קאנשענסנעס איז נאך אן אומקלארע פעלד. וואס האט דאס אבער מיט בחירה? (דו שטעלסט צאם די צוויי? דעמאָלט דארף מען דאס עקסטער אויסקלארן.)
זיכער איז עס רילעיטעד, אויב איז קאנשעסנעס (אדער קוואנטום) אן אויבערנאטורליכע פענאמען, פארלאנגט עס די זעלבע הסבר ווי בחירה - וואס עס איז, וויאזוי עס ארבייט אין די פיזישע וועלט, און ווען עס איז אריינגעקומען.
צו זאגן אז עפעס איז מעל לטבע (cause and effect), וואלט איך עקספעקטעד מער עווידענס ווי 'אזוי פילט מען'. יעדער ווייסט די מח שפילט געימס.
די 'כאפ' איז אז cause and effect (און בעצם די גאנצע סייענטיפישע ענדעאוואר) גלייבסטו אויך נאר מכח דיין אינטואציע. ער לייגט עס אראפ אז מיר האבן צוויי קעגנזייטיגע אינטואציעס at play, איינס איז כמובן די איטואציע אז אלעס פאלגט נאך א רול און אז אלעס האט א סיבה - וואס לפי זה איז דעטערמאניזם מוכרח. די צווייטע איז די מער פרימיטיווע אינטואציע אז מיר האבן יא א בחירה און אז מיר לעבן אזוי אויף אלע פראנטן (מיר קאנוויקטן קרימינאלן און מיר גלייבן און מאראליטי אויך מער ווייניגער וועגן דעם, הגם מ'קען עס מסביר זיין מער סאפיסטיקירט).
ער טענה'ט אז אין אזא צייט האט מען צוויי אפציעס, אדער נעמען איינס און אפלאזן דאס צווייטע, אדער מאכן אז די צוויי זאלן שטומען אויף עפעס אן אופן, און ער ברענגט ארויס וואס די אופן איז, כדלהלן:
ההכרעה הפילוסופית: Lex Specialis
בשורה התחתונה, נראה שבמישור הפילוסופי עומדות זו מול זו שתי אינטואיציות: אינטואיציית החופש ואינטואיציית הסיבתיות. הדטרמיניסט בוחר בשנייה ומוצא עצמו נאלץ לדחות את הראשונה. הליברטריאן, לעומת זאת, מאמץ את הראשונה ומוצא עצמו נאלץ לדחות את השנייה. אז מי משניהם צודק? כיצד נכון להכריע בין שתי האינטואיציות הללו? האם מדובר כאן בהחלטה שרירותית, עניין של טעם וריח, או שמא ניתן להצביע אפריורי על עדיפות מהותית של אחת משתיהן?
יש שיקול מתודולוגי פשוט שנותן עדיפות לאופציה הליברטריאנית. במערכות משפטיות מקובל שכאשר ישנה התנגשות בין עקרונות שונים, מיישמים דוקטרינות הכרעה שונות. אחת היסודיות שבהן קובעת שלעולם יש להעדיף את החוק הפרטי על הכללי יותר. הדוקטרינה הזו מבוטאת במשפט הלטיני: Lex specialis derogat legi generali, ובקצרה: Lex specialis. דוגמה הלכתית תבהיר זאת. ההלכה אוסרת על הריגת אדם; אולם כשמישהו רוצח את חברו במזיד, ההלכה קובעת שעונשו הוא מוות. כעת ישנה לכאורה סתירה בין שתי נורמות הלכתיות: מחד גיסא, נורמה כללית שקובעת שחל איסור חמור על הריגת אדם; מאידך גיסא, נורמה פרטית שקובעת שיש להרוג רוצח. מי משתי הנורמות גוברת? מהכלל Lex specialis עולה שהנורמה הפרטית גוברת על הכללית, כלומר יש להרוג את הרוצח. מדוע? מפני שאם נוותר על הנורמה הפרטית אזי החוק שיש להרוג רוצח הופך להיות ריק לגמרי מתוכן; לעומת זאת, אם נעדיף את הנורמה הפרטית על הכללית, הנורמה הכללית לא נותרת כאות מתה בספר החוקים; עדיין יש איסור הלכתי להרוג אדם, אלא שיש לו חריג (כאשר מדובר בהריגת רוצח). לכן זוהי הפרשנות המשפטית המועדפת. אנחנו מעדיפים את האפשרות הפרשנית שמותירה את שני החוקים בעלי משמעות, ורואה בנורמה הפרטית החרגה של הנורמה הכוללת יותר.
נראה שזהו המצב גם במקרה שלנו. יש לנו אינטואיציה סיבתית חזקה, אבל מולה ניצבת האינטואיציה החזקה לא פחות של חופש הרצון. איזו מהן עדיפה? כיצד ניתן ליישם כאן את הכלל Lex specialis? מהדוקטרינה הזו עולה בבירור שהאינטואיציה הליברטריאנית עדיפה מזו הסיבתית, שכן גם אם נאמץ את הליברטריאניזם לא רוקנו מתוכן את עקרון הסיבתיות ואת חוקי הפיזיקה, אלא רק החרגנו מהם את הרצון האנושי. הם נותרים בתוקפם בכל הקשר פיזיקלי ואחר. לעומת זאת, העדפת האינטואיציה הסיבתית תותיר את האינטואיציה שלנו בדבר חופש הרצון ריקה לגמרי מתוכן.
ער איז אויך מסביר ערגעץ אנדערש אז אוקאמס רעיזאר האט נישט וואס אריינצורעדן און אזעלכע מצבים, מ'קען נישט נוצן די פרינציפל פון אוועקשטעלן ווייניגער הנחות - וואס איז אליין געבויט אויף אינטואציע - אנקעגן אינטואציע גופא.
אדרבה אויב האסטו אן ערענסטע קריטיק אויף זיין פאזיציע - וואס איז לדעתי זייער קאהירענט און קאנסיסטענט - וועל איך מיר זייער פרייען.
און די זעלבע רעספאנס איז נוגע כלפי
@אפענער:
איך האב אמאל געהאט א אימעיל אויסטויש מיט אים איבער די נקודה, און איך האלט אז ער רעדט האלבוועגס נישט צום זאך. תכלית איז פונקט אזוי אדער דעטערמינד אדער רענדאם, די זעלבע מענטש אין די זעלבע מצב קען אדער יא אדער נישט וועלן געבויעט אויף וואס? מיר זענען נאך אינעם זעלבן פראבלעם. די וועג ארויס דערפון (און ער זאגט דאס מעגליך אויך אביסל) איז טאקע צוזאגן אז עס איז א פאלשע דיכאטאמיע, אבער די דריטע אפציע איז נישט "תכלית" ווייל דאס קען פונקט אזוי ווערן צוטיילט אין די ערשטע צוויי קאטעגאריעס, נאר דאס איז עפעס אן אומפארשטענדליכע כוח וואס איז נישט דעטערמינד אבער נישט רענדאם. און עס איז באמת נישט נוגע אויב מענטשן טוען זאכן פאר א סיבה אדער תכלית (באמת איז תכלית פשוט א קאמפליצירטע סארט סיבה).
דאס גייט אלעס מיט די זעלבע הנחה (וואס האט אויך נישט קיין אויסשליסליכע עווידענס..) אז אלעס האט א סיבה און אז זאכן קענען נישט אפערירן אינדרויסן פון פיזיקס אן קיין סיבה. אויב אבער נעמט מען יא אן אלס הנחה - פראפאזיציע - אז געוויסע זאכן (רצון און ג-ט לדוגמא) באשטייען יא אן קיין סיבה, פאלט די קריטיק אוועק...
ס'איז נאר למעשה אביסל פאראדאקסיקעל מיין איך, פון איין זייט שרייען די וועלכע גלייבן נישט צו די טעאיסטן אז מ'קען נישט עפלייען די חוקי הטבע אויף די יוניווערס און איר ארידזשען - און פארדעם איז מעגליך אז עס האט בכלל נישט קיין מסובב, און פון די אנדערע זייט פארלאנגען זיי צו פארשטיין וואס וואלט מסבב געווען ג-ט אדער עפעס ארויס פון די טבע אינגאנצן..
די זעלבע אביסל אויף די פארקערטע זייט, טעאיסטן שרייען אז 'יעדע זאך דארף א קאוז' אבער קענען נישט אנגעבן קיין סיבה צו ג-ט אליין.
און באמת איז דאס לכאו' א שטארקע אינטערנעל אינקאנסיסטענסי, דהיינו, די אטעאיסט שרייט ס"ה אז ער לייגט נישט קיין פראפזיציעס ווייטער ווי זיין שכל און עקספיריענס גייט - און דערפאר 'ווייסט ער נישט' אויב די יוניווערס האט בכלל א קאוז. משא"כ דער טעאיסט וואס וויל אוועקשטעלן מיט א זיכערקייט אז אלעס האט א קאוז קומט זיך לכאו' פעטש פארן פלוצלינג פארוואסערן די דאזיגע פראגע אנבאלאנגט ג-ט זעלבסט.
אבער עס איז דא ווי מיכאל אברהם האט זיין גאונישע תשובה, ער שטעלט אוועק אז די געדאנק אז אלעס דארף א קאוז איז מוכרח (לפי אונזער אינטואציעס און עמפירישע אבזערוואציעס) אבער צום זעלבן צייט גייט עס נאר ביז ווי ווייט די פיזישע כללים גייען, ממילא עס צו פארלאנגען פאר די יוניווערס אדער און אונזער פאל - פאר די מעשים וואס א מענטש טוט - איז זייער ראציאנאל. איינמאל אבער מ'טרעט ארויס דערפון און מ'קען אנגעבן אן אויבערנאטורליכע סיבה (וואס דעקט למעשה די ארגינעלע פראגע) קען מען רואיגערהייט זאגן אז פון דא און ווייטער קען מען שוין נישט פרעגן איבער סיבות - ווייל מיר האבן שוין נישט קיין השגות דארטן..
(אבער כמובן קומט דערמיט צו נאך אן הנחה אז אויבערנאטורליכע פענאמענא קען פיזיש משפיע זיין אויף פיזיקס, דאס איז אבער לכאו' ארויס פון די סייענטיפישע ראלם בכלל צו מסביר זיין - ווייל ביי דעפינאציע רעדט זיך עס פון 'אויבערנאטור'..)
