דאס איז א אלטע פראגע וואס אלע טראכטערס, טעאלאָגן, שרייבער, און פילאסאפן פון אלע סארטן און פון אלע רעליגיעס ברעכן זיך שוין קאפ פאר טויזענטער יאהרן, זיי רופן דאס די
אויב ס׳איז דא א גאט וואס פארשטייט אלעס און קען אלעס טוהן פארוואס דארף ער עס דוקא טוהן אויף אזא וועג אז מענטשען מיט אלע אנדערע באשעפענישן זאלן ליידן אזעלעכע פיין און יסורים?
סאיז דא אסאך וואס פרובירן עס צו פארענטפערן אויף אפאר אנדערע וועגן. די קשיא בלייבט אומפארענטפערט פאר רוב, אפילו פאר גלייביגע ווייל דער כל יכול וואלט דאך געקענט באשאפען א וועלט אָן קיין pain און evil, אדער עכ״פ מיט אסאך ווייניגער פיין און יסורים. פארוואס ליידן אזויפיל בעלי חי׳? פארדעם זענען טאקע אסאך אנגעקומען צו די מסקנא אז אלעס איז א עקסידענט פון נאטור און נישט פון קיין גאט וואס טוט דירעקט באשטארפן די באשעפענישן, נאר אלעס איז רענדאם.
וואס כ׳האב קיינמאל נישט פארשטאנען פון דעם איז צוויי נקודות.
1. אפי׳ לשיטתם פרעגט עס נאר אפ די סעט פון די 3 attributes,
all knowing
all powerful
and all loving
אבער אויב נעמסטו אראפ נאר איינס פון די, איז אויס קשיא, און כ׳געדענק נישט זעהן ערגעץ אויסשמועסן אז די אלע דריי איז מוכרח פאר זיין עקזיסטענץ, ספעציעל די דריטע all loving, אין אנדערע ווערטער אין בעסטן פאל איז עס א קשיא אויף א ׳גוטע׳ באשעפער, נישט אויף זיין עצם מציאות.
פארשטייט זיך ס׳איז ווייט נישט בא׳טעמ׳ט אנצונעמען אז דער באשעפער איז שלעכט ח״ו, אבער פון א לאגישער פערספעקטיוו איז עס ׳אפשר׳ מעגליך.
והשנית והיא העיקר, אויב ביסטו מסכים אנצונעמען אז עס עקזיסטירט א גאט, וואס ביי דעפינישן איז סיי זיין עצם מציאות למעלה מהשגתינו, און סיי זיין origin איז למעלה מהשגתינו, דהיינו ממ״נ, אדער קענען מיר נישט פארשטיין how he came about, אדער (וואס דאס איז וואס מיר גלייבן) איז ער נצחי, וואס נצחיות בעצם איז ווייטער למעלה מהשגת אנושי, קומט אויס אז מיר האבן אים אנגענומען כאטש וואס ביידע (זיין מציאות/ being, און זיין origin) זענען גענצליך פארהוילן פון אונז, איז דאך נאך א סאך גרינגער אנצונעמען אז זיין behavior איז אויך למעלה מהשגתינו, פונקט ביי זיינע מעשים ווערסטו סטאק?? יא ער קען אלעס און ער וויל נאר גוטס, און דאס איז די פונקטליכע פארעם וויאזוי עס דארף צו געשעהן, און דאס איז גוט, סיי די צרות אליינס און סיי דאס אז ס׳קוקט אונז אויס שלעכט, גאר שלעכט, דאס איז אלס א חלק פון די גוטס. איי וויאזוי פונקטליך מאכט דאס סענס? שקיינאנונג, און איך ערווארט נישט עס צו פארשטיין, פונקט ווי כ׳ערווארט נישט צו פארשטיין זיין מהות, און ווי פארשטענדליך דאס (אז כ׳פארשטיי נישט זיין מהות) פרעגט נישט אפ זיין מציאות, ווייל דאס איז דאך די דעפינישן פון גאט, פונקט אזוי זענען זיינע מעשים אויך א חלק פון די אומפארשטענדליכקייט פון גאט.
דערנאך קען מען אריינגיין אין סברות און תירוצים אויף וויפיל מען קען יא פארשטיין למחצה לשליש ולרביע פארוואס דער אויבערשטער טוט געוויסע זאכן, אבער דאס איז אלעס נאכן פארשטיין די underlying נקודה אז מיר קענען נישט און דארפן נישט פארשטיין.
בעיסד אויף דעם קען מען פארשטיין די באקאנטע משל פון א טאטע וואס זיצט נעבעך ביים קינדס בעטל און לאזט דעם דאקטער שטעכן דאס קינד, דאס אומשולדיג קליין קינד קוקט דאך אויפן טאטן מיט אן אומגעהויערן דיסעפוינטמענט, טאטע, כ׳האב אלץ געוואוסט אז דו האסט מיר אזוי ליב, וויאזוי קענסטו צולאזן אזא אכזריות?? אפי׳ אלץ פרעמדער, כש״כ אלץ רחמנות׳דיגע טאטע!! נאר וואס דען? דער ערוואקסענער פארשטייט שוין איינמאל אז טאקע מהאי טעמא, פון גרויס רחמנות מוז ער פארקוקן אויף דאס ביסל צער וכו׳.
יעצט גייט דער (אויבער) חכם פרעגן: דער טאטע טוט טאקע דאס בעסטע וואס ער קען, אבער דו טענה׳סט דאך אז דער אויבערשטער איז א כל יכול? טא, זאל ער דעם קינד נישט קראנק מאכן אין פירסט פלעיס??תירוץ: יא מיסד דע האל פוינט! אוודאי זאג איך נישט יעצט אז איך פארשטיי שוין פארוואס ער טוט עס, און פארוואס ער טוט עס נישט אן קיין פעין אין פירסט פלעיס, און כ׳פלאן עס נישט צו פארשטיין עניטיים סאאן, דעטס די איידיע! די משל איז נאר זיך צו פרובירן צו קאנעקטן צום קינד׳ס פערספעקטיוו, ער איז אויך קאנווינסד אז וואס געשעט יעצט איז קאמפליט שלעכט, און אז די טאטע האט ביכולת עס צו סטאפן, און אז די טאטע האט אים ליב אהבת נפש, נאר וואס דען? קיין שכל צו מאכן פון דעם א לאגישע מסקנא האט ער נאכנישט, בלייבט ער נעבעך צופליקט מיט זיינע געמישטע געפילן, דער טאטע ווייסט אבער אז לפי המצב איז עס די בעסטע זאך פארן קינד, און הלואי כ׳קען אים עס פארשטיין גיבן. אזוי אויך מיר האבן נישט דאס מינדעסטע שכל צו מאכן מסקנות אינעם אויבערשטענ׳ס לאגיק (אזוי צו זאגן, פשוט אלס לעק פון א בעסערע טירם) ממילא זיץ מיר נעבעך דא אויף דעם עולם (און אין קרעמל) און פלאצן פון צומישטקייט ״וואס אט אזאנס קומט דא פאר?????״ גענוי ווי דער נעבעכדיג קינד אויפן שפיטאל בעטל. דאס קינדס טעות איז אינעם מציאות פונעם טאטענס יכולת, און אינעם מציאות פונעם קרענק אין וואס ער געפונט זיך ליידער, און אז דאס גייט אים ראטעווען וכו׳ און אונזער טעות געפונט זיך אין?? אאפס… מיר ווייסן נאכנישט, ווייל מיר זענען נאך דאס קינד יעצט.. די חילוק איז אז מיר קענען כאטש פארשטיין די משל, וואס דאס קען זיין עטוואס comforting דאס קינד האט נעבעך דאס אויך נישט. (און דאס קינד׳ס צער - וואס דאס איז דאך מעשים בכל יום - איז א חלק פון די נמשל אויך… אבוויעסלי)
און דאס (און ענליכע נקודות) דעקט בעצם נאך עריעס פון די גאט דעבאטע, וואס כ׳האב נישט די צייט אריינצוגיין יעצט. וואס וואונדערט מיר נאר איז אז נאכן פארברענגען צענדליגער (און אפשר הונדערטער) שעות וואטשן שמועסן און דעבאטעס אויף די טאפיק, האב איך נאכנישט געטראפן קיין איין קריסט ארויסברענגען די נקודה, א זאך וואס ווי מיר זענען אויפגעוואקסן איז עס א בעסיק קאנסעפט (אפי׳ וועסט אריינגיין אין ארגומענטן עס אפצופרעגן, איז עס זיכער ווערט צו ווערן ארויסגעברענגט, נאך אזויפיל ווי אנדערע תירוצים וואס זיי שמועסן אויס.)
פונקט ווי זיי פארפעלן נאך נקודות וואס איז פריטי מאטש א ב אין אונזער רעליגיע. ויש להאריך
