האסטו קלאר געהערט פון דיין טאטע איבער מעמד הר סיני?

[מרחשון]

דאכט זיך אז ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט קיינער נישט געצווייפלט אין די היסטארישע ריכטיגקייט פון מעמד הר סיני. בין איך גערעכט?

 

[אפענער]

דאכט זיך אז ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט קיינער נישט געצווייפלט אין די היסטארישע ריכטיגקייט פון מעמד הר סיני. בין איך גערעכט?

Click to shrink...

וואס רופסטו היסטארישע ריכטיגקייט? אויב נעמט מען ארויס יעדע סופערנעטוראל חלק (אנגעהויבן פון פילון) וואס בלייבט נאך דערפון?

 

[מרחשון]

וואס רופסטו היסטארישע ריכטיגקייט? אויב נעמט מען ארויס יעדע סופערנעטוראל חלק (אנגעהויבן פון פילון) וואס בלייבט נאך דערפון?

Click to shrink...

היסטארישע ריכטיגקייט פון א מעמד אין וועלכע גאט האט געשאנקען א לוחות אויף וועלכע עס איז געשטאנען צען געבאט.

 

[ריבי]

ביסט גערעכט מיט דעם אז ס'איז מער "באקוועם" אדער כלשונך הקדוש
קאמפארטעביל-יטי
ווייל דאן אין דיינע אויגן/ געפילן ביסטו אסאך מער באקוועמער און דו שפירסט גוט, זייער וואויל, פונקט ווי דער קריסט און פונקט ווי אלע אנדערע רעליגיעס, וואו זייערע גלייבערס שפירן אויך באקוועם און גוט. אבער להוי ידוע אז דאס האט גארנישט מיט אידישקייט און מיט דער אידישע אמונה צוטוהן, און נישט איבער דעם איז די נידון דא

Click to shrink...

נו, וואס איז יא דער נידון?

דער אנהייב פון דעם שמועס איז פון וואנען ווייס איך אז עס איז געווען דער מעמד הר סיני. איז וואס איז שייך צו זאגן - אז עס שטייט אין חומש? דער פרעגער האט שוין געזען חומש, און ער האט עס שוין געהערט אויך פון זיינע עלטערן און פון זיין חדר רבי, און ער איז עס מלביש אין א פרומע קשיא, פארוואס עס איז נישט דא א באשטימטער זמן אדער א חג פאר סיפור מעמד הר סיני.

נאך פארשידענע הסברים איז עדיין הקושיא קיימת. ווייל די עיקר שאלה - איז ברמיזא - ער וויל עמפיריקעל פרוף (אויף דעם מעמד). דארף מען זאגן דעם אמת אז 100% פרוף איז נישט דא, נאר המאמין יחוש. עס איז דא גענוג בעיסיס אז מען קען זיין א מאמין, און איט איז קאמפארטעבל, אבער קיין פרוף פארלאנג נישט, ווייל עס איז נישט דא.

 

[אפענער]

היסטארישע ריכטיגקייט פון א מעמד אין וועלכע גאט האט געשאנקען א לוחות אויף וועלכע עס איז געשטאנען צען געבאט.

Click to shrink...

די לוחות זענען זיכער נישט געגעבן געווארן ביי דעם מעמד

 

[ריבי]

די לוחות זענען זיכער נישט געגעבן געווארן ביי דעם מעמד

Click to shrink...

זיכער נישט, די לוחות זענען אנגעקומען 40 טעג שפעטער, י"ז תמוז, לויט חשבון פון חז"ל , די האט משה אראפגעווארפן פון די הענט.
די צווייטע סעט האט משה אליינס אויסגעהאקט און אראפגעברענגט פון בארג יום כפור.
די אלע זאכן זענען נישט היסטאריש אין די ספרי אומות וואס פארצייכענען היסטוריה, אבער דער אמת איז, אז עס איז נישט דא א טראסטבארע ווערק פון היסטוריה פון יענער צייט.

 

[שפן הסופר]

דאכט זיך אז ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט קיינער נישט געצווייפלט אין די היסטארישע ריכטיגקייט פון מעמד הר סיני. בין איך גערעכט?

Click to shrink...

יא, ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט די עמך מענטשהייט פון די אבראהאמישע רעליגיעס געגלייבט דערין.

זיי האבן אבער אויך געגלייבט אין א פלאכע וועלט, שדים ורוחות, א סמבטיון וואס ווארפט שטיינער, און נאך א שיין ביסל אינטערעסאנטע טעאריעס און טראדיציעס.

 

[דער גאלדענער אדלער]

דאכט זיך אז ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט קיינער נישט געצווייפלט אין די היסטארישע ריכטיגקייט פון מעמד הר סיני. בין איך גערעכט?

Click to shrink...

פארוואס האט זיך עס פלוצלינג געטוישט?

 

[זייגער]

דאכט זיך אז ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט קיינער נישט געצווייפלט אין די היסטארישע ריכטיגקייט פון מעמד הר סיני. בין איך גערעכט?

Click to shrink...

ס'האט ביז אפאר הונדערט יאר צוריק רוב וועלט אויך געגלייבט אז ישו איז אויפגעשטאנען פון טויט און ער גייט קומען נאכאמאל זיך באווייזן אויף די וועלט, און נאך הונדערטע קליינע לעגענדעס.

אויכעט איז אינטערסאנט צו וויסן אז אויב דו גייסט צוריק מיט א טויזנט צוויי יאר צוריק, העסטו דיך טרעפן אין די רוימישע און גריכישע פעלקער פאר זיי האבן אנגענומען קאטויליסיזם און געגלייבט אין באשטימטע געטער פאר יעדע נאטורליכע זאך.

סא, יעצט איז דאס א סיבה צו היינט זאגן אז אונז זאלן גלייבן אין געטער וואס האלטן מלחמות איינער קעגן צווייטן, ווייל א באשטימטע צייט אין היסטאריע האט א גרויס חלק וועלט דאס געגלייבט?

מתן תורה קען זיין אמת, אבער מען קען נישט נעמען א ראיה פון היסטאריע וואס האט אין יעדע צייט געהאט מענטשן וואס האבן יא אדער נישט געגלייבט.

 

[חדשים]

עס ליגט מיר אין קאפ אז דער רמב''ן שרייבט ערגעץ אז מען האט נישט קיין דירעקטע מסורה טאקע אבער דאס עצם לערנען תורה דאס איז זכירת מעמד הר סיני.
כ'על פרובירן אויפצוזיכן.

Click to shrink...

די באקאנטע אין אדם מוריש שקר קומט דאך פון די רמב"ן.

 

[דאקטאר-ראבינער]

די באקאנטע אין אדם מוריש שקר קומט דאך פון די רמב"ן.

Click to shrink...

ריכטיג. איך על פרובירן צו טרעפן דעם רמב''ן וואס זאגט אז ביי קבלת התורה איז דער איינציגסטער זאך דאס אז מ'לערנט.
ואולי טעיתי

 

[מרחשון]

פארוואס האט זיך עס פלוצלינג געטוישט?

Click to shrink...

נישט פלוצלונג.
די האלאקאוסט, ווען נישט עס איז דאקומענטירט, וואלט אויך פארגעסן געווארן ביז טויזנט יאר און קיינער וואלט נישט געגלייבט דערין. עס הייבט זיך אן מיט עטליכע ראדיקאלע סקעפטיקער, און ואס א דור שפעטער ווערט עס ווייניגער און ווייניגער אנגענומען.

 

[מרחשון]

יא, ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט די עמך מענטשהייט פון די אבראהאמישע רעליגיעס געגלייבט דערין.

זיי האבן אבער אויך געגלייבט אין א פלאכע וועלט, שדים ורוחות, א סמבטיון וואס ווארפט שטיינער, און נאך א שיין ביסל אינטערעסאנטע טעאריעס און טראדיציעס.

Click to shrink...

ערשטנס, קען מען מחלק זיין צווישן א ספעציפישע היסטארישע געשעעניש און אומוויסנדיגקייט אין סייענס אין אלגעמיין, נישט אזוי?
צווייטנס, פארוואס טאקע האלסטו אז די וועלט איז נישט פלאך? ווייל עס איז אויפגעוויזן געווארן אנדערש! כל זמן עס איז נישט אויפגעוויזן געווארן אנדערש, פארוואס זאל איך צווייפלען דערין?
דריטנס, שוין צוויי טויזנט יאר וואס מען האלט שוין נישט אז די וועלט איז פלאך, אלזא איז עס נישט קיין גוטע ביישפיל.

שדים און רוחות איז אויך נישט קיין מורא'דיגע קאנטער עקזעמפל, ווי איך האב געשריבן אינעם ערשטן שורה. ס'איז נישט דומה אן אלגעמיינע איינרעדעניש צו א היסטארישע איווענט אין א געוויסע צייט אין היסטאריע, (הגם ס'איז נישט קלאר וועלכע טאג אין חודש סדאיז אויסגעפאלן...)

חוץ מזה, איז סמבטיון א אידישע אדער אלגעמיינע לעגענדע?

 

[שפן הסופר]

ערשטנס, קען מען מחלק זיין צווישן א ספעציפישע היסטארישע געשעעניש און אומוויסנדיגקייט אין סייענס אין אלגעמיין, נישט אזוי?
צווייטנס, פארוואס טאקע האלסטו אז די וועלט איז נישט פלאך? ווייל עס איז אויפגעוויזן געווארן אנדערש! כל זמן עס איז נישט אויפגעוויזן געווארן אנדערש, פארוואס זאל איך צווייפלען דערין?
דריטנס, שוין צוויי טויזנט יאר וואס מען האלט שוין נישט אז די וועלט איז פלאך, אלזא איז עס נישט קיין גוטע ביישפיל.

שדים און רוחות איז אויך נישט קיין מורא'דיגע קאנטער עקזעמפל, ווי איך האב געשריבן אינעם ערשטן שורה. ס'איז נישט דומה אן אלגעמיינע איינרעדעניש צו א היסטארישע איווענט אין א געוויסע צייט אין היסטאריע, (הגם ס'איז נישט קלאר וועלכע טאג אין חודש סדאיז אויסגעפאלן...)

חוץ מזה, איז סמבטיון א אידישע אדער אלגעמיינע לעגענדע?

Click to shrink...

דו שטעלסט דיך אויף מיינע ספעציפישע משלים און פרובירסט זיי צו פארענטפערן, אבער אינצווישן פארלירסטו די הויפט נקודה.

די הויפט נקודה איז אז די אמאליגע עמך מענטשהייט האט געגלייבט אין מאסן זאכן וואס זענען נישט געווען אמת.

"פארוואס" זיי האבן געגלייבט אין אזויפיל פאלשע זאכן? אה.. ס'האט עטליכע תירוצים. סיי ווייל די קולטור איז נישט געווען סופפארטיוו פון פרעגן קשיות, די קולטור האט ענדערש סופפארטעד נאכצוגיין וואס די פירער האבן געזאגט וזהו, אזוי אויך וויבאלד זיי אפט מאל אפילו נישט געהאט די כלים עס צו מברר זיין.

אבער פאקט בלייבט אז "אנגענומענע שיטות" פון אמאל פארציילט מיר גאנץ קנאפ.

משל למה הדבר דומה?
אונז ווייס מיר אלע אז אין חסידות'ער איז פאראן א קולטור אז מופתים פון "אונזערע" רביים זי"ע מאכט מען נישט אוועק און מען פרעגט נישט דערויף.

צו האלסטו פאר איין מינוט אז אן אנגענומענער מופת אין x חסידות האט די זעלבע שטארקייט ווי א מאדנער פאסירונג וואס זאל האבן פאסירט אין א מאדערנער ארטאדאקסישער קהילה?


אוודאי קענסטו יעצט אנהייבן מיט א טענה אז למעשה די 600,000 מסורה איז שטערקער וויבאלד וויאזוי האט זיך אזא מסורה געקענט אנהייבן וכו וכו. אבער דאס איז נישט די טענה'ריי דא (אויף דעם האט מען דאך שוען געענטפערט אין די פארגאנגענהייט), די נקודה דא איז צו די סטעיטמענט "ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט יעדער געגלייבט דערין" איז בכלל אן ארגומענט.

 

[מרחשון]

דו שטעלסט דיך אויף מיינע ספעציפישע משלים און פרובירסט זיי צו פארענטפערן, אבער אינצווישן פארלירסטו די הויפט נקודה.

די הויפט נקודה איז אז די אמאליגע עמך מענטשהייט האט געגלייבט אין מאסן זאכן וואס זענען נישט געווען אמת.

"פארוואס" זיי האבן געגלייבט אין אזויפיל פאלשע זאכן? אה.. ס'האט עטליכע תירוצים. סיי ווייל די קולטור איז נישט געווען סופפארטיוו פון פרעגן קשיות, די קולטור האט ענדערש סופפארטעד נאכצוגיין וואס די פירער האבן געזאגט וזהו, אזוי אויך וויבאלד זיי אפט מאל אפילו נישט געהאט די כלים עס צו מברר זיין.

אבער פאקט בלייבט אז "אנגענומענע שיטות" פון אמאל פארציילט מיר גאנץ קנאפ.

משל למה הדבר דומה?
אונז ווייס מיר אלע אז אין חסידות'ער איז פאראן א קולטור אז מופתים פון "אונזערע" רביים זי"ע מאכט מען נישט אוועק און מען פרעגט נישט דערויף.

צו האלסטו פאר איין מינוט אז אן אנגענומענער מופת אין x חסידות האט די זעלבע שטארקייט ווי א מאדנער פאסירונג וואס זאל האבן פאסירט אין א מאדערנער ארטאדאקסישער קהילה?


אוודאי קענסטו יעצט אנהייבן מיט א טענה אז למעשה די 600,000 מסורה איז שטערקער וויבאלד וויאזוי האט זיך אזא מסורה געקענט אנהייבן וכו וכו. אבער דאס איז נישט די טענה'ריי דא (אויף דעם האט מען דאך שוען געענטפערט אין די פארגאנגענהייט), די נקודה דא איז צו די סטעיטמענט "ביז עטליכע הונדערט יאר צוריק האט יעדער געגלייבט דערין" איז בכלל אן ארגומענט.

Click to shrink...

זאגסט זייער גוט, און דו האסט מיר געברענגט נענטער צו מיין נקודה.
מהיכי תיתי אז אמאל איז נישט געווען קיין קריטיקעל טינקינג? דאס אז זיי האבן געגלייבט אין די זאכן וואס דו האסט אויבן געברענגט, איז נישט קיין גוטע ראי', ווי איך האב שוין אויבן געשריבן.

 

[ריבי]

אפשר קען מען עס אנקוקן פון אן אנדערן בליק.

דער אידישער (אונז רעדן פון דעם אידישן) דת איז נישט געבויעט אויף פאקט ממש, מיט אן אופן אז איך ווייס אויף זיכער - בידיעה ברורה - ווייל עס איז דא א דיפערענץ פון ידיעה ממש, און אמונה = ידיעה; די צוויי זענען נישט די זעלבע.

מען קען זען דעם פסוק, גאט רעדט צו אברהם ער זאגט גוטע הבטחות, שטייט "והאמין בה' ויחשבה לו צדקה". איז פשט לויט די מפרשים אז גאט האט עס געהאלטן פאר א צדקה אז ער איז מאמין. נאוט: נישט א יודע, א מאמין. ביי יציאת מצרים זאגט ער אויך "ויאמן העם" - אמונה. נאכמער, ביי קריעת ים סוף האט דאך עם ישראל געזען וואונדער, זאגט דער פסוק א מעלה "ויאמינו בה' ובמשה", עס פארלאנגט זיך אמונה.

אז מען קוקט אין די פסוקים, און שפעטער אין תלמוד און אין די פוסקים, איז נישט ידיעה וואס מען פארלאנגט; עס איז דא א מצוה פון אמונה, אזוי ווי אנדערע תריג מצוות. די עמפעסיס איז אויסדריקליך אויף די מעשי המצוה, צו פאלאוען די עשין און לא תעשה, און אמונה קומט מיט.

בכלל האט דער אידישער דת נישט קיין עיקרים; דאס האט דער רמב"ם מחדש געווען מיסודו פון רב סעדיה גאון. ער האט גענוצט א סמך די משנה "האומר אין תחיית המתים מן התורה אין לו חלק לעולם הבא" אלס א רמז אז עס איז דא עיקרים. ער האט פארארבעט צו ווייזן אז די ידיעות פון עיקרים איז מוכרח מכח חקירה און שכל, און ער האט זיי אוועקגעשטעלט אזוי.

למעשה איז עס געווארן דער יסוד פון יהדות, די מקובלים האבן עס אויך אקסעפטעט. דאס ווייזט אז דער רמב"ם איז ראוי צו דער מליצה "ממשה עד משה לא קם כמשה". אבער די אריגינאלע יהדות איז געווען אויף די מצוות מעשיות, און פון דעם האט זיך געשאפן די אמונה.

אויף דעם מהלך איז דער כוזרי זייער רעלעוואנט, ווייל די ראיות פון חקירה, ווי קראנט זיי זאלן זיין (דער ערשטער פון אריסטוטל אנהענגער איז א דור פריער, רבי אברהם בעל ספר הקבלה), זענען נישט אריגינאל אין די אידישע קולטור וואס איז געבויט אויף אמונה דורך מעמד הר סיני, ווי דער רמב"ם אליין שרייבט אין יסודי התורה.

 

[שטייגער]

רוב וועלט , וואס נעמען אהן די צעהן גיבאטן

Click to shrink...

זייטיגע הערה: רוב וועלט נעמט אהן אז מען טאר נישט גלוסטען און אז מען דארף היטן שבת?

 

[ריבי]

זייטיגע הערה: רוב וועלט נעמט אהן אז מען טאר נישט גלוסטען און אז מען דארף היטן שבת?

Click to shrink...

אינטרעסאנט איז אז א זיבעטער טאג פריי פון ארבעט, איז היינט איינגעפירט אין די גאנצע ציוויליזירטע וועלט. אויך דער נאמען שבת איז אינטערנאציאנאל.

נישט אלע האלטן דעם זעלבן טאג, אבער דאס איז נישט מעכב. ווי די גמרא זאגט "ההולך במדבר ואינו יודע", ער ווייסט נישט וועלכע טאג עס איז, ער האט פארלוירן דעם חשבון, "מונה ששה ימים ושובת", ער האלט דעם זיבעטן לויט זיין חשבון.

דאס איז דאך געווען דער מקור פון די וואס האבן חולק געווען אויפן חזון איש לגבי דעם קו התאריך, וואס ער האט א ראיה פון די גמרא לויט דעם בעל המאור און דעם כוזרי, אז אין יאפאן איז דער טאג גערוקט פונעם אידישן מספר פון שבת. איז די טענה פון די חולקים אז מען גייט נאכן זיבעטן וואס מען ציילט למעשה.

 

[ריבי]

אינטערעסאנט איז
אז א זיבעטע טאג איז פריי ,פון ארבייט איז היינט
איינגעפיהרט אין די גאנצע ציוויליזירטע וועלט ,
אויך דער נאמען שבת , איז אינטערנאציאנאל
נישט אלע האלטן דעם זעלבן טאג , אבער דאס
איז נישט מעכב , ווי די גמרא זאגט ההולך במדבר
ואינו יודע , ער ווייסט נישט וועלכע טאג עס איז-
ער האט פארלוירן דעם חשבון - מונה ששה ימים
ושובת , ער האלט דעם ״ זיבעטן- לויט זיין חשבון

דעס איז דאך גיוועהן דער מקור , פון די וואס האבן חולק גיוועהן אויפן חזון אי״ש לגבי דעם קו התאריך , וואס ער האט א ראיה פון די גמרא , לויט בעל המאור און כוזרי , אז אין יאפאן איז די טאג גירוקט פון יידישן מספר פון שבת , איז די טענה פון די חולקים , אז מען גייט נאכן זיבעטן וואס מען ציילט למעשה.

Click to shrink...

לגבי גלוסטן
נו ,הלב חומד

 

[ריבי]

זייטיגע הערה: רוב וועלט נעמט אהן אז מען טאר נישט גלוסטען און אז מען דארף היטן שבת?

Click to shrink...

כדאי מוסיף צו זיין א ווארט אויף די צענטע געבאט "לא תחמוד", אז די גמרא איז אויף דעם "בלא דמי משמע להו לאינשי", אז רוב מענטשן פארשטייען דאס אז מען זאל נישט גלוסטן און קריגן עפעס אן געלט.

איי, עס איז דאך א דאבל פון "לא תגנוב"? נאר לא תגנוב האט מען געטייטשט אז מען טאר נישט קידנעפן א נפש, און רש"י טייטשט אויך אזוי.

אין די הלכה איז דער פשט אז מען זאל נישט טון פעולות ארויסצודערווישן יענעמ'ס א חפץ ווייל עס גלוסט מיר. עס מיינט נישט בלב, ווייל הלב חומד ולא ניתנה תורה למלאכים; עס קומט זאגן נישט צו טון א מעשה בפועל, אפילו איך וויל באצאלן, דער הייסט א חמסן.

צי אזא באגריף איז היינט צושפרייט אין די וועלט? פראבעבלי נאט.