מ׳קען סתם אזוי זאגן אז די תיקון פון יעדעס מענטש בהגיהנום הלז, איז ווי ווייט ער האט למעשה צוגעגעבן, אין זיין קליינע וועג, צו התקדמות העולם, דורך מדע חינוך והבנים וכו׳, אין ״מאכן די וועלט א בעסערע פלאץ״. און די קאָלמינעישאן פון דאס ״מאכן די וועלט א בעסערע פלאץ״, איז בעצם
מיין געדאנק פונעם יעוד האנושי, וואו דורך טעכנאלאגיע איז דער מענטש כל ימי חייו בלי הפסק אין דאס מערסטע מאקסימום תענוג וואס א בריה מחומר קען זיין (אָן די חסרונות פון
בּאָרדאָם און געזונט) דורך דעם וואס די טעכנאלאגיע טוהט פונקטליך מעניפּיולעיטן די ניוּראָ-כעמיקאלן און סיגנאלן אינעם מח. און אט די מעגליכקייט צייגט דאך אז בתוך אונזער גיהנום איז עס למעשה ״גוט״
כאמור. אין קורצן, די תכלית און תיקון, עכ"פ ממבט אנושי, איז אָנצוקומען צו דעם און דאס איז די מעטריק לויט וואס "תיקון" האדם בהגיהנום ווערט געמאסטן: האבן דיינע מעשים למעשה צוגעגעבן צו מאכן די וועלט בעסער, וממילא נענטער צו דעם יעוד?
(דאס דערמאנט אביסל פון ראָקאָ'ס בּעסיליסק.)
ליתר ביאור, זייענדיג אויף 35 מ״ג קאַנאַבּיס און שמועסנדיג מיט מיין ווייב אויף שב״ק, האבן אונז געשמועסט אז וואס איז בעצם די חסרון פונעם דראָג-עדיקט ל״ע? עס איז נישט אז ער איז בתענוג, אדרבה דאס איז א מעלה. עס איז אז ער האט למעשה אחריות׳ן לגבי זיך און דאס געזעלשאפט, לבריאות ולפרנסה וכדומה, וואס דאס קען ער נישט טוהן זייענדיג, און דאס דארפן זיין, כסדר אין די סטעיט - ער קען נישט ארבעטן און זיין א פּראַדאָקטיוו מעמבּער פאר זיך און פאר די כלל, אזוי אז יעדער זאל האבן דאס מערסטע שייך. קומט דאך אבער אויס פון דעם אז לו יצוייר אז אלע אלע אלע באדערפענישן לפרנסה וכו׳ זענען לעולם מסודר פאר׳ן מענטש (דורך ראבּאטן וכדומה) אויף 100% זיין גאנץ לעבן, אזוי אז מענטשליכע פּראַדאָקטיוויטי האט שוין געגרייכט אלס וואס זי קען גרייכן, דאן איז דאך די דראָג-אינדוּסט סטעיט פון ריין תענוג אט דאס וואס מ׳גארט פאר; אט דאס איז בעצם וואס מ׳שטעלט זיך פאר די עטערנעל תענוג פון גן עדן איז.
יעצט, ווי איך זעה עס איז דא צוויי ברירות:
1).
באגיין זעלבסטמארד וויבאלד למעשה איז על הכלל כולו
נישטא קיין אַבּיעקטיווע ריעליסט תכלית פאר די יקום ממבט הקאַסמאָס
2). אָנגיין מיט׳ן לעבן, זייענדיג אז עס איז למעשה שייך א
סאָבּיעקטיווע תכלית ממבטו של אדם
אויב למעשה וועהלט מען אפציע 2, דאן באדייט דאס אז מ׳פיהלט אז ס׳דא א סיבה אויף צו פארבלייבן ביים לעבן (ואפילו טאמער מ׳אנערקענט אז דאס איז נאר ממבטינו הסובייקטיבית). מ׳קען טענה׳ן אז די (סאָבּקאַנשעס) קו השוה פון אלע סיבות, די אָוועראַרטשינג סיבה וואס מ׳פיהלט איז ״גרעסער ווי זיך״, איז אט די ענדגילטיגע ציהל אָנצוקומען צו דעם יעוד לכל אדם. דאס קען ליגן אונטער דאס דראנג און אושר פון אויפציהען וועל-עדזשאָסטעד קינדער וכדומה, און איז פארוואס מ׳זוכט די המשכה פון גוטע פּראַדאָקטיוו קינדער למען המשכת המין. וכן היא לכל מענטשליכע גוֺיל וואס מ׳האט וואס מ׳וויל דערפאר לעבן: צוגעבן צום פּראגרעס פונעם מין האנושי באיזה אופן, וואס דאס אלעס קומט צאם צו אויסברייטערן די מדע און קאנשעסנעס פונעם מין האנושי צוצוקומען צו אט דעם תכלית ויעוד.
מיין ווייב האט אבער געזאגט אז עס איז למעשה דא דר. ראַבּערט נאזיק׳ס
טענה נגד דעם יעוד, אז למעשה איז כל זה נישט ״עכט״ געלעבט. אבער בכלל איז דאך דאס וואס מ׳וויל די ״עכט״׳קייט דערפון איז ווייטער מכח אט די רגש התענוגי וואס מ׳פיהלט דערין, דורך ניוראָלאָגישע סיגנאלן בהמח, אז מ׳טוהט דאס בתוך ״עכט״ געלעבט. נו, אויב האלט מען שוין ביי דאס יעוד און ענדגילטיגע מטרה פארוואס יעדער האט מעולם אויפגעצויגן קינדער, געבט דאך איז די טעכנאלאגיע די זעלבע רגש התענוגי דערין דורכ'ן מאניפּיולירן די סיגנאלן אין מח צו ברענגן אט די גענויע געפיהל, און דאן איז דאס פונקט אזוי מספיק.
הגם, לגבי יוּטאָפּיע בכלל
שרייבט דר. עדווארד ראטשטיין:
But what if utopia is not imagined as an ideal to be sought elsewhere, but as something real to be sought here and now? There are books that imagine what happens when the utopia isn’t a mythical no-place, but a transformation of this-place. When Aldous Huxley imagined a genetically engineered and drugged society, for example, or George Orwell imagined constellations of totalitarian power and the elimination of private life, they were not imagining worlds in which the inhabitants generally considered themselves unhappy or stifled. Brave New World and 1984 do not show societies designed to create unhappiness. These societies were specifically designed by their rulers in order to be utopias, not dystopias. They were established, of course, to consolidate absolute power, but they could do so only by creating the most stable society possible, the greatest contentment distributed among the largest number of people. And indeed, for many citizens of these lands the utopian project succeeds. For the satisfied citizens, no better society can be imagined, and none could more skillfully manage human desires and needs. These are utopias that have come to pass, presumably in our own world. And that turns out to be the problem, for all of these paradises are really varieties of hell. This suggests that one man’s utopia is another man’s dystopia. The philosopher Isaiah Berlin argued that utopianism leads to not to freedom but to tyranny. He regularly invoked Kant in reproof: “Out of the crooked timber of humanity, no straight thing was ever made.” The philosopher Karl Popper, in The Open Society and Its Enemies (which he began writing in 1938, on the day the Nazis invaded Austria), wrote that those who envision making “heaven on earth” will only succeed in making it hell
There are reasons why utopias are distant and unreachable; they can never measure up to the complexity, contradiction, and mess of the unvarnished mundane. What real world could possibly compete with a social architect’s fantasy? Yet what architect’s fantasy can do full justice to the unpredictability of the mundane? It may be that the best we can hope for when it comes to utopias is that they be held at arm’s length and regarded as aesthetic constructions, in which various proportions are neatly worked out, contradictions eliminated, and outside intrusions minimized. They are fictions, artifacts of culture. And we should be wary if they ever become much more. There are times, in fact, when it seems as if one of the functions of culture is to dream such utopian images, to provide an imagined utopian experience without all its dangers, the wisdom without the mess of experience
און ענליך
שרייבט דר. קלינט דזשוֺינס:
The real difficulty with utopias is that every utopia is, for someone, a dystopia. It is a little harder to argue that every dystopia is someone else’s utopia, but it is possible. If what makes a place a utopia or dystopia is merely perspective, then we must explain why one utopian or dystopian reality is preferential. The real difficulty here is that it seems like a clear benchmark for a dystopian world is that it is a place where no one would want to live. Yet, when we are dealing with dystopian narratives, there are always people who want to— or seem to want to — live in those realities
דאס איז זייענדיג אז עס איז שייך אז מ׳וויל נישט אריינגיין אין אט אזא סטעיט, אפילו לפי כל הנ״ל, מחמת איזה סיבה כשיטת דר. נאָזיק, און ער וויל טאקע איה״נ פארבלייבן אין גיהנום און זאגט אפ אט די תענוג. איז די שאלה וויאזוי דאס אלעס אָנצוהייבן ווען מ׳האט שוין די טעכנאלאגיע דערפאר? אויב איז נישט שייך אז עס זאלן זיין צוויי מענטשליכע געזעלשאפטן דערין - די וועלכע זענען אין די מאשינען און די וועלכע זענען נישט - (אלס סכנה פון די אינדרויסן צו די פון אינעווייניג וכדומה), דאן באדייט דאס אז מ׳דארף דאס ארויפצווינגען אויף די וואס ווילן נישט ״פאר זייער טובה״. און דאס באדייט ווייטער אז אזו ווי יעדעס יוּטאָפּיען וויזיע קומט דאס מיט אלימות וצער און מאכט גאר ערגער. און דעמאלטס געבט דאס דערין א ליטעראלע אפטייטש צו דעם באקאנטן פתגם:
The road to hell is paved with good intentions
פשוטו כמשמעו. זייענדיג אז דא איז ליטעראלי מקום הגיהנום, און וואו מ׳וויל צוקומען צום יוּטאָפּיען יעוד האנושי פון כסדר׳דיגע מאקסימום תענוג לכל אחד, איז יתכן אז מענטשליכע נאטור פון אין דעותיהן שוות, דארף מען אריינצווינגען, בדרך דיסטאָפּיע, דערין. און די פּאַראַדאָקס ווייזט ווייטער אויף דעם אז דאס איז די גיהנום. און עס קען טאקע זיין א מחלוקת בהעתיד, וואו מ׳האט שוין די ענערגיע און טעכנאלאגיע, צו אדער
צווינגען א פאלשע וועקיוּם דיקעי און חרוב מאכן דאס גאנצע יקום, אדער ארבעטן ווייטער עפ״י די טעכנאלאגיע מ׳האט אויף צוצוקומען צו אט דעם יעוד.
ועוד יותר, אויב שטעלט מען צאם קאָנסערוואטיוויזם מיט רעליגיע, דאן איז דאס נאך שווערער. ווייל ווי דר. ראטשטיין טענה׳ט:
The tendency of conservatism to look backward for a historical restoration is no greater help. Conservativism too can be a variety of utopianism, with its own dangers enshrining an unchangeable and inhuman Golden Age. At stake is really a different view of human nature. Liberals view it as malleable, readily reshaped by social change; conservatives consider human nature to be relatively immutable, in fact stubbornly so, resistant to ideas about how things should or could be. Liberals envision potential equality; conservatives are resigned to (and in extreme cases celebrate) inequality. Bellamy, for example, in his liberal vision of an egalitarian future, shows how desires, expectations, venality, and envy have all evaporated under the pressure of social reform. A conservative would reject this possibility of total egalitarianism and envision an inevitably dark future in which poverty and vice survive as constant challenges. The American conservative ideal of “equality of opportunity” means that some will be able to thrive and others will not. In fact, the conservative government is about as far from the utopian government as you can get. The ideal is to govern the least, in confidence that however many complications and conflicts may arise, the aspirations of the many will distribute good to all but the fewest few
און דאס קען אריינגיין אין דעם געדאנק בשבת קנא: אז אליבא דשמואל אפילו לע״ל לא יחדל אביון מקרב הארץ ע״ש. הגם אבער אז די יעוד האנושי דא איז צו אריינשטעלן כל בר נש אין דעם פרטיות׳דיגן חלום פון מאקסימאלע תענוג השייך לו לפי זיין ניואראלאגישע אויסשטעל במוחו. אזא סארט (תהלים קכו א) ״היינו כחולמים״ לע״ל. (ולפי דאס וואס איך
האב צוגעגליכן דעם סייקעדעליק סטעיט לנבואה, איז דאך אט דאס די יעוד פון לע״ל וואו יעדער וועט טאקע זיין אויף די מדריגה. אבער ואולי איז די גאנצע יעוד אליינס נישט מער ווי א חלום.) אבער דאך, כדי להגיע אל זה, פעהלט אויס א צוזאמארבעט פון די כלל, ובזה אין דעותיהן שוות.
(ואולי קען דאס זיין א רמז בדברי בן זומא בברכות נח. אז נאכדעם וואס די גמרא ברענגט אראפ אז אין דעותיהן דומות זה לזה, זאגט בן זומא די מימרא אז דורך די כלל האט ער אלע זיינע באדערפענישן ע״ש. און בן זומא איז הציץ ונפגע לגבי כניסתו לכרם בחגיגה יד:, וואס דאס איז דאך אזא סארט נבואה טריפּ.)
ובכלל געבט דאס אלעס א באדייט אין דעם וואס דר. דוד נאָבּעל האט
גע׳טענה׳ט אז די טעכנאלאגישע ענטערפּרייז און דאס׳ן זוכן התקדמות בזה, איז לעולם געווען א רעליגיעזע ענטערפּרייזע. דא איז עס לגבי רעליגיעזע עסכעטאלאגיע של לע״ל.
