- זיך איינגעשריבן
- אפר. 12, 2024
- מעסעדזשעס
- 1,324
- רעאקציע ראטע
- 4,429
- פונקטן
- 443
הרב צבי פסח פרנק זצ"ל, וואס איז געבוירן געווארן דעם 20סטן יאנואר 1873 (כ"א טבת תרל"ג) און איז נפטר געווארן דעם 10טן דעצעמבער 1960 (כ"א כסלו תשכ"א). ער איז געווען דער אשכנזישער רב הראשי פון ירושלים און האט געשריבן דעם בארימטן ספר "הר צבי". זיין לעבן איז געווען פול מיט תורה, עניוות, און ליבשאפט צו אידן, אפילו אין שווערע צייטן.
ר' צבי פסח איז געבוירן אין קובנה, ליטע, צו זיין טאטן, ר' יהודה לייב פרנק, א רב וואס האט געלערנט אין וואלאזשין און איז געווען א חשובער עסקן אין דער "חובבי ציון" באוועגונג, און זיין מאמע, מלכה זילמאן. זיין טאטע איז געווען א פירער אין דער קובנער גרופע פון "חובבי ציון", וואס האט געשטיצט אידן צו גיין קיין ארץ ישראל און בויען דארט נייע יישובים. ער האט געהאלפן זאמלען געלט און ארגאניזירן די עליה. אין 1893 איז ער אליין ארויף קיין ארץ ישראל און איז געווארן איינער פון די גרינדער פון דער מושבה חדרה, וואו ער איז געווען דער ערשטער רב און אפילו א שטיק צייט דער פירער פון דער מושב. דאס האט געוויזן ווי שטארק ער האט געגלייבט אין דער אידישער יישוב. פון אלץ א קליין אינגל האט ר' צבי פסח שוין געהאט א גוטן קאפ פאר תורה. ער האט געלערנט אין די ישיבות פון סלאבאדקע און טעלז, און אין טעלז איז ער געווען זייער נאענט צום ראש ישיבה, ר' אליעזר גארדאן. אין טעלז האט ער געלערנט שעות לאנג אין די קאלטע ווינטער נעכט, אפילו ווען דער אויוון איז אויסגעגאנגען. זיין טאטע האט אים געשיקט א ביסל געלט, אבער ער האט עס גענוצט צו קויפן ספרים, נישט עסן אדער קליידער.
אין 1892, ווען ער איז געווען 19 יאר אלט, איז ר' צבי פסח ארויף קיין ארץ ישראל מיט זיין ברודער תנחום, זיין שוועסטער ציפורה, און זיין קוזין ר' שמואל הילל שיינקער. זיינע עלטערן זענען געקומען א יאר שפעטער, אין 1893. אין ירושלים איז עס געווען זייער שווער. ער האט געוואוינט אין א קליינער דירה אין דער אלטער שטאט, און אסאך מאל האט ער נישט געהאט געלט פאר עסן. ער האט געלערנט ביי א קליינער לאמפ, ווייל ער האט נישט געהאט געלט פאר נאך בוימל, און ווען דער בוימל איז אויסגעגאנגען, האט ער ווייטער געלערנט אין דער פינסטער, ווייל ער האט געדענקט די גמרא אין זיין קאפ. א שכן האט אים געברענגט עסן, אבער ער האט עס געגעבן צו אן ארעמאן, ווייל ער האט געזען אז יענער דארף עס מער. אין דער צייט האט ער געליטן א גרויסן צער: זיין שוועסטער, ינטא ציפורה, וואס איז געווען חתונה געהאט מיט הרב אברהם יעקב אורלנסקי, איז געהארגעט געווארן מיט איר משפחה אין דער פאגראם פון תרפ"ט (1929) אין חברון. דער צער האט זיכער געלאזט א טיפן רושם אויף אים, ווען ער האט געזען די שוועריקייטן פון דער אידישער יישוב.
אין 1907, ווען ער איז געווען 34 יאר אלט, איז ער געווארן א דיין אין ירושלים, אונטער ר' שמואל סלאנט. זיין בקיאות אין גמרא און הלכה האט אים געמאכט זייער בארימט, און אין 1936 איז ער געווארן דער רב הראשי פון ירושלים, ביז זיין פטירה אין 1960. ער האט געארבעט אין דער רבנות הראשית אין דער זעלבער צייט ווי דער גרויסער רב אברהם יצחק קוק זצ"ל, וואס איז געווען דער ערשטער רב הראשי פון ארץ ישראל. כאטש עס איז נישט באקאנט קיין ספעציפישער שמועס צווישן זיי, האבן זיי ביידע געהאלפן די אידישע קהילה אין ירושלים אין די שווערע יארן פון דער בריטישער מאנדאט. זיין ספר "הר צבי" מיט זיינע תשובות אויף הלכה שאלות איז זייער חשוב אין דער תורה וועלט. ער האט אויך געשריבן "מקראי קודש", וואס רעדט וועגן הלכות פון יום טוב און פסח. זיינע פסקים, ווי וועגן שמיטה און כשרות, האבן געהאלפן די ירושלימער אידן. ער איז געווען זייער רגיש צו עגונות, פרויען וואס זענען געבליבן אן א גט. זיין זון, הרב אברהם פרנק, האט דערציילט אז ער האט ממש געוויינט פאר זייער צער און האט געזוכט וועגן צו העלפן זיי מיט קלארע הלכה און א הארץ. ער האט אויך געהאט א קשר מיט חב"ד, און האט געשטיצט דעם ליובאוויטשער רבי אין שאלות, ווי די פראבלעם פון שיפן וואס פארן בעצם יום השבת. ער האט אפילו ארויסגעגעבן א באהערה קעגן שמועות וואס האבן געזאגט עפעס אנדערש אין זיין נאמען.
כאטש ער איז געווארן רב הראשי, איז ר' צבי פסח געבליבן פשוט. ער איז געגאנגען אין ירושלים מיט א פשוטער קאפאטע, און מענטשן האבן אים געגריסט ווי א פריינט. איינער האט אים געפרעגט א שאלה, און ער האט נישט נאר געענטפערט, נאר אויך געגעבן דעם מענטש זיין מאנטל, ווייל ער האט געזען אז ער פרירט. ער האט באקומען אסאך געלט פון אן ארגאניזאציע אין חו"ל, אבער ער האט עס געגעבן צו די ארעמע אין ירושלים, און נישט גענומען גארנישט פאר זיך.
אין די יארן פון דער בריטישער מאנדאט, האט ער דערלויבט אז זיין הויז אויף מלאכי17 זאל זיין א באהאלטענער קעלער, וואו די "הגנה" און דער "אצ"ל" האבן באהאלטן וואפן. ער האט זיכער געמאכט אז זיי קומען אין פארשידענע אנדערע צייטן, כּדי עס זאל נישט זיין קיין קאנפליקט, און דאס האט געוויזן זיין שטילע שטיצע פאר דער אידישער זעלבסטשוץ, כאטש עס איז געווען געפערליך אויב די בריטן וואלטן דאס געפונען. אין מלחמת העצמאות (1948), ווען ירושלים איז געווען אונטער אטאקע, האט ער זיך אפגעזאגט צו גיין אין א בונקער. ער האט ווייטער געלערנט תורה אין זיין הויז, כאטש באמבעס זענען געפאלן לעבן. זיין אייניקעל, יעקב פרנק, האט דערציילט אז די סימנים פון די שראפנעל זענען נאך געווען אין די פארטשעס יארן שפעטער.
הרב צבי פסח’ס שטעלונג צו דער מדינת ישראל איז געווען פשוט און תורני. זיין עליה אין 1892 און זיין טאטע’ס ארבעט אין חדרה ווייזן אז ער האט געגלייבט אין דער אידישער יישוב. נאך דער גרינדונג פון דער מדינה אין 1948, האט ער געהאלפן מיט דער רבנות הראשית, פסקנדיג אויף שאלות ווי כשרות אין צה"ל און שמיטה. ער האט געשטיצט דער היתר המכירה פאר שמיטה, וואס האט דערלויבט פארמער צו ארבעטן, און דאס האט געהאלפן דער מדינה’ס עקאנאמיע. ער איז נישט געווען קיין רעליגיעזער ציוניסט ווי דער "מזרחי", אבער אויך נישט קיין אנטי-ציוניסט ווי די געווענליכע חרדים. ער האט געזען די מדינה ווי עפעס וואס דארף זיין געפירט מיט תורה. ער האט אויך געהאט א נאענטער קשר מיט גוש עציון, און ער האט זיי באזוכט איידער די מלחמה. ווען די יישובים זענען געפאלן אין 1948, האט ער זייער געוויינט, ווייל ער האט זיי געזען ווי א טייל פון דער אידישער יישוב.
אינטערעסאנט איז די שאלה וועגן א שמועס צווישן הרב צבי פסח און דעם סאטמארער רב ז"ל, הרב יואל טייטלבוים, וואס איז געווען זייער קעגן ציוניזם. לויט די אינפארמאציע, איז נישט דא קיין באקאנטער דיאלאג צווישן זיי. דער סאטמארער רב ז"ל האט זיך געהאלטן ווייט פון דער רבנות הראשית, און נאך 1946 איז ער געווען אין ניו יארק, וואס האט געמאכט דירעקטע קאנטאקטן שווערער. זייערע השקפות זענען געווען זייער אנדערש – הרב פרנק האט געהאלפן דער מדינה מיט פסקים, בעת דער סאטמארער רב ז"ל איז געווען קעגן איר גרינדונג. כאטש עס קען זיין אז זיי האבן געהאט אן אומדירעקטער קאנטאקט דורך אנדערע רבנים, איז נישט דא קיין באווייז דערפאר.
ר' צבי פסח איז נפטר געווארן אין 1960, און זיין ירושה לעבט ווייטער. זיין זון, דב פרנק, איז געווען דער מנהל פון כפר הנוער בכפר זיתים. זיין נאמען לעבט אין דער בית הכנסת "הר צבי" אין ירושלים און אין גאסן וואס זענען גערופן נאך אים. זיינע ספרים, ספעציעל "הר צבי", ווערן געלערנט ביז הײַנט אין ישיבות. הרב צבי פסח פרנק איז געווען אן ערליכער איד מיט א גרויסן הארץ. זיין לעבן פון עניות, עניוות, און מסירות נפש, צוזאמען מיט זיין תורה, איז אן אינספיראציע פאר אונזערע לייענער. זיין הילף פאר דער מדינה און זיין ליבשאפט צו אידן ווייזן ווי מען קען לעבן מיט אמונה אין שווערע צייטן.
ר' צבי פסח איז געבוירן אין קובנה, ליטע, צו זיין טאטן, ר' יהודה לייב פרנק, א רב וואס האט געלערנט אין וואלאזשין און איז געווען א חשובער עסקן אין דער "חובבי ציון" באוועגונג, און זיין מאמע, מלכה זילמאן. זיין טאטע איז געווען א פירער אין דער קובנער גרופע פון "חובבי ציון", וואס האט געשטיצט אידן צו גיין קיין ארץ ישראל און בויען דארט נייע יישובים. ער האט געהאלפן זאמלען געלט און ארגאניזירן די עליה. אין 1893 איז ער אליין ארויף קיין ארץ ישראל און איז געווארן איינער פון די גרינדער פון דער מושבה חדרה, וואו ער איז געווען דער ערשטער רב און אפילו א שטיק צייט דער פירער פון דער מושב. דאס האט געוויזן ווי שטארק ער האט געגלייבט אין דער אידישער יישוב. פון אלץ א קליין אינגל האט ר' צבי פסח שוין געהאט א גוטן קאפ פאר תורה. ער האט געלערנט אין די ישיבות פון סלאבאדקע און טעלז, און אין טעלז איז ער געווען זייער נאענט צום ראש ישיבה, ר' אליעזר גארדאן. אין טעלז האט ער געלערנט שעות לאנג אין די קאלטע ווינטער נעכט, אפילו ווען דער אויוון איז אויסגעגאנגען. זיין טאטע האט אים געשיקט א ביסל געלט, אבער ער האט עס גענוצט צו קויפן ספרים, נישט עסן אדער קליידער.
אין 1892, ווען ער איז געווען 19 יאר אלט, איז ר' צבי פסח ארויף קיין ארץ ישראל מיט זיין ברודער תנחום, זיין שוועסטער ציפורה, און זיין קוזין ר' שמואל הילל שיינקער. זיינע עלטערן זענען געקומען א יאר שפעטער, אין 1893. אין ירושלים איז עס געווען זייער שווער. ער האט געוואוינט אין א קליינער דירה אין דער אלטער שטאט, און אסאך מאל האט ער נישט געהאט געלט פאר עסן. ער האט געלערנט ביי א קליינער לאמפ, ווייל ער האט נישט געהאט געלט פאר נאך בוימל, און ווען דער בוימל איז אויסגעגאנגען, האט ער ווייטער געלערנט אין דער פינסטער, ווייל ער האט געדענקט די גמרא אין זיין קאפ. א שכן האט אים געברענגט עסן, אבער ער האט עס געגעבן צו אן ארעמאן, ווייל ער האט געזען אז יענער דארף עס מער. אין דער צייט האט ער געליטן א גרויסן צער: זיין שוועסטער, ינטא ציפורה, וואס איז געווען חתונה געהאט מיט הרב אברהם יעקב אורלנסקי, איז געהארגעט געווארן מיט איר משפחה אין דער פאגראם פון תרפ"ט (1929) אין חברון. דער צער האט זיכער געלאזט א טיפן רושם אויף אים, ווען ער האט געזען די שוועריקייטן פון דער אידישער יישוב.
אין 1907, ווען ער איז געווען 34 יאר אלט, איז ער געווארן א דיין אין ירושלים, אונטער ר' שמואל סלאנט. זיין בקיאות אין גמרא און הלכה האט אים געמאכט זייער בארימט, און אין 1936 איז ער געווארן דער רב הראשי פון ירושלים, ביז זיין פטירה אין 1960. ער האט געארבעט אין דער רבנות הראשית אין דער זעלבער צייט ווי דער גרויסער רב אברהם יצחק קוק זצ"ל, וואס איז געווען דער ערשטער רב הראשי פון ארץ ישראל. כאטש עס איז נישט באקאנט קיין ספעציפישער שמועס צווישן זיי, האבן זיי ביידע געהאלפן די אידישע קהילה אין ירושלים אין די שווערע יארן פון דער בריטישער מאנדאט. זיין ספר "הר צבי" מיט זיינע תשובות אויף הלכה שאלות איז זייער חשוב אין דער תורה וועלט. ער האט אויך געשריבן "מקראי קודש", וואס רעדט וועגן הלכות פון יום טוב און פסח. זיינע פסקים, ווי וועגן שמיטה און כשרות, האבן געהאלפן די ירושלימער אידן. ער איז געווען זייער רגיש צו עגונות, פרויען וואס זענען געבליבן אן א גט. זיין זון, הרב אברהם פרנק, האט דערציילט אז ער האט ממש געוויינט פאר זייער צער און האט געזוכט וועגן צו העלפן זיי מיט קלארע הלכה און א הארץ. ער האט אויך געהאט א קשר מיט חב"ד, און האט געשטיצט דעם ליובאוויטשער רבי אין שאלות, ווי די פראבלעם פון שיפן וואס פארן בעצם יום השבת. ער האט אפילו ארויסגעגעבן א באהערה קעגן שמועות וואס האבן געזאגט עפעס אנדערש אין זיין נאמען.
כאטש ער איז געווארן רב הראשי, איז ר' צבי פסח געבליבן פשוט. ער איז געגאנגען אין ירושלים מיט א פשוטער קאפאטע, און מענטשן האבן אים געגריסט ווי א פריינט. איינער האט אים געפרעגט א שאלה, און ער האט נישט נאר געענטפערט, נאר אויך געגעבן דעם מענטש זיין מאנטל, ווייל ער האט געזען אז ער פרירט. ער האט באקומען אסאך געלט פון אן ארגאניזאציע אין חו"ל, אבער ער האט עס געגעבן צו די ארעמע אין ירושלים, און נישט גענומען גארנישט פאר זיך.
אין די יארן פון דער בריטישער מאנדאט, האט ער דערלויבט אז זיין הויז אויף מלאכי17 זאל זיין א באהאלטענער קעלער, וואו די "הגנה" און דער "אצ"ל" האבן באהאלטן וואפן. ער האט זיכער געמאכט אז זיי קומען אין פארשידענע אנדערע צייטן, כּדי עס זאל נישט זיין קיין קאנפליקט, און דאס האט געוויזן זיין שטילע שטיצע פאר דער אידישער זעלבסטשוץ, כאטש עס איז געווען געפערליך אויב די בריטן וואלטן דאס געפונען. אין מלחמת העצמאות (1948), ווען ירושלים איז געווען אונטער אטאקע, האט ער זיך אפגעזאגט צו גיין אין א בונקער. ער האט ווייטער געלערנט תורה אין זיין הויז, כאטש באמבעס זענען געפאלן לעבן. זיין אייניקעל, יעקב פרנק, האט דערציילט אז די סימנים פון די שראפנעל זענען נאך געווען אין די פארטשעס יארן שפעטער.
הרב צבי פסח’ס שטעלונג צו דער מדינת ישראל איז געווען פשוט און תורני. זיין עליה אין 1892 און זיין טאטע’ס ארבעט אין חדרה ווייזן אז ער האט געגלייבט אין דער אידישער יישוב. נאך דער גרינדונג פון דער מדינה אין 1948, האט ער געהאלפן מיט דער רבנות הראשית, פסקנדיג אויף שאלות ווי כשרות אין צה"ל און שמיטה. ער האט געשטיצט דער היתר המכירה פאר שמיטה, וואס האט דערלויבט פארמער צו ארבעטן, און דאס האט געהאלפן דער מדינה’ס עקאנאמיע. ער איז נישט געווען קיין רעליגיעזער ציוניסט ווי דער "מזרחי", אבער אויך נישט קיין אנטי-ציוניסט ווי די געווענליכע חרדים. ער האט געזען די מדינה ווי עפעס וואס דארף זיין געפירט מיט תורה. ער האט אויך געהאט א נאענטער קשר מיט גוש עציון, און ער האט זיי באזוכט איידער די מלחמה. ווען די יישובים זענען געפאלן אין 1948, האט ער זייער געוויינט, ווייל ער האט זיי געזען ווי א טייל פון דער אידישער יישוב.
אינטערעסאנט איז די שאלה וועגן א שמועס צווישן הרב צבי פסח און דעם סאטמארער רב ז"ל, הרב יואל טייטלבוים, וואס איז געווען זייער קעגן ציוניזם. לויט די אינפארמאציע, איז נישט דא קיין באקאנטער דיאלאג צווישן זיי. דער סאטמארער רב ז"ל האט זיך געהאלטן ווייט פון דער רבנות הראשית, און נאך 1946 איז ער געווען אין ניו יארק, וואס האט געמאכט דירעקטע קאנטאקטן שווערער. זייערע השקפות זענען געווען זייער אנדערש – הרב פרנק האט געהאלפן דער מדינה מיט פסקים, בעת דער סאטמארער רב ז"ל איז געווען קעגן איר גרינדונג. כאטש עס קען זיין אז זיי האבן געהאט אן אומדירעקטער קאנטאקט דורך אנדערע רבנים, איז נישט דא קיין באווייז דערפאר.
ר' צבי פסח איז נפטר געווארן אין 1960, און זיין ירושה לעבט ווייטער. זיין זון, דב פרנק, איז געווען דער מנהל פון כפר הנוער בכפר זיתים. זיין נאמען לעבט אין דער בית הכנסת "הר צבי" אין ירושלים און אין גאסן וואס זענען גערופן נאך אים. זיינע ספרים, ספעציעל "הר צבי", ווערן געלערנט ביז הײַנט אין ישיבות. הרב צבי פסח פרנק איז געווען אן ערליכער איד מיט א גרויסן הארץ. זיין לעבן פון עניות, עניוות, און מסירות נפש, צוזאמען מיט זיין תורה, איז אן אינספיראציע פאר אונזערע לייענער. זיין הילף פאר דער מדינה און זיין ליבשאפט צו אידן ווייזן ווי מען קען לעבן מיט אמונה אין שווערע צייטן.
