רבינו הגדול והקדוש הגאון הצדיק רבי אביגדור מיללער זי''ע (ביאגראפיע און פערזענליכע זכרונות)

[שמייכעל]

אינטערעסאנט, דער רחום וחנון, טוב ומטיב לכל

דאכצעך מיר אז דעם סידור האט רבי אביגדור אליין נישט זיין משפחה, געשאנקן פאר הרב יאווא וואס האט זיך שטענדיג משתתף געווען אין זיינע שיעורים און איז געווען גאר נאענט מיט רבי אביגדור

Click to shrink...

חלק כ''ה: תלמידו הגדול הרב הגאון החסיד רבי אברהם שלמה יאבא שליט''א לרפואה שלימה!

הרב אברהם שלמה יאבא פארלאנגט זיך א באזונדערע קאפיטל, איך וועל דאס פרובירן אביסל אים צו באשרייבן בדרך כבוד, לפי כבודו הרמה פון דעם גרויסן גאון.

אסאך אידן יראים ושלמים גאר חשובע רבנים ובעלי בתים פלעגן קומען רעגלמעסיג צו ר' אביגדור, רוב האבן מיר שוין פריערט דערמאנט, אבער געציילטע האבן מיר אויסגעלאזט, ווי הרב שטאלצבערג קודם פון לאנדאן דערנאך אין בארא פארק. הרה''ח רבי שלמה אליעזר געלבמאן ז''ל, פון ווילאמסבורג וואס ער האט אפגעשטיפט זיין דיאגנאז פון קענסער פאר פערציג יאר ביז פאראיאר וואס ער איז ליידער נפטר געווארן. ער איז ר' שלמה יענקל געלבמאן'ס קאזין אבער פונקט פארקערט גאר א שטילער איד געווען. ר' שלמה אליעזר פלעגט שלעפן דעם איש החסד פון ווילימאסבורג ר' אברהמעלע זילבערשטיין שליט''א, בן הגאון החסיד דער פוילישער סאטמערער חסיד הגאון הצדיק רבי נתן דוד זילבערשטיין אבד''ק שערי תורה זצ''ל, ר' אברהם איז א ריכטיגיער, אמת'ער ארגינעלער, תלמיד רבינו הקדוש מסאטמאר דער בעל ויוא' משה זי''ע א פייערדיגער סאטמאר חסיד, וואס צוליב זיין שטארקע קנאות, האט ער געהאלטן אז ר' אביגדור איז נישט גענוג קנאות'דיג כלפי ציונות... אבער ר' אברהם פלעגט אונז אייביג זאגן אז ער הערט אויס ר' אביגדור וויייל דאס איז זיין טיילענאל...!

אבער ר' אברהם שלמה יאבא איז נישט נאר געגאנגען צו ר' אביגדור נאר געקערט א וועלט איבער ר' אביגדור דהיינו מפרסם געווען זיינע תורות, אין 'בלאט' פון די אהרונים און סתם איבער די וועלט דורך זיינע שיעורים. וואס ר' אברהם שלמה אליינס פלעגט געבן אנליין און אין זיין בית המדרש.

ר' אברהם שלמה יאבא האט געפענט דעם שוהל 'נטעי אביגדור' על שמו וזכרו פון ר' אביגדור אין וויליאסמבורג, ראטלידזש קארנר בעדפארד, קעגן איבער לימנוב, עס האט אויך געהייסן 'לעמבערג'; דארטן האט מען נישט געטארט רעדן ביים דאווענען.

אין דעם בילד קוקט ר' אברהם שלמה יאבא אויס גענוי ווי ר' חיים שניצלער זיין חבר.

אבער עס האט זיך שפעטער פארמאכט נאך א גוטע בערך צעהן אדער פופצען יאר וואס דאס האט אנגעהאלטן, צוליב דעם וואס ר' אברהם שלמה יאבא האט דאס ניט געקענט הענדעלען, סיי דעם עולם, וואס איז געווען אביסל מער אויפגעקלערט ווי רוב סאטמאר וויליאמסבורג, און סיי זיין אייגן פריוואטן משפחה לעבן, ער האט חתונה געהאט זיווג ראשון צו זיין ניכטע, דער זאלי נגיד ר' משה יוא' מזרחי'ס שוועסטער, טאקע ר' משה יוא' אליינס, פלעגט אויך זיין א שטענדיגער אנוועזענדער ביי ר' אביגדור'ס שיעורים, ער פלעגט קומען מיט זיין גרויסן שווארצן סובארבן און אויך מיטנעמען אינגעלייט פון וויליאמסבורג יעדער וואך. - וואס זייער מאמע איז ר' אברהם שלמה יאבא'ס שוועסטער, ר' אברהם שלמה, האט זיך שפעטער געגט פון זיין ניעס, און זיין זוהן דער בכור איז דער פאדקעסטער נחי יאבא, וואס האט שלום געמאכט לעצטענס, מיט ר' אברהם שלמה זיין טאטע, ווען ר' אברהם שלמה דארף איצט א רפואה שלימה, האבנדיג 'פענקריעטיק' קענסער ה''י.

ר' אברהם שלמה האט טאקע דעם זייער פאפולערער גמרא שיעור על דרך ר' אביגדור. דהיינו בקיעות שנעל פשוט קורץ און שארף דעם דף, וואס דאס וועט אוודאי מגין זיין אויף אים אז ער זאל האבן א שנעלער גענצליכער היילונג, אמן כן יהי רצון!

Kol Halashon

הרב אברהם שלמה יאבא זייענדיג א תלמוד חכם אדיר און גאר קלוגער ענערזשעטיגער אינגערמאן, איז געווען דער גרעסטער פרעגער ביי ר' אביגדור'ס שיעורים, בכלל איז ער נישט בלויז געווען ביי יעדן איינציגן שיעור אן א הפסק, נאר געזעצן נעבן ר' אביגדור, און גאר אנגעדרייט די מצב דארטן. דהיינו, ביי אים אין קאר פלעגן זיך אריין קוועטשן נאך אידן פון וויליאמסבורג, ווי ר' חיים שניצלער און אנדערע, און זיי פלעגן פרעגן די קאנטראווערסיאלע שאלות בעיקר סוף שיעור יעדער וואך ס'זאל זיין צייטלעך קאנטרעווערסיא'ל ציענד און אינטערסאנט.

אבער כפי זכרוני איז דאס יא ר' חיים שניצלערוואס האט באדינט ר' אביגדור די לעצטע צייט אין שפיטאל, ווען ר' אביגדור איז נפטר געווארן. און די סידור האט היינט צו טאגס ר' חיים; קען זיין ר' אברהם שלמה האט אים דאס געגעבן, - איך ווייס נישט. מ'דארף וויסן אז זיי, די ביידע, פלעגן גיין אייביג צוזאמען; יאבא מיט שניצלער זענען געווען ווי ברודער, די זעלבע עידזש, און אויסגעקוקט די זעלבע, חברים פון מאנדרוי ישיבה. מילא זענט איר מעגליך גערעכט אז ר' אברהם שלמה איז אויך געווען אין שפיטאל די לעצטע טעג פון ר' אביגדור'ן אים צו באדינען.

בכלל דארף מען וויסן, אז ר' אברהם שלמה איז אדורך זייער א שווערע איגענט אין סאטמאר וויליאמסבורג, ווי מ'האט אים גערודפ'ט זייענדיג א ספרדישער ארגענטינער אינגל, אבער ער האט זיך ארויפגעדראפעוועט אויפ'ן לייטער פון אונזער געזעלשאפט גאר שטארק, ער איז אנגעקומען צו זיין גאר א חשובער אינגערמאן אין וויליאמסבורג לערנדיג אין סאטמאר.

נחמן יאבא האט אויך געלערנט אין סאטמאר וויליאמסבורג אבער איז שפעטער אלץ בחור געגאנגען קיין ירושלים לערנען.

ר' אברהם שלמה'ס אינגערער ברודער נחמן יאבא האט ליידער אפגענדט ערגער, ער איז ליידער אריין געפאלן צו דעם כת אין ברסלב ירושלים פון דעם מנובל בערלאנד וואס איז שפעטער געגאנגען אין תפיסה. און איצט איז נחמן אן אייגן ברסלבער משפיע, אבער האט אויך די זעלבע פראבלעמען וואס מ'באשולדיגט זיין רבי בערלאנד. ער איז פריי אויף בעיל אבער מ'האט אים ארעסטירט. עס ווארט אים א משפט פון אסאך באשולדיגער אז ער זאל זיי האבן באלעסטיגט.

זאל ער אויך האבן א גאנצע ישועה ווי זיין גרויסן ברודער ר' אברהם שלמה שליט''א, אמן!

 

[שמייכעל]

חלק כ''ו: 'שתיקה'; שווייגען; זיי שטיהל!

די בענדער 'ראביי מיללער ספיעקס' ארויסגעגעבן דורך ארט-סקאל און געשריבן דורך זיין תלמיד און צוגעקומען אייניקל, הגאון הגדול רבי שמחה בונם הכהן קאהן שליט''א, פוסק ורב עטרת ישעי' לעיקוואד ניו זשערסי.

דער דריטער מערסטער ארום גערעדטער ענין פון ר' אביגדור נאך 1) תיקון המידות, און 2) שער הבחינה נפלאות הבורא. איז געווען 3) שתיקה; שווייגען; שטיהל זיין שטענדיג!

דאס איז געווען גאר אן אינטערסאנטער היפך, ווייל מיר טרעפן ביי ר' אביגדור אז ער האט זיך אזויפיל געקאכט און פארלאנגט פון אונז צו שווייגן! דהיינו נישט רעדן קיין איבעריג ווארט, פון וואס עס פעלט זיך אויס צום לעבן. אבער ער אליינס האט גערעדט די מערסטע פון אלע רבנים...!

זיין אייניקל ר' שמחה בונם הכהן קאהן גיבט ארויס זיינע תורות, אונטערן נאמען, 'ר' אבגידור ספיעקס'... ר' אביגדור רעדט יא!... איז, וויאזוי איז דאס מעגליך, פרעגט איר אוודאי? אזא סתירה איז דאך נאך נישט געווען מימות בריאת העולם נישט?

איז קודם לאמיר אייך דערציילן ווער איז דער שמחה בונם קאהן? וואס איז זיין יחוס אז ער איז געווארן דער אפיציעלע חוזר ראשי פון די שומע לקחו פון זיין גרויסן רבין און זיידן ר' אביגדור מילער?

קהל עטרת ישעי' לעיקוואד אוואו ר' שמחה בונם הכהן קאהן שליט''א איז רב ומורה דרך. מערקט ווי זשוליי 4 לייגט ר' שמחה בונם ארויס אן אמעריקאנער פאן ווי די זיידע ר' אביגדור

ר' שמחה בונם איז א אונגעריש חסידיש קינד א חתם סופר'ס אן אייניקל, דורך די מאטעסדארפער גזע.

ר' שמחה בונם האט זוכה געווען צו משמש זיין דעם פוסק הדורות, הגאון רבי משה פיינשטיין זצ''ל, דער גדול הדור, נאך אלץ אינגער בחור'ל. ר' שמחה בונם איז געבוירן געווארן געוואקסן און געוואונט אין די לאוער איסט סייד פון מאנהעטן, און זיין טאטע האט געדאווענט ביי ר' משה אין תפארת ירושלים, ווי ר' שמחה בונם האט אויך געלערנט פון קינדווייז אן ביז נאך זיין חתונה אין כולל דארטן פאר לאנגע יארן.

היינט צוטאגס איז ר' שמחה בונם טאקע די ליטווישער גדול ופוסק הדור בעיקר ווי ער וואונט אין לעיקוואד. אבער איך האב געקענט ר' שמחה בונם אלץ זיידענס גרעסטער חסיד! ער פלעגט אריין קומען יעדער וואך פון לעיקוואד א 2 שעה וועג נסיעה.

אבער ר' שמחה בונם איז געזצן פון אונטן ביים ווייבער שוהל, ביים הויפט טיר אריין צוקומען, מילא אויב איז מען אנגעקומען א סעקונדע שפעט צום שיעור האט איר געמוזט אויפהייבן ר' שמחה בונם פון זיין אייזערנעם צוזאם-לייג בענקל, ער האט אייך אנעקוקט מיט זיין שטרענגן אבער צינישן שמייכל...! אז איר זענט שוין נעקסטער וואך נישט געקומען שפעט...! ווי דער זיידע האט ר' שמחה בונם אויך גאר שטארקע טיפע אויגן בליקן... איך האב נישט געוויסט אז דער איד איז גאר אזא גרויסער רב דאן אין לעיקוואד. ר' שמחה בונעם האט א ריזן קהילה פון הונדערטע מתפללים, ס'רוב לויערס דאקטוירים עשירים גאר רייכע פראפעסיאנאלע סוקסעספולע אידן אין זיין שוהל. ער האט אויך אסאך שיעורים דארטן, אויך אויף נ''ך מוסר אגדתא און השקפה ווי די זיידע.

ר' שמחה בונם קאהן איז געווארן אן איידעם ביי ר' אביגדור'ס איידעם הרב בראג, זייער עלטסטער טאכטער, מילא איז ער פון די עלטסטע אייניקלעך פון ר' אביגדור, אבער צוגעקומען.

ר' שמחה בונם קאהן שליט''א, האט איבער 15 ספרים שאלות ותשובות אויף הלכה, פסקים, דאס איז אחוץ אויף השקפה, נאך אסאך ספרים ארויסגעגעבן, ס'רוב אויף ענגליש ווי זיין זיידע ר' אביגדור.

ר' שמחה בונם דערציילט אז ער האט באדינט ר' משה פיינשטיין ביז איין טאג, האט אים ר' משה פארשיקט, און אים געזאגט דו מוזט גיין צו דיין רבי ר' אביגדור לאז מיך אפ!... כ'דענק נישט צו דאס איז געווען פאר ער איז געווארן א חתן צו דערנאך.

ר' שמחה בונם קאהן רעדט פונקט ווי די זיידע ר' אביגדור דהיינו געמאסטן און געוואוגן יעדעס ווארט. זיינע שיעורים איז אויך אסאך עוועלבעיל אנליין, גוגל ותמצא נחת. אבער ער איז דער אפיציעלער שרייבער און רעדאגירער פאר תורת אביגדור און אלע תלמידים וואס געבן עפעס ארויס פון זיין זיידע ר' אביגדור קוקט ער דאס דורך און איז דאס מגי'. זייענדיג א גרויסער תלמוד חכם און אליינס גאר א גרויסער רעדנער ובעל מוסר און ועל כולם זיינדיג זיין זיידע'ס גאבע. ער פלעגט אויסלעשן די לעקטער און אנצינדן די סטיעם אדער די עיר קאנדישן. און זיין ממונה אויף אלע ענינים וואס האט זיך פארלאנגט פאר'ן בעת'ן און נאכ'ן שיעור דארטן. האט ער א געוואלדיגער חכמה צו פארשטיין וואס מ'קען נאכזאגן אויף לעתיד און וואס איז נאר געווען געזאגט לזמן פאר דעמאלטס. ער איז א געוואלדיגער פיקח עצום סתם אזוי ר' שמחה בונם!

צוריק צום ענין פון זיין זיידע ר' אביגדור, וויאזוי האט ר' אביגדור געקענט רעדן אזוי סך און אייביג האקן אויף די וואס רעדן אסאך...?

צו פארענטפערן דאס, וועלן מיר אראפברענגן די גמרא וואס ר' אביגדור אליינס פלעגט זיך קאכן א גאנץ לעבן. אז עס שטייט אין תהלים; 'האמנם אלם צדק תדברון' דרשנ'ט די גמרא אז 'מה אומנתו של אדם? יעשה עצמו כאילם יכול אף לדברי תורה? תלמוד לומר צדק תדברון' אין קורצן אז די אומנות די קונסט און די פאך אויף די וועלט איז אונז זאלן זיך מאכן ווי שטימע מענטשן. איי וואלט איך געוואלט מיינען אויך לדברי תורה אז מ'זאל נישט רעדן אין לערנען, זאגט דער פסוק ווייטער אבל צדק תדברון ריכטיגע ווערטער מוזן מיר יא רעדן. מילא פירט אויס ר' אביגדור אז שווייגן איז נישט סתם מ'שניידט זיך ארויס די צונג און פארטיק, ניין! נאר מ'מוז רעדן תורה השקפה אמונה בטחון מידות און מוסר!

דעריבער האט ר' אביגדור געשוויגן אין פריוואטן לעבן אבער אזויפיל גערעדט מער פון יעדן איינעם אין תורה ויהדות!

ר' אביגדור האט געזאגט אז 'מילי בסלע; שתיקה בתרי' איז אן אמת דאס איז נישט קיין מליצה, אז אויב מ'שווייגט טוהט מען אסאך מער אויף ווי רעדן.

ווי אויך 'סייג לחכמה שתיקה' איז נישט א מליצה נאר א מציאות, אז טאמער מען שווייגט ווערט מען קלוגער, ווייל מ'פיקט אויף אזויפיל נייע אינפארמאציע אין די צייט וואס איר רעדט ווען, ווי אויך מענטשן וואס רעדן איבעריגע ווערטער, רעדן דערנאך שטותים און שקר אויך ווייל זיי ווילן פארענטפערן און בויען זייערע פריערדיגע רייד.

ר' אביגדור פלעגט נאכזאגן דעם רמב''ם 'לעולם 'ירבה' אדם בשתיקה', אז דאס ווארט 'פארמערן' מיינט צוזאגן אז שווייגן איז נישט סתם א שלילי, אז מ'רעדט נישט נאר א חיובי אז מ'טוהט עפעס דא 'פראדוצירן', און שווייגן איז א פעולה פונקט ווי רעדן, אז מ'קען דאס פארמערן.

ר' אביגדור האט אייביג נאכגעזאגט פון אלטן פון קעלם, אז ווען מ'האט אים געברענגט דעם ספר שמירת הלשון פונעם הייליגן חפץ חיים, האט ער געפרעגט; בתמי' האט ער שוין ארויסגעגעבן א ספר אויף דברים בטלים אז ער איז שוין ביזי מיט לשון הרע?... דהיינו אז רעדן סתם אין די וועלט אריין איז אויך לשון הרע!

ר' אביגדור פלעגט זאגן אז מ'זאל אויסנוצן די הויכע מוזיק פון אונזערע חתונה זאלן צו שווייגן, כאטש מיר ווילן נישט הייזעריג ווערן, זאלן מיר אינזינען צו טאן א מצוה מיט אונזער עניוועיס פאסיווער שווייגן ווייל מיר האבן ניט קיין ברירה, מיר קענען סיי ווי סיי נישט איבערשרייען די הויכע מוזיק. זאל מען כאטש מקיים זיין דעם רמב''ם פון לעולם להרבות שתיקה!

ר' אביגדור פלעגט שטענדיג נאכברענגען די פארכטיגע ווערטער פון חז''ל, וואס הענגט ביי אונז אין זופניק כולל בנין שוהל אויף קיעפ קארנער ליע עוועניו אויף די וואנט א שילד, אויסציגן פון איגרת הגר''א, וואס זיי נוצן אז מ'זאל נישט רעדן ביים דאווענען, אבער ר' אביגדור האט דאס גענוצט אויף שטענדיג, נישט נאר אין שוהל, אדער ביים דאוואנען וקריאת התורה. נעמליך: אז 'כל רגע ורגע שהאדם חוסם פיו זוכה בשבילו לאור הגנוז שאין מלאך ובריה יכולים לשער'

ר' אביגדור האט בעיקר געזאגט אז שווייגן קומט פון יראת שמים, דהיינו 'כי אלוקים בשמים ואתה על הארץ', איז וויאזוי קענען מיר עפענען א מויל אז מיר שטייען פאר אזא גרויסע זאך ווי כביכול אליינס?!