סאטמאר מהר"א שליט"א

[בן עזריה]

דער היינטיגער רבי זאגט
אויך ווערטלעך, עס מוז אבער האבן חן , דעס איז
עפעס לעקינג .

Click to shrink...

אויב האט מען ליב א מענטש האבן זיינע ווערטלעך א חן. זיינע חסידים גייען קרעיזי פאר זיינע ווערטלעך.

 

[איש מבקש]

ער האט אפשר א נקודה. אבער איך מיין אז אלס א רבי וואלט ער ווען זיך געקענט נוהג זיין א משהו מער בדרכי נועם. קיינער האט נישט געמיינט דא קיין שלעכטס. מען מוז נישט אריינזינגען בשעת וואס דער זינגער זינגט, די קידושין וועט חל זיין אָן דעם. און מען קען אויפמערקזאם מאכן מיט א שמייכל און נעימות און אביסל ווייניגער זלזול.

Click to shrink...

גראדע איז דא א אפיציעלע תקנה אין ק"י אז ווען די כלה איז ביי די חופה טאר מען בכלל נישט זינגען קיין אנדערע ניגונים חוץ מי בן שיח,

סא ס'קומט זיך אים קרעדיט פאר נאר בעטן אויף אזויפיל, אז ווען די כלה דרייט זיך ארום זאל מען זינגען וואס די מנהג איז.

 

[ריבי]

רבי אביגדור בעל הקנה?

פֿון וואו נעמסטו דאס?

Click to shrink...

באמת איז נישט דא קיין מקור אויף דעם מי בן שיח וואס מען זינגט ביי די חופה, נישט באקאנט ווער איז דער מחבר.
דער ווארט בָן מיט א קמץ - וואס קומט פון בינה - איז נישט אזוי אין איינקלאנג מיט די כללים פון דקדוק פון די ספרדים, עס פאסט בעסער פאר א פייטן פון אשכנז וואס האט יונק געווען פון די פייטנים פון איטאליע און ארץ ישראל.

עני וועי, אלץ השערה איז אזוי:
דא זאגט 'מי בן שיח', פאר דעם זינגט מען 'מי אדיר' און אין דער פיוט 'אחד יחיד ומיוחד' וואס מען זינגט ביים באווארפן, וואס דער פיוט איז אנגענומען פון רבי אביגדור קרא פון פראג ז"ל, מען איז עס מקצר, אבער דארטן זאגט ער אחד יחיד ומיוחד אל נדרש לבר לבב, מי הוא זה ואיזהו, הללוקה, גייט ער מיט א לשון "מי", קען זיין אז אלע 3 פיוטים מי אדיר, מי בן שיח, אחד יחיד ומיוחד, ממקום קדוש אחד יהלכו,

עס איז דא א זמר פון רבי ישראל נג'ארה וואס הייבט זיך אויך אן מי בן שיח, יענס איז בֶן מיט א סגול, און עס איז געבויעט צו קאפירן דעם ארגינאלע, זיינע זמירות זענען נישט אנגעקומען אויף אשכנז אויף אזא אופן אז מען זאל עס זינגען אונטער די חופה פאר חתן כלה, ער איז דאך געווען שנויה במחלוקת נאך אין זיין היימשטאט עזה,
הגם זיין י-ה רבון עלם, ווערט היינט געזינגען, איז עס נישט פון ימים קדמונים.
ואם שגיתי אתי תלין משוגתי.

 

[ריבי]

זעי נאך פון טשעט GPT


שאלה
אני מחפש המקור להפיוט
"מי בן שיח שושן חוחים אהבת כלה משוש דודים הוא יברך את החתן ואת הכלה"


תשובה
הנוסח שאתה מצטט —

> "מי בן שיח שושן חוחים, אהבת כלה משוש דודים, הוא יברך את החתן ואת הכלה"



— הוא גרסה עממית־מודרנית מקוצרת של הפיוט הקדום "מי בן שיח" מאת ר׳ ישראל נג׳ארה, אך אינו מופיע במדויק במקורו של נג׳ארה.

נבהיר את הדברים בצורה מסודרת


---

הפיוט המקורי

הפיוט המקורי של ר׳ ישראל נג׳ארה נקרא:

> "מי בן שיח שושן חוחים"



והוא כולל עשרות בתים (לפי סדר א״ב), כל אחד מתאר את החתן, הכלה והשכינה בלשון שירית־סמלית.
הפתיחה שלו:

> "מי בן שיח שושן חוחים, אהבת כלולותיו יונתי בחיקו"



אין שם את השורה "הוא יברך את החתן ואת הכלה", שהיא תוספת מאוחרת.


---

הנוסח שאתה מביא

נוסח זה:

> "מי בן שיח שושן חוחים, אהבת כלה משוש דודים, הוא יברך את החתן ואת הכלה"



הופיע לראשונה במאה ה־20, והוא נוצר כחלק מפיוט חתונות עממי, שמבוסס על נגינת הפיוט המקורי.
הוא מושר בקהילות ספרדיות וירושלמיות, לעיתים גם בקרב אשכנזים, בעיקר בזמן כניסת החתן והכלה לחופה.

זהו בעצם עיבוד מודרני לפיוט העתיק, שמטרתו – לברך את הזוג בקצרה, בנוסח קליט ומוזיקלי.


---

שימוש ומנהג

בגרסה זו שרים רק בית אחד או שניים, בדרך כלל לפני החופה.

לעיתים מוסיפים "עוד ישמע בערי יהודה..." מיד אחריו.

המנגינה זהה לזו של "מי בן שיח" המסורתי.



---

לסיכום

פריטמידע

שם הפיוטמי בן שיח שושן חוחים
המחבר המקוריר׳ ישראל נג׳ארה (צפת, המאה ה־16)
הנוסח שאתה הבאתגרסה עממית מודרנית שנוצרה על בסיס הפיוט
שימושפיוט לחופה – כניסת החתן/כלה
משמעותבקשה לברכת שמיים על הזוג, ודימוי אהבת ה׳ וישראל

Click to shrink...

אונז זענען מנגן -מי בן -מיט א קמץ
עס איז נישט דאס כמבואר

 

[מן הסתם]

ער האט אפשר א נקודה. אבער איך מיין אז אלס א רבי וואלט ער ווען זיך געקענט נוהג זיין א משהו מער בדרכי נועם. קיינער האט נישט געמיינט דא קיין שלעכטס. מען מוז נישט אריינזינגען בשעת וואס דער זינגער זינגט, די קידושין וועט חל זיין אָן דעם. און מען קען אויפמערקזאם מאכן מיט א שמייכל און נעימות און אביסל ווייניגער זלזול.

Click to shrink...

יתכן..

מ'קען זאגן אז די סיבה פאר זיין זיך אומגיין אזוי ברוטאַל מיט דעי סטייל וויצן וכדו' איז ווייל ער שפירט ווי ער רעדט צו בחורים און קליינע קינדער..

 

[מן הסתם]

באמת איז נישט דא קיין מקור אויף דעם מי בן שיח וואס מען זינגט ביי די חופה, נישט באקאנט ווער איז דער מחבר.
דער ווארט בָן מיט א קמץ - וואס קומט פון בינה - איז נישט אזוי אין איינקלאנג מיט די כללים פון דקדוק פון די ספרדים, עס פאסט בעסער פאר א פייטן פון אשכנז וואס האט יונק געווען פון די פייטנים פון איטאליע און ארץ ישראל.

Click to shrink...

אויב ס'נישטא קיין מקור, דאן פארוואס שרייבסטו אז ס'קומט פֿון רבי אביגדור בעל הקנה?

טשעט GPT זאגט אז "מי אדיר" האָט נישט ממש קיין מקור. אָבער למעשה זעט מען אז עס ווערט געזונגען סיי ביי אשכנזים און סיי ביי ספרדים, ס'דא א אנדערע נוסח מיט מער פעלער ביי די ספרדים, אבער עכ"פ מ'זעט אז ס'קומט פונעם זעלבן שורש, נאר מיט די תקופות און מקומות האט עס באקומען געוויסע שינויים, אָבער סאיז בפשטות ממקור אחד..

מהיכי תיתי אז מי בן שיח פונעם בעל קה רבון עלם איז א אנדערע פיוט? אולי יתכן, אז ס'די זעלבע, און דא אויך איז מיט די יארן און מקומות האָט עס באקומען פארשידענע שינויים..

אלעס בדרך אפשר..

 

[איש מבקש]

האמיר יעצט קאנפירמד מיט איינעם וואס איז דארט געווען ביים חתונה.

די מעשה איז געווען אז די זינגערס זענען געווען אינעם זאל בשעת'ן זינגען ביים חופה און ווען די כלה האט זיך ארומגעדרייט דעם חתן האבן זיי געזינגען 'רבוש"ע האב שוין רחמנות'. מהר"א האט געפרעגט די ארומיגע אויב מ'האט שוין געזינגען 'מי בן שיח' ווען מ'האט אים געזאגט אז נישט האט ער באפוילן דעם עולם צו זינגען מי בן שיח (בשעת די זינגער האט ווייטער געזינגען רבוש"ע). נאכן חופה איז ער ספעציעל אריינגעגאנגען אין זאל געבן א פסק פאר די זינגערס.

Click to shrink...

האב איך אויך גערעדט מיט איינער וואס איז געווען דארט, ער זאגט אז מ'האט שוין יא געהאט געזונגען מי בן שיח, נאר וואס דען?

הערטס אויס א פקחות וואס די עם חכם ונבון האט מחדש געווען..

אזוי ווי ס'דאך דא א תקנה אז נאכו דרייען די כלה טאר מען גארנישט זינגען, וואס זאל מען אבער טאן אז די חתן קען נישט אויפשטעלן זיין שטוב אויב זינגט מען נישט ריבונו של עולם? מ'נעמט די כלה אויף א ספין, מ'דרייט דעם הינגעריגן מיידל ווי א דריידל ביז מ'ענדיגט זינגען,

על זה אמרי אינשי, אויסגעשפילט דעם סיסטעם..

 

[קליינע צדיק'ל]

און די רבי האט אויסגעשפילט די אויסשפילערס

 

[קליינע צדיק'ל]

איך וויל גרדא אבער באמת פארשטיין אייין מינוט
1 - האלטן מענטשן עכט אז מי בן שיח מאכט עס??
2 - מער כלפי די חתן כלה אאדער שושבינין, איז ריכטיג פאר איינעם איינצוטיילן יענעם ווען און ווי אזוי צו ווערן מרוגש אדער מתפלל זיין? דאכט זיך אז כולי עלמא מודי אז די כח פון טרערן און בקשות פון חתן כלה ביים חופה איז בוקע רקיעים איז אויסער די מענטשלעכקייט פון זיי געבן זייער איין נאכט אויב דאס רעדט צו זיי, וויל איך פארשטיין אפילו פון א געהויבענע בליק, אויב דאס איז זיי מעורר און מאכט זיי בעטן, ווער אין די וועלט קען נעמען אחריות אויף איין טרער ווייניגער??

איך קוק עס אביסל אן ווי א יסודות'דיגע פראבלעם פון דאבל סטענדערד און סתירות אין די היינטיגע רוחניות
דהיינו אויב עפעס איז א וועליו איז עס ווערד אייביג נישט נאר אויף דיינע טערמס, דהיינו למשל תפילין פונקט ווי נישט לייגן איין טאג לאמיר זאגן איז ביי טייל א שרעקליכע זאך כאטש די זעלבע שטארק גוט דארף עס זיין איין טאג יא געלייגט על אף יענער האט אנדערע טעג נישט געלייגט...

לענייננו, אויב איז די כח פון א חתן כלה אזוי גרויס צו פועלן וכדו‘, ועוד אז אפי' עפ"י הלכה האבן זיי שטארקע פטור'ס פון אסאך חיובים, הלא דבר הוא.....

איך האף אז איך האב מיך גוט ארויסגעברענגט