על דא ועל הא - לינגוויסטיקס

[אשפא]

אינטערעסאנט צו אנמערקן, אז די אות A איז די אריגינעלע 'א' איבערגעדרייט.

 

[מר שושני]

אינטערעסאנט צו אנמערקן, אז די אות A איז די אריגינעלע 'א' איבערגעדרייט.

Click to shrink...

דאס איז בערך די השתלשלות

 

[הק' לייביש שרייבער]

גוטע וואך ליבע קרעמער,

לאמיר זיך שנעל אריינטוהן אין א ווארט און זעהן ווי מ'קומט אן.

פאראנטווארטליך:

די ווארט איז צוזאמגעשטעלט פון 'פאר' און 'אנטווארט', וואס מיינט צו וועם מען דארף זיך ווענדן פאר אן אנטווארט; ווער נעמט אחריות דא...

אידיש (דייטש) 'אנטווארט' איז פאר די ענגלישע 'answer' (ווי באקאנט די וו מיטן w זענען זיך מתחלף אין שפראכן).

די ליטעראלע טייטש פון פאראנטווארטליך אין ענגליש וואלט געווען to answer for.
ס'איז אבער דא נאך א ווארט אין ענגליש פאר אנטווארט/ענטפער, און דאס איז די ווארט response.

און דאס ווערט גענוצט אינעם ווארט responsible.
The one you go to for a response.


אגב, די לענגסטע ווארט אין אידיש (לויט וואס איך ווייס): אומפאראנטווארטליכקייטן (irresponsibilities)

אדרבה אויב האסטו עפעס לענגער לאז וויסן.

Click to shrink...

 

[כרם זית]

איך האב עס נישט נאכגעקוקט, אבער עס איז מיר היינט איינגעפאלן אז די אויסדריק "למך" אויס א תם, קומט פון די ענגלישע אויסדרוק layman.

 

[מר שושני]

איך האב עס נישט נאכגעקוקט, אבער עס איז מיר היינט איינגעפאלן אז די אויסדריק "למך" אויס א תם, קומט פון די ענגלישע אויסדרוק layman.

Click to shrink...

וַיֹּאמֶר לֶמֶךְ לְנָשָׁיו:
עָדָה וְצִלָּה, שְׁמַעַן קוֹלִי; נְשֵׁי לֶמֶךְ, הַאְזֵנָּה אִמְרָתִי:
כִּי אִישׁ הָרַגְתִּי לְפִצְעִי, וְיֶלֶד לְחַבֻּרָתִי.
כִּי שִׁבְעָתַיִם, יֻקַּם-קָיִן; וְלֶמֶךְ, שִׁבְעִים וְשִׁבְעָה.

די מקור איז די שלימזל'דיגע מעשים פונעם באקאנטען למך בן מתושאל. נישט אויסמישן מיט למך בן מתושלח.

כי שבעתים, ווייל זיבן מאל דארף מען אים איבערזאגן די זעלבע זאך, און דאן יקם קין, וועט עס קין פאר'שטיין' (מלשון קם, אויפשטיין), אבער למך, שבעים ושבעה.

 

[מר שושני]

ביי די לינגוויסטן איז דא א פענאמענען (ספעציעל אין אידיש) ווי מ'זעהט צוויי ווערטער וואס אריגענעל מיינען זיי די זעלבע זאך, אבער אין אידיש האט מען אדאפטירט איינס צו מיינען די קודש און איינס די חול.

א באקאנטע אין די קאטאגאריע איז 'גארטל' (דויטש פאר belt) און 'פאסיק' (פויליש פאר belt).
גארטל איז וואס די רבי נוצט צו פראווענען הויכע זאכן, דערקעגן פאסיק איז וואס דער טאטע נוצט צו פראקן ביז ס'ווערט א בלוטיגע פאסיק.

כ'האב מיר דערמאנט דערפון אין די קוויטלעך שנירל...
קאָרטן (מלשון קאַרטן, קארטלעך, cards) איז נישט א ספעציעלע שפיל, נאר א שם הכולל פאר סיי וועלכע קארטל שפיל (card game), און דאס איז פארשטייט זיך פון די ס"מ אליין, און ווער עס שפילט עס חנוכה היסט ווינטער... דערקעגן קוויטלעך (וואס מיינט אויך קארטלעך, עיין כאן) איז געווארן די ווארט פאר די ספעציעלע פאראידישטע ווערסיע פונעם שפיל, אזוי אויך די קוויטל וואס מ'לייגט ביים כותל, און ווען מען קוויטל'ט זיך ביים רבין.

 

[קהל׳ס נער]

און בעלט belt איז דאס וואס דער פענסי אינגערמאן גייט אויפן בעקיטשע אנשטאט די גארטל.