און שפעטער, נאכ'ן "חורבן", װען מען האט געמאכט אר"י פאר דער נײער ארט אװאו זי איז הײנט, האט מען צוזאמען געשמאלצן די כתבים װאס מ'האט אריבערגעברענגט פון ארעביע צוזאמען מיט די לאקאלע אלטע כתבים (די היזיגע מלכי ישראל למשל האבן דאך געהאט זײערע אײגענע סקריפטן פון לעגענדעס און דינים אויכעט), מ'האט זײ באארבעט און מגיהה געװען, און אזוי האט מען צוזאמען פאבריצירט א שעהרד ומשותף'דיגע היסטאריע װאס איז נישט געװען בעפאר. ס'איז אזוי שװער צו גלויבן?

Click to shrink...

וועלכע חורבן?

מיר האבן פרוף פאר א אידישע מלוכה נאך פארן גלות בבל.

די געשריבענע תורה איז געשריבן געווארן דורך שרייבער וואס האבן געוואוינט וואו?

געב מיר אביסל מער בעקראונד.
לויט דיין טעאריע: בערך ווען איז געשען די סוויטש פון תימן צו די לעוואנט, און ווען איז אונזער תורה געשריבן געווארן?