אידישקייט, א קולטור אדער א גלויבונג?

[גרויסע צילייגער]

מען רעדט גאר אסאך ארום דא בין כותלי קרעמל וועגן אידישקייט און היימישקייט, איך וויל דא אין די פרישע שנירל באציען צו בעיקר איין נקודה פון דאס אלעס, אין איין ווארט איז עס "קולטור"
מער ווי סיי וואס גייט פאר געוויסע מענטשן אין קאפ ווען מ'טויש א מנהג שטות, אדער א נארישקייט וואס מען האט זיך איינגערעדט אז עס מיינט אידישקייט, לדוגמא, דעם ראש השנה אין בית מדרש נאך קריאת התורה האט די שמש געהאקט אויפן בימה און מיט א שטייפע קול אויסגערופן " פויזע פאר א שעה, עס איז דא לקח מיט לחיים און קידוש צימער פארן עולם" , יעצט איך געדענק נישט די לעצטע מאל חוץ פאריגע ראש השנה ווען מען האט געניצט די ווארט "פויזע", און צו גלייַך די ווארט "לקח", וואס וואלט געשעהן אויב ער וואלט אויסגערופן "עס איז א שעה ברעיק ,עס איז דא קעיק פארן עולם צוגעשטעלט"?!? איך ווייס וואס וואלט געשעהן די מענטשן וואס מיינען אז עס מוז זיין א היימישע מצב אין בית מדרש, און דאס מיינט אידישקייט, האב איך לשטותם אוועק גענומען און גע'הרג'ט די היימישקייט, איז דא האסטו א דוגמא פון א נארישקייט וואס קען נישט ווערן געטוישט פון אינזער היימישע קולטור אויס מורא פון אראפרייסן אידישקייט, און מיינע אויגן איז דעס שקר און בלאף, אויב מען פארשטייט וואס אידישקייט מיינט, גייט גארנישט געשען ווייל מען טוישט אפאר נארישע זאכען, אלא מאי די מענטשן וואס שרייען און פארפירן וועגן היימישקייט האבן נישט די מינדעסטע אהנונג וואס אידישקייט מיינט, און ווער איז זייער גאט וואס זיי נעמען זיך אזוי שטארק אן פאר, זיי מיינען סאך הכל זייערע אייגענע קולטור וואס האט נישט קיין שייכות צו אידישקייט אדער סיי וואס מיטן אויבערשטער.

 

[ריבי]

אויב איז דא א מנהג ווי אזוי אויס צירופן די ברעיק מיט א לשון ״פויזע״, הגם עס איז ארקאאיק און נישט לשון המדובר, איז עס א לשון המיוחד פאר דעם, איז עס דומה צו א לשון וואס ווערט גענוצט ביי געוויסע אוקעישנס, פונקט אזוי ווי מען רופט אויס צו פארקויפן עליות א סערטן מאדנעם וועג, און מען פארשטייט דאס קומט אזוי, אזוי ווי יעדע אוקשן האט זיין שפראך ,אין א קאורט האט יעדע קאורט זיין נוסח, ווי ער ווערט קאנדאקטעט, עס גיט צו א געוויסע ספעשלקייט און א רעספעקט, איז אזוי קען זיין אז געוויסע ווערטער וואס זענען מיוחד פאר א באנוץ האט א טראדישן וועליו.
אין מסכת תמיד זאגט ער ווען עס איז געקומען דער זמן תמיד הרואה אומר ברקאי בן שמואל אומר האיר פני כל המזרח עד שהוא בחברון מען האט גענוצט א באשטימטן לשון

 

[גרויסע צילייגער]

איך האב נישט קיין פראבלעם אז געוויסע זאכן ווערן אנגערופן אויף א ספעציפישער וועג, דאס איז נארמאל אזוי אין קאורט וכו', די פראבלעם איז נאר אין די מיינדסעט פון די מענטשן, אז עס גייט זיך נישט שפורן היימיש, סא וואַט! מהיכי תיתי אז דאס איז אידישקייט, נישט נאר דעם קוק אביסל ארום אינדרויסן פון די בארא פארק וויליאמסבורג וכדו' סאסייעטי, וויאזוי פארקויפט מען דארט די עליות? וויאזוי רופט מען דארט אויס די הפסקה? זיי זענען אַזוי עהרליך ווי גענוג פון די אידיש רעדענדע אידנטום, און האבן נישט די היימישע קולטור, וואס ביי געוויסע איז דאס גאַנץ אידישקייט, מען מוז נישט כליפערען ביי שמע קולנו אדער אראפצולאזן דעם טלית אויפן געזוכט בשעת ונתנה תוקף צו זיין א איד. אידישקייט מיינט נישט קולטור.