מיינער א נאנטער חבר, לאמיר עם א נאמען געבן משה.
משה, קומענדיג פון א שיינע חסידישע באלעבאטישע משפחה, האט חתונה געהאט צו אן אשה צנועה וחסידה וועלכע קומט אויך פון א היימישע חסידישע משפחה. ויהי היום און דער שגץ אינטערנעט האט זיך באוויזן ביינעם אויפן שוועל, א גוטער קאפּ פארמאגט ער און ער האט זיך ליידער געלאזט איבעררעדן פונעם שטן, און נאכן זיך אנליינען אויפן ברייטן געוועב מיט אזויגערופענע סייענס, עוועלושן, ביאלאגיע מיט אלע שיין-קלינגעדיגע נעמען מיט וואס דער שטן אידענטיפיצירט זיך, האט ער ליידער פארלוירן זיין אמונה אין די י"ג עיקרים, און פון דארט ביז חילול שבת איז ניטאמאל א שפרינג.
פאר זיין ווייב איז דאס געווען ווי שטאך פון א מעסער אין איר הארץ. ס'הייסט, כ'האב חתונה געהאט מיט דיר, דעמאלטס ביסטו געווען א חסידישער בחור פון א חסידישע פאמיליע און כ'האב געטראסט מיינע עלטערן אז זיי זוכן פאר מיר פונקט אזא איינעם וואס האט באקומען דעם זעלבן חינוך ווי מיר און מיין משפחה און מיינע פרענדס, שכנים אא"וו און כ'וועל נישט ברויכן זיין אנדערש, און דא מיטאמאל שפילסטו מיך אזוי אויס! אמאל פלעגסטו טוהן מצוות מיט א שמחה, געלערנט פלייסיג און יעצט טוסטו בכלל נישט די אלע זאכן. דו מיינסט און דו רעדסט דיך איין אז קיינער באמערקט נישט? דיינע חברים? דיין משפחה? מיין משפחה? פלעגסט אויפשטיין פארטאגס, יעדער האט דיך געזעהן אין שול לערנען, דאווענען מיט מנין, און יעצט זעהט מען דיך מער נישט, די קינדער באמערקן עס, וואס וועט זיין דא?! פרעגט ס'ווייב א פארלוירענע.
ס'ווייב זיינע האט אים אנגעהויבן רודפ'ן, געקאנטאקט רבנים זאלן איר ארויסהעלפן מיט'ן רעדן מיט עם, אפשר אפשר וועט ער זיך לאזן דעררעדן און ס'וועט אריינגיין אין זיין פארשטאפּטע קאפ אז ס'קען נישט אזוי אנגיין ווייטער. ס'וועט זיין גרויסע בושות פאר אים און זיין ווייב און קינדער, פאר איר משפחה, זיין משפחה, שידוכים, מוסדות מיט וואס נישט. מיין חבר האט גארנישט געהאט קעגן איר, אדרבה זיי לעבן גוט און ער האט עס געוואלט מאכן ארבייטן, נאר זי האט זיך פארשטייצעך נישט געוואלט אוועקרירן פון אירע עלטערנס וועגן, פון די וועג וויאזוי זי איז אויפגעוואקסן, און ער האט איר באמת געוואלט צוליב טוהן, איז ער געגאנגען צו די רבנים און בעלי מוסר וואו זיין ווייב האט עם געשיקט. און ער האט געהאלטן אין איין זאגן פאר יעדעם אז אויב סיי ווער איבערצייגט איהם אין די אויטענטישקייט אין גאט, תורה ומצות וכו' דאן ווערט ער צוריק פרום, און נישט נאר חיצונית'דיג וואס דאס טוט ער ממילא, נאר פנימיות'דיג ווי א ריכטיגער עהרליכער איד.
וירבו הימים און אונזער משה האט געפאלגט זיין ווייב און אנגעהויבן גיין צו ערליכע אידן, רבנים, בעלי מוסר, פריוואט זיך אויס'טענה'ן מיט זיי. עטליכע אינטערעסאנטע עפיזאדן האט ער מיטגעטיילט מיט מיר. איינמאל האט זיין ווייב בעצת פון א פרומער משפחה מיטגליד געשיקט משה'ן צו א מער מאדערנער רב און אזוי ארום אים צו פרובירן משכנע זיין, היות יענער רב אידאך מאדערן און רעדט ענגליש, נישט סתם עפעס חסידישער אומגעלערענטער דומ"צ מיט א ריפּסענער בעקישע, נאר א גראדואירטער גאר.
און דער רב הייבט אן רעדן מיט אים און איז מסביר ווי מ'קען זעהן גאט פון די גרויסע ניסים וואס מ'זעהט יעדן טאג אין ארץ ישראל וכו', אבער משה האט איבערגעהאקט און אין א איידעלע וועג מסביר געווען אז אין דעם פלאץ אין סאטמאר ווי ער און זיין ווייב זענען מחונך געווארן איז דאס געווען חזיר טרייף און זיי גלייבן נישט אין די סארט ניסים. דער רב זעענדיג אז ער האט דא צו טוהן מיט א תמימות'דיגער אויבער-חכם האט ער אים משלח געווען אויף אן איידעלן אופן.
נעקסט האט עם די ווייב געשיקט צו א היימישער רב זעענדיג אז פון א מאדערנעם רב וועט גארנישט געשעהן, ויהי היום, און משה האט באגעגנט דעם היימישן חשוב'ן רב, גאר א קלוגער איד א בעל דרשן, זיי זעצן זיך אוועק. און דער רב האט שוין זעהט זיך אויס געהערט פונעם ווייב און עטוואס האט ער שוין אליין דערשמעקט אז מיט'ן זיך אויס'טענה'ן מיט משה'ן איבער אמונה ענינים גייט ער אין ערגעץ נישט אנקומען און ס'ממש א שאד די צייט און ענערגיע.
קוקט דער רב איהם אין די אויגן און פרעגט איהם מיט א ווארעמקייט, משה; ווילסט האבן א זיס לעבן? דיין ווייב זאל דיך רעספעקטירן, זאלסט נישט האבן צו טוהן מיט די מוסדות, שידוכים זאל פארן, אא"וו? אוודאי! עפעס א שאלה בכלל, פרעגט משה פארוואונדערט צוריק, ווער וויל דען נישט?! דערפאר בין איך דאך געקומען צום רב! ענטפערט משה צוריק. "דאן איז פארהאן איין עצה, בלאף!" ענטפערט עם דער רב.
משה קוקט דעם רב פארוואונדערט אין פנים. וואס? כ'הער גוט? נאך פון א היימישן רב הער איך דאס? א שטילשווייגעניש ווי אין מכת חושך שפּירט זיך ביי משה אין קאפ. דער רב דערשמעקט עס אבער לאזט נישט נאך. יא, האסט גוט געהערט! בלאף, וועט דיר גיין גוט!
מיין חבר משה איז נישט קיין נער, אפשר טאקע נישט אזוי פראקטיש ווי דער רב. "אבער אין אדם מוריש שקר לבניו!" ענטפערט גלייך משה צוריק פאר'ן רב, דאס איז נישט עפעס א לאו אדער עפעס א לומד'ישער אויפטוה, וואס אלץ דעם אויס וואלט ער עס נאך ווען געקענט עובר זיין, אבער דאס אידאך א מציאות, טענה'ט משה, דאס אידאך איינער פון די שטארקע טענות וויאזוי מ'ווייזט אויף די טענות הכוזרי! דער רב קוקט איהם אן אזוי זייטיג, ווי איינער זאגט, חכם בלייבט חכם און נער בלייבט נער, איך בין דא דיר צו העלפן האבן א געשמאק לעבן און כ'גיב דיר א גוטע און א גרינגע עצה וויאזוי דו קענסט דיך מסדר זיין און דו ווענדסט מיך גאר אפ? נו נו.
וירבו הימים, משה איז עלטער געווארן, די קינדער זענען געווארן גרויסע בחורים אין ישיבות, די מיידלעך האלטן שוין ביי שידוכים און משה מאכט זיך א חשבון אז קען זיין דער רב'ס עצה צו בלאפן איז יא גאר דער מהלך פון א זיס לעבן, ווי נישט ווי, טראכט משה צו זיך, די אלע פרומע מיינען עס דען יא אמת'דיג? לאמיר עס פרובירן, נו מ'הייבט אן אויפשטיין פארטאגס, מ'גייט אין מקוה, מ'דאווענט מיטן ערשטן מנין, מ'טוט זיך אן א כאלאטל און מ'שפילט מיט דעם געים, מ'שפאצירט אריין מיט עטליכע געדריקטע גליונות צו קבלת שבת, ביי בואי בשלום גיבט מען עטליכע קלאטשעס הויך יעדער זאל זעהן און ביי טוב להודות לד' שטיפט מען אריין די כפּות ידים אינעם גארטל און מ'פארגלייזט זיך די אויגן און מ'ווארפט זיך אביסל אהער און אהין דערנאך בלייבן שטיין גראד מיט די אויגן פארמאכט, ביי קדיש פאר שמונה עשרה ברימט מען זיך אונטער צוזאמען מיטן בעל תפלה תושבחתא ונחמתא דאאאאמירן בעלמא ואמרו אמן.
יארן זענען פאריבער פון ווען מיין חבר משה האט געטראפן דעם רב און לעצטענס האט ער אים נאכאמאל אנגעטראפן ערגעצוואו, איז ער צוגעגאנגן צו דעם רב און עם געפרעגט, דער רב געדענקט מיך נאך און אונזער שמועס וואס מיר האבן געהאט איבער בלאפן אידישקייט? יא, זאגט עם דער רב, און מיט גרויס נייגער פרעגט ער עם, נו, וואס איז טאקע געווארן צום סוף? זאגט עם משה, יא שקר נישט שקר, זייט כ'האב אנגעהויבן צו בלאפן איז מיין לעבן אסאך בעסער געווארן, רואיגער מיט מיין ווייב, קינדער אין די מוסדות וכו' וכו'.... זעהסט, זאגט אים דער רב א פריינטליכער, מ'ברויך נישט זיין קיין חכם נאר פראקטיש!
די מעשה איז אמת, אפשר האב איך אביסל געדרייט און עס אביסל בעסער באשמירט, אלעס נאר למען ירוץ הקורא בו. אבער די נקודה פון די מעשה איז צו וואס כ'האב געוואלט צוקומען.
דער היימישער רב וואס האט פאר מיין חבר משה געגעבן די עצה צו בּלאפן אידישקייט פשוטו כמשמעו, וואס האט ער געטראכט בשעת'ן ארויסזאגן דעם שקר'דיגע ווארט פון זיין מויל, ווען ער האט געוויסט אז ער זאגט יענעם אינגערמאן א גראבּן שקר? ווען אין פארנט פון אים שטייט א אינגערמאן וואס גלייבט נישט אין גארנישט און האלט אז רעליגיע איז סתם בלאף און וויל פשוט אז זיין לעבן און דאס לעבן פון זיין משפחה זאל זיין געשמאק און רואיג און געבט עם גאר אן עצה צו בלאפן? און נאך מיט רעליגיע? וואס בעצם איז דער רב מודה אז די רעליגיע איז בלאף?!
נאר דער תירוץ איז עכ"פ וויאזוי אני הקטן אבזערוויר עס פון מיין קוק ווינקל, אז דער רב פארשטייט אויך אז בעצם איז רעליגיע נישט עפעס וואס מ'קען אויפווייזן די ריכטיגקייט אדער די פאלשקייט דערפון נאר it boils down to personal choice וואס די סיבה פאר דעם טשויס איז נישט קיין נפק"מ, און דער רב זייענדיג אריינגעטוהן אין אסאך שלום בית קעיסעס אדער סתם אנגעווייטאגטע נשמה'לעך ווייסט אויך אז די אלע טענות און וויכוחים גייט קיינעם נישט איבערמאכן אויף איין זייט אדער אויף די אנדערע.
איין זאך וואס דער רב האט ארויסגענומען פון זיין עקספיריענס פון לייף, און דאס איז מער א פראקטישע וועג פון אנקוקן לעבן. ביסט געבוירן אין א קאמיוניטי, ביסט דא אויפגעוואקסן, האסט דא חתונה געהאט, האסט ווייטער געצויגן דיין גאלדענע קייט, יעצט ביסט צוגעקומען צו א מסקנא אז דער מהלך החיים אין וועלכעס דו ביסט געגאנגען איז סתם בלאף? קען זיין ביסט גערעכט, ער טענה'ט נישט אז נישט, און ס'גאר ייתכן אז ער איז אויך צוגעקומען צו די זעלבע מסקנא, אבער וואס האט ער יעצט דערפון?
אויב וועט ער ארויסברענגן דעם שקר אויף דעם וועג וועט ער צוברעכן דעם גאנצן גאלדענע קייט און וועט צוברעכן זיין אייגענע אפגעהארעוועטע בלוט און שווייס, זיינע זיסע קינדער זיין משפחה. אוודאי וואלט ווען געווען בעסער אז זיין ווייב איז מיט אים אויפן זעלבן פעידזש, אבער מיר ווייסן דאך דאס, אז לאו כל אדם זוכה לשתי שלחנות. טראכט דער רב מה לי לשקר קעגן רעליגיע ומה לי לשקר פאר רעליגיע, אויב בלאפן פאר רעליגיע וועט דיר געבן א בעסערע לעבן דאן טוה דאס, אוו אויב בלאפן קעגן רעליגיע גיבט דיר א בעסערע לעבן דאן טוה יענץ, אבער דער עיקר העיקרים איז צו האבן א גוטע לעבן און צו אינדזשויען לייף מיט די משפחה אינאיינעם און נישט זיך ברויכן קריגן מיט קיינעם אדער צוברעכן א משפחה לכבוד דעם.
פאר מיר אידאס פון די עבודה קשות שבמקדש
